Motyw domu w literaturze.
Dom w naszej kulturze kojarzy sie z przestrzenia zorganizowana i uporzadkowana, odgrodzeniem od tego co zle. Dom zawsze symbolizowal porzadek, milosc i rodzine.
W literaturze roznych epok mozna odnaleźc wiele rodzajow symboliki domu. Dom moze byc przedstawiony jako pepek swiata, ojczyzna czy narodowy mikrokosmos.
Motyw domu jako poczatku i konca jakies przygody czy zycia, jest jednym z najwazniejszych w naszej literaturze. Motyw ten odnajdujemy w micie o Odyseuszu. Odys jest glownym bohaterem Odysei, eposu Homera, powstalego w VIII wieku przed nasza era. Jest on krolem Itaki, ktora musial opuscic, wezwany na wojne przez Agamemnona. Ruszajac pod Troje, pozostawil w domu wierna zone Penelope i syna Telemacha. Jego nieobecnosc trwala 20 lat. Na wojnie jednak spedzil tylko 10 lat, jednak kleska Troi sciagnela na niego gnowie bostw opiekunczych miasta, dlatego wedrowka morcka ku Itace byla pelna niebezpieczenstw, przez co powrot do domu sie opuznial. W trakcie zeglugi Odys i jego towazysze niejednokrotnie wzniecali gniew bogow, ulegali pokusom, ale pamiec o rodzinnej Itace gnala ich dalej. Odys dotarl do Itaki samotnie, zastajac tam horde zalotnikow ubiegajacych sie o reke jego zony. Podczas nieobecnosci meza Penelopa wlasnie byla strazniczka ich domu. Mnozenie przez nia warunkow stawianych zalotnikom oraz wytrwalosc Odyseusza w pokonywaniu przeciwnosci w drodze do domu, pokazuja jak wazne bylo to dla nich miejsce. Dom daje bezpieczenstwo i schronienie domownikom., jest punktem do ktorego kazdy chce wrocic. Jest broniony przez mieszkancow przed profanacja - a jego naruszenie wymaga oczyszczenia we krwi.
Motyw domu pojmowanego jako pepek swiata laczy sie scisle z toposem drogi i podrozy. Zwykle oznaczaja one poszukiwanie sensu zycia, badanie, dochodzenie do jakies prawdy. Swoj bezpieczny Asteroid B-612 opuscil takze Maly Ksiąze z powiastki filozoficznej Antoine'a de Saint-Exupery'ego. Przemierzajac kolejne planety poznal krola, ktorego krolowanie nabralo dopiero wreszcie sensy gdyz przestal byc sam. Potem poznal Proznego, ktory sluchal tylko pochwal, nastepnie Pijaka, ktory pil by sapomniec o hanbie swojego nalogu, Bankiera ktory czul sie wlascicielem wszystkich policzonych gwiazd. , ciezko pracujaego Latarnika, Starszego pana , ktory zachecal Ksiecia do wizyty na ziemi. Dzieki tej wyprawie Maly Ksiaze pojal znaczenie domu, przyjazni i milosci. Dopiero wtedy mogl wrocic do siebie. Wyjscie z domu symbolizuje wiec tutaj szukanie prawdy. Podobnie interpretowac mozna przypowiesc o synu marnotrawnym. Mowi ona o czlowieku, ktory porzuca dom, by trwonic swoja majetnosc i zyc rozpustnie. Dopiero gdy stracil wszystkie pieniadze i zasmakowal nedzy, wrocil do domu odmieniony. Zdecydowal sie na powrot, gdyz wiedzial ze w domu zawsze znajdzie sie ktos kto bedzie go kochal. Nie nie ze wzgledu na pieniadze tak jak jego falszywi przyjaciele, lecz dla niego samego. Bohater wiedzial ze w domu czeka na niego przynajmniej jedna osoba kochajaca go, zdolna go zrozumiec i wybaczyc mu wszystkie grzechy.
