AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA CO OD NAS SAMYCH ZALEŻY? Wybitny lekarz i kanadyjski minister zdrowia, Marc Lalonde obliczył, że długość i jakość życia człowieka zależą głównie od czterech czynników. Ich wpływ oszacował następująco : *Czynniki biologiczne 10-15% *Opieka medyczna 10-20% *Wpływ środowiska 25-30% *Styl życia 50% ZDROWY STYL ŻYCIA *systematyczna aktywność fizyczna *odpowiednia dieta *badania profilaktyczne *unikanie szkodliwych używek *radzenie sobie ze stresem psychicznym ZALETY AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ *przyspiesza chudnięcie *sprzyja utrzymaniu pożądanej wagi *prowadzi do wzrostu podstawowej przemiany materii *zmniejsza apetyt *poprawia wydolność fizyczną *reguluje zaburzenia metaboliczne *poprawia samopoczucie *obniża ryzyko chorób sercowo-naczyniowych *zwiększa ilość masy kostnej i chroni przed osteoporozy FIZJOLOGIA AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ A) podczas wysiłku fizycznego w organizmie dokonuje się szereg zmian - zwiększa się zapotrzebowanie mięśni na tlen, materiały energetyczne oraz zwiększa się wydzielanie produktów przemiany materii (metabolitów). Szczególnie korzystne zmiany dokonują się w obrębie układu krwionośnego, oddechowego, kostnego. B) częstotliwość akcji serca może wzrosnąć do 150 uderzeń na minutę C) ilość pompowanej krwi może wzrosnąć do około 20 litrów na minutę D) ilość powietrza, które przechodzi przez płuca może wzrosnąć do około 100 litrów w ciągu minuty E) przemiana materii może zwiększyć się 4 a nawet 20. krotnie F) wykazano poprawę perfuzji mięśnia serca w grupie osób systematycznie trenujących. Istnieją również hipotezy - poparte doświadczeniami na zwierzętach - że trening sprzyja rozwojowi krążenia obocznego w sercu, zjawisko to może kompensować niedostateczność krążenia wynikającą z niedrożności naczyń wieńcowych. G) efekty fizjologiczne następujące po bodźcu, jakim jest wysiłek fizyczny trwają krótko (tylko jeden lub dwa dni), aby zostały utrwalone niezbędna jest regularna aktywność ruchowa. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA A PROFILAKTYKA Choroby serca i udar mózgu - regularne ćwiczenia fizyczne są korzystnym sposobem zapobiegania i jednym z elementów leczenia choroby niedokrwiennej serca. Prowadzą do poprawy wydolności serca, obniżenia poziomu cholesterolu, obniżenia ciśnienia tętniczego krwi i poprawy przepływu krwi przez narządy. Nadciśnienie tętnicze - regularny umiarkowany wysiłek fizyczny zapobiega nadciśnieniu tętniczemu, natomiast u osób z nadciśnieniem obniża skurczowe i rozkurczowe ciśnienie krwi. Do obniżenia ciśnienia krwi przyczynia się również obniżenie podwyższonego poziomu cholesterolu LDL (będącego przyczyną nasilenia miażdżycy i wzrostu ciśnienia krwi). Zaburzenia lipidowe - u osób z zaburzeniami gospodarki lipidowej dochodzi pod wpływem wysiłku do bardzo korzystnych zmian pod postacią wzrostu cholesterolu frakcji HDL. Frakcji tej przypisuje się właściwości ochronne przed miażdżycą. Cukrzyca typu II - wysiłek fizyczny zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę, przez co zmniejsza się zapotrzebowanie na insulinę. Ponadto ułatwia utratę masy ciała, co sprzyja kontroli poziomu cukru we krwi Otyłość - ćwiczenia fizyczne odpowiednio dobrane do indywidualnych możliwości nie tylko przyspieszają i ułatwiają utratę masy ciała, ale pomagają również utrzymać uzyskany efekt. Bóle kręgosłupa i dolegliwości stawowe - regularne ćwiczenia wzmacniają mięśnie pleców i