Psychologia kliniczna(dział psych stosowanej)-zajmuje się profilaktyką i diagnostyką zaburzeń psychicznych i zachowania czyli zaburzeniami regulacji stosunków jednostki z otoczeniem. Za jej ojca uważa się Witmera który w 1896 na Uniwersytecie w Pensylwani w Filadelfi założył klinikę psychologiczną a swe metody badań określił mianem klinicznej.
PK- zajmuje się: zdrowiem psychicznym jego normą i patologią, sposobami określania i diagnozowania normy o patologii i czynnikami wpływającymi na proces diagnostyczny, stresem, syt kryzysowymi i patologicznymi, wykorzystywaniem wiedzy psychol do usprawniania przebiegu leczenia poradnictwa i pomocy osobą zdrowym i chorym w sferze zachowania się i psych. A zwłaszcza takimi specyficznymi formami oddziaływań tj psychoterapia, interwencja kryzysowa, rehabilitacja i psychoedukacja.
Działy PK:pk dzieci i modzieży, pk człowieka dorosłego psychiatrycznej służby zdrowia, pk człowieka dorosłego w nie psychiatrycznej służby zdrowia, pk człowieka dorosłego w neurologicznej służbie zdrowia(neuropsychologia).
Efektywne stosowanie tych oddziaływań wymaga ich znajomości i doświadczenia w pracy z daną specyficzną populacją pacjentów cierpiących na podobne schorzenia somatyczne. Odróżnią się też technikę psychol w uzależnieniach od innej. W neuropsychologii istnieje podziała na nauropsych dzieci i dorosłych. W przypadku dzieci oprócz pomocy im przed psychologami klinicznymi stają: diagnoza i od lecznictwo zaburzeń rozwojowych. Zadania psych klinicznego: zadania nieformalne(poznanie pacjenta, zrozumienie go jako człowieka ,poznanie osobowości i charakteru) i formalne(badanie psychologiczne z metodami psychometrycznymi, badania osobowości i nastroju, testy)
Norma-idealny lub realny wzorzec właściwości, wzorzec zachowania, procesów psych, osobowości. 3 rodzaje norm: ilościowe(statystyczne),społeczno-kulturowe, teoretyczne.
Normalność-zbiór właściwości przypisywanym osobą, grupą, społecznością i instytucją zgodnych ze wzorcem-normą.
Norma ilościowa-liczba reprezentatywna dla danej populacji, stosowana jako podstawa do interindywidualnych porównań. Przy jej pomocy normalność różnych właściwości określa się jako takie ich nasilenie które mieści się w granicach nie odbiegających od przeciętnych danych populacji. Miarą tych norm są zakresy wartości nie odbiegające od średniej o więcej o jedno lub dwa odchylenia standardowe. Mogą odnosić się do obserwowanego zachowania, procesów psych, przekonań i właściwości jednostki.
Norma społeczno-kulturowa-są kulturowo ukszt. Def zachowania uznawanego za pożądane. Określają jakie zachowania ciążą na jednostce w zew. przez pełnienie przez nią określonych norm społ. Za normalne uznaje się to co powszechne i typowe dla danej kultury. To zachowania zgodne ze zwyczajami i konwencją. Mogą być normami zmodyfikowanymi i zinstytucjowanymi. Do nich zaliczamy normy moralne i prawne. Moralne ściśle związane z rozwojem sumienia powodują poczucie powinności. Normy moralne i prawne obwarowane są sankcjami powodującymi wyrzuty sumienia (opinia społeczna) wykluczenie społeczeństwa i kar przewidywanych w kodeksach. Osoba nie pełniąca norm społecznych jest nienormalna bo narusza ład społeczny i zagraża funkcjonowaniu społeczności i rozwoju jednostki.
