SCENARIUSZ LEKCJI Klasa IV - Czytamy plan Sosnowca

Cele;

a) ogólne

- zapoznanie uczniów z nazwami miast graniczących z Sosnowcem oraz z dzielnicami miasta,

- zainteresowanie młodzieży przyrodą własnego miasta,

- wdrożenie uczniów do aktywnego udziału w lekcji,

- doskonalenie umiejętności w posługiwaniu się planem miasta,

- doskonalenie umiejętności przeliczania różnego rodzaju skali oraz obliczania odległości na planie i w terenie.

b) szczegółowe (operacyjne)

- uczeń wie, co to jest plan, skala planu, legenda,

- uczeń rozumie pojęcia: miasto, dzielnica miasta, granica miasta,

- umie wyznaczać kierunki na planie,

- umie obliczyć na podstawie planu, długość drogi

- umie wykorzystać wiedzę poznaną na lekcji w codziennym życiu.

Metody pracy: Praca z planem miasta Sosnowca, pogadanka

Termin realizacji: Październik / listopad

Czas realizacji: 2 godziny lekcyjne

Środki dydaktyczne: - Plan miasta Sosnowca( jeden egzemplarz na 2 uczniów), - herb miasta Sosnowca mapa hipsometryczna Polski nitki do mierzenia odległości na planie, - linijka .

