WYKŁAD 1: ORGANIZACJA JAKO OBIEKT ZARZĄDZANIA

Organizacja- grupa społeczna utworzona w pewnym celu zaplanowanym przez założyciela, która funkcjonuje według pewnych reguł i zasad. Istotą organizacji jest świadomość zasad, reguł misji, celów oraz wspomagania działań. Do jej poprawnego funkcjonowania potrzebne są środki (zasoby) rzeczowo- finansowe i ludzkie. Ich ilość zależy od wielkości i metod działania organizacji.

Struktura organizacji- wewnętrzny porządek, układ złożony z poszczególnych elementów organizacji oraz ich wzajemnych powiązań

Podsystem zarządzania- kadra zarządzająca: kształtują strukturę, definiują cele

Za twórców naukowej teorii organizacji i zarządzania uważa się:

• F. W. Taylora

• K. Adamieckiego

• H. Fayola

Cechy organizacji z punktu widzenia procesu zarządzania:

• Celowość

• Względne wyodrębnienie z otoczenia (to an co organizacja ma wpływ i to, co ma wpływ na organizację)

• Zdolność do adaptacji i uczenia się

• Probabilistyczny charakter procesów zachodzących w organizacji

• Dążność do przetrwania

• Złożoność (trudno opisać organizację)

Wybrane spojrzenia na organizację:

1. Spojrzenie prakseologiczne- informuje jak działać sprawnie w zespole (przedsiębiorstwo jako narzędzie osiągania efektu organizacyjnego, zapewniającego człowiekowi wyższą sprawność działania w zespole, niż działania realizowanego indywidualnie)

• Podział pracy

• Większa wydajność pracy jednostki

• Działanie na większą skalę

2. Spojrzenie systemowe - organizacja traktowana jako system złożony z powiązanych ze sobą podsystemów - przedsiębiorstwo jako system składający się z podsystemu kierującego wykonawczego, funkcjonujących w celu przetwarzania zasileń materialno - energetycznych i informacji w zadane wyjścia (wyroby, usługi, informacje)

3. Spojrzenie socjologiczne - przedsiębiorstwo jako koalicja grup społecznych o konfliktowych interesach i oczekiwaniach

Powiązania przedsiębiorstwa z głównymi grupami interesów:

1. Stale rozpoznawać, badać wymagania grup

2. Projektować rozwiązania tak, aby każda z grup otrzymała minimum

3. Umieć przekonać grupy do rozwiązań

Typy organizacji

KRYTERIUM PODZIAŁU	TYPY ORGANIZACJI
Główny powód istnienia	Dochodowe D=P-K >0 Niedochodowe (np. uczelnia)
Własność zasobów	Państwowe ~20% Samorządowe Spółdzielcze Prywatne ~80%
Wielkość	Duze (powyżej 249 osób zatrudnionych) Średnie Małe (do 50 osób zatrudnionych) Mikro (do 10 osób zatrudnionych) Małe i średnie przedsiębiorstwa wspierane są dotacjami
Status (pozycja prawna)	Osoby fizyczne (wspólnicy odpowiadają za zobowiązania swoim majątkiem = solidarność) Osoby prawne (przedstawicielem jest właściciel)
Wiek (faza życia)- decydują o tym procesy zachodzące w przedsiębiorstwie	Nowopowstałe- ( tworzenie, kreacja) jest ona wówczas mała i prosta zarządzana zwykle przez jednego osobnika. Charakterystyczne cechy to, to, że - podejmowane są działania przedsiębiorcze -porządkuje się zasoby - załoga jest kreatywna, twórcza, pomysłowa, innowacyjna Znajdujące się w fazie wzrostu Dojrzałe Znajdujące się w fazie schyłku

WYKŁAD 2: ZARZĄDZANIE JAKO RODZAJ DZIAŁANIA ZORGANIZOWANEGO I DYSCYPLINA NAUKOWA

ZARZĄDZANIE - zestaw działań (obejmujących planowanie i podejmowanie

decyzji, organizowanie, przewodzenie (kierowanie ludźmi) i kontrolowanie), skierowanych na zasoby organizacji i wykonywanych z zamiarem osiągnięcia celu w sposób sprawny i skuteczny.

