LEKI P/KASZLOWE
Kaszel: złożony odruch obronny, mający na celu usunięcie ciała obcego lub wydzieliny z dróg oddechowych. Wyróżniamy 2 fazy:
faza I: głęboki wdech, na szczycie którego dochodzi do zamknięcia głośni i ↑ ciśn. do 1,3-21,3kPa na 0,2-0,4s
faza II: gwałtowne otwarcie głośni i ↓ ciśn., co wywołuje prąd powietrza w kierunku krtani i gardła
leki p/kaszlowe są to leki hamujące odruch kaszlu, a nie likwidujące jego przyczyny, np. stanu zapalnego
LEKI P/KASZLOWE O DZIAŁANIU OŚRODKOWYM
Leki p/kaszlowe poch. alkaloidów opium
Leki wykazujące działanie euforyzujące i wywołujące szybkie uzależnienie
Morfina:
dawki p/kaszlowe mniejsze niż p/bólowe
źle się wchłania z p. pok.
korzystne również działanie p/kaszlowe w sytuacjach zagrożenia krwotokiem z płuc (zranienie klatki piersiowej, nowotwory płuc)
Oksykodon:
działanie p/bólowe i p/kaszlowe podobne do morfiny
łatwo wywołuje euforię i zależność
dostępny w postaci pozajelitowej i jako prep. złoż. Scophedal (hioscyna, oksykodon, efedryna) stosowany w premedykacji chirurgicznej
Bezytramid:
działanie p/bólowe i p/kaszlowe podobne do morfiny
działanie p/kaszlowe widoczne po 1-2h po podaniu i utrzymuje się 8h
wydalany z kałem
rzadko stosowany w leczeniu szpitalnym
Etylomorfina:
działanie p/bólowe i euforyzujące podobne do morfiny
nie ma uzasadnienia do podawania leku jako p/kaszlowego
Hydrokodon:
w działaniu podobny do morfiny
w Polsce wycofany z lecznictwa
Leki nie wykazujące wyraźnego działania euforyzującego o słabych właściwościach uzależniających
Kodeina:
słabsze niż morfina działanie p/bólowe, hamujące ośrodek oddechowy i uzależniające
łatwo wchłania się z p. pok.
metabolizowana w wątrobie (częściowo do morfiny)
wydalana z moczem w postaci sprzężonej z kw. glukuronowym
działanie p/kaszlowe w dawkach mniejszych niż p/bólowe, utrzymuje się 2h
działania niepożądane: zaparcia, nudności, wymioty, zmniejszenie częstości oddechu, senność, zawroty głowy
po podaniu doustnym niebezpieczeństwo wywołania zależności niewielkie
hamowanie ośrodka oddechowego występ. częściej u ludzi w podeszłym wieku i małych dzieci (u których mogą wystąpić również drgawki)
jest skł. prep. złoż., w skład których wchodzi też lek p/bólowy (p/gorączkowy) lub kw. acetylosalicylowy
Normetadon:
działanie identyczne do kodeiny
Leki nie wywołujące uzależnienia
Dekstrometorfan:
budową zbliżony do leworfanolu
nie ma działania p/bólowego
nie wywołuje zależności, nie hamuje ośrodka oddechowego
siła działania p/kaszlowego odpowiada kodeinie
łatwo wchłania się z p. pok.
wydalany z moczem, częściowo w postaci nie zmienionej
może uwalniać histaminę
stosowany doustnie
Falkodyna:
synt. poch. kodeiny
silne działanie p/kaszlowe
mniej działań niepożądanych: nie powoduje zaparć, w mniejszym stopniu hamuje ośrodek oddechowy
działania niepożądane: nudności, senność, niepokój psychoruchowy, ataksja przy stosowaniu większych dawek
Noskapina (narkotyna):
naturalny alkaloid otrzymywany z opium
działanie p/kaszlowe podobne do falkodyny
jako poch. izochinolinowa ma słabe działanie spazmolityczne
szybko wchłania się z p. pok.
działanie p/kaszlowe utrzymuje się do 4h
działania niepożądane: zależne od dawki, senność, nudność, zawroty głowy, odczyny uczuleniowe
Preparaty złożone wykrztuśno-przeciwkaszlowe
równoczesne podawanie leku wykrztuśnego i p/kaszlowego jest wątpliwe
leki wykrztuśne: zwiększają ilość płynnej wydzieliny
najczęściej znajduje się kodeina
Preparaty: Thiocodin (kodeina + gwajakolosulfonian potasowy); Sirupus Pini compositum (wyciąg sosnowy + ziele glistnika + fosforan kodeiny)
Leki p/kaszlowe nieopioidowe o działaniu ośrodkowym
Estry kwasów organicznych
Okseladyna:
słabsze działanie p/kaszlowe niż leki opioidowe
słabe działanie wykrztuśne
nie hamują ośrodka oddechowego
nie wykazuje zależności
Oksolamina:
podobny do okseladyny
Pentoksyweryna:
działanie p/kaszlowe, miejscowo znieczulające i cholinolityczne
po podaniu doustnym działanie p/kaszlowe występ. po 30min i utrzymuje się 1,5h
działanie niepożądane: (związane z hamującym wpływem na ośrodkowy ukł. nerwowy) senność, zab. z p. pok., skórne odczyny alergiczne
nie należy prowadzić pojazdów mech.
Glaucyna:
alkaloid występujący w zielu siwca żółtego
nie hamuje ośrodka oddechowego i nie uzależnia
Poch. fenotiazyny
Dimetoksanat:
słabsze działanie p/kaszlowe od kodeiny
słabe działanie miejscowo znieczulające
szybko wchłania się z p. pok.
działanie p/kaszlowe występ. po 30min i utrzymuje się 3-4h
działania niepożądane: nudności, zawroty głowy
pobudzenia czynności ♥
Pipazetat:
działanie p/kaszlowe podobne do falkodyny
działanie miejscowo znieczulające
szybko wchłania się z p. pok.
działanie p/kaszlowe występ. po 30min i utrzymuje się 4-6h
działania niepożądane: dość często, nudności zawroty głowy, pobudzenia czynności ♥
Oksomemazyna:
działanie p/kaszlowe jak wyżej
działanie p/histaminowe i uspokajające
działanie niepożądane: senność, nudności, skórne odczyny alergiczne
Alimemazyna:
poch. alifatyczna fenotiazyny
słabe działanie neuroleptyczne
działanie p/histaminowe i uspokajające
stosowana: w anestezjologii, w premedykacji chirurgicznej
LEKI P/KASZLOWE O DZIAŁANIU OBWODOWYM
Leki wpływające na zakończenia czuciowe w oskrzelach
Benzonatat:
p-butyloaminobenzoesan `
działanie miejscowo znieczulające
po podaniu doustnym działanie p/kaszlowe po 30min i utrzymuje się do 8h
działania niepożądane: zaparcia z powodu zahamowania perystaltyki jelit, skórne odczyny alergiczne
stosowany wyłącznie w anestezjologii, w premedykacji np. przed bronchoskopią
Śluzy roślinne
działanie p/kaszlowe polega na działaniu osłaniającym błony śluzowe
łagodzą odczucie drażnienia w obrębie gardła, działają osłabiająco w obrębie błony śluzowej żołądka
działanie b. słabe (w granicach placebo)
nie mają właściwie działań niepożądanych
do surowców należą: korzeń prawoślazu, liście podbiału, kwiat dziewanny, liście i kwiat malwy
wchodzą w skład ziołowych mieszanek wykrztuśnych
1