a) Cele i uwarunkowania strategii bezpieczeństwa RP
Pod pojęciem strategii rozumie się zwykle: „teorię i praktykę działania ukierunkowanego na osiągnięcie założonych celów w danej dziedzinie, ujmowanych w skali ogólnej i mających charakter długofalowy” lub „teorię i praktykę określającą zasady i generalne sposoby działania przez kierownicze organa w danej dziedzinie, ujmowane w skali celów i ich urzeczywistniania o dużym horyzoncie czasowo - przestrzennym”.
W interesującym nas wypadku mamy do czynienia z państwem przyjmującym założenia i cele z zakresu bezpieczeństwa i używającego odpowiednich środków i metod na rzecz ich osiągnięcia. Decydenci przyjmują strategię bezpieczeństwa narodowego, która zakłada realizację celu - zapewniania bezpieczeństwa, w ramach dostępnych zasobów.
Ze znaczenia bezpieczeństwa wynika również prowadzenie studiów strategicznych, które przyjmując podejście politologiczne można określić jako „... myśl i działanie na szczeblu państwa w związku z jego bezpieczeństwem, warunkami przetrwania i rozwoju, w tym aspekcie, który wymaga siły zbrojnej, jej użycia lub posiadania odpowiedniego jej potencjału (odstraszającego, przymuszającego), co może także wymagać wchodzenia w odpowiednie związki międzynarodowe (koalicje, sojusze)”
Zadania polskiej polityki bezpieczeństwa narodowego w stosunku do strategii bezpieczeństwa
narodowego na początku XXI wieku są następujące:
zapewnienie skutecznej ochrony wartości i interesów narodowych samodzielnie i we współdziałaniu z sojusznikami z NATO,
osiągnięcie wzrostu siły narodowej zgodnie z ambicjami i oczekiwaną pozycją międzynarodową Polski,
zdobycie trwałej, korzystnej pozycji w strukturach NATO i UE,
inicjowanie i udział w działaniach dwu i wielostronnych na rzecz utrzymywania i tworzenia bezpieczeństwa międzynarodowego.
Ogólne uwarunkowania - geostrategiczne (położenie), historyczne (doświadczenia) i wiedza strategiczna (np. przewidywania zagrożeń, a nie reagowanie post factum).
Uwarunkowania polskiej polityki bezpieczeństwa, m.in..:
Międzynarodowe od 1989 r..
- jesień ludów
- pokojowe zjednoczenie Niemiec w 1990 r., rozpad ZSRR i rozwiązanie RWPG i
- ujawnienie się napięć i konfliktów etnicznych tłumionych w czasie zimnej wojny
- pozostanie USA jako jedynego mocarstwa globalnego i wpływy w procesie kształtowania nowego systemu międzynarodowego.
- początek kształtowania się nowego porządku międzynarodowego (fragmentaryzacja - regionalizacja i decentralizacja na skutek tworzenia organizacji regionalnych, rozszerzających stale zakres współpracy uczestniczących w nich państw), osłabienie zainteresowania mocarstw wydarzeniami w odległych i mało znaczących częściach świata, zmiana osi podziału świata z Wschód - Zachód na Północ - Południe i globalizacja.
Uwarunkowania wewnętrzne m.in.:
- położenie geograficzne, serce Europy (o tym już była mowa)
- potencjał ekonomiczny
- potencjał naukowo-techniczny
- siły zbrojne
- charakter umów i zobowiązań międzynarodowych,
współpraca sąsiedzka, koncepcje polityki
b) Środki strategii bezpieczeństwa RP
Bazą ich wypracowania jest doświadczenie! Stulecia doświadczeń narodu i państwa. Ponadto należy pamiętać, że świat się zmienia i należy dopasowywać strategię do czasów, jak i starać się przewidywać.
Z doświadczeń Polski wynika, że musi być silna, bo na sojuszników nie zawsze można liczyć, zatem… podstawowy środek to ochrona i obrona narodowa (powszechna obrona narodowa).
