Prawno-finansowe instrumenty ochrony środowiska

Sytuują się zarówno w grupie instrumentów, które wyznaczają granice dozwolonego korzystania ze środowiska jak i grupa instrumentów sankcyjnych.

Pewne powinności finansowe są konsekwencją działań legalnych, a inne powinności finansowe są następstwem działań niezgodnych z prawem i stanowią sankcję.

Środki finansowe; art. 272

• opłata za korzystanie ze środowiska

• administracyjna kara pieniężna

art. 272 p 2 jest to środek o charakterze sankcyjnym, są ponoszone za przekroczenie lub naruszenie warunków określonych w związku z *korzystaniem ze środowiska

(*korzystanie ustalone decyzją)

• zróżnicowane stawki podatków i innych danin publicznych służących celom ochrony prawa środowiska ( regulacja prawna nie jest tu szeroko rozbudowana )

Opłaty za korzystanie ze środowiska

Generalnie istnieje zasada kwotowa. Możemy wyróżnić 3 rodzaje danin;

1. podstawowa opłata- wnoszona za dozwolone prawem korzystanie ze środowiska

2. podwyższona- charakter sankcyjny; dotyczy sytuacji, gdy brak jest wymaganych pozwoleń

3. administracyjna kara pieniężna; ponoszona jest za przekroczenie warunków, które zostały określone w decyzji

art. 273 ust 1 wymienia katalog 4 sytuacji, kiedy to opłata ta jest ponoszona

1. wprowadzenie gazów i pyłów do powietrza

2. wprowadzenie ścieków

3. pobór wód

4. składowanie odpadów

nie jest to katalog pełny, wskazuje na to art. 273 ust 3

3. Przepisy ustawy o ochronie przyrody i przepisy ustawy - Prawo geologiczne i górnicze oraz innych ustaw określają odrębne przypadki i zasady ponoszenia opłat za korzystanie ze środowiska oraz administracyjnych kar pieniężnych.

Art. 276 „Podmiot korzystający ze środowiska bez wymaganej zgody lub innej decyzji wnosi opłatę podwyższoną”

Przesłanki wpływające na wysokość opłat

Co do zasady ta wysokość bez względu czego ona dotyczy jest konsekwencją 2 elementów;

1. stawki określonej dla określonego typu oddziaływania korzystania ze środowiska

2. ilość/intensywność oddziaływania na środowisko

Ad 1

art. 274 ilustruje tę przesłankę wpływającą na wysokość opłat

Art. 274. 1. Wysokość opłat za korzystanie ze środowiska i administracyjnych kar pieniężnych zależy odpowiednio od:

1) ilości i rodzaju gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza;

2) ilości i jakości pobranej wody oraz od tego, czy pobrano wodę powierzchniową czy podziemną, a także od jej przeznaczenia.

WYJĄTKI art. 289 dotyczy wszystkich opłat jakie reguluje ustawa o ochronie środowiska.

Nie wnosi się tych opłat, jeżeli ich półroczna wysokość nie przekracza 400 zł (może to ulec zmianie poprzez akt prawa miejscowego sejmiku województwa, który może podnieść tę wartość do 50%

Art. 294- przypadki zwolnienia z opłat poboru wody

Ad 2

Art. 217 Konstytucji -dotyczy podatków i innych danin publicznych

Elementy konstrukcyjne podatków i innych danin to są elementy, które muszą być określone w przepisie rangi ustawowej. Nie mogą się mieścić w akcie rangi ustawowej.

Art. 290 ust 1 ustawodawca określił górne, jednostkowe stawki opłat, których nie można przekroczyć. Te stawki w sensie konkretnym określone są w drodze rozporządzenie RM.

RM wydając je musi się „zmieścić” w tych opłatach, nie może ich przekroczyć

Te górne stawki opłat określone w art. 290 ust1 oraz te określone w art. 290 ust 2 podlegają z dniem 1 stycznia podwyższeniu w stopniu odpowiadającym średniorocznemu wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych.

Kto jest podmiotem zobowiązanym do uiszczania opłat ?