kręgosłupa, przyczyniają się do utrzymania lepszej postawy. Nawet niewielka utrata 5-10 kg nadmiernej masy ciała przyczynia się do zmniejszenia bólów stawów biodrowych i kolanowych. Osteoporoza - ćwiczenia fizyczne, szczególnie z obciążeniem kości kończyn, sprzyjają uwapnieniu kości i zapobiegają osteoporozie. Żylaki kończyn dolnych - aktywność fizyczna np. spacery, pływanie, jazda na rowerze - pobudza krążenie krwi poprzez pracę mięśni, co zapobiega powstawaniu żylaków. Rak piersi - pływanie, jazda na rowerze, bieganie a nawet szybki marsz obniża poziom estrogenu - hormonu odpowiedzialnego za wzrost komórek piersi i ich rakowacenie. Z badań wynika, że godzina sportu dziennie, uprawianego konsekwentnie przez wiele lat, obniża ryzyko wystąpienia raka piersi o 20 proc. Przeziębienia - aktywność fizyczna wzmaga działanie układu immunologicznego organizmu, przez co stajemy się bardziej odporni na przeziębienia i inne choroby. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA A PALENIE wśród osób systematycznie ćwiczących stwierdza się istotnie mniejszy odsetek palaczy tytoniu, w porównaniu z populacją o tzw. siedzącym trybie życia. Sprzyjają temu odmienne nawyki higieniczne tych osób, inna filozofia życia, większa dbałość o własne zdrowie, jak również lepsza tolerancja wysiłku po zaprzestaniu palenia tytoniu. STATYSTYKA Zaledwie 3%-10% dorosłych kobiet i mężczyzn w Polsce (w zależności od grupy wiekowej) wykazuje zadowalającą aktywność fizyczną. Pozostali, tj. ponad 90% ogółu badanych prowadzi typowo "siedzący" tryb życia, wykonując ćwiczenia fizyczne jedynie okazjonalnie, bądź wcale. JAKI SPORT? A) zadawalający wydatek energetyczny na trening w czasie tygodnia powinien przekraczać 1000 kcal, ale najkorzystniejsze efekty zdrowotne można uzyskać dopiero przy wydatku 2000 kcal na tydzień. Aktywność ruchowa powinna być podejmowana minimum 3 x w tygodniu. Bardzo istotna jest w podejmowaniu treningów systematyczność. B) aktywność fizyczna powinna stanowić stały element stylu życia. Dobór ćwiczeń oraz ich intensywność powinny być uzależnione od wieku oraz stanu zdrowia osoby ćwiczącej. PALENIE * Każdy papieros zawiera około 3000 substancji toksycznych * Wypalenie jednego papierosa w zamkniętym pomieszczeniu zanieczyszcza od 3 do 4 metrów sześciennych powietrza * Dwa rodzaje dymu - środkowy i bardziej toksyczny boczny (zawiera 5 razy więcej tlenku węgla, 2- 3 razy więcej nikotyny oraz 3-4 razy więcej substancji rakotwórczych) NIKOTYNA * Pobudza organizm, w większych dawkach działa uspokajająco * Zmniejsza roztargnienie, reakcję organizmu na hałas * Wpływa na układ krążenia - przyspiesza akcję serca, podwyższa ciśnienie krwi * Hamuje łaknienie (wpływa na spadek masy ciała) * Wchłania się bardzo szybko przez śluzówkę górnych dróg oddechowych i pęcherzyki płucne * Łatwo przenika do mleka kobiet karmiących - stężenie może sięgać od 0,5 mg / litr mleka * Wywołuje uzależnienie (!) * Dopuszczalne stężenie 1,2 mg / papieros Nikotyna uzależnia poprzez przyzwyczajenie organizmu palacza do siebie oraz przez pobudzanie w mózgu ośrodków przyjemności CO ZAWIERA DYM TYTONIOWY? *aceton *kadm *naftalina *fenol *nikotyna *butan *amoniak *tlenek węgla *arsen *polon *chlorek winylu *toluen *cyjanowodór *uretan *DDT *metanol SKUTKI PALENIA Nowotwory: *płuca *krtani *gardła *przełyku *jamy ustnej *nerek* pęcherza moczowego* trzustki Rak płuca charakteryzuje się bardzo dużą śmiertelnością sięgającą prawie 100% 5 lat przeżywa około 5% chorych *Zaburzenia słuchu *Zaburzenia widzenia* Przewlekłe choroby płuc i oskrzeli *Choroby przewodu pokarmowego *Zaburzenia gruczołów endokrynnych *Zaburzenia potencji seksualnej i płodności *Bóle głowy, zaniki pamięci i zaburzenie procesów myślenia *Zwężenie naczyń krwionośnych (miażdżyca), przyspieszony rozwój chorób układu sercowo - naczyniowego *Częstsze występowanie nadżerek i owrzodzeń jamy ustnej *Nieprzyjemny zapach z ust *Spadek wydolności fizycznej Niedobór witaminy C w organizmie (zapalenie 1 papierosa niszczy około 25 mg witaminy C w ustroju, a dzienne zapotrzebowanie wynosi 75-100 mg) Zmiany trądzikowe Palenie jest istotnym czynnikiem, który wpływa na zwiększenie częstotliwości pojawienia się zmian trądzikowych oraz zwiększa groźbę, że będzie to trądzik o ciężkim przebiegu. Liczba przypadków trądziku jest o wiele większa u osób aktywnie palących (40,8%) niż u niepalących (25,2%). Efekt palenia papierosów jest zjawiskiem ogólnoustrojowym - powoduje destrukcję wielu różnych narządów oraz ma wpływ także na nienarodzone dzieci kobiet ciężarnych. *9 mln Polaków to nałogowi palacze *57% palaczy to mężczyźni *54% palaczy wypala 11-20 papierosów dziennie CHOROBY OD TYTONIOWE *POCHP 1,5 mln chorych *Choroba wieńcowa 300 tys. chorych *Astma oskrzelowa 200 tys. chorych *Udary mózgu 150 tys. chorych *Rak płuca 32 tys. chorych *Wcześniactwo 30 tys. dzieci Co roku na świecie z powodu chorób odtytoniowych umiera 4 miliony palaczy. Codziennie na świecie umiera 11 tys. palaczy. W Polsce 70 tys. palaczy umiera rocznie z powodu chorób odtytoniowych. 50 proc. zgonów dotyczy osób w wieku 35-69 60 proc. populacji palących zapadnie w ciągu 20 lat na choroby odtytoniowe * Co drugi palacz uważa, że bardzo trudno jest rzucić palenie bez pomocy lekarza lub produktu wspomagającego. * Przeciętny palacz rzucał palenie 7 razy. * 90 proc. palaczy rzuca palenie za pomocą silnej woli bez wsparcia farmakologicznego. Rocznie statystyczny palacz wypala 3000-3600 sztuk papierosów. W sumie Polacy wypalają 4,5 miliarda opakowań rocznie za 16 miliardów zł. Przeciętny palacz puszcza z dymem
Po 6 miesiącach 900 zł - wieża hi-fi NOWOTWORY ZACHOROWANIA mężczyźni: *mózg 2% *przełyk 2% *krtań 3% *płuco 25% *żołądek 6% *trzustka3% *jelito grube 11% *prostata 10% *nerka 3% *jądro 1% kobiety: *mózg 2% *tarczyca 2% *płuco 8% *pierś 20% *żołądek 3% *trzustka 3% *jelito grube 10% *jajnik 6% *trzon macicy 7% *szyjka macicy 6% ZGONY mężczyźni: *mózg3% *przełyk2% *krtań3% *płuco 32% *żołądek 7% *trzustka 4% *jelito grube 10% *prostata 7% *pęcherz moczowy 4% *nerka 3% kobiety: *mózg 3% *płuco 12% *pierś 13% *żołądek 5% *trzustka 5% *pęcherzyk żółciowy 3% *jelito grube 11% *jajnik 6% *trzon macicy 2% *szyjka macicy 5% 11 ZASAD EUROPEJSKIEGO KODEKSU WALKI Z RAKIEM to zbiór 11 zasad profilaktyki w walce z chorobami nowotworowymi - 7 pierwszych zaleceń dotyczy stylu życia (prewencja pierwotna), 4 kolejne poruszają zagadnienie wczesnej diagnostyki populacyjnej (prewencja wtórna). *Nie pal *Wystrzegaj się otyłości *Bądź codziennie aktywny *Spożywaj więcej warzyw i owoców *Ogranicz spożycie alkoholu *Unikaj nadmiernej ekspozycji na słońce *Unikaj substancji rakotwórczych *Zaszczep się przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby (WZW) typu B *Weź udział w programach ochrony zdrowia publicznego: Kobiety po 25. roku życia: badania w kierunku raka szyjki macicy Kobiety po 50. roku życia: badania w kierunku raka piersi Kobiety i mężczyźni po 50. roku życia: badania w kierunku raka jelita grubego |