Środki I Metody Dopingu
Których Stosowanie Przez Sportowców Jest Zakazane Wg Komisji Medycznej MKOL
Klasy środków dopingujących
Środki pobudzające ("stymulanty"), np. amfetamina, kokaina, efedryna i inne podobne związki
Narkotyczne środki przeciwbólowe ("narkotyki"), np. morfina, petydyna i inne podobne związki
Środki anaboliczne
Steroidy anaboliczno-androgenne, np. nandrolon, stanozolol, testosteron i inne podobne związki
Beta-2 adrenomimetyki (beta-2 agoniści), np. klenbuterol i inne podobne związki
Środki moczopędne ("diuretyki"), np. furosemid, hydrochlorotiazyd, tiamteren i inne podobne związki
Hormony peptydowe i inne pochodne, np. hormon wzrostu, ACTH, gonadotropina, erytropoetyna i inne podobne preparaty
Metody dopingu
Doping krwią (oraz erytropoetyna - EPO)
Manipulacje farmakologiczne (probenecid i epitestosteron), chemiczne i fizyczne
Środki, których stosowanie podlega ograniczeniom
Alkohol
Marihuana
Środki znieczulające miejscowo
Kortykosteroidy (z wyjątkiem leków stosowanych miejscowo)
Beta-adrenolityki (beta-blokery), np. acebutolol, atenolol, propranolol i inne podobne związki
I. Klasy środków dopingujących
Środki pobudzające ("stymulanty")
Środki zaliczone do tej klasy dopingu farmakologicznego, określane jako środki pobudzające psychomotorycznie, działają pobudzająco na ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy. Działanie tych środków jest krótkotrwałe. Klasycznym przykładem jest tu amfetamina i jej pochodne. Należy do nich również kokaina. Leki te nie figurują już w oficjalnych wykazach leków dopuszczonych do obrotu w naszych aptekach, ale są nadal dostępne na czarnym rynku.
Do leków pobudzających zaliczone zostały również tzw. aminy sympatykornimetyczne, które pobudzają układ współczulny. Należą do nich m.in.: efedryna, pseudoefedryna i fenylopropanolamina. Związki te często są składnikami złożonych leków powszechnie używanych w leczeniu przeziębień, kaszlu lub kataru. Najczęściej używanym stymulantem jest kofeina (uznawane przez Komisję Medyczną MKOI dopuszczalne stężenie kofeiny nie może przekraczać 12 mg/ml).
Niekorzystne następstwa zdrowotne spowodowane zażywaniem:
Niektóre środki pobudzające stosowane nawet w małych dawkach, ale w warunkach maksymalnego wysiłku fizycznego, mogą prowadzić do poważnych niekorzystnych następstw zdrowotnych. Są to m.in.:
wzrost ciśnienia krwi i przyśpieszenie akcji serca,
agresywność i brak kontroli zachowań,
uzależnienie - nałóg (nieodparta konieczność ich stałego stosowania),
zaburzenie termoregulacji i udar cieplny (podczas wyczerpującego wysiłku przy wysokiej temperaturze otoczenia) prowadzący do zapaści i śmierci (przypadki nagłych zgonów kolarzy w czasie wyścigów),
bezsenność i utrata łaknienia,
zaburzenia psychiczne - po amfetaminie mogą rozwijać się psychozy przypominające groźne choroby psychiczne.
Przykłady niektórych środków pobudzających
amfetamina
efedryna
fentermina
fenylopropanolamina
heptaminol
niketamid
kofeina
strychnina
UWAGA!!! Jeśli chorujesz na przeziębienie, grypę, masz katar lub kaszlesz, upewnij się czy lek, po który chcesz sięgnąć, nie zawiera zakazanych składników. Jeżeli masz wątpliwości, zasięgnij porady lekarza lub farmaceuty.
Narkotyczne środki przeciwbólowe - "narkotyki"
Narkotyczne środki przeciwbólowe zmniejszają odczuwanie bólu niezależnie od rodzaju jego pochodzenia i przyczyny. Klasycznym przykładem tej klasy środków jest morfina i jej pochodne. Niekiedy nadużywa się tych leków w celu skrócenia czasu rekonwalescencji po kontuzjach i urazach, aby umożliwić zawodnikowi jak najwcześniejszy udział w zawodach.
