Wykład
Negocjacje w sprawie utworzenia Północnoamerykańskiego Układu wolnego handlu NAFTA, sa dobitnym przykładem innych niż rząd uczestników w budowaniu tego ugrupowania regionalnego. Taka tendencja w rozwoju współczesnego regionalizmu stanowi odzwierciedlenie istotnej zmiany polegającej na tym że regionalizm nie jest już wyłącznie instrumentem suwerennej polityki państwa mających chronić krajowych producentów sprzed konkurencja z poza regionu oraz zwiększania produkcji wyłącznie na bazie regionalnej specjalizacji. Obecnie regionalizm ekonomiczny, uznając za podstawową zasadę swobodę przepływu kapitału., ludzie i wiedzy , jest instrumentem realizacji interesów grup zawodowych i społecznych. Z tego punktu widzenia jest on ukierunkowany na maksymalizacje korzyści konsumentów na rynku krajowym, a producentów na rynkach zagranicznych, zapewniając tym ostatnim ochronę na rynkach innych państw przed protekcja i konkurencja zagraniczną.
Współczesny regionalizm ekonomiczny charakteryzuje mniejszy poziom instytucjonalizacji. W tradycyjnych porozumieniach regionalnych w których państwo odgrywało wiodąca role a obrona przed konkurencja z zew. stanowiła najważniejszy motyw działania instytucjonalizacji procesu regionalizacji była niezbędna. Obecnie kiedy regionalizm jest bardziej stymulowany przez siły i prawa rynku aniżeli państwowy interwencjonizm, zinstytucjonalizowane struktury współdziałania nie są już w takim stopniu potrzebne, gdyż o wiele ważniejszą role informacja i umiejętność szybkiej oraz elastycznej adaptacji do warunków rynku.
Wzrasta ranga subregionów ekonomicznych jako nowej formy regionalizmu ekonomicznego. W literaturze przedmiotu określa się je regionów trans granicznych. Ekoregionów, naturalnych obszarów ekonomicznych , centrów rozwoju gospodarczego, charakterystyczne jest przede wszystkim to , że obejmują one przylegające do siebie geograficzne części obszaru ekonomicznego dwóch lub więcej państw .
Cechą współczesnego regionalizmu jest większa jego funkcjonalność i otwartość na globalizacje gospodarki. Światowej niż tradycyjnych ugrupowań regionalnych bierze się to stąd, że obecnie regionalizm jest ukierunkowany bardziej na tworzenie warunków do rozwoju handlu i znoszenie barier w dostępnie do rynków innych państw. Regionalne porozumienia o wolnym handlu i Unii celnej sa ze swej istoty dyskryminacyjne wobec państw trzecich i to nawet wtedy gdy zew . Taryfa Celna jest na niskim poziomie. Z prawno międzynarodowego punktu widzenia takie rozwiązania sa dozwolone. Mówi o tym art. XXIV umowy GATT , który zezwala na tworzenie stref wolnego handlu i Unii celnych. W 1945 kiedy tworzono GATT nie przewidziano w pełni dyskryminacyjnych skutków tego zapisu dla światowego handlu. Przeciwieństwem powyższej decyzji jest pojawienie się w ostatniej dekadzie koncepcji regionalizmu otwartego którego inicjatorem stały się państwa rozwijające się , a przede wszystkim nowo uprzemysłowione z Azji wsch. Warto również podkreślić ze znalazła ona poparcie USA . Pojęcie otwartego regionalizmu nie odnoście się do członków danego porozumienia regionalnego, ale do państw pozostającym poza nim. W otartych porozumieniach regionalnych państwa danego regionu stosują takie same lub zbliżone bariery w handlu zarówno wobec państw regionu i jak i z poza niego. Drugim kryterium jakim mirzy się otwartość regionu ekonomicznego jest poziom współzależności w handlu i inwestycjach między gospodarkami regionu i tymi poza niego. Jeśli współzależność wzrasta można wnioskować że dane ugrupowanie regionalne ma otwarty charakter.
