Wykład II 6.03.2009r.
Stosunek pomiędzy regionalizmem a globalizmem- 2 podejścia:
- przeciwstawienie regionalizmu złym cechom globalizacji
Ideologia konsumeryzmu (żyje się dla konsumpcji), ujednolicanie gustów, preferencji, postaw, cennych wartości- nadmierny konsumeryzm - przykłady; Mc Donald, Cola Cola, jeansy.
Unia Europejska wszędzie kreuje swój model rozwoju. UE ma patent na idealne rozwiązanie społeczno-gospodarcze.
Globalizacja stanowi zagrożenie ekologiczne.
Marginalizacja państw w stosunkach międzynarodowych.
Negatywne skutki globalizacji:
-upowszechnienie ideologii konsumeryzmu
-narzucanie przez instytucje narodowe zwrotu kapitału
-globalizacja zagrożeń ekologicznych
-utrzymywanie i powiększanie luk rozwojowych między państwami i regionami
-marginalizacja państw i mniejszości narodowych w stosunkach Mn.
-ograniczenie swobody rządów z tytułu działalności
Osiągnięcia globalizmu: pozytywne jego uzupełnienie w różnych częściach świata. Wskazuje się na osiągnięcia w opracowaniu regionalnych systemów ochrony praw człowieka w Europie i na Zachodniej Półkuli. Rozwiązanie wielu konfliktów i sporów regionalnych. Ustanowienie regionalnych standardów w dziedzinie ochrony środowiska, wprowadzenie w życie w skali regionalnej wielu innowacji dotyczących współpracy i instytucjonalizacja stosunków między państwami.
Regionalizm jest uzupełnieniem globalizmu. Regionalizm występuje na płaszczyźnie politycznej, gospodarczej i w sprawach o bezpieczeństwo.
XIX w, doktryna Monroe; 1823r. ; sprawy amerykańskie są czysto amerykańskie ( regionalizm polityczny). W Europie w tym czasie - Mittle Europa - koncepcja germanizacji, dotyczy zorganizowanie Europy na terytorium Austrii, Rosji, Prus leżących w Mittle Europie plus wszystkie kraje wchodzące w skład imperium Habsburgów.
Po XIX w. kraje Ameryki Łacińskiej propagowały tą Amerykę jako samodzielny region.
Roosevelt ogłosił odejście od Doktryny Monroe'a , zadeklarował, że USA wyrzekają się prawa do interwencji.
Regionalizm w Azji nastąpił z wielkim opóźnieniem. Przeszłość kolonialna krajów azjatyckich była różna: odmienne systemy kulturowe, religia, obyczaje, odmienne kultury ryżowe - Azja jest przez to kontynentem mało spójnym.
W Europie w I połowie XX wieku, na rzecz pełnej integracji polityki kontynentalnej, rozwinął austriacki pisarz Hr.R. Coudenhoye-Kalegri; 1923 r. - Kongres „Paneuropa”.
Koncepcja regionalizmu została zaakceptowana przez Pakt Ligi Narodów w art. 21, w tej sytuacji mocarstwa podjęły działania na rzecz utworzenia regionalnej struktury bezpieczeństwa, t.j:
- Traktat Oceanu Spokojnego - 1921r.
- Układ z Locarno - 1925r.
- Pakt Małej Ententy - 1933r.
W sferze koncepcji natomiast pozostały plany paneuropejskiego regionalizmu. Pomimo negatywnych doświadczeń okresu międzywojennego, podejście regionalne po II W.Ś. na dużą skalę zastosowano w dziedzinie utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa oraz współpracy gospodarczej.
Karta Narodów Zjednoczonych - art. 51 - podstawa do zawierania samoobrony indywidualnej i zbiorowej; prawo do samoobrony (NATO, ANZUS, SEATO, Układ Warszawski). Sojusze te były narzędziem rywalizacji międzysystemowej w okresie zimnej wojny aż do 1989 r.. Można było je stosować przeciwko stałym członkom RB ONZ!!!
Na płaszczyźnie gospodarczej problemy rozwiązywane są przez Radę Gospodarczą i Społeczną.
Koniec zimnej wojny przyniósł koniec starego regionalizmu ( procesy jednoczące dany region pod opieką mocarstw rywalizujących ze sobą) na rzecz regionalizmu nowego.
RWPG-CENTO-SEATO-ASEO
Klasyczne regionalne dwu lub wielostronne sojusze wojskowo polityczne - NATO
Traktat o bezpieczeństwie Wspólnoty Niepodległych Państw, 1982 r. (kraje wpisać!) Taszkient.
Układ o Wzajemnej Współpracy i Bezpieczeństwie między USA i Japonią; 1960 r.
ANZUS (Nowa Zelandia, Australia, USA)
Organizacje regionalne o charakterze politycznym ( współpraca wojskowa i ekonomiczna) OBWE.
Subregionalne organizacje w Europie, grupa Wyszehradzka, inicjatywa środkowo-europejska, Rada Państw Morza Bałtyckiego.