Art. 275 ; do takich opłat zobowiązane są podmioty korzystające ze środowiska

Art. 3 p 20 definicja legalna podmiotu korzystającego ze środowiska jest definicja bardzo szeroką;

1. jest nim przedsiębiorca w rozumieniu ust o swobodzie działalności gospodarczej

2. oraz osoby prowadzące działalność w rolnictwie w zakresie upraw rolnych ,chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, rybactwa śródlądowego oraz osoby wykonujące zawód medyczny w ramach indywidualnej praktyki ogłoszonej przez prezesa głównego urzędu statystycznego w formie komunikatu w Dz.U. RP

w jakim celu ?

W ten sposób poprzez takie zjawisko jak inflacja nie trzeba co roku nowelizować ustawy.

Brak tutaj luzu decyzyjnego, ta wysokość wzrostu jest determinowana współczynnikiem inflacji

3. osoba fizyczna nie będąca przedsiębiorcą albo tez innym podmiotem (o którym mowa w podpunkcie a ), korzystającym ze środowiska w zakresie w jakim korzystanie wymaga pozwolenia

art. 284-wyjątek od tej zasady

Osoba fizyczna, która nie jest przedsiębiorcom ponosi opłaty za korzystanie ze środowiska w zakresie w jakim korzystanie wymaga pozwolenia na wprowadzenie substancji, energii do środowiska oraz pozwolenia wodno-prawnego.

Tryb ustalania/wnoszenia opłat

Podmiot, który korzysta ze środowiska we własnym zakresie ustala wysokość opłaty należnej i wnosi ja na rachunek właściwego urzędu marszałkowskiego. Mamy tu do czynienia z mechanizmem samoopodatkowania.

Wraz z obowiązkiem wniesienia i ustalenia opłat pojawia się obowiązek ewidencyjny

Art. 286 ust 2 „Podmiot korzystający ze środowiska w terminie, o którym mowa w art. 285 ust. 2 i 4, przedkłada marszałkowi województwa wykaz zawierający informacje i dane, o których mowa w art. 287, wykorzystane do ustalenia wysokości opłat oraz wysokość tych opłat.”

Jakie to informacje ? Stanowi o tym art. 287 „Podmiot korzystający ze środowiska powinien prowadzić, aktualizowaną co pół roku, ewidencję zawierającą odpowiednio:

1) informacje o ilości i rodzajach gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza oraz dane, na podstawie których określono te ilości;

2) informacje o ilości i jakości pobranej wody powierzchniowej i podziemnej;

3) informacje o ilości, stanie i składzie ścieków wprowadzanych do wód lub do ziemi;

4) informacje o wielkości, rodzaju i sposobie zagospodarowania terenu, z którego odprowadzane są ścieki, o których mowa w art. 3 pkt 38 lit. c;

5) informacje o wielkości produkcji ryb innych niż łososiowate lub innych organizmów wodnych oraz powierzchni użytkowej stawów eksploatowanych w cyklu produkcyjnym w obiektach chowu lub hodowli tych ryb lub tych organizmów, za okres od dnia 1 maja roku rozpoczynającego cykl do dnia 30 kwietnia roku następującego po zakończeniu tego cyklu produkcyjnego.

2. Zasady prowadzenia ewidencji odpadów określają przepisy ustawy o odpadach.”

Różnicuje on jakość tych informacji, a zarazem terminy w jakich informacje te maja być składane ( i to jest ten obowiązek ewidencyjny )

Art. 285 zawiera dwie istotne informacje

• proceduralną, dotyczącą terminu

Podmiot korzystający ze środowiska wnosi opłatę do końca miesiąca następującego po upływie każdego półrocza, a więc do końca stycznia i lipca roku następnego.

• materialnoprawną, odnośnie stawek

opłatę ustala się wg stawek obowiązujących w okresie w którym korzystanie ze środowiska miało miejsce

art. 288

„Jeżeli podmiot korzystający ze środowiska:

1) nie przedłożył wykazu zawierającego informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska oraz o wysokości należnych opłat - marszałek województwa wymierza opłatę, w drodze decyzji, na podstawie własnych ustaleń lub wyników kontroli wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska;

2) zamieścił w wykazie zawierającym informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska oraz o wysokości należnych opłat informacje lub dane nasuwające zastrzeżenia - marszałek województwa wymierza, w drodze decyzji, na podstawie własnych ustaleń lub wyników kontroli wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska, opłatę w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy opłatą należną a wynikającą z wykazu.”

