Podstawy socjologii, Administracja - studia, II semestr, Podstawy socjologii

Socjologia jest nauką społeczną - bada wpływ społeczeństwa na jednostki; bada zbiorowości ludzkie; bada zależności, jakie zachodzą miedzy ludźmi w grupie; bada życie społeczne; bada całe procesy.

Poszczególne grupy społeczne nazywa się strukturami - musi między tymi ludźmi zaistnieć coś, co te grupy połączy (ten cel musi być ważny społecznie). Socjologię najbardziej interesuje zbiorowość.

Socjologia zajmuje się badaniem:

-zbiorowości (np. społeczeństwo kraju, zbiorowość terytorialna, partia itd.),

-instytucji społecznych (rodzina, żłobek),

- procesów społecznych (migracje, integracja, praca, konflikty).

Instytucje to grupy ludzi, które stawiają sobie za cel zaspokojenie swych potrzeb oraz środki do ich zaspokajania (np. rodzina, żłobek, szpital...).

Socjologia dzieli się na praktyczną (potoczną) oraz naukową (teoretyczną).

Socjolog praktyk dobiera fakty dla potwierdzenia swoich teorii w izolacji od szerokiego kontekstu. Jego oceny są subiektywne, emocjonalne, ideologiczne. Błędne jest założenie, że ludzie zawsze zareagują tak samo oraz że ludzie reagują spontanicznie (bez wpływu otoczenia).

Socjolog naukowy (socjolog) wie, że to co jest prawdą w jednej zbiorowości nie musi być prawdą w innej. Wyniki badań są więc zawsze przypisane do konkretnej zbiorowości.

Metody badań:

-reprezentacyjna - dotyczy badania dużych zbiorowości ze względu na dane zjawisko, które w zbiorowości zachodzi (badanie wielu zjawisk nazywa się monografią); ważny jest dobór próby (minimum 100 osób, minimum 10% zbiorowości); losuje się próbę proporcjonalnie z listy, z cech społecznych lub badanie celowe; ludzi można badać za pomocą ankiet (pytania muszą być zamknięte); gdy pytania są otwarte mamy do czynienia z tzw. kwestionariuszem wykładu,

-historyczna (analiza treści dokumentów, np. metryki) - kto sporządził, kogo dotyczy, kiedy to miało miejsce,

-eksperyment - sprawdzanie, jak się ludzie zachowują pod wpływem danego bodźca,

-panelowa - jej celem jest uchwycenie czynników decydujących o zmianie sytuacji społecznej; minimum 2 razy bada się te same osoby za pomocą tych samych pytań; dzięki temu widać, jakie zmiany zaszły między badaniami,

- terenowa - ma dokładnie opisać małą zbiorowość,

Socjologia ogólna formułuje ogólne twierdzenia na bazie socjologii szczegółowej.

Niemożliwe jest powstanie zbiorowości bez więzi społecznej, a więzi bez zależności i identyfikacji. Więź społeczną powinno się kojarzyć ze słowem identyfikacja (bycie częścią zbiorowości oznacza podporządkowanie części swoich celów celom zbiorowości; bycie w zależności z grupą oznacza częściową utratę wolności; więź społeczna oznacza tak dalekie odejście od własnego ja, że powstaje podejście my). Rodzaj zależności oznacza rodzaj więzi.

Jak powstaje więź ?

1. wyodrębnienie się znajomości spośród obcości (styczność przestrzenna wg Szczepańskiego),

2. sympatia lub antypatia (styczność psychiczna wg Szczepańskiego),

3. zaufanie lub nieufność (styczność społeczna wg Szczepańskiego),

4. wzory działań,

5. tworzenie stosunków społecznych,

6. proces instytucjonalizacji (statuty, regulaminy).

Co pomaga przetrwać danej strukturze lub organizacji ?

Organizacja społeczna wytwarza mechanizmy kontroli społecznej, które kształtują zachowania zbiorowości w sposób pożądany (zachęca ludzi do zachowań zgodnych ze społecznymi normami).

