OPRACOWANIA PYTAŃ Z PRAWA KONST. NA EGZAMIN 2008
Pyt. 8 „Charakter prawny i treść wstępu do konstytucji RP”
Wstęp do Konstytucji RP, w przeciwieństwie do dalszych jej części pisany jest jeżykiem ciągłym, uroczystym i bardziej podniosłym niż reszta aktu. Nie ma tam podziału na poszczególne artykuły i ustępy. Z treści wstępu możemy odczytać normy materialne, charakteryzujące się dużym stopniem ogólności sformułowań oraz używaniem licznych klauzul generalnych i zwrotów niedookreślonych, które nie mają miejsca w przepisach proceduralnych. Wstęp do Konstytucji określa jej genezę, odwołanie do wartości uznawanych przez ustrojodawcę oraz podstawy ustroju państwa. Z tego tez względu powstają liczne kontrowersje wokół normatywnego charakteru preambuły. Jednak Trybunał Konstytucyjny wyraźnie stwierdził, że posiada ona równą moc normatywną, jak pozostałe części Konstytucji, jednak oprata jest ona nie na obecności przepisów prawnych sensu stricto, ale raczej wskazówek interpretacyjnych i dot. dalszej wykładnie tekstu Konstytucji zgodnie z wolą ustrojodawcy, który w Preambule przedstawia określoną koncepcję i wizję państwa. Wyjątkiem od tej reguły jest norma wyprowadzana z preambuły wprost, a mianowicie określenie pojęcia suwerena i należącej do niego władzy suwerennej. Preambuła stwierdza, iż w RP suwerenem jest Naród Polski czyli wszyscy obywatele RP i od nich pochodzi władza zwierzchnia.
Pyt. 18 „Koncepcja multicentryczności systemu prawa”
Koncepcja multicentryczności systemu prawa jest ściśle związana z zagadnieniem członkostwa poszczególnych państw w UE i co za tym idzie implementacji prawa UE do systemu prawa tych państw. Koncepcja multicentryczności systemu prawa jest obecnie uznawana za najpełniejszą i najlepszą pod względem wyjaśniania zależności prawa wewnętrznego i prawa wspólnotowego.
Do najważniejszych dotychczasowych koncepcji zaliczyć można koncepcję „połączenia” lub „stopienia się”, która postulowała połączenie i całkowite złączenie ośrodków decyzyjnych państw członkowskich ze strukturami UE, a co za tym idzie także i systemów prawnych. Druga koncepcja, tj. koncepcja „zarządzania wielopoziomowego” zakładała wielopoziomową strukturę systemów prawnych i zarządzania w UE, gdzie poszczególne szczeble na poziomie państw członkowskich i organów wspólnotowych mają swoje jasno określone kompetencje i zadania, które muszą realizować.
Koncepcja multicentryczności systemu prawa zakłada daleko idącą współzależność prawa krajowego i wspólnotowego, jednak bez utraty autonomii prawa wewnętrznego na rzecz prawa UE. Podstawowym założeniem przyjmowanym na gruncie prawa wewnętrznego ma być przyjazna wykładnia i sprzyjające prawu wspólnotowemu ustawodawstwo. Polega ono na implementowaniu i włączaniu do własnego systemu prawnego każdego z państw regulacji wspólnotowych, z zachowaniem podstawowych kompetencji decyzyjnych organów wewnętrznych.