 Sprawność - im działanie jest bliższe posiadaniu walorów dobrej roboty

 Skuteczność - stopień osiągnięcia celu (ów)

 Korzystność - nadwyżka wyniku użytecznego (efektu) nad kosztami działania

 Ekonomiczność - stosunek wyniku użytecznego do kosztu działania jest większy od 1

Cechy zarządzania jako dyscypliny naukowej

• Interdyscyplinarność

• Ścisły związek praktyką (teorie tworzą praktycy uogólniając swoje obserwacje, aby inni nie popełnili ich błędów)

• Stały, dynamiczny rozwój

• Wielkość szkół i koncepcji

• Stosunkowo krótka historia (ok. 100 lat teorii)

Typy otoczenia a orientacje w zarządzaniu przedsiębiorstwem

1. ORIENTACJA PRODUKCYJNA (1880 - 1930) - popyt na produkty przemysłowe w USA, nowe rozwiązania technologiczne, postęp

2. ORIENTACJA MARKETINGOWA (1930 - 1960) - znaleźć chętnych do kupna produktu

3. ORIENTACJA GLOBALNA (1960 - ?) - łatwiejszy przepływ pieniędzy, produktów, ludzi, technologii między krajami

Trzy zasady zarządzania orientacji produkcji (3*S)

• Specjalizacja pracowników (podział pracy - każdy robi to, co robi najlepiej)

• Standaryzacja (ujednolicenie produktów, warunków pracy, struktur organizacyjnych)

• Synchronizacje czasu wykonywania poszczególnych czynności

Skutki globalizacji:

• Wzrost siły kapitałowej i wielkości przedsiębiorstw realizowany głównie poprzez fuzje oraz przyjazne i wrogie przejęcia

• Przemieszczanie kapitału i miejsc pracy do krajów o tanich czynnikach produkcji (Polska 7 E, Rumunia 3E, Bułgaria 2E, Chiny…)

• Wprowadzenie nowych strategii konkurencji (np. strategii wyprzedzania w czasie) - krótki czas życia produktu

• Przebudowa struktur organizacyjnych w celu zwiększenia ich elastyczności i ukierunkowania działań firmy na potrzeby klientów (koncepcje re engineeringu i Lean management)

• Wyłączenie źródeł zaopatrzenia i funkcji pomocniczych ze struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa (koncepcja outsourcingu)

• 
  Powstawanie przedsiębiorstw wirtualnych (zakupy przez Internet) zubożenie kontaktów społecznych

• Zmiana form zatrudnienia pracowników (telepraca, samo zatrudnienie, elastyczne formy zatrudnienia)

• Wzrost znaczenia kapitału intelektualnego, przedsiębiorczości, zarządzania wiedzą i wartościami

WYKŁAD 3: PLANOWANIE DZIAŁALNOŚCI ORGANIZACJI

PLANOWANIE - to proces polegający na ustalaniu kierunków działania na podstawie

-celów

-faktów

-dobrze przemyślanych ocen

Dotyczy przyszłości, a więc stanów, które będą ukształtowane przez inne czynniki niż te, które ukształtowały stan obecny. Poszukuje ono odpowiedzi na pytania

-dokąd zmierzam?

-w, jakim otoczeniu się znajduję?

-jak się dostanę tam gdzie zmierzam

Proces planowania jest etapowy i obejmuje

-określenie tego, co chcemy osiągnąć

-dokonanie oceny sytuacji, w jakiej się znajduje organizacja zarówno zewnętrzny i jak w kontekście szans i zagrożeń płynących z otoczenia oraz aktów i słabości

własnych

-ustalenie procedury zamiany zasobów w rezultaty

-ustalenie harmonogramu działań (terminów ich rozpoczynania i kończenia)

-określenie osób odpowiedzialnych za poszczególne zadania

-sprawdzanie wykonalności planów

Planowanie posiada istotne znaczenie dla funkcjonowania organizacji gdyż:

-pozwala wpływać na kształt jej przyszłości

-redukuje poziom niepewności w działaniu

-skupia uwagę na oszczędnym gospodarowaniu nieruchomościami

-ułatwia pracownikom orientację w celach organizowania jej hierarchii i powiązaniach

-umożliwia przygotowani do przetrwania ewentualnych kryzysów

Zarzuty wysuwane przeciw planowaniu sformalizowanemu

• Planowanie prowadzi do usztywnienia organizacji (niebezpieczeństwo fetyszowania planów)

• Nie da się opracować realnego planu do organizacji, która funkcjonuje w dynamicznym (przypadkowym i nieprzewidywalnym) otoczeniu

• Sformalizowane planowanie może ograniczać intuicję i pomysłowość zarządzających (organizacje, które szybko się rozwijają, osiągają swoje powodzenie przede wszystkim dzieki czyjejś wizji, a nie planom)

Kontrargumenty

• Brak planów może prowadzić do chaosu w organizacji (dublowania czynności, nie podejmowania potrzebnych działań, brak kontroli)

• Gdyby organizacje funkcjonowały w nie zmieniającym się otoczeniu, to planowanie byłoby niepotrzebne