Norma teoretyczna-podstawą form normalności mogą być twierdzenia naukowe lub empirycznie sprawdzone prawidłowości. Jest stosowana gdy odnosi się dane jednostkowe do uznanych teorii naukowych o stanie normalnym wnioskujemy porównując wskaźniki do wzorca realnego lub równego. Możne tego stwierdzenia używać w sferze biologicznej, psychol, społecznej. Stwierdzamy czy cechuje go rozwój normalny, w danej fazie życia, czy jest osoba normalną(spójna struktura ja i tożsamość)czy zaspokaja swe potrzeby, realizuje możliwości i wymagania życiowe. Wszystkie 3 rodzaje norm wymagają odniesienia do kultury i w niej uczestnictwa fizjologicznej i psychol koncepcji człowieka,biolog i psychol koncepcji człowieka.
Zdrowie psychiczne-synonim normalności. Normalność i zdrowie przeciwstawiono nienormalności i patologi. Takie podejście do zdrowia psych wymagały z dominacji modelu biomedycznego wg którego zdrowie definiowano jako brak zaburzeń i choroby.
Zdrowie psychiczne wg Jahady- postawa względem ja,wysoka samoocena,silne poczucie tożsamości,zdolności do rozwoju,samorealizacji,integracji,autonomii,niezależności od wpływów społecznych i samorealizacji,realistycznego spostrzegaia rzeczywistości,radzenie sobie z wymaganiami.
Zaburzenia osobowości-w klasyfikacji DSM4 diagnostyczni i statystyczny podręcznik zaburzeń osobowości. 2 osobowości-zaburzenia rozwojowe i upośledzenia umysłowe.
3 podst wiązki zaburzeń- wiązka A(zaburzenia osobowości-dziwaczność, ekscentryczność, osobowość paranoiczna, schozotypowa, schizoidalna)wiązka B(dramatyczność zachowań, emocjonalność, lekceważenie konsekwencji, osob. narcystyczna, bordeline, histoniczna, socjopatyczna) wiązka C (zaburz osob, napięcie, lęk, przerażenie, osob unikająca, bierno-zależna, obsesyjno-kompulsywna).
Kryteria zaburzeń- wzorzec ujawnia się w co najmniej 2 z 4 obszarów: poznawczym(w sposobach postrzegania i interpretowania siebie, ludzi i zdarzen)afektywnym(silne w stopniu zmienności i adekwatności reakcji emocjonalnych)kontroli impulsów,funkcjonowanie społeczne.
Wzorzec ten jest sztywny i przejawia się w wielu sytuacjach osobistych i społecznych. Prowadzi do klinicznie znaczącego cierpienia lub ograniczenia w funkcjonowaniu społecznym, zawodowym,innych sferach funkcj. Jest stabilny i trwa długo a jego powstanie zaznacza się w okresie adolescencji lub wczesnej dorosłości. przyczyny jego wystąpienie nie mogą być wyjaśnione jako manifest lub konsekw innego zaburzenia. Nie jest spowodowany fizycznymi skutkami używania substancji lub ogólnym stanem somatycznym, urazy głowy.
Wiązka A- schizotypowa(wzorzec oparty na braku społecznych i interpersonalnych zdolności przejawia się dyskomfortem i ograniczonymi zdolnościami do tworzenia bliskich związków. Dziwaczne przekonania, magiczne myślenie wyznaczające zachowania niezgodne z normami etycznymi.dziwaczny sposób mowy, podejrzliwość, idee paranoiczne, nieadekwatny zaniżony afekt, ekscentryczny wygląd, brak przyjaciół bliskich, silny niepokój w syt społ.
