Nicollo Machiavelli (1469-1529). „II Principio” było reakcją pisania na postępujący rozkład jego ojczyzny. Dzieło zostało napisane w 1513r., wydane jednak zostało kilka lat po jego śmierci(w 1532r).
„Książę” nie jest traktatem o tym jakie państwo i jego władca być powinno, ale traktatem o tym jakimi są faktycznie. Autor podał i analizował działania bardziej lub mniej wybitnych władców w historii, zwłaszcza Cezara Borgii.
Tytuł „II Principio” pochodzi z łac. słowa princip, co oznacza „ pierwszy” w znaczeniu "pierwszy wśród równych”. Księciem wg Machiavellego można było zostać poprzez:
- fortunę (los)
- władzę nadaną przez lud
-dokonanie zbrodni
FORTUNA
W średniowieczu Fortunę - symbolizowało zmienne w obrotach koło, renesans upowszechnił symbol fortuny do postaci okrętu, podkreślając w ten sposób znaczenie ludzkiej energii, możliwość pokierowania losem. Machiavelli sądził, iż los przesądza tylko połowę ludzkich poczynań, ale „pozostawia nam kierowanie drugą ich połową”. Fortunę przyrównał do rwącej rzeki: jej woda niszcząc ludzkie dzieła może być zahamowana lub osłabiona przez tamy i groble. Fortuna uderza tam gdzie nie ma oporu: „ gdzie ludziom brakuje dzielności, los najchętniej demonstruje swą moc.
FORTUNA A WŁADZA
Fortuna (los) jest umiejętnością utrzymania się przy władzy. Autor sceptycznie ocenił szanse trwałości władzy tych, którzy zdobyli ją w ten sposób. Machiavelli uważał, że dobra (…) i los są najmniej stałymi rzeczami na świecie. Jedynie osoba, która posiada dzielność (virtu) jest w stanie wyrobić w sobie talenty do zachowania tego co mu fortuna przyniosła. Autor powołał się na Franciszka Sforzę ( dzięki swej wrodzonej dzielności stał się ksieciem Mediolanu utrzymał swą władzę )oraz na Cezarego Borgię (zdobył władzę dzięki „ szczęśliwej gwieździe swego ojca”. Nie utrzymał władzy - złośliwość losu.
WŁADZA ZDOBYWANA WŁASNYM ORĘŻEM LUB DZIELNOŚCIĄ
Mirtu (cnota, talent, dzielność) to wg autora zdolności niezbędne do realizowania celów. Samo pojęcie mirtu ma swe źródło u filozofów i pisarzy politycznych. Republikańska mysl polityczna rzymska powiązała virtus przede wszystkim ze służbą państwu.
VIRTU A WŁADZA, RZĄDY
Mirtu rządzącego poznaje się po tym czy trafnie i rozumnie umie rozkazywać. Rozumnie zaś rozkazuje ten, który znajdzie właściwy stosunek między swymi cechami a cechami tych którymi rządzi. Jako przykład Machiavelli podał Mojżesza, Romulusa a więc antycznych twórców państw. Umieli oni przekonać lud, a akceptacja władzy przez lud jest główną podstawą jego sukcesu.
NADANIE WŁADZY PRZEZ LUD
Autor uważa, że władca, który osiągnął władzę dzięki ludowi powinien utrzymać z nimi przyjaźń, co wg Machiavellego nie jest rzeczą trudną wystarczy tylko że nie dozna ucisku. Natomiast jeżeli władza została zdobyta dzięki możnowładcom Książe powinien zjednać sobie lud „przez roztoczenie nad pieczy”. Są dwa rodzaje sprawowania władzy:
- sami sprawują rządy
- za pomocą urzędników = osłabiają władzę księcia
PAŃSTWO KOŚCIELNE
Spoczywają na podstawach starożytnych wynikających z religii. Machiavelli uważa, że Kościół doszedł do świeckiej potęgi- Papież Aleksander VI( po nim Juliusz II) - wzmocnili oni bardzo pozycję kościoła jak samego papieża.
Nicollo Machiavelli sądził, iż kto chce przestrzegać zasad dobra musi nieuchronnie zginąć wśród tych, którzy dobrymi nie są”. Wśród anarchicznych arystokratów, rozpolitykowanych biskupów, próżnego ludu - przestrzeganie zasad moralnych musi spowodować klęskę. Uczciwość i dobra wola to piękne cechy, ale sukces odnoszą władcy, którzy posługując się podstępem, egoizmem, nie szanują danego słowa, łamią traktaty. Doskonale byłoby, gdyby władca był łagodny i hojny ale w praktyce hojność prowadzi do wzrostu podatków rodzi nastroje buntu, a łagodność traktowana jest jako oznaka słabości. Powinni podwładni kochać swojego władcę często jednak książę musi wybrać budzenie strachu, a nie miłość. Okrucieństwo we właściwym czasie, rozmiarach bywa cnotą władcy. Wszystkie te twierdzenia formułował Machiavelli na tle faktów politycznych. Władca powinien stwarzac pozory wszelkich cnót, bez skrupułów łamiąc jednak w razie potrzeby reguły moralne czyny odrażające powinien robić ktoś za niego. Wszystkie okrucieństwa powinien wykonywać jednocześnie, by trwały jak najkrócej , natomiast dobrodziejstwa pomału. Książę powinien być lisem i lwem. Władca może wzbudzać strach, ale nie wolno mu budzić nienawiści. Najlepszą fortecą ( obroną) dla księcia jest „ nie bycie w nienawiści u ludzi”. Twierdze bywają pożyteczne albo szkodliwe. Budować je należy wtedy kiedy ksiażę obawia się swoich poddanych niż wrogów z zewnątrz.
Księstwa dziedziczne => Książę aby utrzymać władzę musi użyć pewnych środków, są to:
- udać się do kraju zdobytego i osiąść się w nim
- osadzenie kolonii
Machiavelli „ godzi się zauważyć, że ludzi powinno się zjednywac pieszczotą albo tępić”.
Kolonie nie są dla ksiecia szkodliwe, zakładać je można małym kosztem, są wierne i nie czynią niezadowolenia. Kolonie np. zakładali Rzymianie.
Powszechna zasada Machiavellego: „ Ten który na potęgę cudzą pracuje, sam ginie”
Machiavelli stworzył wizję idealnego państwa, społeczeństwa. Od innych utopistów różni go jednak to, iż ukazuje on jednak jak powinna wyglądać idealna droga do zdobycia władzy. Idealne państwo i władza może stworzyć tylko idealna jednostka.
Idealna jednostka zsyła los. Jest ona w stanie zapewnić społeczeństwu bezpieczeństwo- pierwszy warunek do spełnienia idealnego państwa. Idealny władca jest skuteczny.
„II Principio” jest dziełem bardzo paradoksalnym.