METODY WYODRĘBNIANIA KOSZTÓW STAŁYCH I ZMIENNYCH

( w krótkim okresie)

Metoda księgowa - polega na rozróżnieniu kosztów na stałe i zmienne na podstawie ich zachowania w przeszłości. Wykorzystuje się doświadczenie i rozsądny osąd pracowników księgowości., którzy kwalifikują koszty na stałe i zmienne. Największą zaletą tej metody jest to, że rezultaty podziału są uwarunkowane przesłankami merytorycznymi. Główną wadą, że kwalifikacji kosztów zależy od osoby, które mogą być obarczone subiektywnymi odczuciami. Dlatego też ważne jest by w tym procesie uczestniczyły też osoby o innych specjalnościach, np. technolodzy.

W charakterze przykładu rozpatrzymy wybrane pozycje kosztów działalności przedsiębiorstwa produkcyjnego. Wykorzystując informacje o związkach tych pozycji z wielkością produkcji, zakwalifikujemy je do kosztów stałych łub zmiennych:

Lp.	Opis	Kwalifikacja kosztów
1	Odpisy amortyzacyjne nieprodukcyjnych aktywów trwałych dokonywane są przy zastosowaniu metody liniowej	........................
2	Odpisy amortyzacyjne urządzeń produkcyjnych są dokonywane przy zastosowaniu metody amortyzacji naturalnej. Produkcja jest sezonowa. Dlatego też stawki odpisów amortyzacyjnych są proporcjonalne do wielkości produkcji.	...........................
3	Materiały bezpośrednie zużywane przy produkcji tworzą substancję produktu. Przy czym ilość zużytych materiałów zależy proporcjonalnie od wielkości produkcji	........................
4	Zużycie materiałów pomocniczych i biurowych nie wykazuje związku z wielkością produkcji. Kształtują się na mniej więcej stałym poziomie, mimo wyraźnych wahań produkcji	.............................
5	Pracownicy bezpośrednio produkcyjni są wynagradzani w systemie akordu	.......................
6	Narzuty na wynagrodzenia pracowników bezpośrednio produkcyjnych	..........................
7	Pozostali pracownicy otrzymują wynagrodzenia w systemie czasowym za czas umownie przepracowany	...........................

Metoda odchyleń krańcowych -istota jej zawiera się w wyznaczeniu jednostkowego kosztu zmiennego na podstawie odchyleń wielkości produkcji oraz kosztów całkowitych. Polega ona na wybraniu z szeregów liczbowych dwóch okresów o najniższej i najwyższej produkcji i odpowiadającym im kosztom. W metodzie tej zakłada się prostoliniową zależność między kosztami całkowitymi a rozmiarami produkcji.

Kzj=

Ks = K max - Kzj x Q max

Gdzie:

K max - koszty całkowite najwyższe spośród rozpatrywanych okresów

K min - koszty całkowite najniższe spośród rozpatrywanych okresów

Q max - maksymalna produkcja spośród rozpatrywanych okresów

Q min - minimalna produkcja spośród rozpatrywanych okresów

Wielkość produkcji i koszty całkowite w pięciu kolejnych miesiącach kształtowały się następująco:

Miesiąc	Produkcja w szt.	Koszty całkowite w zł
Styczeń	105	207 900
Luty	100	200 000
Marzec	110	214 500
Kwiecień	115	220 800
Maj	120	222 000

Na podstawie powyższych danych należy obliczyć:

1. koszty zmienne jednostkowe

2. koszty stałe

3. koszty całkowite przy produkcji 150 szt. w czerwcu

Kzj = = 1100 zł

Ks = 222 000 - 1100 x 120 = 90 000 zł

Kc = 90 000 + (1100 x 150) = 255 000 zł

Zadanie

Wielkość produkcji i koszty całkowite w pięciu kolejnych miesiącach kształtowały się następująco:

Miesiąc	Produkcja w szt.	Koszty całkowite w zł
Lipiec	420	820 000
Sierpień	440	850 000
Wrzesień	400	800 000
Październik	500	1 000 000
Listopad	480	880 000

Na podstawie powyższych danych należy obliczyć:

1. koszty zmienne jednostkowe

2. koszty stałe

3. koszty całkowite przy produkcji 150 szt. w czerwcu

Metoda graficznego wyznaczania linii regresji - polega na zaznaczeniu ( w postaci punktów) na układzie współrzędnym wielkości określających poziom kosztów (symbol K - rzędna punktów) i odpowiadających im realizowanym rozmiarom produkcji (symbol X - odcięta punktu) w poszczególnych okresach przeszłych. Po naniesieniu wszystkich punktów ustala się trend kosztów (malejący lub rosnący) który następnie wykreśla się w postaci linii prostej tak, ażeby większość punktów znajdowała się na tej linii, a pozostałe punkty układały się wzdłuż linii trendu. Punkt przecięcia się linii regresji z osią rzędnych oznacza poziom kosztów stałych. Obszar między linią regresji a linia kosztów stałych oznacza poziom kosztów proporcjonalnie zmiennych.

Pomiar stopnia zmienności (współczynnik elastyczności)

Przykład

Koszty zmienne i wielkość produkcji w I półroczu 200X przedstawiały się następująco:

Miesiąc	Koszty zmienne w zł	Wielkość produkcji w szt.
I	2400	45
II	2700	50
III	2980	55
IV	3240	60
V	3450	65
VI	3640	70

Obliczenia współczynnika elastyczności:

Miesiąc	∆ K	∆ K / K	∆ Q	∆ Q/Q	Wz
I
II
III
IV
V
VI

---