Przebieg lekcji

Nauczyciel - jego czynności i wypowiedzi	Uczniowie - ich czynności i wypowiedzi
Część wstępna lekcji
1. Na dwóch kolejnych lekcjach będziemy „spacerować” po naszym mieście za pomocą planu Sosnowca.	- Uczniowie zapisują temat lekcji „Czytamy plan Sosnowca”.
2. Przypomnienie wiadomości poznanych na środowisku w kl. III lub na lekcji historii w kl. IV. - wykorzystując mapę Polski odpowiedz: w której części Polski leży Sosnowiec? Podaj nazwę krainy geograficznej oraz nazwę rzeki, która przepływa przez Sosnowiec (jest to dopływ, której rzeki)?	Uczniowie na podstawie mapy hipsometrycznej Polski określają, że: - Sosnowiec położony jest w południowej Polsce, leży na Wyżynie Śląskiej, przez miasto przepływa Przemsza lewostronny dopływ Wisły.
3. Nauczyciel pyta o genezę miasta o datę otrzymania praw miejskich - Omawia przyczyny, które zadecydowały o powstaniu miasta.	Uczniowie zapisują do zeszytów: - Sosnowiec otrzymał prawa miejskie 10. 06. 1902 r.. Do powstania miasta przyczyniło się: wybudowanie linii Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej oraz występowanie węgla kamiennego.
4. Nauczyciel rozdaje każdemu uczniowi herb Sosnowca (biało-czarny). Uczniowie lub nauczyciel tłumaczą jego symbolikę.	- Uczniowie wklejają do zeszytów herb i kolorują go (mogą to zrobić w domu).
Praca z planem miasta
Nauczyciel rozdaje plany miasta (na każdej ławce musi być jeden plan).	- Uczniowie uczą się poprawnie rozkładać i składać plan.
5. Wymień miasta graniczące z Sosnowcem	- Jeden z uczniów czyta z planu nazwy miast, podając, w jakim kierunku od Sosnowca położone jest podane przez niego miasto, inny uczeń rysuje na tablicy schemat: Wszyscy uczniowie rysują schemat do zeszytu.
6. Czy twój plan jest zorientowany?	- Tak, ponieważ kierunki na planie pokrywają się z kierunkami w terenie.
7. Zapisz na kartce papieru dzielnice miasta (zacznij od dzielnic zachodnich, a skończ na dzielnicach wschodnich). - Nauczyciel przypomina, że nazwy miast, dzielnic miast, rzek, ulic pisze się zawsze wielką literą!	- Uczniowie samodzielnie zapisują dzielnice miast, - Jeden uczeń głośno czyta nazwy dzielnic wszyscy sprawdzają. Piszą do zeszytów: Milowice, Stary Sosnowiec, Pogoń, Śródmieście, Środula, Sielec, Zagórze, Klimontów, Kazimierz, Porąbka, Maczki, Modrzejów, Ostrowy Górnicze, Jęzor.
8. Odszukaj na planie miasta ulicę Gwiezdną (przy tej ulicy jest SP - 46). Na podstawie planu podaj nazwę dzielnicy, w której mieszkasz?	- Wielkie zdziwienie wśród dzieci wywołuje wiadomość, że szkoła nr 46 jest w Klimontowie (część dzieci i ich rodziców sądzi, że to osiedle jest częścią Zagórza).
9. Wymień dzielnice i osady sąsiadujące z Klimontowem. (Metoda pracy podobna jak w punkcie 5).	Notatka do zeszytów
10. Zmierz za pomocą nitki długość ulicy Gwiezdnej. Nauczyciel na tablicy pokazuje metodę. - Odszukaj ul. Gwiezdną, dokładnie zaznacz jej przebieg za pomocą nitki, zaznacz na nitce długość ulicy, rozciągniętą nitkę przyłóż do linijki, odczytaj długość ulicy.	Uczniowie mierzą długość ulicy, podają długość. (Jeżeli są różne wyniki, nauczyciel tłumaczy, przyczyny niedokładnego pomiaru, wybrany jest wynik, który jest najczęściej podawany ~ 5,5 cm).
11. Odszukaj skalę planu. - Jaki to rodzaj skali? - Zamień podaną skalę liczbową na mianowaną i liniową.	1: 17000 - skala liczbowa 1 cm - 17000 cm 1 cm - 170 m Skala mianowana 1mm - 17 m 170 0 170 340 510 670 850 [m] podziałka liniowa
12. Oblicz długość ul. Gwiezdnej w terenie	Długość ulicy = 170 m x 5 cm + 17 m x 5 m = 850 m + 85 m = 935 m Odp.: Długość ulicy Gwiezdnej na planie w skali 1:17000 wynosi 5,5 cm, a w rzeczywistości 935 m.
13. Wymień z legendy planu po 3 przykłady znaków topograficznych: a) punktowych b) liniowych c) powierzchniowych	Np.: a) punktowe: kościół, szkoła, stacja benzynowa, b) ulica, rzeka, linia kolejowa, c) osiedle, cmentarz, park,
14. Przeczytaj z planu miasta, gdzie z Klimontowa można dojechać: a) autobusem PKM (uwaga! na odwrocie planu, są podane trasy linii autobusowej) b) Tramwajem c) Odszukaj, gdzie najbliżej Klimontowa są stacje kolejowe.	a) -z ul. Rydza Śmigłego: nr 299 S-c zajezdnia PKM - 3 Maja - Będzin nr 690 S-c Naftowa - 3 Maja - Dąbrowa Górnicza nr 723 S-c zajezdnia PKM - 3 Maja - Czeladź nr 27 Będzin ( zajezdnia ) - 3 Maja - Szenwalda Sosnowiec Najbliższe stacje kolejowe to: Sosnowiec - Dańdówka, Sosnowiec - Porąbka, Sosnowiec - Kazimierz.
15. Znajdź na planie miasta a) dworzec główny b) teatr c) kino
Podsumowanie lekcji
- Czy umiejętność czytania planu miast przydaje się w codziennym życiu	- Tak, ponieważ można zaplanować sobie wycieczkę po mieście - Nawet będąc samemu w nieznanym mieście, mając plan i umiejąc z niego korzystać nie jesteśmy bezradni - Można się z niego dużo dowiedzieć o mieście i interesujących nas obiektach np. sportowych, kulturalnych itp..

- Ocena aktywności uczniów.

- Praca domowa:

Wybierz dowolne miejsce w Sosnowcu, które chciałbyś nam pokazać (krótko umotywuj swój wybór). Na podstawie planu Sosnowca opracuj trasę SP - 46 - „Twoje miejsce” - SP 46. Oblicz długość trasy (czy będzie to wycieczka piesza?, Czy musimy skorzystać z komunikacji miejskiej, jeżeli tak, to, czym tam dojedziemy?).

