Monika Trojanowska
Zdrowie Publiczne
Studia II stopnia, stacjonarne
Grupa 2
"Epidemiologia stanu zdrowia populacji po 75. r.ż. w Polsce"
Rozwój medycyny, nowoczesne podejście do leczenia wielu schorzeń, propagowanie zdrowego stylu życia, prowadzenie różnych działań zapobiegawczych, zwiększenie liczby środków terapeutycznych, a także ogólna poprawa warunków ekonomicznych przyczyniają się do tego, że z roku na rok wzrasta liczba osób powyżej 75. r.ż. Według prognoz GUS w Polsce w 2020 r. osoby po 60. r.ż. będą stanowić 22% populacji, z czego co trzecia przekroczy 75. r.ż. Obecnie 6% populacji powyżej 65. r.ż. mieszka w domach opieki społecznej. Starzenie się populacji powoduje wiele problemów ekonomicznych, socjologicznych, psychologicznych, politycznych i zdrowotnych. Niestety, wraz ze wzrostem długości życia nie poprawia się jego jakość. Postępujący proces starzenia się społeczeństw to jedna z najbardziej charakterystycznych cech demograficznych populacji wielu krajów, w tym także Polski. Równolegle do starzenia się populacji obserwuje się zmiany epidemiologii chorób - od dominacji schorzeń zakaźnych u dzieci, do prymatu chorób przewlekłych w starości, ze stale rosnącym ich rozpowszechnieniem. Schorzenia przewlekłe są główną przyczyną niepełnosprawności psychofizycznej osób w podeszłym wieku oraz wzrostu poziomu ich uzależnienia od systemu ochrony zdrowia i pomocy społecznej.
Starość dzieli się na: wiek podeszły - między 60 a 75 rokiem życia, wiek starczy - między 75 a 90 rokiem życia oraz wiek sędziwy - powyżej 90 roku życia. Wyróżnia się: wiek kalendarzowy - liczba przeżytych lat i wiek biologiczny - ogólna sprawność i żywotność organizmu zmniejszająca się w drugiej połowie życia równolegle z postępem wieku kalendarzowego. Oceniany jest na podstawie wskaźników:
- biochemicznych,
- biologicznych,
- medycznych.
Cechy psychiki starczej to: zacieśnienie zainteresowań stopniowo do spraw czysto osobistych, skostnienie poglądów, niezdolność do ich przemiany w miarę zdobywania nowych doświadczeń, brak ruchliwości umysłowej i bystrości, oziębłość uczuciowa, łatwe rozrzewnianie się, często połączone z płaczliwością, mądrość starczą z poczuciem nieomylności własnego sądu oraz osłabienie czynności pamięciowych i intelektualnych. Starzenie się można natomiast podzielić na: fizjologiczne (nieuniknione), socjalne (odchodzenie na emeryturę często prowadzi do degradacji społecznej) i ekonomiczne (obniżenie dochodów związane z przejściem na emeryturę).
Według szacunków WHO, na przestrzeni 2000-2050 roku populacja ludzi w wieku 60 lat i więcej potroi się (z 600 milionów do 2 miliardów). Problem starzejących się społeczeństw dotyka wszystkie kraje, ale najbardziej jest widoczny w państwach słabo rozwiniętych - tam liczba ludzi starszych wzrośnie z 400 milionów w 2000 roku do 1,7 miliarda w 2050 roku. Ta zmiana demograficzna będzie miała znaczący wpływ na zdrowie publiczne. Zachowanie dobrego zdrowia w przypadku starszych ludzi jest niezwykle ważne, jeśli mają oni pozostać niezależni i być aktywnymi członkami swoich rodzin i społeczności. Celem operacyjnym nr 9 Narodowego Programu Zdrowia jest „tworzenie warunków do zdrowia i aktywnego życia osób starszych”, a jednym z priorytetów do osiągnięcia przed 2015 rokiem jest zmniejszenie występowania niepełnosprawności, chorób przewlekłych i przedwczesnych zgonów w populacji osób powyżej 60 roku życia i zwiększenie liczby lat wolnych od niepełnosprawności”. Efektywna realizacja powyższego celu jest zgodna z koncepcją „Starzejącego się społeczeństwa” i może być zrealizowana jedynie poprzez stały i systematyczny postęp w zakresie profilaktyki, diagnozowania i leczenia chorób oraz promocji zdrowego stylu życia.