W Polsce, multicentryczność systemu prawa przejawia się w kilku aspektach. Przede wszystkim artykuł 9 Konstytucji RP stanowi, że RP przestrzega wiążących ją umów międzynarodowych, co oznacza jednocześnie, że będzie stwarzać przyjazne warunki do jego interpretacji i wykładni. Jest to kluczowe dla harmonizacji prawa wspólnotowego z prawem wewnętrznym RP, ale odnosi się także do wszelkiego innego rodzaju umów międzynarodowych, w których stroną jest RP. Drugim ważnym elementem jest sposób ratyfikacji umów międzynarodowych, zawarty w art. 90 konst, związany z przekazywaniem kompetencji organizacji międzynarodowej na podstawie umowy międzynarodowej, co odnosi się także do UE. Przekazanie takie odbywa się na drodze ustawy uchwalanej w szczególnym trybie (art. 90 ust 2) lub drodze referendum ogólnokrajowego zarządzanego przez Parlament (art. 90 ust 3). Jeśli w którymkolwiek z przypadków dojdzie do skutecznego zrealizowania opisanej procedury, umowa międzynarodowa zostaje ratyfikowana, a zatem związana treścią art. 9 konstytucji, co oznacza koniecznośc jej przestrzegania. Warto zwrócić uwagę na charakter tego przekazania, który jest kluczowy dla multicentryczności systemu prawa - otóż przekazanie to odbywa się z zgodzie z panującym w RP porządkiem prawnym i regulacjami konstytucji, a więc z poszanowaniem całego procesu decyzyjnego, przewidzianego dla RP. Ponadto, przekazane zostaje prawo do wykonywania kompetencji, natomiast „rdzeń” danej kompetencji pozostaje przy organach RP, co gwarantuje tak naprawdę, że w wyniku przekazania, dany organ nie zostanie pozbawiony swoich kluczowych uprawnień, ani nie będzie podstaw do jego dalszego funkcjonowania. Wszystko to składa się na fakt, iż przekazywanie i implementacja prawa wspólnotowego odbywa się za pełną zgoda i pod pełną kontrola organów decyzyjnych RP oraz w zgodzie z prawem wewnętrznym, co jest istota multicentryczności systemu prawa. Dodatkowo można wskazać na fakt, że art. 91 zawiera reguły kolizyjne związane z umowami międzynarodowymi, które wyraźnie wskazują na „przyjazną interpretację” prawa międzynarodowego - poprzez przyznanie prawu zawartemu w umowach międzynarodowych pierwszeństwa przed ustawami i włączenia ich do Polskiego systemu prawnego.
W koncepcji multicentrycznej mamy zatem dwa ośrodki tworzenia prawa, które harmonijnie współpracują ze sobą i współtworzą prawo - ośrodek własny w RP, oraz ośrodek cudzy przy organach wspólnotowych, których działalność jest komplementarna.
Pyt. 48 „Współpraca Rady Ministrów z Sejmem i Senatem w sprawach członkostwa Polski w UE”
Powołana w tym celu ustawa nakłada na Radę Ministrów obowiązek współpracy z Parlamentem w procesie podejmowania decyzji zw. z członkostwem Polski w UE. Obowiązek ten ma być realizowany poprzez regularne składanie informacji (nie rzadsze niż półroczne) o udziale Polski w pracach UE. Ponadto każda z izb ma prawo żądać od RM przedstawienia stanowiska w danej sprawie, w każdym momencie.
Ponadto RM ma obowiązek przedkładać Sejmowi niezwłocznie po otrzymaniu dokumenty, związane z tworzeniem prawa UE, a w tym:
plany legislacyjne komisji Europejskiej;
projekty aktów prawnych UE;
projekty umów międzynarodowych, których stroną ma być UE;
akty UE mające znaczenie w procesie wykładni i tworzenia prawa;
informacje o przebiegu procedur legislacyjnych UE
W przypadku projektów aktów prawnych UE przekazywane one muszą być Sejmowi niezwłocznie, a w ciągu 14 dni maja być dostarczane projekty stanowiska RM w sprawie danego aktu. RM dołącza do projektu aktu informację o proponowanym stanowisku, o przypuszczalnych kosztach i obciążeniach dla budżetu państwa wynikających z jego wprowadzenia, oraz informacji o sposobie przyjmowania danego aktu. Projekt aktu zostaje skierowany do Komisji ds. UE Sejmu i Senatu które mają 21 dni (lub 14 dni) na jego rozpatrzenie. Przed upływem tego czasu musi zostać wydana opinia, która w następstwie powinna stanowić podstawę ostatecznego stanowiska RM w tej sprawie. W przypadku, gdy RM nie bierze pod uwagę opinii komisji Sejmowych, musi przedstawić uzasadnienie, dlaczego postąpiła w ten sposób, ze wskazaniem występujących rozbieżności. Obowiązek zasięgania opinii Komisji Sejmowej dotyczy tylko aktów, w których UE decyduje jednomyślnie, albo które powodować mogą znaczne obciążenia dla budżetu państwa. TK uznał, że pominięcie obowiązku brania pod uwagę opinii komisji Senackiej jest niezgodny z konstytucją i powinien być jak najszybciej skorygowany (jednak nie oznacza to jego całkowitej wadliwości) tak, aby wprowadzony został obowiązek zaciągania opinii komisji Senackiej.
