Helena Grzegorzewska-Klarkowska NA: Dymkowski

SAMOOBRONA PRZEZ SAMOOSZUKIWANIE SIĘ

Struktury psychiczne, raz utrwalone stale wymagają podtrzymania i potwierdzania, jako autonomiczne już byty.

APARAT PSYCHICZNY CZŁOWIEKA= zbiór mniej lub bardziej uporządkowanych reprezentacji osobistego oraz zbiorowego doświadczenia emocjonalnego i poznawczego, zakodowanego w farmie obrazów, słów i złożonych symboli. Aparat ten jest odzwierciedleniem przetworzonych doświadczeń, jest aktywnym ich organizatorem, uczestniczącym w zapisie i odtwarzaniu tego co było oraz wyznacza przebieg i sposób zapisu nowych doświadczeń [zwłaszcza związanych z własna osobą].

STRUKTURA JA= względna stabilność oraz spójność reprezentacji- podstawowy warunek funkcjonowania aparatu psychicznego. Struktura ja dąży do utrzymania stabilności w czasie i wewn. Spójności, wymaga dowodów, że jest dobra i wartościowa- dążenie do pozytywnej samooceny oraz poczucia własnej wartości.

DLACZEGO LUDZIE OSZUKUJA SAMYCH SIEBIE?

KONCEPCJE PSYCHOANALITYCZNE; FREUD I JOSEPH BREUER

Pewne treści psychiczne [myśli, wspomnienia, fantazje] mogą być celowo usuwane ze świadomości jeśli ich uświadomienie sobie rodzi ból lub konflikt moralny, to celowe usuwanie ze świadomości nazywamy WYPIERANIEM. Skutkiem obronnego wyparcia mogą być przedziwne niewytłumaczalne objawy chorobowe. Wyparcie obronne prowadzi do uwięzienia w organizmie energii życiowej, która w sposób naturalny dąży do uzewnętrznienia się. Ta uwięziona energia przemieszcza się prowadząc do zaburzeń i leku.

Procesy psychicznej samoobrony [ zwane mechanizmami obronnymi] są spowodowane cierpieniem wynikającym z konfliktu między pragnieniami człowieka a jego normami moralnymi etycznymi. Tę koncepcję można nazwać HEDONISTYCZNĄ, gdyż u źródeł obrony leży pragnienie unikania cierpienia.

Koncepcja HOMEOSTATYCZNA= u podstaw ludzkich zachowań leżą popędy instynktowne, rozumiane jako wrodzone, biologicznie uwarunkowane siły napędowe.

Wyparcie, polegające na odrzuceniu popędu instynktownego i powstrzymaniu przed pojawieniem się w świadomości tzw. Psychicznej reprezentacji= pewnego rodzaju subiektywnego obrazu czy skojarzeń. Skutkiem ubocznym tej przemiany instynktu jest lek. Źródłem mechan. Obronnych są okoliczności zewn. blokujące swobodne ujście popędów instynktownych, a skutkami ich działań są brak świadomości popędu i lek.

Samooszukiwanie polega tu więc na braku świadomego „obrazu” ważnych życiowych mechanizmów napędowych oraz treści z innymi skojarzonych, odrzucenie istniejącego elementu o samym sobie.

Rozwój mechać. obronnych wiąże się z rozwojem człowieka ten zaś jest wyznaczony przez pewne ważne okresy rozwoju psychoseksualnego.

Mechan. obronne są narzędziami obrony przed lękiem i cierpieniem, wywołanymi rożnymi sytuacjami przykrymi z własnego dzieciństwa. Związane to jest z tym, że dziecko zmuszone jest do okiełznania swoich popędów.

Samooszukiwanie się, polegające na usuwaniu ze świadomości swoich dążeń oraz wszystkiego, co kojarzy się z nimi lub z karą za ich ujawnianie, to cena jaka dziecko musi zapłacić za miłość i szacunek, bezpieczeństwo rodziców.