Niekorzystne następstwa zdrowotne spowodowane zażywaniem:
Środki narkotyczne, poza zniesieniem uczucia bólu, mogą powodować:
uzależnienie (jedna z najcięższych postaci zależności, prowadząca często do degradacji psychicznej),
osłabienie czynności ośrodka oddechowego,
zaburzenie koordynacji ruchów i koncentracji,
obniżenie ciśnienia krwi,
nudności i wymioty.
Przykłady niektórych leków narkotycznych
dekstropropoksyfen
dihydrokodeina
metadon
morfina
pentazocyna
petydyna
Zamiast narkotycznych środków przeciwbólowych można stosować dozwolone leki nienarkotyczne, jak np.: Polopirynę, Paracetamol, Majamil, Ibuprofen, Naproxen.
UWAGA!!! Morfina i leki o podobnym działaniu znosząc ból, nie leczą kontuzji. Przedwczesne wznowienie treningu może nasilić zmiany patologiczne.
Środki anaboliczne. Sterydy anaboliczno-androgenne
Steroidy anaboliczno-androgenne są syntetycznymi związkami pochodnymi naturalnego hormonu męskiego testosteronu. Wywierają one dwojaki efekt zarówno na organizm kobiet, jak i mężczyzn:
androgenny, tzn. nasilający cechy męskie (maskulinizacja), jak np. pogrubienie brzmienia głosu, porost włosów na ciele i twarzy, oraz u mężczyzn - rozwój wewnętrznych i zewnętrznych narządów płciowych i hamowanie rozwoju cech kobiecych;
anaboliczny, tzn. stymulujący przyswajanie białka i przyrost masy mięśniowej i męską budowę ciała.
Obu tych efektów nie można od siebie oddzielić. Dlatego każdy lek z tej klasy środków wykazuje w mniejszym lub większym stopniu oba te działania.
Niekorzystne następstwa zdrowotne spowodowane zażywaniem:
Nadużywanie steroidów anaboliczno-androgennych powoduje bardzo niekorzystne konsekwencje zdrowotne zarówno u kobiet, jak i mężczyzn. Do objawów chorobowych występujących u osób długotrwale stosujących te leki należą:
zaburzenia psychiczne prowadzące do napadów agresji, zaburzeń osobowości, depresji (próby samobójcze),
choroby wątroby,
przyśpieszenie zmian miażdżycowych w naczyniach serca i mózgu (zawały serca i zatory mózgowe),
zmiany skórne (trądzik),
częstsze zerwania ścięgien,
nowotwory wątroby i płuc,
przerost gruczołu krokowego,
zmiany zakrzepowe żył.
Ponadto wywierają one (niekiedy trwały) ogromny wpływ na funkcje narządów płciowych:
U kobiet:
zanik gruczołów sutkowych,
zaburzenie lub brak miesiączki,
brak owulacji,
bezpłodność,
maskulinizacja: obniżenie brzmienia głosu, owłosienie męskie, przerost łechtaczki, męska budowa ciała.
U mężczyzn:
powiększenie gruczołów sutkowych,
zaburzenia spermatogenezy - tworzenia plemników (oligospermia lub azoospermia, tzn. sperma zawiera mało plemników lub są one martwe)
zanik jąder,
bezpłodność,
impotencja.
Przykłady niektórych steroidów anaboliczno-androgennych
boldenon
mesterolon
metandienon
nandrolon
stanozolol
testosteron
Inne środki anaboliczne
Należą do nich beta-2 adrenomimetyki (beta-2agoniści), np. klenbuterol, salbuta-mol. Są to środki stosowane w leczeniu dychawicy oskrzelowej. Przyjmowane w dużych dawkach mają działanie anaboliczne i lipolityczne (zmniejszanie tkanki tłuszczowej). Sportowcy chorzy na astmę mogą używać wymienione leki wyłącznie w formie inhalacji (aerozolu).