W latach 90 tych nastąpił rozwój regionalizmu ekonomicznego. W WTO zarejestrowano 109 porozumień regionalnych ( wiele z nich to porozumienia dwustronne) Niezwykle istotna dla regionalizmu była zmiana stanowiska USA do tego problemu. W 1958 r. USA zawarły z Izraelem pierwsza w swojej historii umowę o wolnym Hadlu. A w 1998 podpisały analogiczna umowę z Kanada.
1994 weszło w życie porozumienie Północnoamerykańskiego układu wolnego handlu - NAFTA. Rok wcześniej z inicjatywy USA zwołano pierwszy szczyt APEC w SEATTLE, co zapoczątkowało tworzenie strefy wolnego handlu w ramach tej organizacji. W grudniu 1995 podczas szczytu obydwu Ameryk prezydent Clinton zgłosił plan utworzenia strefy wolnego handlu obu ameryk FTAA. Cztery przesłanki legły u podstaw zmiany podejścia USA do regionalizmu.
1 chęć przeciw działania deficytowi handlowemu przez większy dostęp do rynków regionalnych.
2 wykorzystanie przewag w handlu usługami, przepływie inwestycji zagranicznych, międzynarodowych w obrocie własnością intelektualną
3 zwiększenie konkurencyjności i pozycji przetargowej wobec konkurencji Azji wsch. I europy zachodniej ]
4 regionalna integracja gospodarcza stałaby się użytecznym narzędziem liberalizacji globalnego systemu handlowego i środkiem zwiększania dostępu do rynków innych państw przez amerykańskie przedsiębiorstwa.
W wyniku dynamicznego rozwoju regionalizmu ekonomicznego powstały liczne regionalne ugrupowania integracyjne , które nie sa bynajmniej odseparowanymi blokami handlowymi, lecz tworzą sieć wzajemnych powiązań międzyregionalnych o czym świadczą następujące fakty :
- niektóre z kluczowych państw USA uczestniczą w kilku ugrupowaniach jak NAFTA, APEC czy proponowane TAFTA i FTAA,
- Unia europejska zwarła wiele porozumień o współpracy np. z MERCOSUR
- w minionej dekadzie ujawniły się dwie ważne formy międzyregionalnego dialogu ( USA UNIA) i ASEM ( UNIA - Azja wschodnia).
AFTA - ASEAN FREEE TRADE AREA - strefa wolnego handlu państw ASEN ,
APEC - Asia Pacyfik Economic Cooperation , Rada współpracy gospodarczej Państw Azji i Pacyfiku,
ASEM - ASIA EUROPE MEETING - międzynarodowy dialog Europa-Azja,
CER- Strefa Wolnego Handlu - Australia, Nowa Zelandia,
EAEC- Ugrupowanie Ekonomiczne Azji-wschodniej
EU - European Union.
Unia Europejska: TAFTA-Transatlantycka Strefa wolnego Handlu
FTAA- Strefa wolnego handlu Ameryk
MERCOSUR- Wspólny rynek Południa
NAFTA- Północnoamerykański Układ wolnego handlu.
Oprócz wymienionych głównych ugrupowań regionalnych warto dodać kilka działających na obszarze państw rozwijających się :
- Karaibska Wspólnota i Wspólny Rynek,
-Zachodnioafrykańska Unia Ekonomiczna i Monetarna w jej skład wchodzą państwa byłe kolonie Francji których gospodarki są złączone unia walutowa na bazie franka francuskiego.
- Wspólnota Rozwoju Afryki Południowej.
Region Europy
Granice regionu ,EUROPA' to pojęcie używane w 3 różnych znaczeniach: geograficznym , kulturowymi politycznym. Europa w znaczeniu geograficznym rozciąga się od Atlantyku po Ural. Kongres paryski po wojnie krymskiej 1853-56 uznał Turcja za państwo Europejskie, a twórca świętego przymierza uważał jeszcze na początku XIX wieku naród Węgierski za azjatycki., tak wiec granica pomiędzy Europą a Azja ma charakter umowny i została powszechnie przyjęta dopiera w XIX . W istocie Europa stanowi jedynie półwysep Eurazji.
