PIELĘGNIARSTWO PEDIATRYCZNE 2014/15

Istota choroby (definicja), przyczyny, objawy, postępowanie zasady leczenia, zasady pielęgnowania, zasady zapobiegania powikłaniom, zasady profilaktyki, główne problemy pielęgnacyjne dziecka:

1.Biegunki infekcyjne (oraz odwodnienie - stopnie'')

Biegunką u niemowlęcia określamy stan, kiedy oddaje ono 3 lub więcej wolnych stolców w ciągu doby, lub też w tym samym czasie 1 wolny stolec z domieszką krwi, ropy lub śluzu. Biegunki i towarzyszące jej niejednokrotnie wymioty mogą być przyczyną niebezpiecznych dla zdrowia i życia zaburzeń przemiany materii - a głównie przemiany wodno- elektrolitowej i kwasowo- zasadowej.

Pod względem przyczynowym zespoły biegunkowe można podzielić na:

- biegunki spowodowane infekcją (zakażeniem),

- biegunki wywołane błędami w żywieniu,

- biegunki związane z błędami pielęgnacyjnymi lub będące wynikiem ubocznego działania środków leczniczych,

- biegunki na tle wrodzonych zaburzeń biochemicznych lub wad anatomicznych przewodów pokarmowych (tzw. biegunki konstytucjonalne).

Biegunki infekcyjne powstają wskutek zakażenia przewodu pokarmowego bakteriami, wirusami, grzybami lub pierwotniakami. Przyczyną mogą być również zakażenia pozajelitowe szerzące się drogą krwi. Pierwotniakiem, który najczęściej wywołuje biegunkę jest lamblia. Przyczyną biegunki jest stan zapalny błony śluzowej jelit, powodujący zaburzenia wchłaniania i trawienia oraz nasilający w znacznym stopniu perystaltykę jelit. Do zaburzenia przewodu

pokarmowego w przebiegu infekcji przyczynia się dodatkowo towarzysząca jej gorączka i osłabienie łaknienia.

Jest to stan szczególnie niebezpieczny dla noworodków i niemowląt, u których bardzo szybko dochodzi od odwodnienia i zaburzeń równowagi kwasowo-zasadowej oraz zaburzeń jonowych, co może być w tym wieku przyczyną zgonu. Ostra biegunka to stan, w którym dziecko oddaje 3 lub więcej wolnych stolców w ciągu 12 godzin lub w tym samym czasie jeden, płynny, luźny stolec zawierający krew, ropę lub śluz. Natomiast niemowlęta karmione piersią mogą wydalać w ciągu 12 godzin 3 lub więcej wolnych stolców. U dzieci w pierwszym roku życia czynnikiem etiologicznym wywołującym biegunkę są zakażenia wirusowe i/lub bakteryjne. Są to głównie rotawirusy lub bakterie z grupy Enterobacteriaceae. Namnażają się one w przewodzie pokarmowym (jelicie cienkim lub grubym), wydzielając toksyny powodujące biegunkę.

Objawy kliniczne:

-nagłe wystąpienie wolnych stolców u dziecka dotychczas zdrowego

-dochodzi do utraty masy ciała,

- zaburzenia w gospodarce wodno-elektrolitowej.

Odwodnienie organizmu może być: izotoniczne, hipotoniczne oraz hipertoniczne.

W zależności od stopnia odwodnienia objawy kliniczne mogą być różne. Obserwuje się:

- zapadnięcie ciemienia,

- gałek ocznych

- podsychanie błon śluzowych

- przyspieszenie tętna,

- sinicę

- zaburzenia krążenia i świadomości

- oliguria

-wzrasta temperatura ciała

- mogą wystąpić drgawki.

Leczenie wielokierunkowe polega na:

_ odpowiednim postępowaniu dietetycznym,

_ wyrównywaniu zaburzeń metabolicznych,

_ ewentualnej antybiotykoterapii.