Mechanizmy zachęcające do właściwych zachowań:

1. sumienie (samokontrola) - charakter psychospołeczny,

2. mechanizmy materialno-społeczne - sankcje o charakterze pozytywnym (np. prawo, normy) lub negatywnym,

3. mechanizmy ekonomiczne:

- sankcje ekonomiczne, wynikają z sankcji prawnych (np. kary, nagrody),

- sankcje satyryczne, nie wynikają z prawa ani ekonomii; polegają na nagrodzeniu słownym, uśmiechem, wyśmianiem, szyderstwem,

- sankcje etyczne, wynikają ze sposobów wartościowania kulturowego,

- sankcje religijne, zawierają się w dużej części w etyce.

Za łamanie obyczajów grożą sankcje, a nie grożą one za łamanie zwyczajów.

Rodzaje więzi :

- organiczna (rodzina, naród, kasta) - ma charakter naturalny, odziedziczony; ta więź nazywa się wspólnotą,

- refleksyjna - świadomy wybór przynależności do danej grupy; ta więź nazywa się zrzeszeniem lub stowarzyszeniem.

W jaki sposób więź społeczna może przetrwać (warunki sprawnego funkcjonowania instytucji) :

1. jasno postawiony cel (rozumiany przez wszystkich tak samo),

2. uściślony zakres czynności (podzielenie zadań i przydzielenie ich członkom instytucji),

3. depersonalizacja zadań - czynności (oddzielenie swych prywatnych, osobistych celów i kierowanie się celem instytucji),

4. delegacja władzy (oddanie części władzy np. kierownikom niższego szczebla),

5. zaufanie wobec funkcjonariuszy instytucji,

6. nawiązanie współpracy z innymi pokrewnymi instytucjami.

Brak powyższych elementów jest częstym powodem upadku zakładu, upadku rodziny.

Co to jest instytucja totalna (analiza na podst. E. Goffmana) :

Rodzaje instytucji totalnych :

1. domy opiekuńcze (np. dziecka, starców, szpitale psychiatryczne),

2. ochrona społeczeństwa (więzienie, zakłady poprawcze),

3. cele techniczne (koszary wojskowe, hufce pracy),

4. cele religijne (klasztory, zakony, pustelnie).

Te instytucje totalne różni stopień przenikalności od świata zewnętrznego (są izolowane w różny sposób).

W instytucjach totalnych nie ma miejsca na indywidualność, odrębność. Ich celem jest bowiem degradacja osobowości (ciężko jest zapanować nad indywidualnościami). W instytucji totalnej wszystkie sfery życia toczą się w jednym miejscu, cały czas jest zaplanowany i opisany. Przestrzegania regulaminów pilnują nadzorcy. Wykonywaniu każdej czynności stale towarzyszy wiele osób (brak samotności), część czynności ma charakter przymusowy, zakazane są normalne kontakty ze światem zewnętrznym. Celem powyższych działań jest ujednolicenie zachowań, degradacja osobowości.

Jak przetrwać w instytucji totalnej?

Konieczna jest adaptacja, a dochodzi do niej poprzez :

1. wyobcowanie (brak akceptacji reguł tej instytucji),

2. bunt (odmowa współpracy, odmowa jedzenia),

3. zadomowienie się (rozmyślanie, modlitwy), bo nie ma się niczego innego własnego,

4. konwersja (udawanie podporządkowania, bo można za to coś osiągnąć),

5. zimna kalkulacja (przetrwanie najmniejszym kosztem).

Kultura to wszystko, co nie wyrasta z przyrody, a porządkuje życie ludzi; są to zasady postępowania, sprawy, które uznajemy za normalne. Według socjologii, kulturą jest to, co zostało odziedziczone po przodkach; to wszystkie wytwory człowieka o charakterze materialnym i niematerialnym, które zostały zobiektywizowane i przekazane następnym pokoleniom.

Internalizacja (efekt uczenia się kultury) to przyjmowanie za własne sposobów zachowań, wartości, modeli życia. Aby dany pogląd lub rzecz stało się elementem kultury, musi być bardzo ważne dla społeczeństwa i zostać przekazane następnym pokoleniom. Dany element musi być przyjęty przez daną zbiorowość.

Według antropologii kultura = cywilizacja.

Cywilizacją są takie wytwory człowieka, które są użyteczne w danym czasie. Elementy cywilizacji z czasem mogą się stać elementami kultury.

Dyfuzja (przenikanie) kultury wzbogaca ją o elementy innych kultur; dzięki temu kultura może rozwijać się szybciej.