Ponadto współpraca RM z Sejmem i Senatem w w-w sprawach związana jest także z przedstawianiem Sejmowi kandydatur RM na niektóre stanowiska w UE, w tym:
członka Komisji Europejskiej
członka Trybunału Obrachunkowego
sędziów Trybunału Sprawiedliwości
czł. Komitetu Społeczno-ekonomicznego
czł. Komitetu Regionów
Sejm wyraża opinię o kandydacie w ciągu 21 dni, do tego czasu, RM nie może powołać danej osoby.
Ostatnim aspektem współpracy jest wnoszenie przez RM do Sejmu wniosku o uchwalenie ustawy wykonującej prawo UE w terminie do 3 lub 5 miesięcy (jeśli termin upływa więcej niż pół roku później) przed upływem terminu koniecznego. Do tego czasu RM nie wydaje aktów wykonawczych do prawa unijnego, zanim nie zostanie ono w postaci ustawy uchwalone przez Sejm.
Pyt. 58 „Organy Sejmu”
Konstytucja RP w rozdziale IV poświęconym Sejmowi i Senatowi wskazuje następujące organy Sejmu: Marszałka i Komisje Sejmowe (stałe, nadzwyczajne i śledcze). Ponadto konstytucja wymienia także wicemarszałków, jednak nie są oni organami ze względu na fakt, iż ich zadaniem jest tylko zastępowanie marszałka Sejmu, kiedy to podczas wykonywania tych czynności przejmują jego kompetencje. W-w organy nazywane są konstytucyjnymi organami Sejmu. Marszałek pochodzi z wyboru, dokonywanego podczas pierwszego posiedzenia nowo wybranego sejmu. Kandydatów na marszałka i wicemarszałków mogą zgłaszać grupy minimalnie piętnastu posłów. Decyzja podejmowana jest bezwzględną większością głosów w głosowaniu imiennym, chyba że Sejm postanowi inaczej.
Do najważniejszych kompetencji Marszałka Sejmu należy kierowanie pracami Izby, strzeżenie jej praw i reprezentowanie jej na zewnątrz. Te ogólnie sformułowane kompetencje rozszerza Regulamin Sejmu dodając do nich m. in. Zwoływanie posiedzeń, czuwanie nad tokiem i terminowością prac, kierowanie pracami Prezydium Sejmu, zwoływanie Konwentu Seniorów i przewodniczenie jego obradom, nadawnie biegu inicjatywom ustawodawczym po otrzymaniu odpowiednich dokumentów, określanie (wspólnie z Prezydium) kolejności wniosków poddawanych pod głosowanie, nadawanie biegu dokumentom przesyłanym na ręce Marszałka w związku z członkostwem RP w strukturach UE, nadawnie statutu Kancelarii Sejmu i uchwalanie jej budżetu itd. Warto zwrócić uwagę na fakt, że nie istnieje sformułowana ani w konstytucji ani w regulaminie procedura odwoływania marszałka Sejmu.