W ramach Wieloośrodkowego Ogólnopolskiego Badania Stanu Zdrowia Ludności WOBASZ-SENIOR, przebadano w roku 2007 reprezentatywną próbę 1013 mieszkańców całej Polski (511 mężczyzn i 502 kobiety) w wieku powyżej 75 lat. Zakres badań obejmował pomiary antropometryczne, badania biochemiczne oraz pomiar ciśnienia tętniczego krwi. Przeprowadzono również szereg wywiadów dotyczących między innymi danych demograficznych, nałogów, aktualnych i przebytych chorób, sprawności w codziennym funkcjonowaniu, stanu psychicznego oraz oceny stopnia odżywienia. U osób w wieku podeszłym notuje się częstsze występowanie chorób cywilizacyjnych oraz innych schorzeń, które mają związek z nieprawidłowym żywieniem. Istotne w tej grupie wieku jest wiec rozpoznanie i eliminacja czynników ryzyka, a także ocena stopnia niedożywienia, aby opóźnić postępujące z wiekiem procesy starzenia się i poprawić jakość życia. Wyniki projektu wskazują, że osoby uczestniczące w badaniu miały średnio 79 lat, najczęściej legitymowały się wykształceniem podstawowym, wyższe wykształcenie posiadało zaledwie 6% mężczyzn i 2% kobiet. Duża część osób była w trudnej sytuacji zarówno materialnej jak i rodzinnej. Wynikało to z niskich dochodów, które u 60-70% respondentów nie przekraczały 1000 zł miesięcznie na osobę. Jednocześnie znaczna część osób była samotna - zwłaszcza wśród kobiet dominowały wdowy. U seniorów z populacji polskiej stwierdzono wysokie rozpowszechnienie czynników ryzyka chorób cywilizacyjnych, w szczególności nadwagi i otyłości oraz nadciśnienia tętniczego. Także w innych badaniach przeważająca część osób starszych (ponad 70%) deklarowała występowanie co najmniej jednej choroby przewlekłej, najczęściej wymienianymi były choroby układu krążenia, cukrzyca, choroby układu ruchu, oddechowego lub pokarmowego. Większość badanych była nieaktywna fizycznie, mimo że istotnym elementem zachowania dobrej jakości życia w wieku podeszłym jest odpowiednio natężona aktywność ruchowa, która również działa prewencyjnie na choroby cywilizacyjne. Wraz z wiekiem rośnie ryzyko wystąpienia niedożywienia, które u osób starszych jest uwarunkowane czynnikami fizjologicznymi (pogorszenie widzenia i powonienia, zmniejszenie wydzielania śliny, enzymów trzustkowych i wątrobowych), medycznymi (przewlekłe choroby i schorzenia, niesprawność), społecznymi (samotność, ograniczenia finansowe) i psychologicznymi (upośledzenie funkcji poznawczych, depresja). Wyniki badania WOBASZ-SENIOR wskazują, że zły i mierny stopień odżywienia wystąpił u około 1/3 osób w podeszłym wieku w populacji polskiej. Nadciśnienie tętnicze rozpoznano u 86% kobiet i 74% mężczyzn.
