Depresja zaliczana do grupy zaburzeń afektywnych ,jest obecnie chorobą bardzo rozpowszechnioną .W krajach rozwiniętych obserwuje się wyraźny i progresywny wzrost liczby zachorowań .Wiązać to można z nasileniem zjawisk społecznych,które mogą stymulować takie zaburzenia. Należą tu : duże migracje ludności,izolację ,osamotnienie,brak poczucia bezpieczeństwa dużych grup społecznych,przemiany społeczno-polityczne,bezrobocie. Obok zawodów emocjonalnych i strat są to czynniki psychologiczne przyczyny wystąpienia depresji.

Inne to: wpływ związków chemicznych w przebiegu zatruć i uzależnień. Depresjogenne działanie mają leki stosowane w różnych schorzeniach, m.in. leki hipotensyjne,przeciwgruźlicze,przeciwnowotworowe,interferony,przeciwhistaminowe,steroidy nadnerczowe. Depresja często łączy się z chorobami somatycznymi,przewlekłymi.

Najważniejsza rola w procesie diagnostycznym przypada badaniu psychiatrycznemu. Polega ono nie tylko na uważnym wysłuchaniu skarg pacjenta i zadawaniu ukierunkowanych pytań, lecz także na wnikliwej obserwacji pacjenta. Ważne jest nie tylko to co pacjent mówi , ale także jak się wypowiada i jak się zachowuje.

Na obecność depresji mogą wskazywać następujące objawy:

• zubożona mimika,smutny lub napięty wyraz twarzy

• spowolniały sposób mówienia,monotonnym głosem,bez modulacji

• spowolniałe ,ociężałe ruchy

• niepokój ruchowy-częsta zmiana pozycji w czasie siedzenia,manipulowanie palcami rąk

• poczucie stałego zmęczenia,ociężałości

• uczucie niepokoju,lęku

• niechęć do pracy do wykonywania codziennych czynności

• brak satysfakcji,niechęć do życia

• zaburzenia uwagi i koncentracji

• zaburzenia snu

• zaburzenia apetytu

• dolegliwości bólowe-często głowy,różnych grup mięśniowych

• poczucie bezwartościowości,beznadziejności,myśli o własnej śmierci;

Niestety mimo rozpowszechnienia choroby ,szacunkowo wyliczono ,że jedynie jeden na pięciu chorych chorych na depresję korzysta z pomocy specjalistycznej. Nadal istnieją problemy z postawieniem diagnozy depresji o małym i średnim nasileniu -a taka może być leczona przez lekarza pierwszego kontaktu. Nasilone objawy depresji wymagają leczenia w poradni zdrowia psychicznego lub szpitalnego-dziennego lub stacjonarnego.

Spośród metod leczenia depresji najczęstsze i najskuteczniejsze jest leczenie farmakologiczne i psychoterapia. Stosuje się leki przeciwdepresyjne o różnym mechanizmie działania,leki normotymiczne,neuroleptyczne.

Pielęgniarka w leczeniu zaburzeń psychicznych spełnia ważna rolę w oddziaływaniach psychoterapeutycznych. Do takich oddziaływań można zaliczyć edukację zarówno chorego,jak i rodziny.Edukacja rodziny jest równie ważna jak edukacja pacjenta. Rodzina chorego potrzebuje pomocy w zakresie :

- rzetelnej informacji na temat choroby

- psychicznego wsparcia

- czasami pomocy socjalno- prawnej

Pielęgniarka powinna zatem poinformować rodzinę chorego o  objawach rozwijającej się depresji, rodzących się myślach samobójczych, konieczności przestrzegania reżimu, zasadach przyjmowania leków, sposobach spędzania czasu. To wszystko poprawi sytuację zdrowotną chorego chorego zmniejszy dyskomfort otoczenia.

Jest to działanie ważne w trakcie terapii ,po przeminięciu ostrych objawów,po wyleczeniu w celu zapobiegania nawrotom..

W fazie początkowej postępujemy z chorym jak w chorobie somatycznej . Należy pozwolić mu leżeć ,spać,uwolnić od podejmowania ważnych decyzji. Na tym etapie najbardziej efektywne jest leczenie farmakologiczne. Jednocześnie ważne jest wówczas edukowanie rodziny w zakresie samej choroby i postępowania z chorym,uświadomienie ,że najlepsza jest spokojna i życzliwa obecność bliskich .Należy ich upewniać ,że ten stan minie,że z chorobą się uporają. Jednocześnie trzeba rodzinę uczulić i pouczyć ,żen mogą się liczyć z ryzykiem próby samobójczej. Konieczna jest więc baczna obserwacja .Pielęgniarka informuje rodzinę, iż nie może ona ignorować wypowiadanych przez chorego myśli o śmierci, beznadziejności życia , ponieważ treści te sprzyjają powzięciu postanowienia o samobójstwie. Uświadamia więc rodzinie, jakie są sygnały ostrzegawcze dla niej. Rodzina powinna wiedzieć, że każde podejrzenie o myślach lub tendencjach samobójczych powinno być przekazane lekarzowi prowadzącemu.