-schizoidalna-(wycofanie z relacji społ, słaba ekspresja emocjonalna w syt interpersonalnych, brak pragnień i przyjemności z kontaktów i relacji z ludźmi. Samotna aktywność w różnych sferach życia, bark lub niewielkie zainteresowanie kontaktem seksualnym, brak bliskich poza krewnymi, chłód emocjonalny, obojętność na pochwałę i krytykę)
-paranoiczna-(brak zaufania, podejrzliwość wobec innych i interpretacja ich motywów jako wrogich, wątpliwość w wiarygodność bliskich, niechęć w zwierzaniu z obawy przed użyciem przez nich tych inf przeciw sobie, dostrzeganie ataków na siebie i dobre imię nawet tam gdzie ich nie ma reagując gniewem i kontratakiem)
Wiązka B- bordeline-(gorączkowe wysiłki by uniknąć rzeczywistego lub wyobrażeniowego pobudzenia, niestabilne relacje z innymi, z idealizacji do dewaluacji, zaburz tożsamości, wyniszczające impulsywne zachowania seksualne, nadużywanie subst psychoaktywnych, rozrzutność, syt samobójcze, Samookaleczenie, poczucie pustki, nieadekwatny silny gniew, pogranicze nerwicy i psychozy)
-antyspołecznik-(brak poszanowania i łamania praw innych ludzi, pojawienie po 15rż, niepodporządkowanie normą społecznym i prawnym,kłamania, niezdolność planowania, agresja. Bójki, napaści, brak odpowiedzialności,brak poczucia winy, brak troski o bezpieczeństwo swoje i bliskich)
-narcyzm-(potrzeba bycia podziwianym, brak empatii, pretensjonalność, wyolbrzymianie osiągnięć,niepowtarzalność, skrajny podziw dla własnej osoby, instrumentalne wykorzystywanie innych, przekonanie że inni im zazdroszczą, pustka wewnętrzna, samotność)
-Histrioniczne zaburzenie osobowości-(nadmierna emocjonalność, poszukiwanie uwagi, dyskomfort w syt znajdowanie poza centrum uwagi, prowokacyjne, uwodzące, zachowania seksualne, impresyjny styl mowy,teatralność,uległość)
Wiązka C-osobowość unikająca-(zachowanie nieadekwatności uczuć i nadwrażliwość na negatyw ocenę,unikanie działalności zawodowej, obawa przed krytyka i odrzuceniem, zahamowanie w syt społecznych, osoba o niskich preferencjach, nieatrakcyjna, gorsza od innych)
-aseniczna(zależna)-(nadmierna opieka za str innych, silne lęki separacyjne, trudności w podejmowaniu decyzji, potrzeba posiadania osob odpowiedzialnych za różne sfery życia, niezdecydowana, strach przed porażką)
-kompulsywno-obsesyjna-(zaabsorbowanie porządkowaniem, perfekcjonizmem kontrolą umysłowa kosztem elastyczności,otwartość,osoba pochłonięta porządkowaniem,skąpa,uparta, sztywna, pracoholicy, zablokowana radość z życia)
Zaburzenia lękowe-należą tu zaburzenia nerwicowe. Przyjmuje się że u podłoża tych zaburzeń zawsze występuję lęk który może ale nie musi przez jednostkę być rozpoznawany. DSM3 pojęcie nerwicy nie występuje(zbyt ogólne pojęcie obejmujące pod względem objawów inne zaburzenia osobowości i dlatego by wyodrębnić zespół zaburzeń z lękiem odczuwanym od zespołu zaburzeń u podłoża których występuje lęk domniemany. Lęk domniemany wg DSM3 i DSM4 leży u podłoża zaburzeń somatomorficznych np.hipochondri i chorób dysocjacyjnych.
Strach-zjawisko naturalne, powstające jako prosta reakcja na zagrożenie z otoczenia czy niebezpieczeństw 4 jego aspekty: poznawczy-percepcja, rozpoznawanie bodźców mówiących o zagrożeniu życia lub zdrowia. Somatyczny-uaktywnienie się części współczulnej układu nerwowego w reakcji pogotowia albo walki i ucieczki przejawianej przez zmiany zewnętrzne(drżenie mięśni, bladnięcie, pocenie się)i wewnętrzne(przyspieszony rytm serca i oddechu) emocjonalny-uczucia przerażenia,paniki, którym towarzyszą doznania somatyczne, mrowienia, drżenia, mdłości. Behawioralny-2reakcje mimowolne-wynik warunkowania klasycznego,sprawcze-świadome-zmierzone próby radzenia z bodzcami zagrażającymi.