Drugą kategorią konstytucyjnych organów Sejmu są Komisje Sejmowe. Do ich podstawowych zadań należy - rozpatrywanie i przygotowywanie spraw stanowiących przedmiot obrad Sejmu, wyrażenie opinii o sprawach przekazanych pod obrady Sejmu, stanowią także organy kontroli w zakresie ustanowionym w konstytucji i ustawach (np. Komisja ds. styki poselskiej lub odpowiedzialności konstytucyjnej). Można je z zasady podzielić na dwa rodzaje: Komisje Stałe i Nadzwyczajne. Komisje stałe są wymienione w regulaminie Sejmu i istnieją przez cały czas trwania jego kadencji. Dzieli się je na resortowe (tj. powołane do rozpatrywania i kontroli spraw związanych z działalnością poszczególnych resortów administracji państwowej) oraz nieresortowe (tj. powoływane do rozpatrywania i kontroli działalności organów administracji państwowej w zakresie międzyresortowym i wykraczającym poza zakres działania administracji państwa). Komisje nadzwyczajne natomiast są powoływane przez Sejm w konkretnych przypadkach, a do ich stworzenia potrzebne jest czasu, trybu i celu ich działania. Mogą istnieć przez cały czas trwania kadencji lub tylko jego część. Specjalną grupą komisji są komisje śledcze powoływane przez Sejm (tylko i wyłączenie, gdyż Senatowi takie prawo nie przysługuje) dla zbadania określonej sprawy związanej z nieprawidłowościami w działalności dowolnego z organów administracji publicznej. Przyznane jej jednak może być prawo ingerencji i działania także i poza zakresem dotyczącym działalności organów władzy wykonawczej i możliwość wzywania dla wyjaśnienia określonych okoliczności także i obywateli. Komisję śledczą powołuje Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Komisja liczy 11 członków, którzy powinni reprezentować w sposób proporcjonalny stronnictwa występujące w Sejmie, tj. kluby i koła, mające swoich przedstawicieli w Konwencie Seniorów. Komisja śledcza musi być powoływana tylko i wyłącznie w celu wyjaśnienia danej sprawy, nie mogący wykraczać poza zakres swoich kompetencji.
Oprócz w-w organów Sejmu, przewidzianych w Konstytucji, w regulaminie Izby odnajdujemy także dodatkowe organy, które z racji swojego miejsca w systematyce źródeł prawa, nazywane są pozakonstytucyjnymi. Są nimi: Prezydium Sejmu i Konwent Seniorów.
Prezydium Sejmu tworzone jest przez Marszałka i Wicemarszałków Sejmu. Zadaniem prezydium jest ustalanie porządku dziennego prac Sejmu, dokonuje wykładni regulaminu, opiniuje sprawy wniesione do Marszałka Sejmu, organizuje współpracę Komisjami Sejmowymi i koordynuje ich działania. Prezydium Sejmu przedstawia także Izbie wnioski (po konsultacji z Konwentem Seniorów) m.in. o przyjęcie kandydatur określonych osób na członków Komisji Sejmowych. Z racji swojego pozakonstytucyjnego charakteru, organ ten może funkcjonować jedynie w granicach Sejmu i nie ma prawa do reprezentowania go na zewnątrz. Ostatnim z omawianych organów Sejmu jest Konwent Seniorów tworzony przez Marszałka, Wicemarszałków, oraz przewodniczących/wiceprzewodniczących wszystkich klubów poselskich, kół i porozumień reprezentowanych w Sejmie przez co najmniej 15 posłów. Organ ten ma charakter opiniodawczo-doradczy. Służy współpracy klubów i porozumień z Marszałkiem Sejmu, Prezydium i ze sobą nawzajem w związku z pracami Sejmu i wyrażeniem opinii co do proponowanego porządku obrad, wniosków do dyskusji, zadań i funkcjonowania Kancelarii Sejmu oraz wszelkich spraw organizacyjno-administracyjnych izby.