Klasa IV Mapa w nauczaniu przyrody

Temat:Sosnowiec na mapach w atlasie geograficznym dla kl. IV

Cele:

Ogólne - Zapoznanie uczniów z mapami, które są w atlasie dla kl. IV,

- wdrażanie uczniów do samodzielnej pracy i aktywnego udziału w lekcji,

- doskonalenie umiejętności w posługiwaniu się różnymi mapami

Szczegółowe:- Uczeń rozumie pojęcia: mapa poziomicowa, topograficzna, hipsometryczna, wyżyna, dopływ, rzeka główna, rzeźba, skały powierzchniowe, użytkowanie ziemi,

- umie pokazać na mapie miasto, w którym mieszka i czytając legendy różnych map, na ich podstawie powiedzieć coś o swojej „małej ojczyźnie”

Metody pracy: Praca z mapą, pogadanka, Termin: Listopad ( przed omawianiem krajobrazów Polski) Czas: 1 godzina lekcyjna

Środki dydaktyczne: - Mapy ścienne Polski, Atlas dla kl. IV - PPWK - Wrocław, 1988 redaktor atlasu Antoni Szymanek, mapa konturowa Polski

Przebieg lekcji:

Nauczyciel - jego czynności i wypowiedzi	Uczniowie - ich czynności i wypowiedzi
Powtórzenie:
1. Odszukaj na mapie hipsometrycznej Sosnowiec - W której części Polski leży twoje miasto, przeczytaj nazwę krainy geograficznej. - Przypomnij nam definicję wyżyny - Jakim kolorem wyżyna jest zaznaczona na mapie hipsometrycznej? - Podaj definicję rzeki głównej i dopływu. - Podaj nazwę rzeki, która przepływa przez Sosnowiec. Czy jest to rzeka główna, czy dopływ? - Przypomnij trzy czynności, które należy wykonać, aby dobrze czytać mapę.	- Sosnowiec leży w południowej Polsce na Wyżynie Śląskiej. - Wyżyna to obszar leżący wyżej niż nizina od 300 m n.p.m. ( w Polsce od 200 m n.p.m.) o małych wysokościach względnych do 300 m. - Najczęściej są to różne odcienie koloru żółtego, ale może też być zaznaczona kolorem pomarańczowym, czerwonym ,jeżeli jest wysoko położona nad poziomem morza np. Wyżyna Tybet w Azji. - Rzeka główna to rzeka, która uchodzi do morza, a dopływ to rzeka, która kończy swój bieg w innej rzece. - Przez Sosnowiec przepływa rzeka Przemsza, lewostronny dopływ Wisły. -Należy zorientować mapę, -odczytać skalę mapy, - przeczytać legendę mapy.
2. Na dzisiejszej lekcji dowiemy się jak wiele informacji otrzymamy o Sosnowcu czytając mapy w naszym atlasie geograficznym.	- Uczniowie zapisują temat: Sosnowiec na mapach Polski zamieszczony w atlasie dla kl. V.
3. Co to jest atlas geograficzny?.	Atlas to zbiór map.
4. Na okładce atlasu masz 6 map poziomicowych - Przypomnij zasady powstawania tego rodzaju mapy. Co to jest poziomica?.	Poziomica to linia, która łączy punkty o tej samej wysokości bezwzględnej za pomocą poziomic można przedstawić rzeźbę terenu na mapach tj. formy wypukłe i wklęsłe, stoki strome i łagodne, zbocza strome i łagodne, linie grzbietowe i ściekowe.
5. Na str3 twojego atlasu masz zdjęcie lotnicze, plan, mapę topograficzną i hipsometryczną. Powiedz, czy one różnią się od siebie	Plan jest najbardziej dokładny (przypomina nawet zdjęcie lotnicze), ponieważ plan ma dużą skalę 1:10000. Na mapie topograficznej są poziomice, ale mapa ta nie jest tak dokładna jak plan, ponieważ skala mapy topograficznej jest 1:250 000 mapa hipsometryczna zawiera o wiele mniej szczegółów niż plan, mapa topograficzna. Skala mapy hipsometrycznej 1:2500 000. Na mapie hipsometrycznej nie ma poziomic, tylko na ich podstawie narysowane są warstwice.
6. Chcąc zebrać najwięcej informacji o Sosnowcu, należy korzystać z:	Najwięcej dowiemy się z planu miasta, później z mapy topograficznej, najmniej z mapy hipsometrycznej.