Mechanizm samoobliczenia jest możliwy do zastąpienia trybem decyzyjnym w sytuacji w której podmiot korzystający ze środowiska takiemu obowiązkowi sprosta.

Te opłaty w większości stanowią dochód Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Art. 386 p 3 Instytucjami ochrony środowiska są; Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej oraz wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.

Przykład instrumentów reglamentacyjnych

Instrument uregulowany w ust. o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004

Rozdział IV; Ochrona terenów zieleni i zadrzewień

1. Zezwolenie na usunięcie drzew/krzewów z terenu nieruchomości

Co do zasady ustawodawca wyraża tę zasadę a art. 83 ust 6 (wymienione są tam przypadki obowiązku zezwoleń)

Jednakże jego interpretacja nie jest jednoznaczna; np. drzewa owocowe (jadalne czy nie ?! )

To zezwolenie jest zasadą

Wydawane jest przez organ monokratyczny gminy (wójt, burmistrz, prezydent miasta )

Podmiot legitymowany, a zarazem zobowiązany do takiego wystąpienia z wnioskiem jest posiadacz nieruchomości.

Wyjątek! Art. 86 ust 2 nieruchomość wpisana do rejestru zabytków, a właściwy jest wojewódzki konserwator zabytków.

Rejestr zabytków ust. z 23 sierpnia 2003 „O ochronie zabytków i opiece nad zabytkami”

Organem właściwym wg ustawy może być; inny organ

W przypadku drzew/krzewów stanowiących własność gminy będzie to starosta.

Przepisy ustawy o ochronie przyrody (także szczególne) przewidują szeroko ustanowione wymagania dotyczące wniosku o wydanie zezwolenia.

Art. 83 ust 3 (ust o ochronie przyrody) wydanie zezwolenia może być uzależnione od zasadzenia drzew i krzewów w miejsce wskazane przez wydającego zezwolenie lub zastąpienie ich innymi drzewami/krzewami nie mniejszymi niż usuwane.

Zezwolenie to wiąże się z powinnością finansową.

Przykład regulacji zawartej poza ust. O ochronie środowiska;

Prawo geologiczne i górnicze

Na przykładzie działalności koncesjonowanej na wydobywanie kopalin

Art. 84 ust 1 „Przedsiębiorca wydobywający kopalinę ze złoża uiszcza opłatę eksploatacyjną za wydobytą kopalinę.”

Ta opłata co do zasady nie odbiega od konstrukcji w ust o ochronie środowiska.

Jest ona uzależniona od 2 elementów

1.ilość wydobywanych kopalin

2. stawka opłaty eksploatacyjnej

Art. 84 ust 1 „Rada Ministrów określi, w drodze rozporządzenia, stawki opłat, o których mowa w ust. 2, dla poszczególnych rodzajów kopalin. Rada Ministrów, ustalając stawki opłat, będzie kierowała się zasadą, iż ich wysokości nie mogą być niższe od dolnych i wyższe od górnych granic stawek opłat.”

Mechanizm jest analogiczny co do sposobu ustalania opłat z ust o ochronie środowiska.

Wysokość opłaty ustanowiona jest kwartalnie.

Art. 86 Beneficjentami wpływu z opłat eksploatacyjnych i innych są gmina bądź gminy(60%) na terenie których prowadzone jest wydobycie oraz narodowy Fundusz Środowiska i Gospodarki Wodnej (40%)

Opłaty są niewątpliwie danina publiczną ,dlatego też znajdziemy wiele odesłań, a co za tym idzie konieczność stosowania przepisów o ordynacji podatkowej.

Opłata eksploatacyjna pojawia się również w prawie geologicznym i górniczym w postaci podwyższonej. Bez wątpienia ma ona charakter sanacyjny.

Art. 85 ust o prawie geologicznym i górniczym

Ta podwyższona opłata obejmuje zarówno opłaty podwyższone jak i administracyjne kary pieniężne w razie wydobywania kopalin bez wymaganej koncesji lub z *rażącym naruszeniem

* przesłanka ocenna

---