F - 6
F.a.
PASATY I ASTREFOWA CYRKULACJA W MNIEJSZEJ SKALI
PASATY (hiszp. pasada, wł. passata - przejście, przejazd) stanowią element strefowej cyrkulacji powietrza wchodzącej w skład cyrkulacji globalnej. Są wiatrami stałymi, choć nie do końca niezmiennymi. Ich kierunek może zmieniać się w pewnych granicach. Na przykład w punkcie położonym na północ od równikowego pasa ciszy (ITCZ) i niedaleko od niego (φ=10-20˚N i S) kierunek wiatru zmienia się w ciągu roku, bo w ślad za Słońcem przesuwa się równik termiczny. Przykład: w listopadzie-styczniu (zima na półkuli N) nad jeziorem CZAD - około 15˚N wiatr będzie miał kierunek NE, a w czerwcu-sierpniu (lato na półkuli N) kierunek SE. Odwrotnie jest dla półkuli południowej, np. dla La Paz. Takie wiatry określa się niekiedy mianem cyrkulacji monsunowej międzyzwrotnikowej.
CYRKULACJA MONSUNOWA (pozazwrotnikowa). Monsun (arab. mausim - pora, sezon) to wiatr w systemie ogólnej cyrkulacji atmosfery, charakteryzujący się stałością kierunków i ich zmianą z sezonu na sezon. Nazwę wprowadził Varenius ok. 1650r. i początkowo odnoszono ją do rejonu Morza Arabskiego. Monsun wieje latem od oceanu ku lądowi i przynosi ochłodzenie na wybrzeżach oraz obfite opady deszczu, zimą jest odwrotnie - monsun wieje od lądu w kierunku oceanu.
Przyczyną jest nierównomierne nagrzanie lądu i morza i powstanie potężnych ośrodków wysokiego (zimą nad lądem) i niskiego (latem nad lądem) ciśnienia. Dlatego najwyraźniejsze są w południowej i południowo-wschodniej Azji, w Indonezji i Japonii, północnej Australii, w zachodniej i wschodniej Afryce i miejscami u wschodnich wybrzeży Ameryki Północnej.
PRĄDY STRUMIENIOWE (jet stream) to wyraźne prądy powietrzne w górnej troposferze, o szerokości do kilkuset kilometrów, odznaczający się dużą prędkością, ok.50-100 m/s (w rdzeniu do 350-400 m/s) i długości do kilku tysięcy kilometrów. Odznaczają się bardzo ostrymi pionowymi i bocznymi zmianami prędkości. Ich położenie pokrywa się z przebiegiem planetarnych stref frontowych, najczęściej związanych z frontem polarnym, rzadziej arktycznym (i antarktycznym) w obszarach nieciągłości tych frontów. Prąd strumieniowy przypomina płynącą zakolami rzekę. Jet streamy zostały odkryte przez lotników brytyjskich podczas drugiej wojny światowej.
EL NINO (hiszp. niño - dziecko, w domyśle - Dzieciątko Jezus) - ciepły prąd pojawiający się okresowo (co 2-7 lat) u zachodnich wybrzeży Ameryki Południowej, najczęściej około Bożego Narodzenia, stanowiący znaczne zaburzenie cyrkulacji oceanicznej, m.in. przez odsunięcie ku południowi chłodnego Prądu Peruwiańskiego. Przeciwieństwem jest ciepły prąd La Niña.
El Niño powiązane jest ze zjawiskiem ENSO (El Niño Southern Oscillation), czyli sprzężonym oddziaływaniem El Niño i Oscylacji Południowej (wskaźnik cyrkulacji na obszarze Oceanu Spokojnego, obliczany jako znormalizowana wartość różnicy ciśnienia między wyżem podzwrotnikowym na Tahiti i bruzdą równikową w Darwin w Australii), odgrywające istotną rolę w systemie telekoneksji klimatycznych, czyli związków między procesami wielkoskalowymi, jakie zachodzą w atmosferze lub oceanie na bardzo odległych od siebie obszarach na Ocenie Spokojnym, a być może nawet w skali globalnej [10]. Jest to zjawisko nieokresowe, o różnym natężeniu i nie do końca zbadanych przyczynach (ani skutkach). Przeciwieństwem jest ciepły prąd La Niña.
F.b.
CHARAKTERYSTYKA PODSTAWOWYCH MAS POWIETRZA
Jeżeli położenie naszego kraju jest w szerokościach umiarkowanych, gdzie znajdują się obszary formowania mas PP, to napływająca z szerokości wyższych PA niezależnie od pory roku jest masą chłodną, a napływająca z szerokości niższych PZ jest masą ciepłą. Z masami PP bywa różnie: w zależności od pory roku i kierunku napływu mogą być albo ciepłe, albo chłodne i zarazem albo suche lub wilgotne. Masy morskie są zawsze wilgotne, a masy napływające znad kontynentu - suche.
Zadanie: Proszę określić za pomocą dwóch (z 4 możliwych) przymiotników:
masę powietrza PPm napływającego do Polski w czerwcu,
masę powietrza PPm napływającego do Polski w lutym,
masę powietrza PZk napływającego do Polski w marcu.
F.c.
CHARAKTERYSTYKA KLIMATU MORSKIEGO I LĄDOWEGO
Wykonać rysunek migracji powietrza między lądem a morzem latem i zimą.
Określić cechy powietrza napływającego od morza nad obszar lądowy latem i z lądu nad obszar morski zimą.
Sporządzić wykresy rocznego przebiegu temperatury powietrza w klimacie 1 - lądowym i 2 - morskim, nanieść na to wykresy rocznego przebiegu opadów.
Odnieść to do obszarów monsunowych i do obszaru Polski - jak w p.F.b.