Zasady dyfuzji :

1. sąsiedztwo poprzez bezpośrednią styczność z innymi kulturami,

2. przeżytków peryferycznych (to, co dotrze do odległego kraju jako nowość, w kraju pierwotnym staje się przeżytkiem),

3. przejmujemy elementy kultury od narodu, który wydaje się nam atrakcyjny,

4. użyteczność, przydatność,

5. zgodność z naszymi elementami.

Akulturacja to zaniki elementów kultury (np. amerykanizacja języka).

Wszystkie elementy kultury tworzą pewien uporządkowany system.

Kultura masowa to kultura dużej zbiorowości, przekazywanej przez mas media; zawsze dotyczy dużej liczby odbiorców i dużej ilości treści. Jej cechą jest standaryzacja treści, która polega na tym, że jej poziom jest uśredniony. Cechą kultury masowej jest to, że jej publiczność jest rozproszona, kontakt zwrotny z nadawcą jest odroczony. Jej celem jest podnoszenie poziomu kultury w zbiorowości, szybkie dostarczanie informacji; jest substytutem więzi międzyludzkich.

Społeczeństwo jest zbiorowością terytorialną, w której wyróżnia się dominującą grupę (naród, państwo, kościół). W społeczeństwie te grupy współistnieją, ale dominuje jedna. Społeczeństwo jest zbiorowością terytorialną i polityczną (podlega jednej władzy). W społeczeństwie krzyżują się różne stosunki społeczne (ekonomiczne, emocjonalne, polityczne). Społeczeństwo to ogół instytucji istniejących na danym terenie, to forma życia zbiorowego ludzi.

Struktura społeczna to budowa społeczeństwa, układ zależności między różnymi grupami społecznymi, zbiorami i kategoriami społecznymi, które tworzą jedną całość.

Kategorie społeczne - łączą je ważne społecznie cechy (wykształcenie, zawód, płeć, wiek itd.).

Zbiory społeczne - zbiorowość ludzi połączonych cechą nieistotną społecznie (np. Polska Partia Przyjaciół Piwa, kluby łysych itd.).

Grupy społeczne - więzi mają charakter bezpośredniej znajomości (rodzina).

Klasa społeczna (kapitaliści i robotnicy) to grupa ludzi mających podobny stosunek do własności. Są struktury klasowe i struktury warstwowe, które na siebie zachodzą.

Struktury demograficzne - podział ze względu na płeć, wiek, miejsce zamieszkania.

Warstwa społeczna to zbiorowość wyróżniająca się czynnikami społecznymi (styl życia, sposób mówienia, wykształcenie, zawód, pozycja itd.). Wyróżniamy warstwy:

- chłopska,

- drobnomieszczańska,

- inteligencja.

Społeczeństwo można podzielić na mikro i makrostruktury na podstawie kryterium samoistności i wielkości. W mikrostrukturze nie można wyróżnić już żadnych podgrup, tylko same jednostki (np. rodzina).

Samoistność (samowystarczalność) to cecha makrostruktury (cechę tą spełnia tylko społeczeństwo całego świata). Z punktu widzenia jednostki społeczeństwo państwa może być samoistne. Makrostruktura jest duża liczebnie i jest heterogeniczna (różnorodna); może wykazywać związek z terytorium. Makrostruktury mogą być osiadłe i wędrujące (cyganie, nomadzi). Makrostruktury wędrujące łączy kultura i endogamia (pobieranie się w grupie); jest to struktura homogeniczna (jednorodna), wszyscy są na podobnym poziomie. Struktury osiadłe charakteryzuje specyficzne osiedlanie się, które sprzyjają tworzeniu się heterogeniczności (wielość podziałów - warstwowe, klasowe, kulturowe, itd.). W makrostrukturze jest różnorodność pozycji społecznej (na pozycję wpływa rola, czyli funkcja w społeczeństwie). Pozycja roli w makrostrukturze to szacunek, znaczenie, godność. Największe znaczenie ma stopień zastępowalności (fachowość, umiejętności).

Grupa to przynajmniej 3 osoby powiązane systemem stosunków społecznych, uregulowanych przez instytucje, posiadających pewne wspólne wartości i wydzielone od innych zbiorowości wyraźną zasadą odrębności.

Elementy grupy to członkowie, którzy mają wzór fizyczny i wzór moralny grupy; przynależność do grupy może być realna i ideologiczna.

Środki skupienia grupy są materialne (terytorium, lokal, flaga) i niematerialne (cel, hymn).

Co to znaczy przynależeć do grupy ?