HORNEY, FROMM, SULLIVAN:

-lek jako przyczyna samooszukiwania

-źródło leku: nieprawidłowości społecznych kontaktów człowieka w samotności, bezradność, wrogość, izolacja społeczna, wadliwe kontakty z matką i dzieckiem

HEINTZ KOHUT:

- podstawowy motyw uruchamiania mechanizmów obronnych jest groźba dezintegracji chwiejnego ja w wyniku nieprawidłowo ukształtowanych stosunków z ważnymi obiektami społecznymi .

Inne koncepcje samoobrony przez samooszukiwanie się:

Obrona przez ucieczkę do własnego prawdziwego Ja

Podstawową kategorią w poznawaniu świata i własnej osoby jest wiedza.

Seymour Epstein: STRUKTURA JA: pewne elementy wiedzy o sobie samym są ważniejsze, bardziej kluczowe inne mniej.

Wszystko co zagraża STRUKTURZE JA jest albo asymilowane, albo odrzucone i unieszkodliwione.

Budowa JA= twierdzenia, zadania, obrazy, wyobrażenia i odczucia, które pozwalają nam określić, kim jesteśmy, a więc wyznaczają naszą tożsamość.

OSOBISTA TOŻSAMOŚĆ-poczucie ciągłości i spójności, elementy, które będą nas charakteryzować

TOŻSAMOŚĆ INDYWIDUALNA- składniki naszej samowiedzy, które odróżniają nas od innych

TOŻSAMOŚĆ GRUPOWA- składniki, które dzielimy z ważnymi dla nas grupami społecznymi

Istotnym wyznacznikiem naszego ja jest nasza samoocena.

Aby kontrola i integracja zachowania były możliwe nasze ja musi mieć zagwarantowaną pewną stabilność, spójność wewnętrzną i pozytywną wartość.

Ja będzie zagrożone gdy kontrola i integracja zachowania będą zagrożone.

Sposobem radzenia sobie jest oszukiwanie samego siebie, poprzez usuwanie ze świadomości tych elementów wiedzy o sobie, które są niewygodne, sprzeczne z tym, jakim siebie człowiek widzi, albo jakim chciałby widzieć.

ROLA I NARZĘDZIA SAMOOBRONY. WYBRANE PRZEJAWY SAMOOSZUKIWANIA SIĘ.

Obronność percepcyjna= polega na niedostrzeganiu czy utrudnionym dostrzeganiu tego, co zagraża lub z zagrożeniem się kojarzy np. chorzy na raka trudniej zapamiętują słowa związane z tą chorobą.

Obrona polegać może na zaprzeczaniu, czy manifestowaniu.

W obronnym zaprzeczaniu „naprawdę” wierzymy w to, że jest inaczej. I na tym polega samooszukiwanie, że zarazem chcemy czegoś i nie chcemy tego, ale nie wiemy, że chcemy, świadomie wiemy tylko, że nie chcemy.

REAKCJA UPOZOROWANA= polega na przesadnym, sztywnym i nie dostosowanym do wymogów sytuacyjnych, manifestowaniu na zewn. postaw, motywów i uczuć przeciwnych do tych, które są nieświadomie odczuwane. Człowiek wówczas maskuje nie akceptowane przez siebie impulsy, poprzez rozwój tendencji przeciwnej np. nieśmiały na przyjęciu szczebiota, człowiek nienawidzący kogoś obdarza go drogimi prezentami.

Reakcja upozorowana to uogólniana tendencja całej osobowości, przejawiana wobec szerokiego zakresu ludzik i sytuacji.

ODWRÓCENIE= maskująca tendencja przeciwna, przejawiana jest tylko wobec jednego obiektu np. dziecka, męża lub innej ważnej osoby.

