NAGÓRKO
SKŁADNIA
Za Klemensiewiczem: WYPOWIEDZENIE ma szerszy zakres od zdania i oznacza względnie samodzielną jednostkę komunikatywną, o różnej, ale akceptowalnej strukturze formalno-gramatycznej, która może być użyta w tekście.
ZDANIE to zamknięta intonacyjnie (lub graficznie) struktura składniowa, której jądro stanowi orzeczenie (predykat).
Formalny kształt orzeczenia:
forma osobowa czasownika;
tzw. bezokolicznik: formy czasownika na -no, -to;
forma predykaty wu pozbawionego gramatycznej kategorii osoby.
ZDANIA POJEDYNCZE - z jednym orzeczeniem.
ZDANIA ZŁOŻONE - dwa lub więcej orzeczeń, dzielą się wewnętrznie.
SKŁADNIK = CZŁON SYNTAKTYCZNY - poszczególne jednostki, najmniejsze w zdaniu, należące do grupy orzeczenia lub podmiotu; przyimki wchodzą w skład odpowiednich form rzeczownikowych tworząc jeden składnik.
FRAZEMY - gotowe związki słowne, które przywołujemy ze swoich myśli, mogą być nimi związki frazeologiczne czy utarte zwroty.
CZŁON KONSTYTUTYWNY - konstytuuje, ustanawia daną strukturę.
CZŁON OKREŚLANY - człon nadrzędny w danej strukturze.
Różnica między GRUPĄ a ZDANIEM polega na tym, że w grupie składniowej człon konstytutywny jest zarazem członem określanym; w zdaniu członem ustanawiającym zdanie jest przeczenie, członem nadrzędnym, o którym się orzeka, jest podmiot.
GRUPA WSPÓŁRZĘDNA = SZEREG - składniki w relacji równorzędnej.
ZWIĄZEK NIEWSPÓŁRZĘDNY - podział na wyraz określany (nadrzędny) i określający (podrzędny).
ZWIĄZKI SKŁADNIOWE
strukturalne - rozpoznawane przez fleksję tj. przez końcówki
linearne (liniowe):
prepozycja - występowanie przed innym danym elementem
postpozycja - za danym elementem.
semantyczne.
AKOMODACJA - traktowana tutaj, jako związek zgody i rządu, ponieważ udowadnia się, że typ frazy składniowej w analizowanych przypadkach jest taki sam. Mechanizm obu związków zasadza się na wymaganiu formy przez narzędnik, a pomiędzy ich tradycyjnym postrzeganiem nie widać różnicy.
NIEAKOMODOWANE - związki przynależności; za takie uważa się okoliczniki wyrażane przysłówkiem, ponieważ nie ma fleksyjnej możliwości dostosowania się do narzędnika (nieodmienny).
KONOTACJA - polega na otwieraniu pustych miejsc zapowiadających pojawienie się obok danego wyrazu (formy) jakiegoś innego wyrazu (formy). Jest realizowaną w tekście potencją.
Własności konotacyjne mają:
wołacz;
rozkaźnik;
dopełniacz rzeczownika.
Konotacja jest potencją systemu, stąd przysługuje ona leksemom. Typy konotacji przy leksemach:
kategorialna - zapowiadanie określonej kategorii leksykalno-morfologicznej, np. przymiotnik -> rzeczownik;
formalna - zapowiadanie określonej formy gramatycznej (odwrotność akomodacji; np. rodzaj gramatyczny przymiotnika).
Inny podział, tyczy się stwierdzenia, że konotacja wiąże się z wypełnianiem pustych miejsc w wypowiedzeniu:
obligatoryjna;
fakultatywna.
Konotacja ALTERNATYWNA - wiąże się z wieloznacznością „konotatora” (dane słowo ma wiele znaczeń, są różne możliwości jego dopełniania w zależności, które z nich wchodzi w grę w danej frazie).
[Pominięto części zdania i zdania złożone - obowiązuje Strutyński]