Postępowanie pielęgnacyjne:

Celem opieki jest przywrócenie prawidłowych wypróżnień, zapobieganie odwodnienia i zapewnienie czystości.
Postępowanie:

■ Obserwacja wyglądu i liczby wypróżnień,

■ Zachowanie czystości w okolicach odbytu przez częste podmywanie i kąpiel całego ciała, prawidłową pielęgnację, (częsta zmiana pieluch u małych dzieci, mycie okolic pośladków po każdorazowym oddaniu kału, zabezpieczenie skóry poprzez stosowanie maści ochronnych i
natłuszczających, wietrzenie pośladków),

■ Dbanie o czystość otoczenia,

■ Doustne uzupełnianie płynów,

■ Kontrola masy ciała, ciśnienia tętniczego, tętna, obserwacja odwodnienia,
■ Prowadzenie dokładnego bilansu płynów,
■ Stosowanie diety,

■ Wykonywanie zleceń lekarskich (pobranie krwi, leczenie farmakologiczne. wysokie dawki antybiotyków)

■ Obserwacja napięcia skóry i wyglądu błon śluzowych.

Skutki biegunek i odwodnienia: kwasica, obwodowa niewydolność krążenia i zaburzenia świadomości Straty elektrolitów i wody (elektrolitów - Na, K, Ca, Cl i inne) zapoczątkowują wiele groźnych zaburzeń metabolicznych warunkujących obraz kliniczny biegunki toksycznej. Niemowlę z biegunką traci wodę i elektrolity przede wszystkim przez przewód pokarmowy (wolne stolce i wymioty)a także skórę i układ oddechowy. Odwodnienie prowadzi do spadku masy ciała zmniejszenia ilości krwi krążącej, jej zagęszczenia i zwolnienia szybkości przepływu - skutkiem tych zmian jest wystąpienie obwodowej niewydolności krążenia, czyli zapaści naczyniowej ze spadkiem RR i Tętna. Widocznymi cechami odwodnienia są: szare zabarwienie skóry utrata jej elastyczności - ujęty palcami fałd skóry wygładza się z opóźnieniem Błony śluzowe są suche, gałki zapadnięte, miękkie rysy twarzy zaostrzone ciemię zapadnięte. Znaczenie wnikliwej obserwacji w pielęgnowaniu dziecka odwodnionego.

Obserwacja ta ma na celu niedopuszczenie do wielu poważnych następstw odwodnienia:

■ Odwodnienie prowadzi do spadku masy ciała,, niewydolności krążenia obwodowego, czyli zapaści naczyniowej z niewydolnością RR i tętna. Biologicznym następstwem zapaści jest niedotlenienie tkanek i pogorszenie ich funkcji; znaczny spadek RR i niedotlenienie mogą być przyczyną niewydolności nerek,

■ Kwasica jest następstwem nadmiernej utraty jonów sodu, potasu i wapnia a także niedotlenienia i upośledzonej pracy nerek. Objawia się ona znacznie przyspieszonym i pogłębionym oddechem

■ W przypadku, gdy w obrazie klinicznym przeważają wymioty dochodzi do znacznej utraty kwaśnego soku żołądkowego, powstaje zasadowica. Oddechy są wówczas zwolnione i płytkie,

■ Zaburzenia świadomości - wynikają z upośledzenia funkcji i komórek życiowych, spowodowane odwodnieniem kwasicy, niedotlenieniem Wyrażają się one najczęściej utratą kontaktu z otoczeniem (senność śpiączka) lub stanem nadmiernego pobudzenia niemowlęcia.

Problemy pielęgnacyjne u niemowląt z ostrą biegunką.

• Nadmierna utrata wody spowodowana zbyt częstą biegunką:

• oznaczenie poziomu elektrolitów: Na+, K+, Cl-

• obserwacja w kierunku ciężkiego odwodnienia

• pomiar ciśnienia tętniczego, tętna, oddechu i zapisanie na karcie gorączkowej

• zapewnienie dostępu żylnego

• podaż płynów drogą dożylną

• podaż płynów drogą doustną

• podanie roztworu elektrolitów w bolusie

• pomiar masy ciała

• bilans płynów

• zapewnienie bezpieczeństwa dziecku.

