Makro

Wzrost gospodarczy- to zwiększanie się realnej wartości PKB w gospodarce, tempo zwiększania się nazywamy stopą wzrostu gospodarczego

PKB- suma końcowej produkcji w gospodarce wytworzonej w ciągu roku w cenach rynkowych, produkcja końcowa to taka, które nie podlega dalszemu przetwarzaniu, PKB nie obejmuje produkcji naturalnej (wytwarzanej przez ludzi na własne potrzeby), realne- eliminujemy z tych obliczeń stopy inflacji,

Na tempo wzrostu wpływa wiele czynników również tych, które wykraczają poza gospodarkę, ważny jest Np. etos pracy, czy procedury administracyjne zachęcają czy zniechęcają do aktywności, czy kraj jest zasobny w surowce naturalne czy też nie, ale większości tych czynników nie udaje się zmieniać z roku na rok, to, co jest możliwe do zmiany ujął w swojej formule polski ekonomista Kalecki dzieląc czynniki wzrostu na bezpośrednie, do których zaliczył: zatrudnienie i wydajność pracy, pośrednie: inwestycje, postęp techniczny. W literaturze aktualnie dostępnej częściej wymieniane są inne modele wzrostu. Popularny model przedstawił Solow w postaci makroekonomiczne funkcji produkcji w której ujął zależność wielkości produkcji Q od ilości zużytej pracy N i kapitału K przyjmując upraszczające założenie że w gospodarce danego kraju ilość dostępnej ziemi jest stała q=f(N,K). w dalszych przekształceniach przedstawia iż produkt przypadający na jednego zatrudnionego jest funkcją kapitału przypadającego

Q=f(k)

Funkcja makroekonomiczna produkcji ma kształt krzywej rosnącej. Wzrost krzywa rosnąca oznacza że przy początkowych zwiększeniach kapitału na jednego pracującego wytwarzany przez niego produkt szybko wzrasta, ale kolejne zwiększenia kapitału przynoszą coraz mniejszy wzrost produktu. Solow posłużył się tu następującymi założeniami

1. Wielkość produkcji zależy od ilości zużywanego kapitału, kapitał powstaje w wyniku inwestycji, inwestycje muszą być sfinansowane z jakiegoś źródła a tym źródłem są oszczędności gospodarstw domowych. Bacząc na te powiązania dochodzimy do wniosku, iż wzrost produkcji zależy w dużej mierze od skłonności gospodarstw domowych do oszczędzania

2. Mówi, iż wielkość produkcji zależy od liczby zatrudnionych ta zaś wynika z procesów demograficznych i społecznej polityki państwa.

3. Mając kapitał i zasoby pracy należy zadbać o ich produkcyjność, czyli o ich właściwe możliwie najlepsze wykorzystanie, efektywne wykorzystanie nakładów zwiększa produkcję.

Poprawa efektywności wykorzystania zależy od postępu technicznego. Postęp techniczny jest wyjaśniamy, jako wzrost produkcyjności kapitału i pracy. Wyróżnia się postęp techniczny egzogeniczny i endogeniczny. Egzogeniczny nie wymaga zwiększania zasobów czynników produkcji, następuje dzięki usprawnieniom organizacyjnym. Ta sama ilość kapitału po usprawnieniach organizacyjnych przynosi większą produkcję. Endogeniczny jest wynikiem tworzenia nowych czynników produkcji. Wyróżnia się postęp endogeniczny związany z kapitałem i postęp endogeniczny związany z pracą. Warunkiem endogenicznego związanego z kapitałem są inwestycje prowadzące do zwiększenia kapitału w przeliczeniu na jednego zatrudnionego. Zwykle nowe porcje kapitału ucieleśniają nowocześniejsze technologie i są bardziej wydajne od starych. Specyficzną formą tego postępu jest postęp indukowany zwykle w chwili wprowadzania do eksploatacji nowych urządzeń pracownicy nawet specjalnie do tego przeszkoleni nie mają niezbędnego doświadczenia, uczą się przez działanie. Obserwacje wskazują, że te same nowe maszyny w drugim roku użytkowania są o kilkanaście lub kilkadziesiąt % wydajniejsze niż w pierwszym roku. Postęp indukowany ma szczególne znaczenie w nowoczesnych dziedzinach produkcji Np. w elektronice. W pewnym stopniu przypomina postęp egzogeniczny, ponieważ przyrost produkcji nie wymaga zwiększania nakładów. Różne są przyczyny. W postępie egzogenicznym do zwiększania produkcji przyczyniają się zmiany organizacyjne w endogenicznym indukowanym związanym z kapitałem przyczyną zwiększenia produkcji jest zwiększająca się wprawa pracowników obsługujących maszyny. Te rodzaje postępu mogą i powinny zachodzić równocześnie trzeba jednak zwrócić uwagę, iż nie wszystkie sektory gospodarki są zdolne absorbować postęp techniczny. Jedne za tym rozwijają się szybciej inne wolniej a w efekcie zmienia się struktura gospodarki. Postęp endogeniczny ucieleśniony w pracy jest trudniejszy do osiągnięcia można rzec, iż jest związany z kapitałem ludzkim, którego tworzenie następuje w długotrwałym procesie. W cyklu życia człowieka można wyróżnić 3 okresy: pierwszy, kiedy człowiek jest kształcony do czasu podejścia pracy, absorbuje nakłady społeczeństwa, w 2 okresie od rozpoczęcia do zakończenia pracy człowiek wypracowuje dochody na własne utrzymanie, część przeznacza na oszczędności a część na wsparcie innych, niezdolnych do samodzielnego utrzymania. W okresie trzecim po zakończeniu pracy żyje z nagromadzonych przez siebie oszczędności a jeżeli te są zbyt małe korzysta z pomocy innych. Dla całego cyklu życia ujmując nakłady i efekty można sporządzić bilans, wyniki cząstkowych bilansów składają się na wyniki całej gospodarki.