Są 2 rodzaje przynależności do grupy :

- realna - członek rezygnuje z własnych celów i dąży do celów grupy; pojawia się zasada odrębności (cele, utożsamianie się),

- ideologiczna.

Teoria Malinowskiego (3 grupy potrzeb, które generują reakcję kulturową r/k) :

biologiczne	pochodne	integratywne
Metabolizm r/k (zaopatrzenie)	Gospodarka	Religia
Reprodukcja r/k (pokrewieństwo)		Wierzenia
Wymogi organizmu r/k (osłona)	Kontrola społeczna	Sztuka
Bezpieczeństwo r/k (ochrona)		Sport
Ruch r/k (czynności)	Edukacja	Wiedza
Wzrostu r/k (szkolenie)	Polityka
Zdrowie r/k (higiena)

Potrzeba to brak czegoś; coś co motywuje do działania.

Motywacja to odpowiedź na pytanie dlaczego coś robię lub czegoś nie robię. Przy motywacji muszą być spełnione 2 warunki :

1. musi istnieć prawdopodobieństwo powodzenia naszego działania,

2. wynik naszego działania musi być dla nas użyteczny.

Cechy procesu motywacji :

1. kierunek (cel, do którego dążymy),

2. natężenie emocjonalne (napięcie emocjonalne) ma 3 cechy :

- siłę motywu (na tyle silna, by wyeliminować inne potrzeby),

- wielkość motywu,

- intensywność motywu (związana z emocjami, osobowością i pewnością siebie).

Postawa to stosunek poznawczy (wiedza, doświadczenie) i emocjonalny (obawa, żal, lęk, sympatia) względem jakiegoś obiektu; to stan naszego umysłu na dany temat (gotowość do reakcji).

Czynniki różnicujące deklarowaną postawę od zachowania :

- sytuacyjne (obecność innych ważnych osób, przepis dotyczący naszej roli, alternatywa wyboru, treść postawy, przewidywanie konsekwencji),

- osobowościowe (umiejętność zmiany postawy, motywy sprzeczne, sprzeczne postawy).

Cechy postawy :

- przedmiotowa (mówi, czego postawa dotyczy),

- zakres (liczba obiektów),

- kierunek (pozytywny lub negatywny),

- złożoność (informacja, uczucia, zachowania),

- zwartość (zgodność między elementami : informacją, emocją, zachowaniem),

- trwałość (trwała, nietrwała).

Postawy wobec prawa :

- legalista (ścisłe przestrzeganie przepisów prawa),

- konformista (zgadza się z przepisami prawa),

- przestępca (łamie prawo, lecz nic nie wnosi),

- nonkonformista (nie zgadza się z przepisami i proponuje zmiany).

RODZINA

Rodzina jest podstawową mikrostrukturą społeczną. Podstawą więzi społecznej w rodzinie są stosunki (zabarwione emocjonalnie) między małżonkami oraz między rodzicami i dziećmi.

Rodzina realizuje następujące cele:

- trwałe obcowanie płciowe w oparciu o społecznie uznane wzory,

- tworzy instytucjonalną formę małżeństwa,

- określa stosunki pokrewieństwa i dziedziczenia,

- zapewnia swym członkom utrzymanie i opiekę (gospodaruje),

- przygotowuje swych członków do samodzielnego życia,

- tworzy jedno gospodarstwo domowe.

Funkcje rodziny:

- zapewnienie ciągłości biologicznej społeczeństwa,

- przekazywanie dziedzictwa kulturowego.

Cechy osób tworzących rodzinę:

- wspólne mieszkanie,

- wspólne nazwisko,

- wspólna własność,

- ciągłość biologiczna,

- wspólna kultura duchowa.

Struktura i funkcje rodziny

Rodzina jest też podstawową instytucją społeczną i pełni wiele funkcji (cele, zadania) niezbędnych dla rozwoju społeczeństwa. Zakres i liczba tych funkcji zmienia się zależnie od poziomu rozwoju społecznego, poziomu industrializacji i urbanizacji oraz przemian kulturowych. Zmianom tym towarzyszy proces emancypacji (uniezależnienia) rodziny od społeczeństwa.

