KWINTYLIAN
Mówca, adwokat, zdobył największe zasługi na polu teorii pedagogicznej w Rzymie, pochodził również z Hiszpani. Wcześnie przybył do Rzymu gdzie kształcił się u najlepszych retorów. W 69 roku jako pierwszy w Rzymie otrzymał od cesarza WESPAZJANA etat publicznego profesora wymowy. Pełnił to stanowisko przez 20 lat. Za swoje zasługi został obdarzony tytułem senatora. Wyniki swojego wieloletniego doświadczenia w dziedzinie wychowania przekazał w dziele „ Kształcenie mówcy”. Nakreślił on nie tylko ideał wychowawczy, poruszył szereg istotnych problemów pedagogicznych, dając wiele wskazówek. Mamy tu m.in. takie problemy:
Jak wszczepiać pierwsze zasady? Czy korzystniej kształcić dzieci w domu czy w szkole?, Jak rozpoznawać uzdolnienia dziecka i które trzeba mieć na względzie?
Czy można w pierwszym okresie uczyć wielu przedmiotów jednocześnie?
Charakter i powinności nauczyciela?
Czy od razu należy korzystać z najlepszego nauczyciela?
Czy uczyć stosownie do uzdolnień?
Czy jest ważniejsze wrodzone uzdolnienia, czy przygotowanie naukowe?
oraz moralne wykształcenie mówcy.
Dzieło to obejmuje całość wychowania człowieka od momentu narodzin. Uważał, że obowiązkiem każdego ojca jest troska o staranne wychowanie syna, poczynając od wyboru mamki, która powinna poprawnie władać językiem, cechować się dobrymi obyczajami, ponieważ najłatwiej przyswajamy sobie nauki w dzieciństwie. Ludżmi wykształconymi powinni być rodzice, a nawet niewolnicy (pedagogowie). Twierdził, że najgorsi są ludzie, którzy lizneli odrobinę wiedzy, a chcą uchodzić za mędrców. Zdaniem Kwintyliana naukę powinno rozpocząć się przed 7 rokiem życia zaczynając od nauki alfabetu. Ale miała to być raczej zabawa. Wsześnie powinno się kształcić pamięć bo dziecięco- chłopięcy okres to najlepsza pora dla ćwiczenia tej dyspozycji.Radził aby w nauczaniu początkowym łączyć pisanie i czytanie. Pisania dzieci powinny uczyć się przy użyciu wyrytych wzorów na twardej tabliczce. Dziecko od początku powinno być przyzwyczajone do staranności (ładnego, wyrażnego pisania i wymawiania słów ). Należy unikać pośpiechu w tym względzie.Pisane teksty powinny zawierać szlachetne sentencje do zapamiętania na całe życie.Kwintylian był zwolennikiem nauczania publicznego. Wg. niego nauczyciel jest jak Słońce, które wszystkim udziela jednakowego światła. Może z niego korzystać naraz wielu. Owszem uważał, że dziecko w domu jest mniej narażone na złe wpływy otoczenia ale, jednocześnie w szkole uczy się współżycia społecznego i występowania na forum. Przyznawał również, że nauczyciel domowy ma większe szanse uwzględniać indywidualność dziecka oraz może poświęcić mu więcej czasu. W szkole publicznej zawiązują się przyjażnie , dziecko uczy się od innych, rozwija swoje ambicje, ma możliwość porównywania się z innymi. Natomiast dla nauczyciela praca z grupą jest bardziej mobilizująca, nauczyciel nabywa większego zapału do pracy. Z drugiej jednak strony szkoła nie powinna być zbyt duża pod względem liczebności uczniów, bo wówczas uniemożliwia nauczycielowi poznanie zdolności i charakterów. Uczeń staje się postacią anonimową. Zadaniem nauczyciela jest poznanie pamięci, naśladownictwa oraz charakteru ucznia, ponieważ ma on uwzględniać ich usposobienia w pracy szkolnej. Dla wypoczynku w pracy i poznaniu charakteru uczniów zaleca stosowanie przerw ale z umiarem,ich nadmiar przyzwyczaja do bezczynności. Kwintylian nie jest zwolennikiem kar cielesnych ale uważa również, że nie należy być zbyt pobłażliwym bo zbyt łagodne traktowanie osłabia tężyzne ciała i umysłu. Jego zdaniem dziecko, które nie reaguje na upomnienia, nie reaguje na chłostę. Dzieci trzymane w zbyt surowej dyscyplinie tracą wiarę we własne sił, przyzwyczajają się do kar cielesnych oraz wzbudzają w sobie niechęć do wychowawców. Należy zachować umiar w pochwałach, aby nie doprowadzić ucznia do gnuśności. Kwintylian stawia duże wymagania nauczycielom. Jest przeciwny, żę na stopniu początkowej nauki wystarczy mierny nauczyciel. Sądzi, że na wczesnym stopniu najwięcej trzeba zręczności i doświadczenia. Nauczyciel powinien posiadać umiejętność zniżania się do pojęć dzieci i tempa ich pracy. Mowę nauczyciela cechować ma jasność i zrozumiałość. Nauczyciel powinien być wolny od wad i u uczniów ich nie powinien tolerować. Musi pamiętać, że jest zastępcą rodziców powierzonych mu dzieci. Nie powinien być zbyt surowy, ani zbyt łagodny, bo jedno odstrasza, a drugie zbyt ośmiela. Powinien być dokładny ale nie drobiazgowy. Ideałem wychowawczym jest mąż moralny z doskonałą sztuką wymowy. Mówca ten powinien posiadać znajomość literatury, duży zasób słownictwa, znajomość historii i prawa, dobrą dykcję oraz pamięć. Umiejętności te można osiągnąć przez studiowanie różnorodnych przedmiotów: gramatyki, retoryki, arytmetyki, geometrii, muzyki, astronomii i filozofii. Kwintylian dopuszcza możliwość równoczesnego nauczania kilku przedmiotów. Rozmaitość zajęć sprzyja budzeniu i uprawianiu różnych zdolności, ożywia i pokrzepia umysł. Odwrotnie natomiast stałe zajmowanie się jednym przedmiotem nuży. Kwintylian podał szereg wskazówek metodycznych w zakresie poszczególnych przedmiotów nauki szkolnej. Podzielał poglądy sofistów greckich w kwestii roli wychowania w rozwoju psychicznym człowieka. Kwintylian wywarł duży wpływ na europejską myśl pedagogiczną epoki renesansu.