Nie boska komedia

Powstała w Wiedniu i Wenecji w 1833r. a wydana została bezimiennie w Paryżu w 1835r.

Akcja toczy się w okopach Św. Trójcy. Występują tu dwa obozy: arystokracji którą reprezentują hrabia Henryk, inni hrabiowie i książęta, dostojnicy kościelni, baronowie, magnaci, zamożna szlachta oraz obóz ludu: lokaje, rzeźnicy, chłopi, robotnicy, ich przywódcą jest Pankracy i jego uczeń Leonard. Oba te obozy mają przed sobą wyznaczone pewne cele. Celem arystokracji jest zachowanie starego porządku i reprezentowanie przeszłości natomiast celem ludu jest zniszczenie starego świata i stworzenie nowego

"Wszyscy nędzni ze znojem na czole, z spiekłymi twarzami, z dłoniami pomarszczonymi od trudu",

"kobiety,... ich matki, ich żony, głodne, biedne jak oni, zwiędłe przed czasem, bez śladów piękności".

W utworze scharakteryzowana jest arystokracja. Cechuje ją niezgodność, kłótliwość, tchórzostwo, upodlenie za cenę życia i majątku:

"Otwórz mi stara szlachta -zawsze pewna swego -dumna, uporczywa, kwitnąca nadzieją a bez grosza, bez oręża, bez żołnierzy",

"Zgrzybiali, robaczywi, pełni napoju i jadła".

Natomiast lud charakteryzuje się żądzą krwi i zniszczenia, pragnie jeść, pić i odpoczywać w lecie, drzewa na opał w zimie. Wodzami wrogich obozów są Henryk i Pankracy, ludzie wyjątkowi, wyrastający ponad ogół. Obóz Pankracego zwycięża nad obozem Henryka. Pankracy mówi o arystokracji:

"Oni stracili siły ciała w rozkoszach, siły rozumu w próżniactwie -jutro czy pojutrze legnąć muszą".

Leonard stwierdza:

"Upadające rasy energii nie mają -mieć nie powinny, nie mogą".

Nad Pankracym zwycięża Chrystus, jest to zwycięstwo idei miłości nad ideą nienawiści, zwycięstwo Chrystianizmu nad materializmem. Pankracy pada rażony wizją Chrystusa z okrzykiem

"Galilaee, Vicisti !"

(Galilejczyku, zwyciężyłeś).

Wymowa - jest to sąd nad współczesnym społeczeństwem, jest to potępienie obydwu obozów, bo żaden z nich nie potrafił stworzyć nowego życia; z większą jaskrawością i pogardą osądzony jest obóz ludu. W utworze zawarte są pesymistyczne treści: brak konstruktywnego programu -jedna część społeczeństwa zostanie wytępiona, druga popadnie w otchłań zbrodni, nastąpi koniec świata teraźniejszego, przyjdzie nowe życie zapowiedziane wizją Chrystusa.

Sens tytułu: Dramat wiedzie jakieś mroki beznadziejności, zawiera negację boskości (nawiązuje do dzieła Dantego "Boska komedia"). Jest to dramat metafizyczny ukazujący triumf racji uniwersalnej symbolizowanej wizją Chrystusa, powiązanie chrześcijaństwa z historyzmem, szukanie odpowiedzi na pytanie o filozofię dziejów.

Zasadnicze tematy literatury romantycznej

Miłość

To wielki romantyczny temat zapoczątkowany przez utwór “Cierpienia młodego Wertera”, którego bohater: wrażliwy, nieszczęśliwy, zakochany, wreszcie samobójca stał się wzorem dla większości kochanków i poetów,

— młodzi kochają się, ale konwenanse i układy społeczne uniemożliwiają związek: “Dziady” cz. IV, “Pan Tadeusz”

— opis uczucia zakochanego: “Na Alpach...”, “Rozłączenie”

— motyw miłości odrzuconej: “Kordian”, “Na Alpach w Splügen”

— miłość spełniona, ale zerwana: “Konrad Wallenrod”

— miłość związana ze zbrodnią: “Giaur”, “Balladyna”

— miłość szczęśliwa, zakończona ślubem: “Pan Tadeusz”, “Śluby panieńskie”

Ojczyzna

Temat prezentowany przez najwybitniejsze polskie utwory tej doby: “Dziady” cz. III, “Pan Tadeusz”, “Reduta Ordona”, “Konrad Wallenrod”.

tęsknota wygnańców: “Epilog” “Pana Tadeusza”, “Hymn”, “Do kraju tego...”

— mesjanizm metafizyczny - “Polska Chrystusem narodów”

— mesjanizm historyczny - “Polska Winkelriedem narodów”

— oceny społeczeństwa polskiego - “Dziady” cz. II (motywlawy), “Grób Agamemnona” (motyw duszy anielskiej w czerepie rubasznym)

— obrazy wielkich zrywów narodowowyzwoleńczych: “Pan Tadeusz” (czasy napoleońskie); “Dziady” i “Kordian” (powstanie listopadowe)

— losy powstańców, spisków, konspiratorów: “Konrad Wallenrod”, “Kordian”, “Dziady” cz. III

— obrazy męczeństwa Polaków i despotyzmu wroga: “Dziady” cz.III, “Kordian”, “Fortepian Szopena”, “Fantazy"

Poezja

— jako moc kreacyjna: “Wielka Improwizacja”

— jako siła zdolna “zwykłych zjadaczy chleba w aniołów przerobić”: “Testament mój”

— jako urna pamięci narodowej: “Kordian”

— jako arka przymierza pomiędzy pokoleniami: “Konrad Wallenrod”

— jako przekleństwo i błogosławieństwo: “Nie-boska komedia”

— jako moc tyrtejska: “Konrad Wallenrod”

Koncepcje historiozoficzne:

— mesjanizm narodowy metafizyczny i historyczny

— towianizm jako ciągła reinkarnacja

— filozofia genezyjska “cierpienia ofiarą na drodze postępu”

— prowidencjalizm - historia to dzieło wyroków boskich

Historia “Konrad Wallenrod”, “Grażyna”, “Grób Agamemnona”, powieści Kraszewskiego, “Pan Tadeusz”

Ludowość “Ballady i romanse”, “Dziady” cz. II i IV, “Balladyna”, “Promethidion”

Orientalizm tłumaczenia Byrona, “Sonety krymskie”, “Beniowski”, “Grób Agamemnona”, “Irydion”

Natura “Ballady i romanse”, “Pan Tadeusz”, “Hymn”, “Sonety krymskie”

Szekspiryzm “Kordian”, “Balladyna”, motto “Romantyczności”, “Żeglarz”

---