• Zaczerwienienie miejsca w okolicy odbytu spowodowane złą pielęgnacją przez rodziców

• dokładne umycie w okolicy odbytu

• używanie środków do mycia specjalnie przeznaczonych dla dziecka

• dokładne wytarcie miejsc zaczerwienionych

• częsta zmiana pieluszki

• często wietrzyć miejsca stykające się z pieluszką

• używać maści wg karty zleceń.

• Zaburzenie termoregulacji spowodowane wysoką temperaturą

• okłady (wysychające i chłodzące na czoło i klatkę piersiową, worek z lodem, kąpiel chłodząca)

• podanie płynów w temperaturze pokojowej

• zastosowanie lekkiego okrycia pacjenta

• pomiar temperatury ciała i jej udokumentowanie

• higiena ciała pacjenta i toaleta jamy ustnej (smarowanie ust wazeliną lub kremem ma zapobiec wysychaniu ust)

• zapewnienie odpowiedniego mikroklimatu (otwarcie okna)

• zmiana bielizny osobistej i pościelowej

• podanie leków (Paracetamol)

• kontrola parametrów życiowych: tętno i ciśnienie tętnicze oraz gospodarki wodno-elektrolitowej

• w razie potrzeby podanie leków przeciw drgawkowych przy bardzo wysokiej temperaturze (Relanium)

