Profilaktyka jest to kompleks działań, służących niedopuszczeniu do ujemnych zjawisk społecznych. Jest to działanie uprzedzające zagrożenie rozwoju sytuacji wymagających opieki lub kompensacji. Może dotyczyć sytuacji gdy negatywne stany nie wystąpiły, ale istnieje tendencja do pojawienia się ich, lub takich sytuacji, gdy stany negatywne wystąpiły lecz nie chce się by uległy pogłębieniu. W zależności od stopnia zagrożenia wyróżniamy:
Profilaktykę pierwszorzędową - skierowana do grupy niskiego ryzyka, czyli osób u których nie wystąpiły zachowania ryzykowne, działania profilaktyczne obejmują szeroką, niezdefiniowaną populację.
Profilaktykę drugorzędową - skierowana do osób podwyższonego ryzyka (osoby, u których pojawiło się minimum jedno zachowanie ryzykowne i obserwuje się liczne czynniki ryzyka). Jej celem jest ograniczenie czasu trwania i głębokości dysfunkcji, umożliwienie wycofania się z zachowań ryzykownych.
Profilaktykę trzeciorzędową - adresowana do grupy wysokiego ryzyka (osób, u których zachowania ryzykowne są głęboko osadzone). Jej celem jest przeciwdziałanie pogłębienia się procesu chorobowego, degradacji społecznej oraz umożliwienie powrotu do społeczeństwa.
Profilaktyka społeczna to zespół metod i środków, mających na celu usuwanie przyczyn ujemnych zjawisk społecznych oraz tworzenie odpowiednich warunków dla rozwoju i funkcjonowania jednostek i grup społecznych.
Funkcje profilaktyki społecznej:
Diagnostyczna,
Interpretacyjna,
Terapeutyczna,
Edukacyjna,
Prognostyczna,
Integrująca,
Koordynująca.
Strategie działalności profilaktycznej:
Informacyjne (informacje o skutkach zachowań ryzykownych, umożliwienie dokonywania racjonalnych wyborów),
Edukacyjne (pomoc w rozwijaniu ważnych umiejętności psychologicznych i społecznych),
Alternatyw (pomoc w zaspokajaniu ważnych potrzeb, osiągnięciu satysfakcji życiowej poprzez aktywność pozytywną),
Interwencyjne (pomoc osobom z trudnościami w rozwiązywaniu swoich problemów, wspieranie w sytuacjach kryzysowych),
Zmniejszania szkód (skierowane do grupy najwyższego ryzyka, wobec których zawiodła wczesna profilaktyka).