Systemy operacyjne komputerów - krótki przegląd i charakterystyka

System operacyjny to szczególny rodzaj oprogramowania używanego podczas pracy z komputerem. Dzięki niemu człowiek może porozumiewać się z komputerem, a komputer z urządzeniami peryferyjnymi.

Współcześnie wykorzystuje się wiele różnych systemów operacyjnych. Każdy z nich to program, a właściwie grupa programów, bez których komputer nie jest w stanie pracować. Podczas pracy komputery spełniają szereg szczegółowych zadań. Ich realizacja jest możliwa dzięki odpowiednio dobranemu systemowi operacyjnemu.

Wybór i zastosowanie danego systemu zależy nie tylko od zakresu podejmowanych działań, ale także od jego typu. Wyróżnia się zatem systemy operacyjne:
- jednoprogramowe, czyli zapewniające jednemu użytkownikowi pracę w jednym aktualnie działającym programie (np. system DOS);
- wieloprogramowe, czyli umożliwiające jednemu użytkownikowi pracę w kilku jednocześnie wykonywanych programach (np. system Windows);
- wielodostępne, czyli udostępniające równocześnie wielu pracującym użytkownikom wiele współdziałających programów (np. system Linux).

DOS jest skrótem od angielskiej nazwy: Disk Operation System, co można tłumaczyć jako dyskowy system operacyjny. Został on stworzony przez jedną z największych firm produkujących oprogramowanie dla komputerów - firmę Microsoft. Stąd dla podkreślenia tego faktu często stosuje się również skrót MS-DOS.

Praca z DOS-em polega na umiejętnym wydawaniu komputerowi poleceń za pomocą klawiatury.
System WINDOWS wyprodukowany przez firmę Microsoft jest systemem umożliwiającym (w odróżnieniu od DOS-u) równoległe wykonywanie kilku programów, w kilku oddzielnych oknach ekranu.

Fundamentem systemu Windows jest DOS. Całą resztę stanowi rozbudowany interfejs graficzny, który na ekranie monitora wyświetla proste obrazki (okna, ikony, paski narzędzi, itp.).

Windows 95

32-bitowy system operacyjny firmy Microsoft, następca rodziny Windows 3.x. Jego sprzedaż rozpoczęto w roku 1995 - stąd też nazwa. Windows 95 okazał się produktem przełomowym, zarówno ze względu na zmieniony interfejs użytkownika i dodatkowe możliwości, jak i sprzedaż (Windows 95 to system operacyjny przetłumaczony na kilkadziesiąt języków). Swoją popularność zawdzięcza m.in. temu, że ma wbudowane sterowniki do tysięcy urządzeń. Windows 95 jest systemem wielozadaniowym, obsługuje pamięć wirtualną, długie nazwy plików, a także standard Plug and Play. Windows 95 ewoluował - jego kolejne wersje oznaczano literami OSR i kolejnymi numerami.

Windows 95 OSR 2

Wersja Windows 95 przeznaczona do sprzedaży wyłącznie z nowymi komputerami. Wyposażona jest w przeglądarkę stron WWW Internet Explorer 3.0, zestaw poprawek Service Pack, obsługę systemu plików FAT32 oraz wbudowany Direct-X w wersji 2.0. Oznaczana także jako Windows 95b.

Windows 98

Wielozadaniowy, 32-bitowy system operacyjny, następca rodziny Windows 95. Sprzedaż Windows 98 rozpoczęła się w roku 1998 - stąd też nazwa. Windows 98 ma praktycznie niezmieniony interfejs użytkownika - znaczącą innowacją jest wprowadzenie Aktywnego pulpitu. W system wbudowano jeszcze więcej sterowników niż w Windows 95. Wykorzystuje wszystkie technologie obsługiwane przez swojego poprzednika oraz dodatkowo m.in.: AGP, MMX, ACPI.

Windows 98 SE

Nowsza, poprawiona w stosunku do Windows 98, wersja systemu operacyjnego firmy Microsoft. Zawiera między innymi DirectX 6.1, powiększoną oraz poprawioną bazę sterowników, rozbudowane możliwości korzystania z Internetu (choćby współdzielenie modemu w sieci LAN).
SE - od ang. second edition - druga edycja.


Windows Millennium (Me)

Wielozadaniowy 32-bitowy system operacyjny firmy Microsoft wydany na jesieni roku 2000, jako następca Windows 98. Wyposażony w drobne usprawnienia interfejsu użytkownika obecne już w Windows 2000 (na przykład inteligentne menu wyświetlające skróty do programów najczęściej uruchamianych przez użytkownika) oraz kilka nowych funkcji, m.in.: program przywracający poprzednio nagrany stan systemu, narzędzie automatycznej aktualizacji systemu przez Internet oraz kreator sieci domowej ułatwiający połączenie kilku komputerów. System wyposażono także w program do odtwarzania plików multimedialnych Media Player 7, edytor filmów filmów Movie Maker oraz przeglądarkę Internet Explorer 5.5. (darmowa przeglądarka stron WWW produkowana przez Microsoft. Od Windows 95 OSR 1 dołączana jest do systemów operacyjnych tej firmy. Można ją także ściągnąć poprzez Internet). Windows Millennium został zapowiedziany jako ostatni z systemów bazujących na jądrze Windows 95. Jego następcą ma być Windows Whistler, który ma połączyć ma linie Windows 2000 i Millennium.