Funkcje instytucjonalne rodziny:

- prokreacyjna - podtrzymuje ciągłość społeczeństwa,

- ekonomiczna - dostarcza dobra materialne rodzinie,

- opiekuńcza - opieka nad małymi dziećmi, ludźmi starymi,

- socjalizacyjna - wprowadza członków rodziny w życie społeczne i przekazuje im wartości kulturowe,

- stratyfikacyjna - sytuuje członków rodziny w strukturze społecznej,

- integracyjna - kontroluje zachowania poszczególnych członków rodziny.

Funkcje osobowe rodziny:

- małżeńska - zaspokaja potrzeby intymne małżonków,

- rodzicielska - zaspokaja potrzeby uczuciowe rodziców i dzieci,

- braterska - zaspokaja potrzeby uczuciowe rodzeństwa.

Aspekty struktury rodziny:

- psychologiczne - układ więzi instytucjonalnych,

- społeczne - układ pozycji i władzy członków rodziny,

- kulturowe - wzory regulujące wewnątrzrodzinne stosunki.

Formy rodziny i małżeństwa:

- liczba partnerów w małżeństwie (monogamia, poligamia),

- zakres wyboru małżonka (endogamia, egzogamia),

- typ władzy wewnątrzrodzinnej (matriarchat, patriarchat, partnerstwo).

Rodzina nuklearna składa się z rodziców (jednego lub dwojga) i ich potomstwa.

Rodzina duża, wielopokoleniowa składa się z dwóch lub więcej rodzin nuklearnych, mieszkających w jednym domu.

Na cechy i sposób funkcjonowania rodziny wywierają wpływ m. in. zmiany zachodzące w jej otoczeniu społecznym, makrostrukturze (proces uprzemysłowienia i urbanizacji). Miejsce wielkiej rodziny tradycyjnej, wielopokoleniowej zajmuje mała rodzina epoki industrialnej. Industrializacja wzmaga ruchliwość przestrzenną (osłabia częstotliwość i intymność kontaktów między członkami rodziny); wzmaga ruchliwość społeczną, co powoduje zróżnicowanie klasowe członków tej samej rodziny (ojciec - chłop, syn - profesor). W społeczeństwie uprzemysłowionym i zurbanizowanym akcentuje się przede wszystkim powodzenie osobiste i indywidualny sukces człowieka, przedkładany nad dobro rodziny jako całości. Ponadto z powodu nowych zawodów zanika tradycja przekazywania zawodu z ojca na syna, co godzi w spójność rodziny. Konsekwencją tych przemian jest kryzys rodzinny w społeczeństwach nowoczesnych (rozwody, niechęć wstępowania w związki małżeńskie i posiadania potomstwa).

KLASA ŚREDNIA

„Nową” klasę średnią tworzą:

-właściciele drobnych przedsiębiorstw,

-rzemieślnicy,

- właściciele sklepów i punktów usługowych,

- reprezentanci wolnych zawodów.

Przyczynami dystansu między klasą średnią, a klasą robotniczą są różnice kulturowe (bariera „fizyczni-umysłowi”) Tym co utrudnia wzajemne kontakty między członkami obu klas jest świadomość odmienności przyzwyczajeń i stylu życia (wpływają na to odmienne doświadczenia związane z pracą. Członków klasy średniej cechuje potrzeba sukcesu zawodowego i prestiżu. Natomiast w klasie robotniczej motywacja do osiągnięć jest generalnie niższa.

Klasa średnia stanowi zbiorowość odrębnych grup zawodowych między którymi utrzymuje się izolacja społeczna. Większość jednostek tworzących tą klasę dba o swój prywatny awans zawodowy, co nie sprzyja utworzeniu zwartej klasy średniej. Kolektywne działanie można jedynie zaobserwować wśród niektórych grup tworzących klasę średnią (specjaliści, przedstawiciele wolnych zawodów - dzięki tworzeniu organizacji profesjonalnych, które dbają o pewną jedność w obrębie tej grupy).

Klasy średnie unikają zadrażnień z zarządem firmy w przeciwieństwie do klasy robotniczej.

Klasę średnią cechuje brak homogeniczności - jest ona raczej zbiorem grup zawodowych i jednostek niż wewnętrznie zwartym segmentem struktury społecznej. Jednak ludzie tworzący klasę średnią niezależnie od dzielących je różnic, wyróżniają się przedsiębiorczością, aktywnością, indywidualizmem, dążeniem do sukcesu oraz stylem życia.