Stowarzyszenie Państw Azji Południowo-Wschodniej: ASEAN
Rada Współpracy Zatoki ( GU/F COOPERATION COUNCIL), BAHRAJN, KATAR, KUWEJT, OMAN, ARABIA INDYJSKA i Zjednoczone Emiraty Arabskie.
Organizacje regionalne; rozdział 8 KNZ; zrzeszanie na poziomie regionalnym.
Liga Państw Arabskich (LPA) 1945 r.
Organizacja Państw Ameryki (OPA) 1948 r.
Unia Afrykanska
Porozumienia rozbrojeniowe o kontroli zbrojeń:
- Układ w sprawie Antarktyki; 1959 r.; używany wyłącznie w celach pokojowych.
- Układ o zakazie używania broni jądrowej w Ameryce Łacińskiej, 1967 r.
- ASEAN
- Układ o utworzeniu strefy wolnej od broni masowego rażenia w Afryce; 1996 r.
Europa
Układ w sprawie konwencjonalnych sił zbrojnych, 1992 r., stwarza warunki do współpracy w innych dziedzinach, np. gospodarce. Żywe echo traktatów paryskich. Wyłączenie spod wspólnej władzy hutnictwa i przemysłu energetycznego.
Regionalizm ekonomiczny
Dziedziną stosunków Mn., w której regionalizm wykazuje najwyższą dynamikę rozwojową jest gospodarka światowa, dlatego mówi się wręcz o regionalnej gospodarce światowej jako uzupełnieniu globalizacji.
Regionalizm ekonomiczny można określić jako prowadzoną współpracę i/lub integrację ekonomiczną gospodarek położonych w danym regionie geograficznym. Regionalna współpraca gospodarcza może przybierać różne formy, państwa danego regionu mogą podejmować działalność na rzecz budowy wspólnej regionalnej infrastruktury lub tworzenia sprzyjających warunków do rozwoju w różnych dziedzinach (przemysł, rolnictwo). Mówimy wtedy o współpracy regionalnej w szerokim tego słowa znaczeniu.
VIA BALTICA - transport samochodowy, Dolina Rospudy ( na czym polega problem?)
Integracja regionalna - wyższy etap współpracy, zaplanowany proces ekonomicznego scalania gospodarek sąsiadujących ze sobą krajów, przez likwidację ograniczeń w przepływie towarów i czynników produkcji; chodzi o znoszenie ceł oraz administracyjnych i ilościowych ograniczeń; integracja gospodarcza polega na prowadzeniu wspólnej polityki państw. Znoszenie barier między gospodarkami, wprowadzenie wspólnej waluty. Celem jest całkowity zanik gospodarek narodowych państw regionu równoznaczny z utworzeniem jednej gospodarki regionalnej. Oznaczałoby to zanik państwa narodowego (utrata materialnych podstaw funkcjonowania), co nie wydaje się możliwe na obecnym etapie rozwoju stosunków mn.
W tym dylemacie najpełniej wyraża się polityczny charakter mn. Integracji gospodarczej. Regionalna integracja gospodarcza jest procesem, w którym stopniowo są likwidowane bariery:
- preferencyjna strefa handlu
- strefa wolnego handlu
- unia celna
- wspólny rynek
- unia walutowa
- unia ekonomiczna
- unia polityczna
Cła zwiększają cenę towaru w imporcie => zniechęcenie konsumenta.
Bariery parotaryfowe i pozataryfowe, taryfowe ( omówić kolejne etapy rozwoju).
Umowy z bankiem o opcjach walutowych!
Najbardziej sprzyjające warunki do mn. integracji występują w przypadku państw bliskich geograficznie o podobnym poziomie rozwoju i posiadających wspólne systemy wartości.
Użyteczność regionalizmu jako ekonomicznej formy współpracy dostrzegano już w XIX w. w Europie, kiedy zaczęto zawierać dwu i wielostronne porozumienia handlowe.
- Niemiecki Związek Celny - 1848 r.
- GATT - 1948 r. - dopuszczono tworzenie regionalnych ugrupowań integracyjnych ( efekt kreacji i przesunięcia). Ma negatywne skutki dla państw trzecich.
Po zakończeniu zimnej wojny regionalizm wkroczył w nową fazę - nowy regionalizm ;
współcześnie w porównaniu regionalizmu mogą brać udział państwa rozwinięte, ale i państwa rozwijające się, możliwy jest udział w integracji państw rozwijających się.
Udział państw rozwijających się możliwy jest dzięki rozwojowi techniki, wczesniej chodziło o zasób sił, dzisiaj o możliwości danych państw
Dawniej chodziło głownie o handel, dziś mamy rozwinięte usługi i inne sektory
Rosnący udział pozasądowych uczestników
Wyższy poziom instytucjonalizacji
Regionalizm regulowany przez siły na rynku a nie przez instytucje
Funkcjonalność i otwartość globalizacji gospodarczej