Periodyzacja literatury dwudziestolecia.

Początek- 1918r., BO: - odzyskanie niepodległości

KRYTYKA: zarzucenie języka młodopolskiego na rzecz nowego

PROZA: słaba zmiana, jedynie tematyczna

POEZJA: silna zmiana, powstanie nowych grup i programów (I wystąpienie ekspresjonistów- 1917, skamandrytów- 1918, futurystów- 1919)

Cezura wewnętrzna:

Wersja I: 1925-26 - cezura literacka bliska cezurze politycznej (przewrót majowy), „Przedwiośnie” z 1925 jako finał pierwszego etapu.

Wersja II: 1932- zmiana literatury ( w 1932 ukazują się pierwsze tomy „Nocy i dni” Dąbrowskiej, „Wspólny pokój” Uniłowskiego, „Szczury” Rudnickiego, „Kordian i cham” Kruczkowskiego, w 1933 „Pamiętnik z okresu dojrzewania” Gombrowicza, „Poemat o czasie zastygłym” Miłosza, „Zazdrość i medycyna” Choromańskiego, deklaracja „Przedmieścia”, 1934 :Sklepy cynamonowe” Schulza, „Szewcy” Witkacego).

Żółkiewski uwydatniając tę granicę dowodził, że wokół tej daty skupiają się nowe zjawiska: został zakończony proces pozaborowej integracji dzielnic, zawiązał się ogólnopolski chłopski ruch kulturalno- oświatowy, postęp profesjonalizacji zawodu pisarskiego

Marian Kisiel, Próba periodyzacji lit. polskiej po 1939: (podział bardzo szczegółowy)

Za Henrykiem Markiewiczem:

1. Faza wstępna 1914-18

2. faza ofensywna 1918- 26

3. faza szczytowa 1926- 32

4. faza późna 1932- 39

5. faza zanikowa po 1939

Jarzy Kwiatkowski, Dwudziestolecie międzywojenne

On dzieli to na poezję i prozę:

POEZJA

1. 1918 do początku lat 30.

1. 1918-27

Tutaj takie zjawiska jak: nurt ewolucyjny (wczesny skafander, ekspresjonizm), nurt „rewolucyjny” (futuryści, Awangarda Krakowska), powrót do źródeł (nurt ludowy- Bolesław Leśmian; egzotyka)

2. 1927- początek lat 30.

Tutaj klasycyzm skamandrytów, poezja społeczna, drugi okres awangardy

2. Początek lat 30.- 1939

Tutaj: -poezja „pierwszego wyrazu” (poezja typu skamandryckiego)

-poezja „drugiego wyrazu” (awangarda)

-poezja „trzeciego wyrazu” (wizjoneryzm- Czechowicz, żagaryści)

PROZA

1. 1918- 1932

1. 1918- 26 (tematyka wojenna, literatura faktu, tematyka polityczna, realizm psychologiczny, powieść historyczna, nowatorska proza poezjo podobna, proza fantastyczna

2. 1926- 32 (nurty ekspresjonizujące- prymitywizm, oniryzm, metaforyzm, psychologiczny realizm klasycyzujący, proza nowatorska, kontynuacja powieści historiozoficznej- Witkacy)

2. 1932- 39

Tutaj proza ekspres jonizująca, proza realizmu społecznego i psychologicznego, wielcy nowatorzy: Witkacy, Gombrowicz, Schulz, proza nowego „tragicznego pokolenia”

DODATEK: Periodyzacja literatury XX wieku w perspektywie pokoleniowej:

1. Urodzeni między 1894 a 1899: Pawlikowska- Jasnorzewska, Peiper, Iłłakowiczówna, Tuwim, Wierzyński, Iwaszkiewicz, Słonimski, Wittlin, Broniewski, Lechoń, Kuncewiczowa, Wat, Przyboś, Jasieński, Brzękowski, Ważyk.

Debiut: 1918- 22

2. Pokolenie 1910: Jastrun, Czechowicz, Choromański, Gombrowicz, Fik, Gałczyński, Breza, Parnicki, Buczkowski, Zagórski, Uniłowski, Łobodowski, Andrzejewski, Wyka, Putrament, Miłosz, Miciński, Rudnicki, Rymkiewicz-> wchodzą na początku l.30 . Ich debiuty stanowią jeden z powodów, aby przyjmować 1932 za wewnętrzna cezurę dwudziestolecia.

Przeżycia pokoleniowe: wielki kryzys gospodarczy, sprawa Berezy, zaostrzenie tendencji totalitarnych i propagandy państwowotwórczej, narastająca agresywność endecji

3. Pokolenie Kolumbów lub rocznik 1920: Herling- Grudziński, Kamieńska, Baczyński, Stroiński, Bratny, Różewicz, Borowski, Gajcy.

Przeżycia pokoleniowe: zbrojna konspiracja, partyzantka, powstanie warszawskie.

Debiutują w czasie wojny albo w 1945

4. Pokolenie pryszczatych: Wirpsza, Szymborska, Konwicki, Nowak. Określenia „pryszczaci” użył Kott mając na myśli ich młodzieńczą zapalczywość

Debiutują w prasie młodzieżowej w l. 1948-49. Jest to Szturmowa kadra realizmu socjalistycznego. Rozsypują się w 56, kiedy rozpadł się socrealizm

5. Pokolenie „Współczesności” albo pokolenie '56: Mrożek, Błoński, Odojewski, Bursa, Harasymowicz, Terlecki, Hłasko, Grochowiak, Bryll, Rymkiewicz, Grynberg, Stachura.

Urodzeni między 1930-1935. Przeżycia pokoleniowe: Październik (powrót swobód twórczych, działalność klubów młodej inteligencji. Charakteryzuje ich świadomy antysemityzm, zainteresowanie kulturą peryferyjną (podmiejską, prowincjonalną, jarmarczną)

W tym samym czasie następuje zmiana pokolenia na emigracji. Nowe pokolenie:

6. Pokolenie „Kontynentów”: Śmieja, Taborski, Czaykowski, Czerniawski, Sito, Busza.

Przebywają w Wielkiej Brytanii, w 1959r. skupiają się wokół pisma „Kontynenty- Nowy Merkuriusz”. Piszą po polsku i utrzymują kontakty z krajem.

7. Orientacja Poetycka Hybrydy, czyli pokolenie 60: Gąsiorowski, Jerzyna, Górzański, Bordowicz, Waśkiewicz. Autor uznaje, że jest to raczej sytuacyjna grupa literacka.

8. Nowa Fala: debiut lata 70., Barańczak, Lipska, Kornhauser, Krynicki, Wojaczek, Zagajewski.

Przeżycia pokoleniowe: wydarzenia '68 i `70

1

---