Pyt. 78 „Współpraca Rady Ministrów z Prezydentem RP”
W Polsce, na mocy obowiązującej konstytucji, władza wykonawcza sprawowana jest przez Rząd (pod kierownictwem Prezesa Rady Ministrów) oraz przez Prezydenta jako jednoosobową Głowę Państwa. Oczywiste jest zatem, że musi istnieć daleko idąca współpraca pomiędzy Prezydentem a RM w sprawach, w których władza wykonawcza zmuszona jest ustosunkować się do określonych sytuacji i zjawisk. Najbardziej widoczne jest to w przypadku ratyfikacji umów międzynarodowych (z wyłączeniem tych, zastrzeżonych w art. 90 Konstytucji), w których Prezydent ma możliwość dyskrecjonalnego uznania czy daną umowę zechce podpisać czy nie. Ma to szczególne znaczenie w świetle tego, iż umowy, których ratyfikacja odbywa się poprzez podpis Prezydenta, zawierane są przez Radę Ministrów. Stąd też wniosek, iż bardzo szkodliwe byłoby dla interesu kraju, gdyby Prezydent, kierując się względami politycznymi konsekwentnie odmawiał ratyfikacji umów, zawieranych przez Rade Ministrów. Konstytucja, przewidując taką sytuację, zawiera w art. 133 ust. 3 klauzulę, iż Prezydent jest zobowiązany do współpracy z Prezesem Rady Ministrów oraz z właściwym ministrem (Ministrem Spraw Zagranicznych) w kwestii kształtowania polityki zagranicznej RP. Klauzula taka wymusza współdziałanie i współpracę obu części egzekutywy nad realizowaniem spójnej polityki zagranicznej. W Polskim systemie władzy może być to utrudnione ze względu na możliwość zaistnienia tzw. koabitacji, czyli urzędowania w jednym momencie Prezydenta RP i rządu, pochodzących z różnych opcji politycznych, co potencjalnie może rodzić konflikty. Współpraca pomiędzy Radą Ministrów oraz Prezydentem jest również bardzo ważna (na analogicznej zasadzie) w procesie tworzenia ustaw, aby nie dochodziło do sytuacji wetowania propozycji Rządowych przez Głowę Państwa bez wyraźnej, merytorycznej a nie politycznej przyczyny.
Pyt. 88 „Ustrój sądów w RP”
Zgodnie z art. 175 ust. 1 w RP wymiar sprawiedliwości sprawują sądy powszechne, administracyjne, wojskowe i Sąd Najwyższy. Zgodnie z art. 177 Konstytucji występuje tzw. domniemanie kompetencji sądów powszechnych, co oznacza, że sprawują one wymiar sprawiedliwości we wszystkich tych sprawach, które nie są wyraźnie zastrzeżone dla sądów szczególnych. Sądami powszechnymi w Rp są sądy: apelacyjne, okręgowe, rejonowe, które sprawują wymiar sprawiedliwości niezależnie od SN, sądów administracyjnych i wojskowych. Sądy rejonowe, okregowe i apelacyjne powołuje i znosi w drodze rozporządzenia Minister Sprawiedliwości po zasięgnięciu opinii KRS.
Sąd rejonowy tworzy się dla jednej lub kilku gmin na danym obszarze. Sądy okręgowe tworzy się dla obszaru działalności właściwego dwóm sadom rejonowym. Sądy apelacyjne obejmują obszar działalności właściwy dwóm sądom okręgowym. Organami sądów apelacyjnych i okręgowych są: prezes i kolegium; w sądach rejonowych - prezes. Sądy dzielą się na wydziały, którym przewodnicza Prezesi wydziałów. Mianują i ich i znoszą, w porozumieniu z kolegiami odpowiednich sądów w sądach apelacyjnych i okręgowych prezesi sądów, a w sądach rejonowych prezesi właściwego terytorialnie sądu okręgowego po zasięgnięciu opinii prezesa sądu.