7. Plan Sosnowca czytaliśmy na wcześniejszych lekcjach. Teraz dowiemy się, co możemy przeczytać np. mapy na str. 12-13. - Jaki to rodzaj mapy?.	Jest to mapa topograficzna 1:250 000
8. Przeczytaj nazwy krain geograficznych, które graniczą z Wyżyną Śląską
9. Na Wyżynie Śląskiej jest bardzo dużo miast, czy granice między tymi miastami są wyraźne?. - Przeczytaj nazwę kilku miast. - W której części obszaru zabudowanego leży Sosnowiec?	Na Wyżynie Śląskiej leżą takie miasta jak m. in. Zabrze, Gliwice, Ruda Śląska, Piekary Śląskie, Bytom, Świętochłowice, Chorzów, Siemianowice, Katowice, Będzin, Czeladź, Sosnowiec, Mysłowice, Dąbrowa Górnicza. - Miasta te są bardzo blisko siebie położone, dlatego, granice między nimi są niewyraźne. Miasta te są połączone gęstą siecią komunikacyjną. - Sosnowiec leży we wschodniej części tego skupiska miast.
11. Przeczytaj nazwy rzek, które przepływają przez twoje miasto. - Odczytaj z mapy miejscowości, przez które płynie Przemsza, zanim dopłynie do Wisły.	- Przez miasto przepływa Czarna Przemsza, do której wpada Brynica oraz Biała Przemsza i jej dopływ Bobrek, w południowej części miasta Czarna Przemsza łączy się z Białą Przemszą i tworzą rzekę Przemszę, która płynie przez Mysłowice dzielnice Jaworzna - Jeleń, Chełmek koło zbiornika Dziećkowice w okolicy miejscowości Gorzów Przemsza wpada do Wisły.
12. Odczytaj wartości poziomic zaznaczonych na mapie topograficznej w okolicach Sosnowca.	- 240 m. n.p.m., 260 m. n.p.m., 280 m. n.p.m.
13. Przeczytaj nazwy dzielnic Sosnowca.	- Na mapie topograficznej podpisane są tylko dzielnice wschodnie tj. Zagórze, Klimontów, Kazimierz Górniczy, Maczki.
14. W której części Sosnowca jest najwięcej lasów i łąk?.	- Najwięcej lasów i łąk jest we wschodniej części Sosnowca.
15. Otwórz atlas na str.. 20-21. - Przeczytaj nazwę tej mapy. - Odczytaj, jakie tereny dominują w Sosnowcu. - Na podstawie legendy mapy, odpowiedz, jakie skały powierzchniowe są w naszym mieście.	- Polska - mapa typów rzeźby i skał powierzchniowych - Tereny faliste, tylko w części płd.-wsch. tereny równinne. - W części zachodniej miasta są to piaskowce i łupki, nad Białą Przemszą: piaski, żwiry, iły, w części płn.: wapienie.
16. Otwórz atlas na str.. 22-23. - Przeczytaj nazwę tej mapy. - Czego dowiesz się o Sosnowcu z tej mapy?.	- Polska - mapa użytkowa ziemi. - W Sosnowcu występuje dużo nieużytków, tylko w części wschodniej miasta są lasy i łąki.
17. Na str.. 24 w twoim atlasie jest podział administracyjny Polski. - Zobacz, do jakiego województwa należy Sosnowiec.	- Sosnowiec to miasto położone w województwie śląskim..
Podsumowanie
Czy umiejętność czytania różnego rodzaju map jest przydatna w życiu?	Tak, ponieważ można dowiedzieć się dużo ciekawych rzeczy o dowolnym miejscu na ziemi nawet nie mając książki. - Wniosek: Uczniowie zapisują go do zeszytu. Mapa jest bardzo ważnym źródłem informacji geograficznych, dlatego należy umieć ją czytać!.

Ocena aktywności uczniów.

Praca domowa:

Narysuj mapę konturową Polski i zaznacz na niej Sosnowiec.

Opracowała: mgr Barbara Wybraniec

SOSNOWIEC

CZELADŹ

BĘDZIN

DĄBROWA

GÓRNICZA

SŁAWKÓW

JAWORZNO

MYSŁOWICE

KATOWICE

KLIMONTÓW

KOLONIA

MEC

ZAGÓRZE

RABKA

PORĄBKA

JULIUSZ

SIELEC

PEKIN

DAŃDÓWKA

WYŻYNA ŚLĄSKA

NIZINA

ŚLĄSKA

WYŻYNA

KRAKOWSKO-

CZĘSTOCHOWSKA

KOTLINA OŚWIĘCIMSKA

NIZINA

ŚlĄSKA

KOTLINA

RACIBORSKA

---