Niekorzystne następstwa zdrowotne spowodowane zażywaniem:
Do najpoważniejszych skutków ubocznych, które mogą wywołać beta-2 adrenomimetyki, należy zaburzenie rytmu serca i pojawienie się nagłych skurczów komorowych powodujących utratę przytomności, a niekiedy, po większych dawkach, nawet zgon.
Środki moczopędne - "diuretyki"
Środki moczopędne zwiększają wydalanie wody i sodu z organizmu. Dlatego znajdują zastosowanie w terapii różnych stanów chorobowych przebiegających z zatrzymaniem płynów w ustroju. Obniżają również ciśnienie tętnicze krwi.
W sporcie środki te stosuje się głównie z trzech powodów:
w celu szybkiego zmniejszenia masy ciała (w dyscyplinach, w których obowiązują kategorie wagowe);
w celu uzyskania pożądanej "rzeźby mięśni";
w celu szybkiego wydalenia z moczem innych środków dopingujących.
Niekorzystne następstwa zdrowotne spowodowane zażywaniem:
Niekontrolowane stosowanie środków moczopędnych prowadzi do zaburzenia równowagi elektrolitowej (obniżenie poziomu sodu, potasu, magnezu) i objętości krwi w organizmie oraz powoduje następujące objawy chorobowe:
o nagły spadek ciśnienia tętniczego krwi,
zaburzenia rytmu serca,
zawroty głowy i omdlenia,
kurcze mięśniowe,
bóle głowy i nudności,
nagły zgon (przedawkowanie diuretyku przez kulturystów).
Przykłady niektórych leków moczopędnych
amiloryd
furosemid
hydrochlorotiazyd
triamteren
spironolakton
Hormony peptydowe i ich pochodne
Do hormonów peptydowych należy m.in. hormon wzrostu (HGH). Jest to hormon naturalny, wytwarzany przez przysadkę mózgową. Jego zasadniczą funkcją jest utrzymanie prawidłowego rozwoju organizmu.
Hormon ten stosuje się w leczeniu zaburzeń wzrostu (karłowatości). Od 1985 r. preparaty tego hormonu otrzymywane są syntetycznie.
Hormon ten zwiększa przyswajanie aminokwasów i syntezę białka (działanie anaboliczne) oraz nasila lipolizę (co prowadzi do zmniejszenia tkanki tłuszczowej).
Niekorzystne następstwa zdrowotne spowodowane zażywaniem:
Podawanie preparatów tego hormonu młodym, zdrowym osobom może powodować nadmierny wzrost - gigantyzm. U osób dorosłych obserwuje się objawy tzw. akromegalii, czyli przerostu niektórych części ciała (stóp, rąk i in.).
Do innych groźnych następstw zdrowotnych stosowania hormonu wzrostu należą:
zmiany chorobowe mięśni,
nadciśnienie tętnicze,
zapalenie nerwów,
cukrzyca
przerost narządów, np. wątroby, serca, nerek
choroby serca
UWAGA!!! Hormony wzrostu dostępne na "czarnym rynku" mogą być zakażone wirusami: HIV, wszczepiennego zapalenia wątroby typu B i choroby Creutzfeldta-Jakoba (powodującej powolne zmiany degeneracyjne mózgu).
II. Metody dopingu
Doping krwią i erytropoetyną (EPO)
Działanie dopingu krwią
Doping ten polega na podaniu zawodnikowi krwi w określonym czasie przed startem w zawodach. Jest to albo jego własna krew pobrana od niego wcześniej, albo krew innych osób. Transfuzja dodatkowej krwi zwiększa wydolność fizyczną zawodników, zwłaszcza startujących w dyscyplinach wytrzymałościowych, jak biegi długodystansowe - maraton, wyścigi kolarskie, biegi narciarskie.
Niekorzystne następstwa zdrowotne spowodowane używaniem:
Do groźnych następstw zdrowotnych, które mogą wystąpić po przetoczeniach krwi, należą:
reakcje gorączkowe, żółtaczka,
przeniesienie chorób zakaźnych, jak HIV, malaria, wirus B (zapalenie wątroby),
ostre infekcje bakteryjne ze wstrząsem.