Dopiero w dalszej kolejności:
członkostwo w NATO i UE, zatem oparcie o organizacje międzynarodowe (sojusze), NATO wymiar wojskowy, UE wymiar ekonomiczny bezpieczeństwa
współpraca sąsiedzka, szczególna rola Ukrainy celem powstrzymania imperialnych dążeń Rosji
aktywność w zapobieganiu i przeciwdziałaniu zagrożeniom, utrzymywanie bezpieczeństwa międzynarodowego. Wymiar dyplomatyczny, humanitarny i wojskowy.
c) Analiza strategii bezpieczeństwa RP (dokumentów) po 1989 roku
Skoncentrujemy się na dokumentach wydanych w XXI wieku.
Po 1989 r. rozważano i wdrażano koncepcje: współpracy subregionalnej, paneuropejskie, euroatlantyckie i związane z integracją europejską. Były one wyrażane i przedstawiane do 2003 roku w następujących dokumentach:
Doktrynie Obronnej Rzeczypospolitej Polskiej z 21 II 1990 roku, Założeniach polskiej polityki bezpieczeństwa oraz polityka bezpieczeństwa i strategia obronna Rzeczypospolitej Polskiej z 2 XI 1992 roku, Strategii bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej z 4 I 2000 roku oraz Strategii bezpieczeństwa narodowego Rzeczypospolitej Polskiej z 8 IX 2003 roku.
Strategii Bezpieczeństwa RP z 2000 roku, która jako strategiczne cele polskiej polityki bezpieczeństwa
(traktowane w sposób kompleksowy, całościowy) podaje:
zagwarantowanie niepodległości, suwerenności, integralności terytorialnej państwa oraz nienaruszalności jego granic,
zagwarantowanie ochrony demokratycznego porządku konstytucyjnego, w tym
w szczególności pełni praw i wolności oraz bezpieczeństwa obywateli RP,
stworzenie jak najlepszych warunków do wszechstronnego i stabilnego rozwoju społecznego i gospodarczego kraju, dobrobytu jego obywateli, a także zachowania dziedzictwa narodowego i rozwoju narodowej tożsamości,
wnoszenie wkładu w budowę trwałego, sprawiedliwego ładu pokojowego w Europie
i na świecie, opartego na wartościach demokracji, praw człowieka, praworządności oraz solidarności.
Wśród zagrożeń bezpieczeństwa na pierwszym miejscu znalazło się odniesienie do wojny i agresji zbrojnej, co
oddawało prymat bezpieczeństwa militarnego, wynikający z doświadczeń historycznych. Dokument wymienia
również czystki etniczne i ludobójstwo, w ten sposób Polska rezerwuje sobie możliwość reakcji w postaci
interwencji humanitarnej. Ponadto dokument mówi o zagrożeniu ze strony niekontrolowanego transferu broni
masowego rażenia oraz środków jej przenoszenia, czemu Polska również gotowa jest przeciwdziałać. Dopiero na
przedostatnim miejscu umieszczono zagrożenie ze strony organizacji terrorystycznych.
Pośród głównych instrumentów realizacji strategii znaleźć można dyplomację,
służby specjalne oraz Siły Zbrojne RP.
22 lipca 2003 roku przyjęto kolejną Strategię Bezpieczeństwa Narodowego RP.
13 XI 2007 r. Prezydent RP Lech Kaczyński zatwierdził, na wniosek Prezesa
Rady Ministrów, nową Strategię Bezpieczeństwa Narodowego Rzeczypospolitej
Polskiej
(podejście zintegrowane do bezpieczeństwa narodowego, System bezpieczeństwa państwa winien
gwarantować nie tylko bezpieczeństwo zewnętrzne, militarne i wewnętrzne, ale także obywatelskie,
społeczne, ekonomiczne, ekologiczne i informacyjne i telekomunikacyjne. )