Sądy rejonowe dzielą się na wydziały - cywilny, karny, rodzinny i nieletnich, pracy, ksiąg wieczystych. Dodatkowo w sądach tych tworzone mogą być dodatkowe wydziały powołane dla zajmowania się sprawami z określonych zakresów - sąd gospodarczy (tworzone w miastach posiadających jednocześnie sąd okręgowy lub w miastach na prawach powiatu) oraz sądy grodzkie (rozpatrujące sprawy o wykroczenia, o wykroczenia skarbowe, przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego, itp.). Sądy okręgowe dzieli się na następujące wydziały - cywliny, karny, penitencjarny i nadzoru nad wykonywaniem orzeczeń karnych, ubezpieczeń społecznych, pracy, gospodarczy. Dodatkowo przy Sądzie Okręgowym w Warszawie funkcjonuje Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. SO w Wa-wie jest także sadem właściwym do wykonywania wyroków Trybunału Stanu w odniesieniu do osób ponoszących przed nim odpowiedzialność. Sądy apelacyjne dzieli się na izby - cywilna, karną, pracy i ubezpieczeń społecznych. Dodatkowo przy Sądzie Apelacyjnym w Warszawie funkcjonuje Sąd Lustracyjny właściwy do rozpatrywania oświadczeń majątkowych i lustracyjnych wskazanych w ustawie osób (głownie urzędników państwowych i piastunów odpowiednich stanowisk).
Prezesów i wiceprezesów wszystkich sądów powołuje Minister Sprawiedliwości, w przypadku zaś Prezesów sądów apelacyjnych ,czyni to po zasięgnięciu opinii Zgromadzenia Sędziów właściwego sądu. Kadencja Prezesa i wiceprezesa sądu okręgowego i apelacyjnego trwa sześć lat. Kadencja prezesa i wiceprezesów sądów rejonowych trwa 4 lata. Kolegium sadu apelacyjnego składa się z prezesa, oraz 3-5 członków wybieranych przez Zgromadzenie Sędziów danego sądu apelacyjnego. Kadencja kolegium wynosi dwa lata. Kolegium sądu okręgowego składana się z prezesa oraz 4-8 członków wybieranych przez zgromadzenie sędziów danego sądu okręgowego oraz sędziów sądów rejonowych właściwych terytorialnemu obszarowi sądu okręgowego.
Pyt. 98 „Pojęcie partii politycznej i systemu partyjnego”
Pojęcie partii politycznej, jakie znamy dzisiaj ukształtowało się wskutek licznych oddziaływań społeczno-historycznych na przestrzeni wielu lat. Najważniejszy wpływ miał na to rozwój parlamentaryzmu dokonujący się symultanicznie w różnych państwach świata, gdzie w organach przedstawicielskich o strukturze początkowo kurialnej i stanowej zaczęły się wyodrębniać poszczególne stronnictwa i frakcje. Mogły być one czasowe, zawiązywane jedynie dla określonej sprawy, z czasem jednak formowały się jako stałe obozy, które obierały sobie określone cele i zadania, a także program. Bardzo ważne było, dla rozwoju pojęcia partii politycznych, także upowszechnienie się praw wyborczych, które przestały być tylko przywilejem dla nielicznej grupy obywateli, a także myśli oświeceniowe, związane z zasadami demokracji. I tak, współcześnie, z pojęciem partii politycznej związane jest kilka podstawowych cech. 1) Pierwszą z nich jest zasada dobrowolnego członkostwa 2)Druga jest zasada posiadania jawnych i wyraźnie wykrystalizowanych struktur organizacyjnych, 3) trzecią jest posiadanie określonego programu nakierowanego na chęć zdobycia i utrzymania się przy władzy w celu realizacji określonych postulatów, 4) czwartą jest aktywne wpływanie na ograny władzy państwowej metodami demokratycznymi w celu wywołania określonych działań, bądź dążenie do aktywnego sprawowania władzy w państwie. Konstytucja RP definiuje partie polityczne w art. 11 jako „organizacje zrzeszające na zasadzie dobrowolności, równości obywateli polskich, w celu wpływania metodami demokratycznymi na sprawowanie władzy państwowej”. Widać więc, że definicja konstytucyjna posiada większość cech nierozerwalnie powiązanych z pojęciem partii politycznej, wskazane wcześniej. Ustawa o partiach politycznych, dodaje