Pielęgniarka udziela rodzinie informacji, jak chorego ochraniać przed zaostrzeniem lub powrotem choroby. Rodzina powinna:

 kontrolować, czy chory systematycznie zażywa leki, które skracają czas trwania depresji, a tym samym likwidują myśli samobójcze

 zapobiegać gromadzeniu i przedawkowaniu leków przez chorego chorego celach samobójczych

 wykluczyć dostęp chorego do potencjalnie zagrażających przedmiotów i urządzeń ( noże, leki, itp. )

 pozwolić i umożliwić choremu wyrażanie myśli samobójczych bez okazywania szoku i potępienia

 okazywać zrozumienie dla jego przeżyć

Kontakt z rodziną pielęgniarka powinna nawiązać równocześnie z przyjęciem chorego do szpitala, ponieważ rodzina jako naturalne środowisko jest wiarygodnym źródłem informacji o nim, ponadto będzie ona kontynuować opiekę nad pacjentem po zakończonej hospitalizacji.

Należy zatem udzielić jaj właściwych informacji na temat choroby ich członka rodziny, tzn informacji dotyczących:

 objawów choroby

 sposobów leczenia

 objawów ubocznych

 objawów będących sygnałem ostrzegawczym nawrotu choroby

 informacji na temat konieczności przestrzegania reżimu podczas przyjmowania leków

 sposobów spędzania wolnego czasu

 konieczności dalszego leczenia w warunkach domowych i ambulatoryjnych

Przy poprawie nastroju należy proponować pacjentowi rozszerzanie aktywności. Można go zachęcać ,aby przeciwstawiał się pesymizmowi,nie skupiał się na negatywnych myślach i poczuciu winy. Pielęgniarka w kontakcie chorym może rozpoznać życiowe problemy i stresy i próbować ukierunkować go na małe konkretne kroki ,jakie może on podjąć ,aby te problemy rozwiązać. Ważne dla dobrego nastawienia do procesu leczenia jest wiedza,że jest to proces długotrwały i wymaga cierpliwości i rozłożenia sił.

Przekaz jaki powinien płynąć od pielęgniarki jako członka grupy terapeutycznej powinien chorego i jego rodzinę upewniać że depresja to rozpoznanie medyczne takie jak każde inne i nie jest niczym wstydliwym.

Pielęgniarka aby przygotować chorego do optymalnego funkcjonowania poucza go aby prowadził regularny i higieniczny tryb życia. Ważne aby zwrócić uwagę na regularne odżywianie ,gdyż z depresją wiąże się najczęściej brak apetytu,a także aktywność fizyczną. Korzystny jest zwłaszcza aktywny wypoczynek na świeżym powietrzu i na słońcu. Informujemy chorego o zagrożeniu związanym z alkoholem,który daje pozorna ,chwilowa ulgę w samopoczuciu jednak nasila objawy depresji. Monza chorego zapoznać z dobroczynnym działaniem fototerapii. Pielęgniarka informuje również o funkcjonowaniu grup wsparcia dla chorych na choroby afektywne. grupy te wymieniają między sobą informacje na temat leczenia, hospitalizacji, strategi radzenia sobie, pomocy prawnej i socjalnej. Członkowie podtrzymują się nawzajem w  atmosferze zrozumienia i życzliwości. Pielęgniarka powinna również uzgodnić z rodziną:

 plan postępowania dotyczący leczenia farmakologicznego

 plan postępowania dotyczący trybu życia ( jeżeli to konieczne zmiana charakteru pracy )

 plan postępowania w przypadku pogorszenia się stanu zdrowia chorego.

Literatura:

Depresje i zaburzenia afektywni PZWL Warszawa2005

Depresja. Przyczyny,objawy,leczenie. L. Wandziel

Psychiatria. Repetytorium. A. Bilikiewicz,J. Landowski,P. Radziwiłłowicz warszawa 2003

O depresji. O manii. O nawracających zaburzeniach nastroju I.Koszewska Warszawa 2003

---