e) Z mocy prawa

Idea organów z mocy prawa jest znana. Znana jest regulacja prawna takiego sposobu obsadzania stanowisk i znana jest też praktyka na świecie i w Polsce. Dawniej i dziś.

Kreacja organów administracji publicznej z mocy prawa występuje w takiej oto konstrukcji. Mocą określonej regulacji prawnej możliwy do ostate­cznie ścisłego wyodrębnienia podmiot uzyskujący w wyniku wyborów, nomi­nacji czy powołania status organu administracji kwalifikowany jest z mocy samego prawa lub w określonych prawem warunkach jako jednocześnie inny, szczególnie nazwany w prawie, organ. Oznacza to, że organ taki jest w tym samym czasie jednocześnie jednym i drugim organem.

Wybrany w wyborach powszechnych Prezydent Rzeczypospolitej Pol­skiej jest najwyższym, chociaż nie zwierzchnim, organem administracji pań­stwowej. Jednocześnie jednak w sytuacjach szczególnych gdy uzna, że sprawa jest szczególnej wagi, może zwołać i poprowadzić Radę Ministrów zwaną w Konstytucji Radą Gabinetową.

Drugi przykład wyczerpuje starosta, który jest wybierany przez radę po­wiatu, ale już wybrany staje się z mocy prawa przewodniczącym zarządu powiatu, a nadto także z mocy prawa jest jednocześnie wyróżnionym prawnie i doktrynalnie zwierzchnikiem powiatowej administracji zespolonej.

Za trzeci przykład może służyć powołany przez Prezydenta RP minister, który z mocy prawa jest członkiem Rady Ministrów jako naczelnego organu administracji rządowej.

Na koniec rozwiążemy dylemat, który niewątpliwie nasuwa się uważnemu czytelnikowi. Otóż różnica między realizacją kompetencji a pełnieniem funkcji organu kreowanego z mocy prawa polega na tym, że w tym drugim wypadku mamy do czynienia z osobnością podmiotową, co oznacza, że podmiot, którego kompetencje realizuje organ kreowany z mocy prawa, jest w porządku praw­nym i organizacji publicznej państwa wyodrębniony jako osobny organ.

f) Z urodzenia

W dzisiejszych czasach organy administracji publicznej realizujące swe funkcje z racji urodzenia są bardzo rzadkie. W rzeczywistości państw dotyczą wyłącznie tych sytuacji, w których dziedziczny monarcha pełni funkcje z

zakresu administracji publicznej. Sytuacje te nie obejmują więc monarchii elekcyjnych.

W obszar tego sposobu kreacji organu administracyjnego nie wchodzą zdarzające się dziś w świecie sytuacje, w których prezydentem zostaje (wybra­ny) syn prezydenta, czy senatorem zostaje (wybrany) syn senatora.

170

g) Z losowania

Losowanie wymyślono dawno. Losowanie organów niewątpliwie później, choć w czasach rzymskich było już znane. Dziś w obliczu dominacji wyborów oraz nominacji i powołania wśród wszystkich sposobów kreacji organów publicznych rola losowania spadła. Niemniej jednak w wielu krajach jest ono ciągle stosowane.

W Stanach Zjednoczonych na przykład losuje się członków ławy przy­sięgłych, jakkolwiek ze szczególnym skutkiem, bowiem o wyniku losowania ostatecznie rozstrzyga strona; w Szwajcarii w kilku ustawach gminnych (zob. np. art. 30 ustawy gminnej Kantonu St. Gallen z dnia 23 sierpnia 1979 roku) w razie uzyskania jednakowej liczby głosów w wyborach zorganizowanych dla obsadzenia określonych urzędów gminnych, starosta okręgowy w obecności przewodniczącego i zastępcy przewodniczącego rady gminy ciągnie losy.

W Polsce na początku XXI wieku obowiązuje kilkanaście uregulowań normatywnych przewidujących losowanie jako sposób wyboru. Dotyczy to głównie pola postępowania sądowego i wyborów powszechnych.

h) Z rewolucji

Siły organizujące i przeprowadzające rewolucje traktują kompetencje w zakresie kreowania nowych organów jako własną kompetencję pierwotną, która przez nikogo nie może być kwestionowana (chyba że rewolucja staje się tylko przegranym powstaniem).

W obrębie tak samo rozumianych kompetencji, siły rewolucyjne dokonują kasacji organów dotychczasowych, choć zazwyczaj nie wszystkich. Jedyną więc przesłanką i podstawą takich uprawnień jest siła wygranej rewolucji, a nie jakikolwiek zwyczaj, jakiekolwiek prawo czy jakakolwiek moralność.

i) Z zamachu stanu

Nie będziemy tu definiować zamachu stanu, zostawiając zadanie formu­łowania szczegółowego określenia politologii. Niemniej jednak dla podsta­wowego wyjaśnienia należy przyjąć, iż przez zamach stanu będziemy tu rozumieć:

171

---