Lęk-doświadczany we wszystkich aspektach, poza poznawczym. Os strachu różni się tym że osoba nie potrafi wskazać na bezp zagr bodźce obawiając się czegoś bliżej nie określonego lub wskazuje na bodźce które generalnie nie są spostrzegane przez innych jako zagrażające. W pierwszym przypadku dośw leku nie specyficznego,czując że cos strasznego się stanie choć nie wiadomo co.w 2 przypadku objawia się np. burzy pająków.wg Kępińskiego lęk specyficzny w klasyf DSM4 określany jest jako strach nie proporcjonalny do realnego niebezpieczeństwa. Jeśli nasilenie lęku przekroczy pewien stopień staje się fobią.
Do gr zaburzeń lękowych zakwalifikowano zespoły których osiowym objawem jest lęk. Fobia w stresie pourazowym lęk wywołują określone obiekty, zjawiska lub Sty społ. Silnie ale nie specyficznie rozlany lęk występuje w agorafobii, lęk panicznym i zespole lęku uogólnionego. Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne charkter się uporczywie nawracającymi się myślami i czynnościami chroniącymi przed doświadczaniem trudnego do zniesienie uczucia lęku.
Rodzaje zaburzeń lękowych-przejawy:fobia specyficzna-(stały nie uzasadniony strach wywołany obecnością lub wyobrażeniem okrprzedmiotu lub syt. Unikanie bodźców fonicznych a w razie ich wystapienia reaguje silnym strachem lub panika.
Lęk paniczny-(2rodzaje objawów,nawracające,nieoczekiwane,napady paniki oraz co najmniej 1 lub wiecej zjawisk:ciągła obawa przd kolejnym napadem,obawa o jego przebieg i skutki, wyrazna zmiana zachowania podczas napadu paniki)
Agorafobia-(lęk przed przbywaniem w miejscach,syt w których uciec jest trudno lub wystepują trudności w uzyskaniu pomocy gdy wystąpi napad paniki lub pojawią się jego objawy. Lęk przed jazda samochodem, odludnionych miejsc, korków samochodowych)
Uogólnione zaburzenie lekowe-(nasilony lęk niepokój doświadczany przez większość dnia połączony z 3 lub więcej objawów:bezradność,poczucie osaczenia,szybkie męczenie się, trudności w koncentracji i logicznego myslenia, drażliwość,napięcie mięśni,zaburzenia snu)
Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne-(wywołują złe samopoczucie, znacząco obniżona możliwość funkcjonowania w sferach życiowych. Na obsesje składa się: uporczywe myśli, impulsy wyobrażenia rozpoznawane jako natrętne i nie pożądane, próby lekceważenia zaprzeczania myśli zastępowanie ich innymi, świadomość osoby, że obsesyjne myśli są wytworem umysłu. Na kompulsje składają się:powtarzające się zachowania(mycie rak,sprawdzanie przedmiotów)lub czynności psychiczne(modlitwa,milczenie)zachowania czynności psychicznej zapobiegające złemu samopoczuciu, groznym syt nie związanym z nimi realistycznie.
Zaburzenia osobowości-zaburzenia lękowe róznice-klasyfikacje DSM4 i JD10 wskazują na odrębność obu tych przejawów. Zaburzenia osobowości charakteryzują w kategoriach powtarzalnego wzorca percepcji rzeczywistości, organizowania zajęć i doświadczeń jednostki a w zaburzeniach lekowych podkreślają znaczenie lęku domniemanego dla funkcjonowania w różnych sferach życia. Osoby z zaburzeniami lekowymi doświadczają wszystkich objawów z jednej strony jako obcych niezgodnych z ich charakterem z drugiej źródła intensywnego cierpienia i ograniczenia w życiu codziennym. To przezywanie tych objawów powoduje poszukiwanie wielu form pomocy w celu ich pozbycia się.
W zaburz osobow przejawy zaburzeń doświadczane są w dużym stopniu jako zgodne z własnym ja jednostki i w niektórych przypadkach źródłem cierpienia i chęci zmian. Mają swój początek w dzieciństwie. Cechy tych zaburzeń konstytułja się ulegając różnym przekształceniom we wczesnym okresie adolescencji ale utrwalają i stabilizują przed ukończeniem 18rż.