• W miarę realizacji wizje podlegają formalizacji

System planów organizacji

Podstawowe zasady planowania i cechy dobrego planu

ZASADY PLANOWANIA	CECHY DOBREGO PLANU
Obiektywność	Realność i wiarygodność (z marzeń zejść na ziemię)
Elastyczność	Wariantowość (kilka planów działania, każdy inny, zazwyczaj są 3:optymistyczny, neutralny, pesymistyczny)
Orientacja na otoczenie	Otwartość
Heurystyczność (twórczość)- planowanie w oparciu o marzenia, oryginalność	Oryginalność
Koordynacja prac planistycznych	Spójność

Od misji do wyników działalności przedsiębiorstwa

MISJA WIZJA

Misja- określa główny powód istnienia firmy przez niezmienne wartości (zasady postępowania)

• Zapewnia ciągłość i stabilność

• Zapewnia stosunkowo stały punkt oparcia

• Ogranicza ilość potencjalnych kierunków rozwoju do tych, które są zgodne z ideologią firmy

• Sprowadza działania do prostej maksymy: to jest nasza rdzenna ideologia i będziemy jej wierni

Wizja - wyznacza ambitny, śmiały i wymierny cel firmy stymulujący jej rozwój

• Prowadzi do ciągłych zmian

• Skłania do bycia w ciągłym ruchu

• Poszerza możliwości rozwojowe firmy

• Otwiera nowe obszary działania zgodnie z zasadą: „każdy kierunek rozwoju jest dobry, byleby był zgodny z naszą ideologią”

Strategie normatywne na poziomie przedsiębiorstwa

1. Strategia wzrostu - zwiększenie skali operacji, co może przejawiać się w potaci wzrostu dochodów, udziału w rynku zatrudnienia. Cel- poprawa pozycji konkurencyjnej

• Specjalizacji (koncentracji) - wszystkie zasoby ulokowane w jednej dziedzinie, np. Coca- cola

• Dywersyfikacji (koncentrycznej lub konglomratowej (wiele dziedzin)

• Integracji (do przodu lub do tyłu)

2. Strategia stabilizacji - firma nadal obsługuje ten sam rynek, stosowana, gdy efektywność jest zadowalająca

3. Strategie defensywne(cięć) - zmniejszenie skali działań, wycofanie z nierentownych rynków. Cel- szybka poprawa rentowności i przywrócenie płynności finansowej

• Częściowa wyprzedaż zasobów

• Przeniesienie zasobów do innego sektora

• Sprzedaż lub likwidacja jednostki biznesu

4. Strategie mieszane

Podstawowe techniki (narzędzia) planowania strategicznego

• Scenariusze przyszłości

Rodzaje i przedmiot strategii funkcjonalnych:

1. Finansowa

• Źródła i koszt kapitału

• Polityka zadłużeniowa

• Skala i kierunki inwestowania

• Polityka

2. Personalna

• Źródła rekrutacji i zasad selekcji pracowników

• Rozwój pracowników

• Systemy motywacyjne

3. Badań i rozwoju

• Rozwoju prod.

• Doskonalenia techniki i technologii

• Polityka w zakresie licencji i patentów

4. Produkcji (działalności operacyjnej)

• Jakość

• Wydajność

• Źródła zaopatrzenia

• Obsługa działalności

5. Marketingowa i sprzedaży

• Struktura sprzedaży

• Pozycja rynkowa

• Kanały dystrybucji

• Aktywizacja sprzedaży

• Polityka cen

• Polityka wobec opinii publicznej

Rodzaje strategii konkurencji

KRYTERIA PODZIAŁU	TYP STRATEGII	SPOSÓB ZACHOWANIA PRZEDSIĘBIORSTWA
Stopień ekspansywności zachowań (jak się zachowujemy)	Agresywna (ekspansywna) Strategia przywódcy	Agresywna penetracja rynku, zdobywanie nowych segmentów, rozbudowa kanałów dystrybucji, nacisku na innowację
		Strategia naśladowcy	Naśladowanie firm posiadających najlepsze pozycje rynkowe, najnowocześniejsze technologie, najlepsze produkty itp.
	Zasięg konkurencji	Konkurowanie na całym rynku	Działania w całym sektorze, obejmują wszystkie grupy klientów i produktów
		Strategia niszy rynkowej	Przedsiębiorca skupia się na wybranej grupie klientów lub wybranej grupie produktów lub wybranym rynku geograficznym
	Przedmiot (narzędzia) konkurencji (czym konkurujemy)	Strategia wiodącej pozycji kosztowej	Firma dąży do osiągnięcia możliwie najniższych kosztów głównie poprzez wykorzystanie efektu skali (krzywej doświadczenia). Największy udział w rynku - największa sprzedaż - najniższe koszty jednostkowe - najwyższa rentowność
		Strategia wyróżnienia (dyferencjacji)	Przedsiębiorca dąży do wyróżnienia oferowanego dobra i nadania mu szczególnego charakteru środkami realizacji strategii, np. poprzez jakość produktu, oferowanie dodatkowych korzyści, ulepszanie obsługi klientów