Wzrost gospodarczy w interpretacji Solowa wynika z przyczyn dwojakiego rodzaju. Pierwsze nazywane ekstensywnymi oznaczają wzrost nakładów czynników produkcji. Drugie nazywane intensywnymi oznaczają wzrost produkcyjności czynników produkcji, czyli postęp techniczny. Ich proporcje są trudne do szacowania. Szacunki dla lat 1950-1962 wskazują, że we wzroście gospodarczym czynniki ekstensywne miały w europie zachodniej 36% udział w USA 58% udział. Odpowiednio czynniki intensywne w europie 64% w USA 42%. Wśród ekstensywnych w Europie jednakowy udział przypadał pracy i kapitałowi, w USA większe znaczenie miał przyrost pracy niż kapitału. Wśród czynników intensywnych wymienia się wzrost produkcyjności zasobów na drugim miejscu korzyści skali na trzecim lepszą alokację zasobów odnosi się to się to do obydwu wspomnianych obszarów

Model wzrostu gospodarczego wg Horroda-Domara.

I = S

Y = Q

S = KSO * Y

∆ K / ∆ Y = I / ∆ Y = b

∆ Y/ Y = KSO / b

Akcentuje on nie tyle generowanie wzrostu, co warunki utrzymania/trwania wzrostu. To jest jego punkt ciężkości. Krótkim okresie warunkiem wzrostu jest równanie inwestycje = oszczędności (I=S). Y=Q wielkość produkcji w gospodarce (Y) osiąga taki poziom Q iż zapewnione jest pełne wykorzystanie zasobów kapitału. Trzecie równanie S oszczędności = krańcowej skłonności do oszczędzania razy wielkość produkcji. Oszczędności gospodarstw domowych są stałą częścią dochodów równych w skali makro wartości wytworzonej produkcji. Czwarte równanie określa b - nazywane współczynnikiem kapitałowym, który opisuje stosowaną technikę produkcji. Współczynnik informuje, jeśli będzie przyrost produkcji ∆ Y, jeżeli wystąpi przyrost kapitału ∆ K stąd inąd wiadomo, że ∆ K = I (przyrost kapitału następuje dzięki inwestycjom). Stopa wzrostu ∆ Y/ Y = KSO / b . Stopa wzrostu ∆ Y/ Y nazywana jest rzeczywistą stopą wzrostu. Jeżeli uwzględnimy KSO = b to mamy gwarantowaną stopę wzrostu. Jeżeli obie stopy wzrostu są równe to zasoby kapitału w gospodarce są wykorzystane całkowicie. Rzeczywista i gwarantowana stopa wzrostu zrównują się w sytuacji spełnienia 4 pierwszych równań.

Oprócz dwóch wymienionych stup wzrostu występuje naturalna stopa wzrostu zależna od tempa przyrostu liczby ludności.

Wszystkie zasoby i kapitału i pracy będą, zatem w pełni wykorzystane, jeżeli przy stopie wzrostu okażą się równe. Zależy to od krańcowej skłonności do oszczędzania, (KSO) od współczynnika kapitałowego, (b) i tempa wzrostu naturalnego ludności. Skoordynowane ukształtowanie tych wielkości może wystąpić w krótkim okresie, ale nie jest ciągłą cechą gospodarki. Zatem wielkość produkcji rzeczywista zwykle odbiega od wielkości potencjalnej. Jeżeli w gospodarce występuje bezrobocie to zwykle oznacza, że inwestycję są za małe i brak miejsc pracy. Może też być sytuacja, kiedy jest nadmiar pracy i kapitału wtedy przedsiębiorstwa zmniejszają produkcję a za ty idzie spadek popytu inwestycyjnego i spadek zatrudnienia. Może też wystąpić spadek popytu, co też spowoduje ograniczenie produkcji. Takie ujęcie modelowe sugeruje potrzebę inwestycji państwa w celu przywrócenia równowagi. Trudno jednak oczekiwać, że we wszystkich państwach zjawiska będą zachodziły równolegle i że działania państw będą szły w tym samym kierunku. W efekcie mamy do czynienia z powtarzającymi się wahaniami tempa wzrostu produkcji.

Powtarzające się wahania tworzą cykl koniunktury. W dawniejszym czasie przy mniej sprawnych instrumentach interwencji wyróżniono 4 fazy cyklu koniunkturalnego. Obecnie wyróżnia się 2 fazy :

• Pierwsza faza - faza wzrostu trwa od dolnego do górnego punktu zwrotnego, Kidy występuje dodatnie tempo wzrostu produkcji

• Druga faza - faza recesji często nazywana kryzysem, charakteryzuje się spadkiem i trwa między górnym a dolnym punktem zwrotnym niekiedy za recesję uznaje się nawet sine spowolnienie tempa wzrostu.

Ekonomiści ustalili, że zmiany koniunktury są poprzedzane różnymi oznakami. Wyprzedzenie oznak do zmian nie jest jednolite. Wczesnymi zmianami do zmian koniunktury są zmiany zamówień na dobra przemysłowe i liczba wydanych zezwoleń budowlanych. Późnymi wskaźnikami ą zmiany cen. Ekonomiści nie zawsze są zgodni w kwestii interpretowania wskaźników.

faza faza czas

spadku wzrostu

---