KONFLIKT SPOŁECZNY

Konflikt wybucha wtedy, gdy jest jakieś dobro, które nie może być w posiadaniu wszystkich, którzy do tego dobra pretendują. Konflikt daje impuls do walki, która toczy się tak długo, aż jedna ze stron nie posiądzie owego dobra, a rezultatem tej walki są szkody i zniszczenia. Konflikty mogą być destruktywne i konstruktywne.

Konflikt destruktywny polega na tym, że jego rozwiązaniem jest zniszczenie jednej ze stron. Ludzie uwikłani w taki konflikt, święcie wierzą w słuszność swojej sprawy, przy tym zupełnie nie rozumieją postawy przeciwnika (traktują go jako wroga, którego trzeba zniszczyć). Ponadto ludzie oprócz grupowej solidarności są gotowi do poświęceń i ofiar (wywołuje to poczucie dumy i satysfakcji); ludzie tacy nie uznają stanowisk pośrednich ani kompromisów (wolą gwałtowny atak i użycie przemocy).

Deprywacja (uświadomiona niesprawiedliwość) - rozbieżność między aktualnym dostępem ludzi do pożądanych dóbr, a przekonaniem, że dostęp ten jest niesłusznie ograniczony. Stan taki prowadzi do frustracji, a ta z kolei do agresji i konfliktów.

Deprywacja strukturalna wynika z różnic społecznych (np. klasowych lub stratyfikacyjnych), a dotyczy osób, które zajmują niższe pozycje.

Deprywacja progresywistyczna jest efektem zmian społecznych i trudności adaptacyjnych instytucji i jednostek do tych zmian.

RUCHY SPOŁECZNE

Ruch społeczny jest działaniem zbiorowym uwikłanym w realia konkretnego społeczeństwa jako całości lub jego struktur (ma na celu wywołanie jakichś zmian społecznych lub demonstrowanie alternatywnych wartości). Nie wszystkie ruchy kwestionują system w całości lecz przeciwstawiają się dosyć często jedynie lekceważeniu interesów pewnych grup społecznych. Ruch w przeciwieństwie do konfliktu czyli walki społecznej (działania w których chodzi o dystrybucję dóbr) dotyczy działań dotyczących równości, kontroli, wartości, wzorów kultury. Ruch więc jest mocno związany z kulturą społeczeństwa.

Warunkiem zaistnienia aktywności zbiorowej (ruchu) jest :

- obiektywna sytuacja zagrożenia, deprywacja, ograniczenia wolności itd.,

- zaistnienie w świadomości sytuacji zagrożenia,

- przekonanie o potrzebie sprzeciwu i działań w tym kierunku.

Funkcje ruchów społecznych :

- istotny czynnik zmian zachodzących w społeczeństwie,

- instrument do realizacji konkretnych potrzeb,

- rozładowywanie napięć psychicznych poprzez działania zbiorowe,

- ujawnianie i artykulacja nowych problemów i konfliktów społecznych oraz nowych wartości,

Typy ruchów społecznych :

- rewolucyjne, reformatorskie, kontestacyjne,

- ekonomiczne, polityczne, narodowo-wyzwoleńcze, religijne,

- klasowe : chłopskie, robotnicze, burżuazyjne,

- obywatelskie : konsumenckie, młodzieżowe, zawodowe, lokalne,

- inne : pacyfistyczne, ekologiczne, feministyczne, kulturalne.

Rewolucja jest szczególnym przypadkiem ruchu społecznego, ponieważ wywiera duży wpływ na politykę, ekonomię, ideologię i historię społeczeństwa. Na ogół przeprowadzana jest bardzo gwałtownie, niesie za sobą wiele ofiar, często wiąże się z przejęciem władzy i zmianą ustroju politycznego.

Nowe ruchy społeczne są efektem nowego typu konfliktów społecznych, które dotyczą przede wszystkim zakwestionowania wzorów kulturowych i wartości społeczeństw industrialnych. Podstawowym kryterium odróżniającym nowe ruchy od starych jest fakt, że ruchy te nie dadzą się wyodrębnić przy pomocy kategorii polityczno-ideologicznych ani w kategoriach ekonomiczno społecznych czy klasowych. Nowe ruch tworzą się w obronie wartości uniwersalnych (chcą mieć wpływ na lepszą jakość życia, dbają o wartości niematerialne takie jak np. pokój). Nowe ruchy społeczne nie dążą do władzy lecz wywierają na nią nacisk, by sama udowadniała racjonalność swego istnienia.