pielęgnacja powłok skórnych

PROCES PIELĘGNOWANIA DZIECKA Z OSTRĄ BIEGUNKĄ

Problem pielęgnacyjny	Cel postępowania	Planowane działania	Uwagi / ocena realizowanych działań
Uporczywa krwista biegunka grożąca odwodnieniem	Zachowanie i wyrównywanie gospodarki wodno-elektrolitowej. Zapobieganie szerzeniu się zakażenia.	● kontrolowanie objętości przyjmowanych i wydalanych płynów ● codzienne ważenie dziecka ● nawadnianie doustne - zachęcenie matki do częstszego przystawiania dziecka do piersi ● kontrolowanie jakości i ilości oddawanych stolców ● kontrola parametrów życiowych (RR, HR) ● podawanie płynów drogą dożylną na zlecenie lekarza ● podawanie leków na zlecenie lekarza (lakcid) ● dokumentowanie wykonywanych czynności ● zapobieganie szerzeniu się zakażenia poprzez dokładne mycie rąk po każdorazowym kontakcie z dzieckiem	● nie doszło do odwodnienia dziecka - gospodarka wodno-elektrolitowa wyrównana ● biegunka ustąpiła, dziecko od 24h nie oddała stolca
Podwyższona temperatura ciała (37,6˚C) spowodowana infekcją	Obniżenie temperatury ciała do 36,6˚C.	● wykonywanie i zmienianie okładów chłodzących na czoło ● kontrolowanie temperatury ciała 2x dziennie w tych samych miejscach, a dodatkowo wtedy, gdy zaobserwujemy wzmożone objawy gorączki ● pomiar parametrów życiowych (szczególnie tętna) ● zapobieganie przeciągom i ochłodzeniu dziecka, zapewnienie odpowiedniego mikroklimatu na sali ● zastosowanie lekkiego okrycia pacjenta ● dbanie o higienę ciała i jamy ustnej ● zmiana bielizny osobistej i pościelowej ● podawanie leków obniżających temperaturę ciała na zlecenie lekarza, jeśli temperatura przekroczy 38˚C ● udokumentowanie wykonywanych czynności	● temperatura ciała została obniżona 36,8˚C
Niedokrwistość spowodowana niedoborem żelaza	Uzupełnienie niedoborów żelaza.	● obserwacja dziecka pod kątem osłabienia oraz objawów nietolerancji wysiłku ● zalecenie matce spożywania produktów bogatych w żelazo (ryby, rośliny strączkowe, zielone warzywa, chleb pełnoziarnisty) ● podawanie żelaza doustnie lub parenteralnie (w przypadku występowania zaburzeń wchłaniania żelaza) na zlecenie lekarza ● udokumentowanie wykonywanych czynności	● suplementacja żelaza została przerwana z powodu podejrzenia o infekcję układu pokarmowego
Uporczywy suchy kaszel bez odksztuszania wydzieliny	Złagodzenie objawów kaszlu.	● kontrolowanie drożności dróg oddechowych ● poinformowanie matki by dziecko nie było karmione min. 30 min przed planowaną inhalacją ● wykonywanie inhalacji z 0,9% soli fizjologicznej (powinna trwać 5-10min) ● wykonywanie toalety drzewa oskrzelowego (oklepywanie) ● w czasie napadów kaszlu układanie dziecko w pozycji wysokiej ● zapewnienie odpowiedniego mikroklimatu na sali ● podawanie leków łagodzących kaszel na zlecenie lekarza ● udokumentowanie wykonanych czynności	● kaszel stał się mniej uporczywy, dziecko swobodniej oddycha
Wyciek wodnistej wydzieliny z nosa	Ułatwienie ewakuacji wydzieliny z nosa i utrzymanie jego drożności.	● okresowe układanie dziecka na brzuchu lub na boku, co umożliwi samoczynne oczyszczanie się nosa ● usuwanie wydzieliny z nosa za pomocą specjalnej gruszki ● obserwacja charakteru i ilości wydzieliny ● zapewnienie odpowiedniego mikroklimatu na sali poprzez jej nawilżanie i wietrzenie ● wykonywanie toalety nosa solą fizjologiczną ● podawanie na zlecenie lekarza kropli do nosa zmniejszających obrzęk błony śluzowej ● dokumentowanie wykonywanych czynności	● doszło do nieznacznego zmniejszenia ilości wydobywającej się wydzieliny ● toaleta nosa solą fizjologiczną zapobiegła nadmiernemu wysuszeniu śluzówek
Suchość śluzówek nosa i gardła spowodowana uporczywym kaszlem i nieżytem nosa	Nawilżanie śluzówek.	● obserwowanie stanu i wyglądu śluzówek nosa i gardła ● wykonywanie inhalacji z 0,9% soli fizjologicznej (powinna trwać 5-10min) ● wykonywanie toalety nosa solą fizjologiczną ● zapewnienie odpowiedniego mikroklimatu na sali poprzez jej nawilżanie i wietrzenie ● dokumentowanie wykonywanych czynności	● przeprowadzone inhalacje zapobiegł nadmiernemu wysuszeniu śluzówek oraz poprawiły samopoczucie dziecka
Zaburzenia snu spowodowane występującą biegunką	Polepszenie komfortu snu.	● sprawdzanie zawartości pieluchy przed snem by uniknąć dyskomfortu oraz odparzeń ● unikanie nadmiernego dopajania dziecka tuż przed snem ● zapewnienie odpowiedniego mikroklimatu na sali	● dziecko śpi spokojniej, rzadziej budzi się w nocy
Asymetryczne, lewostronne obniżenie napięcia mięśniowego utrudniające prawidłowy rozwój motoryczny	Wzmocnienie napięcia mięśniowego. Zapobieganie niedorozwojowi motorycznemu dziecka.	● kontrolowanie napięcia mięśniowego ● stosowanie ćwiczeń czynnych i biernych polepszających napięcie mięśniowe by uniknąć deficytów w rozwoju motorycznym dziecka ● uczestniczenie w rehabilitacji zaleconej przez fizjoterapeutę ● edukacja rodziców pod kątem tego, jakie ćwiczenia mogą przeprowadzać samodzielnie w domu ● dokumentowanie wykonywanych czynności	● stosowana rehabilitacja sprawia, że w rozwoju motorycznym dziecka nie dostrzega się większych odchyleń
Możliwość wystąpienia odparzeń i zaczerwienień z powodu biegunki i założonego pampersa	Zapobieganie występowaniu odparzeń i zaczerwienień.	● unikanie zbyt długiego przebywania dziecka w zabrudzonym pampersie poprzez częste kontrolowanie jego zawartości ● po każdym oddaniu moczu i stolca dokładne umycie i osuszanie okolic krocza i pośladków ● smarowanie pośladków i okolicy krocza Sudocremem ● wietrzenie pośladków i krocza poprzez nie zapinanie pampersa	● stan higieniczny skóry jest bardzo dobry ● nie wystąpiły zaczerwienienia ani odparzenia