Zab lekowe mogą powstać w każdym etapie życia, gdyż ich pojawianie się jest czynnikiem interakcji podatności neurobiologicznej i bodźców lękotwórczych. Tylko w uogólnionych zaburz lekowych i obses-komp jest możliwość ich pojawiania się w dzieciństwie. Podkreśla się rozwojowy charakter procesu kształtowania się zaburzeń osobowości a incydentalny charakter powstawania wielu zaburzeń lękowych.
Poznawcze koncepcje zaburz osobow:lekowych:wywodzą się z orientacji fenomenologicznej gdzie zakłada się że sposoby percepcji i interakcji rzeczywistości kształtują emocjonalne i behawioralne reakcje na zjawiska spostrzegane. Zg z tym modelem natury człowieka jego adaptacyjne wzorce poznawczego, behawioralnego, emocjonalnego funkcjonowania są czynnikiem postrzegania i przetw inf o sobie i świecie. Zachowana w skutek uprzedzeń mają znacznie trwalszy charakter niż w przypadku tylko bierzącego zniekształcenia percepcji interpretacji zdarzeń. Przyjmuje się żę interpretacja zdarzen kształtuje reakcje jednostki na sytuacje i odwrotnie. Stan emocjonalny wpływa na schematy poznawcze(nastrój depresyjny-zwiększa prawodopod koncentracji jednostki na negatywnych aspektach i przywoływaniu negatywnych dośw z przeszłości, negatywne mysli wywołuja nastrój depresyjny wpływający na percepcje i wywoływanie przekonań pogłębiających depresje)cykl ten jest chor dla różnych zaburzeń o charakterze nerwowym szczególnie z lęku uogólnionego,zespołów paniki i agorafobii.
Koncepcja ewolucyjnobiospołeczna(Miltona)-wskazuje z jednej strony na znaczenie 3czynników biologicznego, psych i społ w genezie formowania się zaburzenia osobowości z drugiej uświadamia pochodzenie 3 podst czynników osobowości:przyjemność-ból, aktywność-bierność, ja-inni.indywidualne zdolności do uczenia się nowych sposobów reagowania i nabywania strategii walki ze stresem w kontekście specyficznych warunków osobowościowych to czyn oddział na siebie,odgrywają znacząca rolę w tworzeniu się prawidłowej lub zaburzonej sobowości. Zaburzenia struktury osobowości w Miltona można porównać do wykonujących niedobór niezrównoważony lub nie adekwatny sposób ochrony życia i strategii reprodukcji wszystkich organizmów żywych. Osobowość normalna to ta która charakteryzuje się zachowaniami wskazującymi na równowagę między formami aktywności pochodzącymi z 3dymersji. Różnice indywidualne we wzorcach zachowania i ogólnym stylu funkcjonowania jednostki odzwierciedlają relatywną pozycję i siłę komponentów w strukturze osobowości. Typy osobowości wykazujące niedobór nie są zdolne do doświadczania lub działania skierowanego na osiągnięcie wszystkich 3celów egzystencjalnych.
Zaburzenia afektywne-zasadniczą cechą choroby afektywnej wg amerykańskiego towarzystwa psych zaburzenie nastroju z pełnym lub częściowym syndromem maniakalnym lub depresyjnym. Nastrój-odnosi się do przedłużonego wzruszenia, depresji lub podniecenia wpływającego na całą psychikę, myśli, uczucia i sądy. Afekt-zewnetrzna manifestacja uczucia lub wzruszenia, śmiech to afektywny wyraz uczucia szczęścia lub podniecenia. Choroba afektywna wpływa na zachowanie, związki i zdolności funkcjonowania chorego. Wszystkie obszary funkcjonowania fizyczny, emocjonalny, społ, seksualny, zawodowy, duchowy mogą być dotknięte w róznym stopniu w zależności od czasu trwania i ostrości zaburzeń.
3gr chorób afektywnych:A-duże choroby afektywne w tym:-dwubiegunową-bipolarną,-duża wielka depresja mogące występować jednorazowo lub nawracać jest odpowiednikiem choroby afektywnej jednobiegunowej.B-inne specyficzne choroby afektywne będące poronną formą kliniczną chorób z punktu a są to:-zaburzenia cyklotymiczne(poronna postać choroby afektywnej dwubiegunowej)-zaburzenia dystymiczne(poronne postacie wielkiej depresji).C- atypowe postacie afektywne obejmuje inne niż wymienione w punkcie b postaci chorób afektywnych jednak garnice miedzy zaburzeniami zaliczamy do b i c nie są ostre np:wielke depresja, zaburzenia bipolarne i dystymiczne.