Europa - pojęcie określające pewien krąg kulturowy, zastępuje pojęcie Wspólnota chrześcijańska. Współczesną kulturę europejską cechuje jednak oderwanie od korzeni chrześcijańskich i nasilenie procesów laicyzacji. Rozwój Oświeceniowych idei wolności i egalitaryzmu doprowadził do relatywizacji tradycyjnych wartości i tolerowania wszystkich odmiennych odmienności od wszystkich wzorców kultury. Nieliczni krytycy dostrzegają w dominującym modelu kultury symptomy wyczerpania się energii duchowej i dekadencji. Kosmopolityzm i tolerancja dla odmienności traktują jako przejaw nie siły lecz słabości i zaniku tożsamości. W Europie można dotrzeć brak więzi wspólnotowych, społeczna atomizację , koncentracje na konsumpcji dóbr materialnych , i masowej rozrywce , mimo że inicjatorzy koncepcji integracji europejskiej ( Schuman , K Adenauer, De Gasparii) nawiązywali do tradycji chrześcijańskiej. Korzenie Ówczesnej Unii nie są chrześcijańskie, ale oświeceniowe. Unia stanowi bowiem realizacje ludzkiego marzenia o lepszym świecie bez wojen, nacjonalizmu i niesprawiedliwości społecznej, opartego na racjonalizmie tolerancji, i abstrakcyjnie rozumianych praw człowieka ze szczególnego akcentu na prawa wszelkich mniejszości: nie tylko narodowych czy religijnych. Stanowi realizacje nie tylko określonego projektu ekonomicznego i politycznego ale również kulturowego. Przywódcy UE odcinają się dziś od chrześcijańskich korzeni Europy. Spór o pojęcie czym jest i czym powinna być Europa przejawia się w chwili obecnej w sporze o możliwą akcesje Turcji w UE.
Europa w sensie wspólnoty kulturowej jest pojęciem o granicach trudnych do określenia. Nie jest możliwe określenie jej wschodniej granicy. Sami Rosjanie uważają się za europejczyków Państwo rosyjskie było następstwem podboju Rusi przez Tatarów i połączyło w sobie kulturę bizantyjska z elementami turańskimi tj. mongolsko-tureckimi.
J. Monet zwany ojcem Europy twierdził że Europa nigdy nie istniała i trzeba ja naprawdę dopiero stworzyć mamy tu do czynienia z pojęciem Europy w znaczeniu politycznym. Zimno wojenny i utrwalony podział Europy na Zach( wolny świat) i wsch ( reżimy komunistyczne) został w okresie po zimno wojennym uzupełniony przez wyodrębnienie Europy Środkowej. Podziały te nie pokrywają się jednak z historycznym podziałem Europy Łacińskiej i Europy Bizantyjskiej. Wśród subregionów szczególnie odznacza się region skandynawski.
Jako subregion traktowane są również Bałkany. Swoistym subregionem obejmującym państwa nadbrzeżne dookoła przestrzeni morskiej jest region bałtycki oraz łączące Europę z innymi kontynentami- region Atlantycki czy Czarnomorski.
W wyniku II wojny światowej Europa utraciła swoja dotychczasową opozycje przemysłową finansową i handlową. A przede wszystkim - polityczno militarnego centrum świata. Tylko dzięki pomocy militarnego ze strony USA Europa zachodnia była w stanie odrodzić się ekonomicznie i skutecznie przeciwstawić się potędze militarnej ZSRR. Jeśli chodzi o o nowoczesność struktury przemysłu to najwyżej rozwinięta jest Europa Zach. Europa jest w znawczym stopniu uzależniona od pozaeuropejskich źródeł energii i surowców. Znaczny spadek przyrostu naturalnego, powoduje starzenie się społ. co niesie za sobą skutki ekonomiczne i kulturowe, polityczne- to prowadzi do zwiększania się liczby imigrantów przede wszystkim z państw islamskich. Obecnie w europie żyje 15 mln Muzułmanów.