Studium przypadku/metoda indywidualnych przypadków/
case study/metoda monograficzna.
Studium przypadku to „projekt badawczy, w którym obiektem badań jest pojedynczy przypadek lub kilka wybranych bytów społecznych danego typu, np. społeczności lokalne, historie życia, role czy stosunki”.
Studium przypadków „to zespół reguł badawczych będących czymś pośrednim między metodą a techniką badawczą”. Jest to metoda, która co „jednostkowe, indywidualne każdym człowieku, jego losie i najbliższym środowisku, podejmuje i rozwija w celu usprawnienia, wzmocnienia i prawy jego sytuacji życiowej, bądź traktuje jako źródło wiedzy o zjawiskach szerszych, najogólniejszych bardziej uniwersalnych.” Studium przypadku jest drobiazgowym i wnikliwym opisem szczególnych właściwości czy doświadczeń.
„Do analizy pojedynczych przypadków nauka odwołuje się wówczas, gdy ogólnie znane prawidłowości wymagają egzemplifikacji. Nie mniej ważne znaczenie pełni ona w procesie odwrotnym - wiedza szczegółowa, jednostkowe doświadczenia, indywidualna diagnoza dają podstawę do uogólnień i obiektywizacji wiedzy.” Metoda ta stosowana jest wtedy, gdy chcemy rozpatrzyć zjawiska związane z sytuacją zdrowotną pacjentów lub świadczoną im opieką na podstawie możliwie dokładnego obrazu nielicznych przypadków danych zjawisk.
Wśród badaczy nie ma zgody na temat tego, co może tworzyć „przypadek” i termin ten jest stosowany szeroko. „Badanym przypadkiem może być jakiś okres, a nie jakaś określona grupa ludzi”.
W pielęgniarstwie przez studium przypadku podmiotu opieki należy rozumieć szczegółowy i systematyczny opis sytuacji oddziałujących na pacjenta w ciągu jakiegoś okresu czasu, a także opisu zmian, jakie w tym czasie zachodzą w psychice i zachowaniu człowieka, w jego zdrowiu, funkcjonowaniu w chorobie. Mówiąc inaczej, studium przypadku podmiotu opieki jest pacjent wraz ze swym szerszym środowiskiem i „tłem” społecznym w ujęciu niejako „historycznym”, poddany analizie w ramach określonego czasu. „Może to być kilkuletnia analiza dokonana przez badacza na bieżąco z dnia na dzień, z miesiąca na miesiąc, oparta na bezpośrednich kontaktach i obserwacjach czynionych przez wykonawcę case study. Działalność ta uzupełniana jest materiałami retrospekcyjnymi, odnoszącymi się do wcześniejszego, przedobserwacyjnego okresu i pochodzącymi z wywiadów, spisanych życiorysów itp.” Niekiedy do pozyskania informacji o podmiocie opieki można wykorzystać relacje innych osób, np. członków rodziny, dokumenty urzędowe i osobiste.
Cele metody studium przypadku:
Daje możliwość dokładnego ustalenia problemów,
Dostarcza wyjaśnień uzupełniających uogólnienia pochodzące z ilościowej analizy,
Ukazuje wskaźniki pewnych zmiennych, które można badać nie mierząc bezpośrednio,
Daje podstawę do wykrywania mechanizmów społecznych bez orzekania częstotliwości ich zachodzenia.
Metoda studium przypadku jest nieodzowna w pielęgniarstwie a zwłaszcza w działalności pielęgniarek środowiskowo-rodzinnych. Może być ona stosowana z dużym powodzeniem także w szpitalnictwie, stanowiąc „swoiste uzupełnienie metody klinicznej, realizowanej przez lekarzy”.
Najczęściej używanymi w ramach studium przypadku technikami są:
Wywiad - kwestionariuszowy, środowiskowy, swobodny (jawny, ukryty),
Obserwacja - zewnętrzna, uczestnicząca,
Analiza dokumentów - urzędowych, osobistych.
Marshall G. (2005) Słownik socjologii i nauk społecznych. Warszawa, PWN, s. 369.
Tyszka Z. (1991) Z metodologii badań socjologicznych nad rodziną. Wydano z funduszu przyznanego przez MEN, Poznań, s. 51.
Lalak D. (1995) Teoretyczny i praktyczny sens metody indywidualnych przypadków. (w:) Pilch T., Lepaczyk I. (red.) Pedagogika społeczna. Wydawnictwo Żak, Warszawa, s. 223.
Tamże, s. 235.
Babbie E.(2004) Badania społeczne w praktyce. Warszawa, PWN, s. 320.
Tyszka Z. (1991) Z metodologii …, wyd. cit., s. 52.
Za: Tamże, s. 52.
Wrońska I. (1997) Badania naukowe w pielęgniarstwie. Pielęgniarstwo 2000, 1 (30), s. 11.