DEFINICJE

Rodzina jest podstawową mikrostrukturą społeczną. Podstawą więzi społecznej w rodzinie są stosunki (zabarwione emocjonalnie) między małżonkami oraz między rodzicami i dziećmi. Rodzina jest też podstawową instytucją społeczną i pełni wiele funkcji (cele, zadania) niezbędnych dla rozwoju społeczeństwa. Zakres i liczba tych funkcji zmienia się zależnie od poziomu rozwoju społecznego, poziomu industrializacji i urbanizacji oraz przemian kulturowych. Zmianom tym towarzyszy proces emancypacji (uniezależnienia) rodziny od społeczeństwa.

Dyfuzja (przenikanie) kultury wzbogaca ją o elementy innych kultur; dzięki temu kultura może rozwijać się szybciej.

Zasady dyfuzji :

1 sąsiedztwo poprzez bezpośrednią styczność z innymi kulturami,

2. przeżytków peryferycznych (to, co dotrze do odległego kraju jako nowość, w kraju pierwotnym staje się przeżytkiem),

3. przejmujemy elementy kultury od narodu, który wydaje się nam atrakcyjny,

4. użyteczność, przydatność,

5. zgodność z naszymi elementami.

Kultura masowa to kultura dużej zbiorowości, przekazywanej przez masmedia; zawsze dotyczy dużej liczby odbiorców i dużej ilości treści. Jej cechą jest standaryzacja treści, która polega na tym, że jej poziom jest uśredniony. Cechą kultury masowej jest to, że jej publiczność jest rozproszona, kontakt zwrotny z nadawcą jest odroczony. Jej celem jest podnoszenie poziomu kultury w zbiorowości, szybkie dostarczanie informacji; jest substytutem więzi międzyludzkich.

Jak powstaje więź ?

1. wyodrębnienie się znajomości spośród obcości (styczność przestrzenna wg Szczepańskiego),

2. sympatia lub antypatia (styczność psychiczna wg Szczepańskiego),

3. zaufanie lub nieufność (styczność społeczna wg Szczepańskiego),

4. wzory działań,

5. tworzenie stosunków społecznych,

6. proces instytucjonalizacji (statuty, regulaminy).

Samoistność (samowystarczalność) to cecha makrostruktury (cechę tą spełnia tylko społeczeństwo całego świata). Z punktu widzenia jednostki społeczeństwo państwa może być samoistne. Makrostruktura jest duża liczebnie i jest heterogeniczna (różnorodna); może wykazywać związek z terytorium. Makrostruktury mogą być osiadłe i wędrujące (cyganie, nomadzi). Makrostruktury wędrujące łączy kultura i endogamia (pobieranie się w grupie); jest to struktura homogeniczna (jednorodna), wszyscy są na podobnym poziomie. Struktury osiadłe charakteryzuje specyficzne osiedlanie się, które sprzyjają tworzeniu się heterogeniczności (wielość podziałów - warstwowe, klasowe, kulturowe, itd.). W makrostrukturze jest różnorodność pozycji społecznej (na pozycję wpływa rola, czyli funkcja w społeczeństwie). Pozycja roli w makrostrukturze to szacunek, znaczenie, godność. Największe znaczenie ma stopień zastępowalności (fachowość, umiejętności).

Struktura społeczna to budowa społeczeństwa, układ zależności między różnymi grupami społecznymi, zbiorami i kategoriami społecznymi, które tworzą jedną całość.

Kategorie społeczne - łączą je ważne społecznie cechy (wykształcenie, zawód, płeć, wiek itd.).

Zbiory społeczne - zbiorowość ludzi połączonych cechą nieistotną społecznie (np. Polska Partia Przyjaciół Piwa, kluby łysych itd.).

Klasa społeczna (kapitaliści i robotnicy) to grupa ludzi mających podobny stosunek do własności. Są struktury klasowe i struktury warstwowe, które na siebie zachodzą.

Struktury demograficzne - podział ze względu na płeć, wiek, miejsce zamieszkania.

Warstwa społeczna to zbiorowość wyróżniająca się czynnikami społecznymi (styl życia, sposób mówienia, wykształcenie, zawód, pozycja itd.). Wyróżniamy warstwy:

- chłopska,

- drobnomieszczańska,

- inteligencja.