INNE SYSTEMY OPERACYJNE

N o v e l l

Jedna z największych firm komputerowych tworząca sieciowe systemy operacyjne (rodzaj systemu operacyjnego instalowanego na serwerach. Jego głównym zadaniem jest odpowiadać na życzenia klientów w sieci komputerowej. Każdy sieciowy system operacyjny ma możliwość korzystania z kilku protokołów, jest wielozadaniowy oraz potrafi wydajnie obsługiwać duże dyski twarde). Najbardziej popularne oprogramowanie tego typu to: UNIX, Windows NT oraz NetWare.
Jej głównym produktem jest Netware.

Windows NT

Wielozadaniowy, 32-bitowy system operacyjny przeznaczony dla zaawansowanych użytkowników, a także komputerów, których dane powinny być dobrze chronione. Windows NT był sprzedawany począwszy od wersji 3.1, ale dopiero wersja 4.0 odniosła rynkowy sukces. W tej ostatniej wersji wprowadzono identyczny interfejs użytkownika jak w Windows 95, co znacznie ułatwiło obsługę tego systemu. Pod pojęciem Windows NT kryją się dwa dosyć różne produkty, o nazwach Windows NT Server i Windows NT Workstation. Ten pierwszy jest sieciowym systemem operacyjnym, natomiast drugi - systemem operacyjnym przewidzianym dla użytkowników domowych, którzy potrzebują bardziej wydajnego i stabilnego systemu niż Windows 9x. Windows NT ma jeszcze jedną ciekawą cechę - można go instalować zarówno na komputerach wyposażonych w procesory CISC jak i RISC, dzięki czemu jest wykorzystywany na bardziej profesjonalnych platformach, takich jak np. stacje robocze.
Od ang. New Technology - nowa technologia.

Windows 2000

32-bitowy system operacyjny firmy Microsoft. Jest on kontynuacją Windows NT (jego nazwa kodowa brzmiała Windows NT 5.0). Windows 2000, inaczej niż jego poprzednie wersje, obsługuje standardy Plug and Play, USB oraz umożliwia instalację pakietu DirectX. Współpracuje również z systemem plików FAT32. Windows 2000 wydawany jest w czterech odmianach: Professional, Server, Advanced Server i Datacenter Server.

Windows XP

Pierwszy system operacyjny Microsoftu łączący linie systemów przeznaczonych dla użytkowników biznesowych: Windows NT oraz Windows 2000 z linią systemów zorientowanych na użytkowników domowych Windows 95, Windows 98 i Windows Millennium. Windows XP ukazał się pod koniec roku 2001 w dwóch wersjach - przeznaczonej dla użytkowników domowych, pozbawionej kilku zaawansowanych narzędzi i funkcji wersji Home Edition oraz w wersji Professional. Planowana jest także linia Windows XP dla serwerów oraz wersja dla 64-bitowych komputerów

U N I X

System operacyjny opracowany w 1969 roku w laboratoriach firmy Bell. UNIX jest systemem komercyjnym uważanym za jeden z najbardziej wydajnych i bezpiecznych. Działa na wielu platformach: pecety, Macintosh, Amiga. Obsługuje zarówno tryb tekstowy, jak i GUI. UNIX jest najczęściej używany jako sieciowy system operacyjny w dużych sieciach komputerowych; użytkownicy domowi korzystają raczej z jego darmowej odmiany - Linuksa.

L i n u x

System operacyjny wymyślony przez Fin Linusa Torvaldsa (od jego imienia wzięła się nazwa systemu). Linux jest darmowy, działa na wielu platformach (pecet, Macintosh, Amiga), może pracować zarówno w trybie tekstowym, jak i GUI (nazywany X-Window). W zamyśle Linux miał być alternatywą dla UNIX-a. Jego wyższość nad innymi systemami polega na tym, że cały kod źródłowy jest ogólnie dostępny i każdy może go modyfikować. Dzięki temu bardzo szybko pojawiają się wszelkiego rodzaju poprawki, rozszerzenia czy też sterowniki urządzeń; jednak krakerom i hakerom łatwiej jest przez to łamać zabezpieczenia Linuksa.

Mac OS

Nazwa systemu operacyjnego komputerów Macintosh (nazwa serii komputerów sprzedawanych przez firmę Apple od roku 1984). Komputery Macintosh sprzedawane od roku 1994 wyposażane są w procesory PowerPC. Macintosh, zwany również Mac, był jednym z pierwszych komputerów oferujących GUI. Macintosh był pionierem wielu dziś powszechnie stosowanych rozwiązań, to on spopularyzował mysz, napęd dyskietek 3.5'', był również pierwszym komputerem osobistym, w którym zastosowano 32-bitowy procesor. Większość cech systemu operacyjnego Mac OS (na przykład ikony czy też filozofię obsługi okien) zaadaptował później Microsoft w Windows. Nazwa ta jest używana od wersji 8.0, wcześniej używano słowa System w połączeniu z numerem wersji, np. System 7.0. Od ang. Macintosh Operating System - system operacyjny Macintosha.

OS/2

Wielozadaniowy system operacyjny stworzony przez firmę IBM, który kilka lat temu miał stać się konkurencją Windows. Potrafi on uruchomić większość napisanych dla MS-DOS programów, także 16-bitowe aplikacje Windows 3.x, ale już nie 32-bitowe aplikacje (te napisane z myślą o Windows 9x). OS/2 obecnie nie jest już praktycznie używany.

Opracowanie: Dariusz Piestrzyński
Gimnazjum w Dobrej

---