dodatkowo koniecnzośc posiadania jawnego statutu, który poddawany jest kontroli sądowej pod kątem zgodności z zasadami demokratycznego państwa prawa, oraz jawności finansowania i dochodów, co gwarantuje wszystkie w-w zasady. Do podstawowych funkcji partii politycznych należą: 1) artykulacja reprezentowanych poglądów, 2) udział i przygotowywanie wborów do organów przedstawicielskich, 3)wyłanianie elit politycznych poprzez desygnowanie rekomendowanych kandydatów na określone stanowiska publiczne, 4) integracja członków i sympatyków wokół określonego programu politycznego. Można dokonywać licznych podziałów i klasyfikacji partii politycznych. Jednym z nich może być podział według kryterium programowego partii, gdzie wyróżnić możemy m.in. partie 1) reformistyczne, zmierzające do wprowadzenia metodami demokratycznymi nowych rozwiązań ustrojowo-prawnych, 2) rewolucyje i przewrotowe, 3) konserwatywne- tj. głoszące hasła obrony istniejącego dotychczas stanu rzeczy, oraz powrotu do sprawdzonych i tradycyjnych modeli stosunków prawnych, społecznych, itp. 4) reakcyjne - dążące do przewrócenia poprzedniego i dawnego ustroju państwa.
System partyjny wykształcił się jako naturalna konsekwencja obecności licznych partii politycznych. System taki obrazuje wzajemne stosunki pomiędzy poszczególnymi partiami politycznymi działającymi w danym państwie oraz układ sił między nimi. System partyjny, jako związany z istnieniem partii politycznych powinien być zatem jako taki rozumiany jako przejaw demokratycznego charakteru państwa, jednak nie jest tak co do zasady. Niektóre systemy partyjne, pomimo swojego istnienia stoją w sprzeczności bądź wykluczają demokratyczny charakter państwa. I tak, wyróżniamy:
1)system monopartyjny - w przypadku tego systemu, istnieje tylko jedna partia, która sprawuje w danym państwie władzę. Istnienie innych partii bądź jest prawem zakazane, bądź jest całkowicie pomijalne dla znaczenia tej jednej, największej. W przypadku prawnego zakazu istnienia innych partii politycznych, świadczy to o ewidentnie totalitarnym charakterze państwa.
2) System partii hegemonicznej - istnieje w nim wprawdzie więcej niż jedna partia, jednakże pozostałe nie mają praktycznie żadnego wpływu na sprawowanie władzy publicznej i mogą jedynie pozostawać w koalicji z główną partią. Taki system był obecny m.in. w Polsce w latach 1948-1989. Także i ten system może budzić wątpliwości co do swojego demokratycznego charakteru.
3) System partii dominującej - jest to system, w którym wskutek wytworzonej tradycji, długotrwale utrzymujących się stosunków społecznych, itp. Tylko jedna partia, w dłuższym okresie czasu zdobywa na tyle duże poparcie, że jest w stanie samodzielnie rządzić. Pozostałe partie wskutek demokratycznych procesów albo nie mają, albo prawie nie mają wpływu na kształtowanie polityki państwa. Przykładem może być Indyjski Kongres Narodowy, który w wyniku historycznych procesów i tradycji, przez wiele lat utrzymywał się przy władzy w Indiach.
4) System dwupartyjny - w tym systemie tylko dwie największe partie najbardziej liczą się w walce o zdobycie władzy i tylko jedna z nich ma realne szanse na zwycięstwo i samodzielne rządzenie. Druga z partii automatycznie przechodzi wówczas do opozycji. Istnienie innych partii jest oczywiście dozwolone i ich funkcjonowanie także, jednakże mają one niewielki wpływ na kształtowanie polityki państwa. Taki system jest obecny m.in. w Stanach Zjednoczonych.
5) System dwublokowy - w jego ramach istnieją dwa głowne bloki partii politycznych, w każdym z nich zaś określona liczba mniejszych partii razem tworzących jeden front. Rywalizacja pomiędzy blokami odbywa się na podobnych zasadach, jak w systemie dwupartyjnym z tą różnicą, iż dotyczy to właśnie zbiorowych tworów, jakimi są bloki.
