Tkanka nerwowa
Tkanka nerwowa składa się z neuronów, czyli neurocytów, czyli komórek nerwowych wraz z wypustkami oraz komórek glejowych ,które stanowią wraz z wypustkami rodzaj zrębu dla neuronów.
Tkanka nerwowa występuje we wszystkich narządach organizmu. Największe jej skupiska tworzą ośrodkowy i obwodowy układ nerwowy.
Neuron składa się z ciała komórki zawierającego jądro oraz różnej długości wypustek. Jego główną funkcją jest wytwarzanie, przetwarzanie i przekazywanie impulsów nerwowych do innych neuronów oraz do komórek efektorowych, np. mięśniowych lub gruczołowych.
Neurony
Neurony, czyli komórki nerwowe składają się zazwyczaj z następujących części:
ciała komórki nerwowej, czyli perikarionu;
wypustek - aksonu i dendrytów.
Neuron zawiera najczęściej jedno lub niekiedy dwa okrągłe lub owalne jądra. Jądro leży najczęściej w środku ciała komórki. W cytoplazmie dookoła jądra znajduje się obfita siateczka śródplazmatyczna szorstka, zwana tigroidem lub ziarenkami Nissla, aparat Golgiego, mitochondria, neurofilamenty i mikrotubule oraz wtręty komórkowe. Mikrotubule oraz neurofilamenty oprócz wytwarzania zrębu komórki biorą udział w wewnątrzkomórkowym transporcie, m. in. makrocząsteczek produkowanych przez ciało komórki. W ciałach komórek nerwowych istniejących w niektórych częściach układu nerwowego występują wtręty komórkowe w postaci barwników - melaniny i lipofuscyny. Znaczenie występowania melaniny nie jest jasne, lipofuscyna natomiast jest przejawem wyrodnienia komórek.
Wypustki nerwowe
Miejscem receptorowym bodźców jest błona komórkowa (neurolema) otaczająca perikarion i wypustki cytoplazmatyczne. Dendryty przekazują sygnały dochodzące z zewnątrz do ciała komórkowego, a akson prowadzi impuls odśrodkowo, to znaczy do następnego neuronu lub efektora.
Dendryty są często na całej długości bogato rozgałęzione. Na ich powierzchni można zauważyć drobne uwypuklenia zwane pączkami (kolcami) dendrytycznymi. Są one częściami postsynaptycznymi, co oznacza, że dochodzą do nich aksony innych komórek nerwowych tworzących synapsę.
Akson jest pojedynczą wypustką, której długość może wynosić do 1,5 m. Na całej swej długości ma stałą średnicę. Nieliczne boczne odgałęzienia (kolateralia) odchodzą od aksonu pod kątem prostym. Dopiero one się rozgałęziają, tworząc tak zwane drzewka końcowe (telodendron), którego elementy wchodzą w skład synapsy. Miejscem wyjścia neurytu z perikarionu nazywa się wzgórkiem aksonalnym.
Włókna nerwowe
Włókno jest wypustką komórki nerwowej, zwaną włóknem osiowym. Jest to akson lub rzadziej dendryt. Od zewnątrz otaczają go jedna lub dwie osłonki - rdzenna, czyli mielinowa, oraz glejowa, czyli neurolema (osłonka Schwanna). Obie są wytworem komórek glejowych. Osłonki dobrze izolują włókno osiowe od środowiska zewnętrznego, zapewniając tym samym korzystne warunki do przewodzenia bodźców.
W ośrodkowym układzie nerwowym osłonka rdzenna (mielinowa) jest produktem oligodendrycytów . W obwodowym układzie nerwowym osłonkę mielinową wytwarzają lemocyty (komórki Schwanna.) Ponadto lemocyty w obwodowym układzie nerwowym wytwarzają także osłonkę glejową - neurolemę (osłonkę Schwanna).
Lemocyty są spłaszczonymi, długimi komórkami, które wytwarzają podłużne wgłobienia, w których leży jedno włókno nerwowe lub wiele włókien. W ten sposób ich cytoplazma otacza włókno, stanowiąc ich osłonkę, zwaną neurolemą. Neurolema otacza włókno nerwowe o najmniejszej średnicy: od 0,5 do 3,0 μm, występujące w obwodowym układzie nerwowym. Włókna nerwowe mające tylko neurolemę są nazywane włóknami bezrdzennymi.
Włókna posiadające osłonkę mielinową określane są mianem włókien rdzennych.
Osłonka rdzenna nie jest ciągła, lecz składa się z segmentów. Każdy z nich mielinizuje odrębna komórka gleju. Segmenty oddzielone są odcinkami bezmielinowymi, zwanymi przewężeniami Ranviera (węzłami Ranviera). Segmenty między przewężeniami Ranviera noszą nazwę międzywęźli.
Włókna nerwowe w mózgowiu i rdzeniu kręgowym biegną w pęczkach, zwanych drogami lub traktami, natomiast ich pęczki w obwodowym układzie nerwowym nazywają się nerwami.
Glej : Pełni funkcję o charakterze podporowym, reperacyjnym, metabolicznym i ochronnym w stosunku do komórek nerwowych. Są dwa podstawowe rodzaje gleju różniące się histogenezą: neuroglej i mezoglej.
Charakterystyczne i typowe wyłącznie dla gleju są w ośrodkowym układzie nerwowym cztery typy komórek:
astrocyty (komórki gwieździste),
oligodendrocyty ( komórki skąpowypustkowe),
ependymocyty (komórki wyściółki),
komórki mezogleju (mikroglej).
Typowe i charakterystyczne dla obwodowego układu nerwowego są natomiast:
komórki satelitarne,
lemocyty (komórki Schwanna).