Charakterystyka biznesplanów

Główne elementy składowe (na treść biznesplanów składają się):

• Diagnoza i prognoza wewnętrznych i zewnętrznych warunków funkcjonowania przedsiębiorstwa

• Definicje celów i strategii

• Zestawienia zasobów rzeczowych, osobowych i finansowych koniecznych do zaangażowania w działalności gospodarczej

• Przewidywane warunki finansowe

• Charakterystyka czynników poziomu ryzyka

Funkcje (główni odbiorcy):

• Biznesplany pełnią funkcje wewnętrzną, stanowią podstawę decyzji podejmowanych przez kierownictwo firmy oraz funkcje zewnętrzną dostarczającą informacji przede wszystkim bankom i inwestorom

Sytuacje w których są sporządzane:

• Utworzenie nowego przedsiębiorstwa

• Zmiana celów i strategii firmy

• Realizacja dużego przedsięwzięcia inwestycyjnego

• Wprowadzenie nowego produktu na rynek

• Wejście na nowy rynek z nowym bądź dotychczasowym produktem

Biznesplan to zbiór planów

Przykłady planów rzeczowych i finansowych

Pojecie budżetu

Szczegółowy plan wyznaczający osrodkowi odpowiedzialności ilościowo lub wartościowo wyrażone zadania oraz określający środki (nakłady) na ich realizację. Budżet wyznacza wejścia i wyjscia. Sporządzanie budżetu następuje po właściwym planowaniu i polega na przetwarzaniu planów na konkretne wielkości zadane.

Rodzaje budżetowania

• Koordynacja i interpretacja działań realizowanych przez różne komórki organizacyjne przedsiębiorstw

• Komunikowanie

• Kontrola

• Motywowanie

WYKŁAD 4: PROCESY ORGANIZOWANIA (KSZTAŁTOWANIE I BADANIE STRUKTUR ORGANIZACYJNYCH)

Organizowanie- pozyskiwanie ludzi, rzeczy i kapitału i ich racjonalne rozmieszczenie.

Podstawowe składniki struktury organizacyjnej:

• Czynność elementarna - czynność, która może wykonywać jedna osoba

• Stanowisko pracy - czynność lub zbiór czynności elementarnych przydzielonych do realizacji jednemu pracownikowi

• Komórka organizacyjna- zbiór stanowisk pracy wraz ze stanowiskiem kierowniczym

• Oddział/dział/ departament - zbiór komórek organizacyjnych

Więzi organizacyjne (powiązania)

• Więź służbowa (hierarchiczna) - więź między kierownikiem a podwładnym. Jej treścią jest wydawanie poleceń i kontrolowanie.

• Więź sztabowa (funkcjonalna) - miedzy doradcą a osobą korzystającą z rady

• Więź współdziałania (techniczna) - między osobami uczestniczącymi w realizacji danej czynności na warunki równoprawnych podmiotów

• Wieź informacyjna - między nadawcą a odbiorcą informacji. Jej treścią jest przekazywanie wiadomości o tym, o czym odbiorca chce lub powinien wiedzieć.

Etapy, zasady i rezultaty budowy struktury organizacyjnej

Etapy	Zasady		Rezultaty
Identyfikacja i grupowanie czynności elementarnej Grupowanie stanowisk pracy (segmentacja struktury) Ustalanie hierarchii organizacyjnej i alokacja władzy kierowniczej	Stopień specjalizacji powinien umożliwiać nabywanie wprawy, lecz nie powinien powodować monotonii		Przedmiotowe stanowiska pracy
		Kryteria grupowania: rodzaj funkcji rzeczowej, produkt, klient, rynek geograficzny		Struktura funkcjonowania wg. Produktu, grup klientów, rynku geograficznego
		Optymalna rozpiętość kierowania i liczba szczebli zarządzania. Zgodność zakresów uprawnień i odpowiedzialności		Struktury: wysmukła i płaska, scentralizowana i zdecentralizowana
Projektowanie mechanizmów Formalizacja struktury		Struktura powinna umożliwiać i wymuszać integrowanie działań specjalistycznych stanowisk pracy i komórek organizacyjnych	Plany, reguły i procedury, struktura zadaniowa, stanowisko koordynatora
				Stopień sformalizowania należy dostosować do celów organizacji, kwalifikacji pracowników, typu otoczenia, wielkości organizacji	Dokumentacja organizacyjna

Biznesplany (utworzenia organizacji, inwestycji, restrukturyzacji)

---