Działanie erytropoetyny
Erytropoetyna jest hormonem wytwarzanym przez nerki. Stymuluje ona wytwarzanie i dojrzewanie krwinek czerwonych w szpiku kostnym. Preparaty tego hormonu są stosowane w terapii ciężkich niedokrwistości (np. w przebiegu AIDS) i w niewydolności nerek (u chorych leczonych sztuczną nerką). Podawanie erytropoetyny sportowcom ma zastąpić kłopotliwy i niebezpieczny zabieg transfuzji krwi.
Niekorzystne następstwa zdrowotne spowodowane zażywaniem:
Przyjmowanie erytropoetyny niesie ze sobą bardzo groźne konsekwencje zdrowotne, może bowiem spowodować:
zagęszczenie krwi i wzrost jej lepkości,
powstawanie zakrzepów wewnątrznaczyniowych,
zawały serca i mózgu,
nagłe zgony. Odnotowano nagłe zgony kolarzy (przeważnie nocą), które wiąże się ze stosowaniem przez nich erytropoetyny.
III. Środki, których stosowanie podlega ograniczeniom
Wiele jest środków, których stosowanie podlega ograniczeniom. Należą do nich: alkohol, marihuana, środki znieczulające miejscowo i kortykosteroidy. My ograniczymy się do omówienia beta-adrenolityków.
Beta-adrenolityki - beta-blokery
Beta-adrenolityki zmniejszają częstość pracy serca, obniżają jego pobudliwość oraz siłę skurczu mięśnia sercowego. Zmniejszają też kurczliwość mięśni szkieletowych. Są często stosowane w terapii chorób serca, zaburzeniach rytmu serca i nadciśnieniu tętniczym.
Bezwzględny zakaz ich stosowania obowiązuje w następujących dyscyplinach: strzelectwie, łucznictwie, biathlonie, saneczkarstwie, skokach narciarskich, pięcioboju nowoczesnym oraz skokach narciarskich.
Niekorzystne następstwa zdrowotne spowodowane zażywaniem:
Leki z grupy beta-adrenolityków obniżają zdolność wysiłkową sportowców. Nadmierne ich dawki mogą powodować:
obniżenie ciśnienia krwi,
zwolnienie akcji serca,
nasilenie stanów duszności u sportowców cierpiących na astmę wysiłkową,
nagłe zatrzymanie akcji serca
Beta-adrenolityki mogą również wywołać:
bezsenność,
depresje,
uczucie zmęczenia.
Leki te działają niekorzystnie na przebieg cukrzycy.
Przykłady niektórych leków beta-adrenolitycznych
acebutolol
metoprolol
propranolol
Przykłady leków dozwolonych i zakazanych wg zaleceń Komisji Medycznej MKOL
Choroba |
Leki dozwolone |
Leki zakazane |
Dychawica oskrzelowa (astma) |
Salbutamol - tylko inhalacje, Terbutalina - tylko inhalacje, glikokortykosteroidy - inhalacje (np.Beclocort, Budesonid), kromoglikan dwusodowy (Intal, Pozitan, Zadi - ten); Euphyllina |
Efedryna - Proasthmin, Fenoterol - Berotec, Izoprenalina - Astmopent |
Kaszel, przeziębienie |
wszystkie antybiotyki, inhalacje ziołowe, leki przeciwhistaminowe, Toclase, Oxeladin |
preparaty zawierające sympatykomimetyki (np. Efedryna - Tussipect), Fenylopropanolamina |
Biegunka |
Difenoksylat - Reasec, Loperamid - Immodium, preparaty zawierające elektrolity - Gastrolit |
leki zawierające opioidy (np. Morfina, Tinctura Opium) |
Katar sienny |
leki przeciwhistaminowe, krople do nosa z glikokorty-kosteroidami, Ksylometa-zołina, kromoglikan dwusodowy |
Efedryna, Pseudoefedryna |
Bóle |
Aspiryna, Ibuprofen, Majamil, Paracetamol |
leki zawierające opioidy: Dekstropropoksyfen i Kofeina* |
Wymioty |
Domperidon, Metoklopramid, |
|
* Dopuszczalne stężenie kofeiny w moczu wynosi 12 µg/ml.
UWAGA!!! W każdym przypadku o środkach stosowanych w toku leczenia decyduje lekarz.