Czynniki środowiska rodzinnego wg E. Jackowskiej:

1. społeczno-ekonomiczne, określające pozycję społeczną i ekono­miczną rodziny i jej poszczególnych członków:

• warunki bytowe rodziny: poziom dochodów, sytuacja miesz­ka­niowa;

• źródła utrzymania rodziny - zawód rodziców i innych doro­słych członków rodziny, źródła utrzymania rodziny nie zwią­zane z pracą zawodową jej członków;

• więź pomiędzy rodziną a środowiskiem - więź z dalszą ro­dziną, więź sąsiedzka, więź z grupą etniczną itp.

1. kulturalne, określające poziom kultury życia codziennego:

• wykształcenie rodziców i innych członków rodziny;

• wzorzec kulturalny obowiązujący w rodzinie, określający m. in. podział obowiązków domowych w rodzinie, zasady wy­chowywania dzieci i sposób spędzania czasu wolnego;

• poziom potrzeb kulturalnych rodziców i innych członków ro­dziny.

3. pedagogiczne, określające metody i środki stosowane w wycho­waniu dzieci:

• warunki opieki nad dzieckiem, kontrola zachowania dziecka;

• normy i wartości przekazywane dziecku w wychowaniu;

• zakazy i wymagania;

• nagrody i kary.

4. psychologiczno-społeczne, określające strukturę rodziny, sto­sunki wewnątrzrodzinne, właściwości osobowości rodzi­ców i innych członków rodziny:

• struktura rodziny - skład osobowy, stosunki prawno-spo­łeczne łączące członków rodziny, liczba dzieci w rodzinie, po­zycja dziecka określona przez kolejność jego narodzin;

• więź uczuciowa między dzieckiem a matką i ojcem;

• więź uczuciowa między matką a ojcem;

• więzi uczuciowe między innymi członkami rodziny;

• osobowościowe cechy matki, ojca i innych członków ro­dziny.

Czynniki środowiska rodzinnego wg S. Kawuli:

1. ekonomiczno-społeczne:

• wielkość rodziny i jej struktura,

• pochodzenie społeczne rodziców,

• źródła utrzymania rodziny (zawód ojca, dochodowość ro­dziny),

• sprawowanie opieki materialnej nad dziećmi (warunki mieszka­niowe rodziny, jakość odżywiania, jakość ubioru dzieci),

• podział pracy i ról w rodzinie (np. praca zawodowa matki poza domem lub praca produkcyjna dzieci);

2. kulturalne:

• wykształcenie rodziców lub dokształcanie się i zdobywanie kwalifikacji przez rodziców i innych członków rodziny,

• wzory kulturowe i wychowawcze uznawane przez rodziców,

• sposoby spędzania wolnego czasu przez członków rodziny (ko­rzystanie ze środków kultury masowej i inne formy),

• stosunek rodziców do nauki szkolnej dzieci i ich przyszłego za­wodu (stwarzanie warunków do nauki w domu i w szkole, problem planu życiowego dzieci),

• stosunek członków rodziny (rodziców) do tradycji i nowości;

3. psychopedagogiczne:

• ogólna atmosfera panująca w środowisku rodzinnym (występu­jące zaburzenia, więzi uczuciowe między wszystkimi członkami rodziny),

• charakter stosunków pomiędzy rodzicami,

• charakter stosunków pomiędzy rodzicami a dziećmi,

• charakter kontroli rodziców nad dziećmi,

• stosowane środki wychowawcze.

---