Obrona przed poczuciem winy:

- anulowanie tj. symboliczne lub rytualne obracanie w niwecz, unieszkodliwienie nie akceptowanych lub lękorodnych czynów czy zdarzeń, zarówno przeszłych jak i potencjalnych np. pokuta ma na celu zmazanie winy za przewinienia

Fantazjowanie= ucieczka w marzenia

Idealizacja= polega na wyolbrzymieniu wartości i znaczenia jakiejś osoby, grupy itp., w celu niedopuszczenia do świadomości bolesnych i nie akceptowanych aspektów tego obiektu, związków z nim czy naszej agresji wobec niego

• w obronnej idealizacji punktem wyjścia są sprzeczne odczucia wobec kogoś lub czegoś

Obronna identyfikacja= ktoś, kogo spostrzegamy jako wzór cnót, może stać się obiektem swoistego naśladownictwa

• inna postać polega na utożsamianiu się z obiektem, który wzbudza nasz lęk

Izolacja= symboliczne unieszkodliwienie zagrożenia poprzez oddzielanie naszych uczuć od naszych działań lub inne formy pozbawiania doświadczeń ich negatywnej otoczki emocjonalnej- izolowanie się od własnych emocji.

Kompensacja= zastępcze pokazywanie swoich braków czy defektów. Służy redukcji napięcia wynikającego z nieuświadomienia sobie własnych defektów czy niedociągnięć poprzez szczególne rozwijanie słabych stron bądź zmianą wady w zaletę lub zastępowanie jej funkcji inną

Projekcja= przypisywanie innym własnych, nie akceptowanych i nie uświadomionych cech, motywów czy emocji w celu redukcji lęku i cierpienia, wynikających z posiadania tych właściwości

Przemieszczanie= aprobowany społecznie sposób rozładowania emocji np. rąbiemy drzewo zamiast stłuc osobą, która nas rozgniewała

Racjonalizacja= usprawiedliwienie tak, było tolerowane i akceptowane

• są to przejawy fałszywego rozumowania tj. dobierania niewłaściwych przesłanek do uzasadniania przykrego i nie akceptowanego stanu rzeczy

• chroni nas przed poczuciem zawodu i upokorzenia

WYBRANE BADANIA NAD MECHANIZMAMI OBRONNYMI

CO URUCHAMIA MECHANIZMY OBRONNE?

- bezpośrednie zagrożenie ego lub sygnał takiego zagrożenia wywołuje lęk, ten zaś uruchamia mechan. obronne

Obronnie na naruszenie ja reagują osoby, które:

1) spostrzegały u siebie tzw. „ brak ciągłości tożsamości osobistej”, które miały wrażenie znacznych zmian

2) o niskiej samoocenie globalnej tj. ich wymiary do określenia siebie wypadały słabo

3) przekonanie, że charakterystyka sporządzona przez psychologa była trafna, podwyższały/obniżały poczucie własnej wartości

HAROLD SACKEIM, ROBERT GUREM: WARUNKI KONIECZNE DO SAMOOSZUKIWANIA SIĘ:

1) jednostka musi mieć dwa sprzeczne przekonania

2) przekonania muszą występować równocześnie

3) jedno z przekonań musi być nieświadome

4) ten brak świadomości jest umotywowany

SKUTECZNOŚĆ SAMOOSZUKIWANIA SIĘ JAKO ŚRODKA SAMOOBRONY PSYCHICZNEJ

Trzy podstawowe konsekwencje mechanizmów obronnych:

1) pierwotnych korzyści wewn. w postaci osłabienia bolesnej emocji

2) pierwotne korzyści zewn. w postaci ograniczonego i zniekształconego zaspokojenia wypartego popędu

3) korzyści wtórnych w postaci innych zysków z przejawów neurotycznych

Stoback:

4) do wytworzenia bariery wewn. między id a ego

5) rozłam w obrębie ego i zahamowanie niektórych obszarów

6) ograniczenie energii ego

7) poważne i długotrwałe zmiany ego

DEPRESJA= wynik zniekształconego odbioru w kierunku przeciwnym do tego, który gwarantuje mechanizmy obronne

SUBLIMACJA= wyrażanie i zaspokajanie popędów w sposób społecznie aprobowany oraz twórczy np. twórczość naukowa, artystyczna

---