JAK DOBRZE ORGANIZOWAC PRACĘ UMYSŁOWĄ
Szybkie czytanie uruchamia przede wszystkim dwa mechanizmy - widzenie i myślenie. Jeżeli jeden z nich nie funkcjonuje sprawnie, to drugi też nie może wydajnie pracować. Obecnie zajmiemy się omówieniem tych. czynników, które wpływają na harmonijną współpracę oczu i mózgu, zwiększając tym samym możliwości percepcyjne człowieka.
· Przystępując do zajęć należy przede wszystkim wywołać trwałe, psychiczne nastawienie na uważne i zdyscyplinowane czytanie. Czynność, którą wykonujemy, jest bowiem pracą i jako taka wymaga poważnego stosunku.
Oprócz tego należy zadbać o:
Nie sprzyja szybkiemu czytaniu zbyt swobodna pozycja. Nie powinno się, na przykład, czytać w pozycji leżącej, rozluźnienie bowiem wszystkich mięśni doprowadza także do pewnego osłabienia woli, nawet wręcz rozleniwienia.
· Najlepiej czytać w pozycji siedzącej, sytuując równocześnie drukowany tekst w takim położeniu, by linia wzroku przebiegała prostopadle do płaszczyzny stronicy. Wymaga to z kolei, by tekst znajdował się pod kątem 45 stopni w stosunku do powierzchni stołu.
· Uważa się, że oczy najmniej się męczą, gdy tekst znajduje się w odległości przeciętnie około 35 cm. Normalna odległość przy czytaniu jest dla każdego różna i może wynosić od 25 do 45 cm. Niewielkie zwiększenie tej odległości będzie sprzyjać poszerzeniu pola widzenia.
· Należy też dbać o to, by wszystkie części tej samej strony znajdowały się w tej samej odległości od oka. Ma to związek z konwergencją, czyli jedną z faz ruchu oczu podczas czytania. Konwergencja jest zbieżnym ruchem oczu powodującym przecięcie się osi wzrokowych przy patrzeniu na tekst Wiedząc o tym troszczmy się, aby zmiany konwergencji byty jak najmniejsze.
· Szybkie czytanie, jeśli ma być rzeczywiście skuteczne, wymaga optymalnych warunków zewnętrznych, tj. przede wszystkim odosobnienia i spokoju. W wypadku braku oddzielnego pomieszczenia musimy przyzwyczaić bliskich, by podczas czytania nie przeszkadzali nam.
· Testy na koncentrację notują zawsze jej spadek, kiedy czytaniu towarzyszy muzyka. Dopuszczalna jest ona jedynie przy lekturze rozrywkowej, ale i tu jej wpływ zależy od tego, jak jest głośna, jaki jest jej rytm, czy towarzyszą jej słowa, a jeśli tak, czy w języku zrozumiałym dla czytającego. Nie bez znaczenia są tu jednak indywidualne przyzwyczajenia i upodobania osoby czytającej. W każdym razie cicha i spokojna muzyka może wpływać tonizująco jedynie na nasze samopoczucie, a nie na sprawność umysłową.
· Utrudnieniem w czytaniu, zwłaszcza w jadącym pociągu lub autobusie - co jest często spotykaną sytuacją - jest wibracja powodująca zamazywanie druku. Zaobserwowano, że obniża ona szybkość czytania o 5 proc. Jeśli przy tym układ typograficzny tekstu nie jest optymalny (mała czcionka, pochyłe pismo), to szybkość czytania może obniżyć się do 14 proc., nie mówiąc już o tym, że samo czytanie jest w takich warunkach uciążliwe i męczące.
Długie czytanie powoduje znużenie, które osłabia zdolność koncentracji. Celowe jest więc robienie częstych, lecz krótkotrwałych przerw w czytaniu oraz zmiana treści i rodzaju lektury. Jeśli podczas szybkiego czytania pojawi się ból gałek ocznych, należy przestać czytać i delikatnie masować palcami mięśnie wokół oczu. Gdy ból nie ustąpi, odłożyć lekturę do następnego dnia. Unikać przeciążenia.
W trakcie długotrwałego czytania niezbędne jest wietrzenie pomieszczenia, w którym pracujemy. Potrzeba ta wynika przede wszystkim z faktu bardzo intensywnego zapotrzebowania na tlen podczas pracy umysłowej. Mózg pochłania bowiem około 20 proc. tlenu zużywanego przez organizm w stanie spoczynku, chociaż ciężar mózgu przeważnie nie przekracza 2,5 proc. masy ciała. Komórka mózgowa potrzebuje około 20-krotnie więcej tlenu niż komórka mięśniowa.
Korzystne dla czytania, ze względu na warunki sprzyjające koncentracji uwagi, są godziny ranne lub wieczorne, zakładając jednak, że nie jest się zmęczonym.