6) system wielopartyjny - odznacza się duża iością partii wchodzących do parlamentu i dużym jego rozdrobnieniem. Jest to charakterystyczny system dla młodych demokracji, w których preferencje obywateli nie są dokładnie określone, co powoduje duże rozdrobnienie tak głosów pomiędzy istniejącymi formacjami, jak i tworzenie się licznych nowych partii, reprezentujących różne grupy interesów. Taki system istnieje m.in. w Polce obecnie.
Pyt. 108 „Rzecznik Praw Dziecka”
Rzecznik Praw Dziecka, jako pozasądowy organ kontroli, ochrony prawa i nadzoru, ustanowiony został w Konstytucji RP w art. 72 ust. 4. Normy dotyczące tego organu zostały umieszczone w części poświęconej ochronie praw jednostki, a nie w części dot. organów państwowych, co może wskazywać na jednoznaczny charakter RPD, jako organu kontroli, powołanego do czuwania nad przestrzeganiem praw człowieka. Dodatkowym argumentem przemawiającym za uznaniem RPD za szczególny organ ochrony, jest fakt, iż został on utworzony obok Rzecznika Praw Obywatelskich, który sam w sobie jest gwarantem nadzoru nad przestrzeganiem praw i wolności jednostki.
Ustrojodawca pozostawił do regulacji ustawowej kwestie wyboru, obieralności i pozycji ustrojowej RPD. Ustawa o Reczniku Praw Dziecka stwierdza, że jest on powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, na 5-o letnią kadencję, bezwzględną większością głosów. Wnioski w sprawie zgłoszenia kandydatów może składać Marszałek Sejmu i Senatu, grupa 35 posłów lub 15 Senatorów. Te same podmioty mogą wnioskować o jego odwołanie. Zakresem działania RPd jest stanie na strazy praw dziecka (rozumianego jako każdą istotę ludzką od poczęcia do osiągnięcia pełnoletniości w myśl art. 2 Ustawy o Rzeczniku) określonych w konstytucji RP, konwencji o prawach dziecka i innych aktach prawa, jednakże z poszanowaniem odpowiedzialności, praw i obowiązków Rodziców dziecka. RPD podejmuje działania mające na celu zapewnienie dzieciom spokojnego, harmonijnego rozwoju, wolności od przemocy i okrucieństwa oraz objęcie szczególną opieką dzieci niepełnosprawnych. W celu realizacji tych zadań RPD może
zwracać się do odpowiednich organów władzy państwowej z prośba o podjęcie stosownych inicjatyw ustawodawczych,
zwracać się do organów w władzy publicznej, organizacji, instytucji, itp. z prośba o złożenie dokumentów i wyjaśnień
zwracać się do odpowiednich organów, instytucji, itp. z prośbą o podjęcie działań mających na celu ochronę praw dziecka w zakresie przewidzianym ich kompetencjami,
zwrócić się do Rzecznika Praw Obywatelskich z prośba o podjęcie działań mających na celu ochronę praw dziecka, przy czym RPO ma obowiązek podjęcia takiej sprawy;
RPD posiada immunitet Nie może być pociągnięty do odpowiedzialności ani aresztowany bez zgody Sejmu. Zatrzymanie może nastąpić jedynie w sytuacji nadzwyczajnej (jak np. przyłapanie na miejscu popełnienia przestępstwa), ale niezwłocznie informuje się o nim Marszałka Sejmu. RPD nie może piastować innego urzędu ani prowadzić działalności nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu. RPD przedstawia Sejmowi Senatowi doroczne sprawozdanie z swojej działalności. Dodatkowo od wielu już lat prowadzona jest współpraca pomiędzy RPD a RPO, przejawiająca się w prowadzeniu wspólnych konferencji i wystąpień oraz prowadzeniu wspólnych wizytacji i kontroli.