Elementy grupy to członkowie, którzy mają wzór fizyczny i wzór moralny grupy; przynależność do grupy może być realna i ideologiczna.

Środki skupienia grupy są materialne (terytorium, lokal, flaga) i niematerialne (cel, hymn).

Socjalizacja to wprowadzenie w życie społeczne i przekazywanie wartości kulturowych.

Stratyfikacja to usytuowanie w strukturze społecznej, w określonych klasach i warstwach społecznych.

Proletaryzacja to masowe przechodzenie członków klasy średniej na pozycje klasy robotniczej.

Internalizacja to przyjmowanie za własne sposobów zachowań, wartości, modeli życia. Aby dany pogląd lub rzecz stało się elementem kultury, musi być bardzo ważne dla społeczeństwa i zostać przekazane następnym pokoleniom. Dany element musi być przyjęty przez daną zbiorowość.

Z Wikipedii:

Historia socjologii

Termin "socjologia" (od łac. socius - zbiorowość, społeczeństwo i gr. logos mądrość, wiedza) wprowadził w 1837 r. Auguste Comte. Jako samodzielna dyscyplina naukowa socjologia wyodrębniła się pod koniec XIX wieku: pierwszy wydział socjologii powstał w 1892 r. na Uniwersytecie w Chicago, trzy lata później ustanowiono pierwszą europejską katedrę socjologii, na Uniwersytecie w Bordeaux. W Polsce pierwsza katedra socjologii powstała na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego w 1919 r. (kierował nią Leon Petrażycki). Rok później, z inicjatywy Floriana Znanieckiego, uruchomiono Katedrę Socjologii i Filozofii Kultury na Uniwersytecie Poznańskim, wtedy też socjologia zaistniała w Polsce jako samodzielny kierunek studiów.

Socjologia to nauka badająca w systematyczny sposób funkcjonowanie i zmianę społeczeństwa. Socjologowie poszukują społecznych reguł i badają je oraz procesy i struktury, które łączą i dzielą ludzi, tworzą lub są przejawem więzi między ludźmi, a także proces ich zmian. Socjologowie badają zarówno jednostki, jak i relacje między ludźmi (np. podziały społeczne), grupy społeczne, instytucje czy całe społeczeństwa. Narodziny socjologii wiążą się z zachodzącymi w XIX wieku gwałtownymi zmianami społecznymi, stąd wielu teoretyków uważa, że głównym przedmiotem badań socjologii jest nowoczesność i społeczeństwo przemysłowe.

Subdyscypliny

Zdefiniowanie socjologii jako nauki utrudnia także to, że brak jest jednej zintegrowanej teorii socjologicznej; jest ona nauką wieloparadygmatyczną - składa się z konkurujących ze sobą tradycji i szkół myślenia, z których najważniejsze to funkcjonalizm, teoria konfliktu, teoria wymiany, szkoła chicagowska, fenomenologia (socjologia), teoria ewolucyjna, strukturalizm, etnometodologia, teoria krytyczna i symboliczny interakcjonizm.

W programach studiów socjologicznych często spotyka się podział dziedzin socjologii ze względu na skalę zjawisk społecznych. Wyróżnia się wtedy:

makrosocjologię (socjologię dużych struktur społecznych), która bada zjawiska społeczne dużej skali (np. dotyczące państw, ponadpaństwowe, globalne, dotyczące ras, klas społecznych czy warstw społecznych itp.)oraz
mikrosocjologię (socjologię małych struktur społecznych), która bada zjawiska społeczne małej skali (np. interakcje międzyludzkie czy małe grupy społeczne). Pole badawcze mikrosocjologii pokrywa się najczęściej z polem badawczym psychologii społecznej

Ze względu na orientację badawczą można wyodrębnić:

socjologię fenomenologiczną
socjologię historyczną
socjologię krytyczną
socjologię matematyczną

Najważniejszym podziałem jest podział na specjalizacje. Część z nich uzyskała dużą autonomię w ramach socjologii. W Polskim Towarzystwie Socjologicznym mają swoje sekcje następujące specjalizacje:

antropologia społeczna,
historia socjologii,
praca socjalna,
socjologia dewiacji i kontroli społecznej,
socjologia medycyny,
socjologia miasta,
socjologia nauki,
socjologia prawa,
socjologia religii,
socjologia wsi i rolnictwa,
socjotechnika.