Dom w polskiej literaturze czesto symbolizuje ojczyzne. W naszej tradycji literackiej wazne miejsce zajmuje motyw dworu szlacheckiego - centrum polskosci. Szlachecki dom stoi na wsi. Natura otacza go z kazdej strony. Jest to jedyne miejsc gdzie mozna zyc uczciwie, bez przepychu, ale dostatnio i przyjemnie. Wlasnie tutaj rodzila sie polska kultura. Romantycy dazyli wielka niechecia miasto. Bylo to spowodowane nie tylko kultem przyrody ale rowniez i doswiadczeniami emigrantow, skazanych na zycie w milionowych miastach.W utworze pod tytulem Pan Tadeusz, napisanym przez Adama Mickiewicza, mozemy obserwowac wlasnie taki dwor. Dwor ten i jego otoczenie tworza symboliczny polski krajobraz. Dom w literaturze zawsze kojazyl sie z obyczajowoscia i szacunkiem do tradycji , autor z wielka pieczolowitoscia przedstawil te czesci zycia w swym utworze. Czytelnik moze bez trudu odtworzyc sposob spedzania czasu. Poznac mozna nie tylko pory i nazwy poszczegolnych posilkow, ale kolejne dania, napoje, zwraca uwage zastawa stolowa, sposob usadzania gosci i wzajemnego uslugiwania. Uczty z udzialem licznych uczestnikow pozwalaja ocenic, z jakim rozmachem realizowano szlachecka zasade goscinnosci. W soplicowie jada sie na talerzach przedstawiajacych sceny z Sejmu Czteroletniego, zegar z kurantem wybija melodie Mazurka Dabrowskiego, zas obrazy o tematyce historycznej utrwalaja poczucie tozsamosci narodowej. Wszystko przebiega wedlug okreslonych norm : zajazdy, zalozty, zareczyny czy procesy sadowe. Na kazdym kroku nalezy przestrzegac wlasciwego posepowania. Bohaterowie posluguja sie jezykiem tradycyjnych symboli, na przyklad podanie Jackowi czarnej polewki w domu Stolnika oznacza odrzucenie zalotnika.
Soplicowski dzien podpozadkowany jest rytmowi natury. Nalezy wszystko wykonac o wlasciwej poze. Obowiazki zas przeplatane sa poprzez rozrywki, spacery, zaloty i rozmaite dyskusje. Bohaterowie zostali podzieleni na szanujacych tradycje, do ktorych zaliczaja sie Sedzia, Podkomorzy, Tadeusz, Zosia, oraz zwolennikow zagranicznej kultury, takich jak Telimena czy Hrabia.
Wazne zagadnienia swiatopogladowe, w literaturze polskiej, niejednokrotnie rozwazane byly podczas rodzinnych spotkan i uroczystosci we wnetrzach domow. A wiec jesli domem jest ojczyzna, wowczas rodzina to narodowy mikrokosmos. Napisana w pospiechu i na zamowienie polityczna komedia Powrot posla, pokazuje szlachecki dwor w dobie Sejmu Wielkiego. Dochodzi w nim do starcia pogladow konserwatywnych z postepowymi. Powiazani rodzinnymi i towarzyskimi stosunkami ludzia maja rozny stosunek do proponowanych reform. Rzecznikami slucznaj sprawy sa mlodzi - Walery, Teresa, a za starego pokolenia _ Podkomorstwo, ktory wychowali swoich synow, oraz powiezona im Terese na patriotow. Bohaterami, ktorzy sa im przeciwstawieni, sa Starosta Gadulski ( wcielenie wszystkich sarmackich wad ), Staroscina ( kobieta rozkochana w francuskiej kulturze ) i fircyk Szermancki. Na scenie triumfuja milosc i sprawa narodowa. Utwor wywolal oburzenie osmieszonych sarmatow i zwolennikow zachodnich kultur.
Ogromna liczba symbolicznych odczytan i wielka ilosc funkcji motywu domu wynika stad, ze wiaze sie on z wartosciami fundamentalnymi dla kazdego czlowieka : miloscia, troskliwoscia i wspolczuciem. Kazdy powinien wracac do tego miejsca z uczuciem otuchy na srecu...