Bień i wsp. przeprowadzili natomiast epidemiologiczną ocenę rozpowszechnienia niesprawności funkcjonalnej wśród osób powyżej 75. r. ż, w której dowiedziono znacznego rozpowszechnienia niesprawności u osób z tej grupy wiekowej. Najczęściej stwierdzano utratę możliwości samodzielnego „wykonywania ciężkiej pracy domowej” i „chodzenia na zakupy” (co druga osoba) oraz „chodzenia poza domem”, „rozporządzania swoimi pieniędzmi”, „przygotowywania sobie posiłków” oraz „kąpieli” (co trzecia osoba po 75. r.ż.); jedynie co piąta badana osoba była w pełni sprawna w zakresie czynności życia codziennego. Oznacza to, że przeważającej części populacji (78,5%) potrzebna jest pomoc przy wykonywaniu co najmniej jednej czynności życia codziennego. Dokonując samooceny stanu zdrowia, żadna z badanych osób nie oceniła go wysoko (jako „wspaniale” czy „bardzo dobre”). 16,5% respondentów wskazało określenie „dobre”, 48,7% - „przeciętne”, a 34,8% -„złe”. Wśród głównych przyczyn zgonów u osób w podeszłym wieku wymienia się choroby układu krążenia oraz choroby nowotworowe, które razem stanowią około 80% wszystkich przyczyn. Niewielki odsetek osób po 75. r.ż. jest hospitalizowany.
W Polsce można oczekiwać demograficznego starzenia się ludności, a tempo tego procesu będzie należeć do najszybszych w Unii Europejskiej (Eurostat 2011). Wzrost odsetka osób starych w społeczeństwie sprawia, że z większą ostrością ujawniają się cechy społeczne starości. Należą do nich między innymi feminizacja, singularyzacja i długowieczność.
Zdrowie to najcenniejsza rzecz, jaka została dana każdemu człowiekowi. By cieszyć się nim jak najdłużej ważna jest należyta dbałość o zdrowie. Z wiekiem organizm w sposób naturalny ulega osłabieniu, a co za tym idzie staje się podatniejszy na występowanie różnego rodzaju dolegliwości. Odpowiednia profilaktyka może znacznie wydłużyć zdrowie.
BIBLIOGRAFIA:
Bogdan Wojtyniak, Paweł Goryński: SYTUACJA ZDROWOTNA LUDNOŚCI POLSKI, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego - Państwowy Zakład Higieny, Warszawa 2008
Anna Waśkiewicz, Elżbieta Sygnowska, Grażyna Broda: OCENA STANU ZDROWIA I ODŻYWIENIA OSÓB W WIEKU POWYŻEJ 75 LAT WPOPULACJI POLSKIEJ, Zakład Epidemiologii, Prewencji Chorób Układu Krążenia i Promocji Zdrowia Instytutu Kardiologii w Warszawie, Warszawa 2012
Justyna Mazurek, Joanna Rymaszewska, Jurgen Lurbiecki: SPECYFIKA I CZYNNIKI WARUNKUJĄCE SKUTECZNOŚĆ FIZJOTERAPII OSÓB STARSZYCH W ŚWIETLE NAJNOWSZYCH DONIESIEŃ, Nowiny Lekarskie 2012
Katarzyna Barczak: STAN ZĘBÓW I PRZYZĘBIA U SENIORÓW Z DOMÓW POMOCY SPOŁECZNEJ I DOMÓW RODZINNYCH W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM, ANNALES ACADEMIAE MEDICAE STETINENSIS ROCZNIKI POMORSKIEJ AKADEMII MEDYCZNEJ W SZCZECINIE 2011, 57, 2, 104-109
Bledowski P, Mossakowska M, Chudek J, Grodzicki T, Milewicz A, Szybalska A, Wieczorowska-Tobis K, Wiecek A, Bartoszek A,Dabrowski A, Zdrojewski T.: Medical, psychological and socioeconomic aspects of aging in Poland: assumptions andobjectives of the PolSenior project. Exp Gerontol. 2011
Katarzyna Grabańska, Paweł Bogdański: Miejsce leczenia niefarmakologicznego w prewencji i terapii nadciśnienia tętniczego, Via Medica 2010
Małgorzata Mossakowska, Andrzej Więcek, Piotr Błędowski: Aspekty medyczne, psychologiczne, socjologiczne i ekonomiczne starzenia się ludności w Polsce, Termedia Wydawnictwa Medyczne Poznań 2012