Wielka depresja choroba-główną cechą tego zaburzenia są przygnębienie utrata zainetres większości zajęć, stan uporczywy, towarzyszą mu:zaburzenia apetytu, zmiana wagi, zabu snu, podniecenie psychomotoryczne, spadek energii, problemy z koncentracją, myśli i próby samobójcze, poczucie bezwartościowości lub winy. osoba ta odsuwa się od rodziny
Dystymia-typ zaburzenia depresyjnego wpływającego na zachowanie i związki z innymi i zdolność do funkcjonowania w życiu. Oznacza zaburzenia z mniej intensywną symptomatologią jest podobna do depresji wielkiej. Kryteria rozpoznawania wg DSM3:1)w ciągu ostatnich 2 lat osoba była nękana przez całość lub większość czasu objawami depresji lecz nie były one wystarczająco poważne lub długotrwałe by być dużą depresją.2)przejawy syndromu depresyjnego mogą być względem uporczywe lub podzielone normalnym nastrojem trwającym od kilku dni do kilu tygodni jednorazowo nie dłużej niż kilka miesięcy.3)widoczne jest przygnębienie lub silna utrata zainteresowania zwykłymi zajęciami może pojawić się niezdolność do przeżywania przyjemności z wykonywania zajęć.4)co najmniej 3 z podanych niżej objawów występ w depresji: bezsenność lub hipersomia, piski poziom energi lub zmeczenie, poczucie nieprzystosowania, poczucie niskiej wartości, samopotępienie, obniżona uwaga i koncentracja, odsunięcie się od ludzi, ytrata zainteresowania, przesadna złość użalanie się nad sobą.5)nieobecność cech psychotycznych. 6)jeśli zaburzenia nakłada się na wcześniej istniejący stan np. alkoholizm depresyjny stan da się odróżnić od natsroju. Dystymia to zaburzenie chroniczne z objawami trwającymi do 2lat, pacjenci są alkoholikami, członkami PZP.
Zaburzenia bipolarne-jest cyklicznym zaburzeniem nastroju charakteryzującym się na przemian epizodami mani i wielkiej depresji. Pierwszy epizod choroby występuje w wieku 30 lat i ma charakter maniakalny po jego ustąpieniu następuje depresja kolejna mania może pojawić się po normalnym nastroju. Mania jest syndromem którego zasadniczą częścią jest ożywione, wylewny, euforyczny nastrój z zawyżonym poczuciem wartości. Inne symptomy to:wzrost aktywności motorycznej, mowa głośna trudna do In terpretacji, przeskoki z tematu na temat, poczucie ogromu energii, utrata zdolności przewidywania konsekwencji, nierozważne inwestycje. Rozpoznanie:1)1lub więcej wyraźnych okresów najczęściej ożywionego lub drażliwego nastroju wyróżniającego siewzględem trwałego objawu choroby przeplatanego przygnębieniem.2)obecnośc w przeciągu tyg co najmniej 3 objawów:wzrost aktywności towarzyskiej, większa rozmowność, przebłyski pomysłów, podwyższone poczucie wartości, zaburz koncentracji i uwagi, przesadne zaangażowanie w działalność powodujące bolesne konsekwencje.3)gdy syndrom afektywny nie wystepuje:nadmierne nie odp do nastroju zajmowania się halucynacjami, dziwne zachowanie.4)mania nie nakłada się na schizofrenie i psychozy z jej kręgu czy zespołu paranoidalnego.5)choroby afektywne nie wynikające z pow organicznego (zatrucie subst organicznymi) diagnoza jest stawiana gdy dana osoba ma wszystkie oznaki, symptomy chartka dla wielkiej depresji i ma za sobą co najmniej jeden chartka epizod maniakalny.