W trakcie treningu szybkiego czytania nie czytać dłużej niż godzina - półtorej dziennie. Dłuższy stan umysłowego napięcia byłby zbyt męczący i mógłby pogorszyć wyniki.
Przerwy kilkudniowe w ćwiczeniach, wytrącające umysł z nabytego wcześniej rytmu, znacznie opóźniają postępy.
Najważniejszym kanałem odbioru informacji o otaczającym nas świecie jest wzrok. Tą drogą odbieramy około 90 proc. informacji. Również przy szybkim czytaniu spełnia on rolę, której nie sposób przecenić. Dlatego zagadnienie higieny pracy wzroku ma dla naszych rozważań pierwszorzędne znaczenie. Wśród różnych czynników, wywierających wpływ na zdrowie, wygodę i sprawne funkcjonowanie oczu, do najważniejszych należy niewątpliwie oświetlenie. Rodzaj i jakość światła należą do podstawowych uwarunkowań natury fizycznej związanych z ochroną oczu podczas lektury. Niewłaściwe oświetlenie w trakcie kilkugodzinnej pracy powoduje zmęczenie wzroku. Przy częstym występowaniu tych stanów może dojść do trwałych zmian ocznych. Ważność oświetlenia jako czynnika zewnętrznego wpływającego na sprawność oczu podczas czytania potwierdzają też wyniki badań nad zmęczeniem wzroku. Ustalono, że zmęczenie jest tym mniejsze, im powierzchnia pracy jest bardziej oświetlona. Prawidłowość ta obowiązuje w zakresie typowych wartości natężenia oświetlenia, tj. do około 700 luksów (lx), gdyż powyżej tego poziomu zmęczenie wykazuje ponownie tendencję wzrostową. Jakie są zatem optymalne warunki oświetleniowe podczas długotrwałej pracy wzrokowej? Jeśli nie ma możliwości czytania przy dziennym świetle, należy posługiwać się dwoma źródłami sztucznego światła. Jedno z nich powinno równomiernie oświetlać cały pokój, co pozwoli uniknąć szkodliwych dla oczu kontrastów, drugie - oświetlać czytany tekst i stanowisko pracy.
Poza tym należy:
-rozmieszczać źródła światła tak, by kąt między linią wzroku a linią padania promieni świetlnych nie był mniejszy od 60°;
-zadbać, by w pomieszczeniu, w którym pracujemy, luminancja rozkładała się bez ostrych kontrastów;
-stosować przysłony na lampy;
-nie czytać na błyszczących blatach
Dotychczas rozważaliśmy czytanie tekstów wydrukowanych na tradycyjnych nośnikach - w formie książki lub czasopisma. Jednakże coraz częściej "nośnikami" tekstów są monitory komputerów.
Uzasadnione jest więc zwrócenie uwagi już dzisiaj na niektóre zagadnienia higieny pracy czytelnika z monitorem komputerowym, zwłaszcza że sygnalizowane są w literaturze pewne zagrożenia zdrowia, na jakie narażeni są użytkownicy tych urządzeń.
Komputerowe monitory ekranowe mimo swej nowoczesności mają kilka wad, jeśli chodzi o higienę pracy z nimi. Wyniki licznych badań nie pozostawiają wątpliwości, że w bezpośrednim sąsiedztwie monitora występuje pole elektromagnetyczne i promieniowanie rentgenowskie. Ich natężenie osiąga wprawdzie wielkości znacznie mniejsze niż dopuszczają normy, ale jednocześnie obowiązujące w wielu krajach ustawodawstwo zawiera zakazy lub ostrzeżenia przed zatrudnianiem przy monitorach kobiet w ciąży.
Wobec powyższych ujemnych stron pracy z monitorem ważnym zagadnieniem staje się odpowiednie jej zorganizowanie. Oto kilka wskazówek:
ekran monitora powinien się znajdować 10-20° poniżej poziomu linii wzroku;
obraz na ekranie powinien być ostry, kontrastowy i stabilny;
na ekranie nie powinny być widoczne żadne odblaski (ograniczają je m.in.: osłonięte okna, odpowiednio ustawione monitory, tj. równolegle do linii okien - bokiem, oprawy rozpraszające światło);
oświetlenie pomieszczenia powinno wynosić 500-600 lx, oświetlenie miejscowe zaś dostosowane indywidualnie do wymagań użytkownika;
podczas pracy z komputerem co 1,5-2 godziny należy robić przerwę trwającą 5-15 minut;
należy starać się zmniejszyć natężenie pola elektromagnetycznego w otoczeniu monitorów np. wprowadzając na ekran przezroczystą uziemioną osłonę elektrostatyczną.