2. Zakażenia układu moczowego

Zakażenie układu moczowego określa wszystkie stany zakażenia tego układu bez względu na ich umiejscowienie. Częsta choroba u dzieci występująca w każdym wieku. Największa liczba zachorowań przypada na okres noworodkowy i niemowlęcy. Z wyjątkiem okresu noworodkowego występuje częściej u dziewcząt - cewki moczowej żeńskiej oraz położenie anatomiczne ujścia zewnętrznego ułatwiają wniknięcie bakterii. Większość bakterii wywołujących to zakażenie wchodzi w skład flory jelitowej człowieka i są to G/+ - paciorkowiec kałowy G/-; pałeczka okrężnicy, Protous, Klebsiella. Największą rolę przypisuje się zakażeniom drogą wstępującą; krwiopochodną, przez układ chłonny.

Czynniki sprzyjające rozwojowi drobnoustrojów w pęcherzu:
- niedostateczna higiena krocza,

- zaleganie moczu w pęcherzu w wyniku niecałkowitego opróżniania,

- stany zapalne cewki moczowej,

- wady dolnego odcinka dróg moczowych sprzyjające moczu,

- wady odcinka górnego - powodujące upośledzenie odpływu z nerki (np. kamica moczowa).

Mamy 2 postacie zakażenia:

- zapalenie pęcherza moczowego,

- odmiedniczkowe zapalenie nerek.

Przyczyny, objawy oraz profilaktyka zakażeń dróg moczowych u dzieci

Największa liczba zachorowań przypada na wiek niemowlęcy oraz noworodkowy. Częściej również chorują dziewczynki (krótkość cewki moczowej oraz położenie anatomiczne ujścia zewnętrznego ułatwiają wtargnięcie bakterii)

Czynniki sprzyjające powstawaniu zakażeń to :

- niedostateczna higiena krocza

- zaleganie moczu w pęcherzu w wyniku niedostatecznego wypróżniania się

- stany zapalne cewki moczowej

- inne wady dolnego odcinka dróg moczowych sprzyjające zastojowi moczu

- wady odcinka górnego powodujące upośledzenie odpływu moczu z nerki (np. kamica nerkowa)

Objawy - zależne od właściwości czynnika chorobotwórczego, oraz wydolności mechanizmów obronnych ogólnoustrojowych i miejscowych. Uzależnione też są od wieku dziecka, zaawansowania choroby oraz od jego umiejscowienia. Zakażenie może przebiegać w postaci bezobjawowego bakteriomoczu lub bezobjawowym z ropomoczem, w których to dopiero wykonanie badania moczu może ujawnić ich istnienie.

Objawy z.u.m - skąpomocz, częstomocz, niepokój przy oddawaniu moczu, wzdęcia, przykry zapach moczu i jego zmętnienie, wymioty, bóle brzucha, moczenie nocne i dzienne, gorączka, niedokrwistość, brak łaknienia.

ZAPALENIE PĘCHERZA MOCZOWEGO

Zwykle przebiega z zapaleniem cewki moczowej. Występuje ropomocz, niekiedy krwiomocz, bakteriomocz, oraz mniej lub bardziej wyrażone bolesne i nagłe parcie na mocz, częstomocz, pieczenie na początku mikcji oraz ból w końcowej fazie oddawania moczu, bóle brzucha, moczenie nocne/dzienne.

ODMIEDNICZZKOWE ZAPALENIE NEREK

Zakażenie obejmuje miedniczkę i miąższ nerek. Objawy nie są charakterystyczne: mogą wystąpić stany gorączkowe, biegunka, wymioty, brak łaknienia, brak przyrostu masy ciała lub jej zmniejszenie, powiększenie wątroby/śledziony, żółtaczka, niedokrwistość. Ze strony układy moczowego: częstomocz, skąpomocz, niepokój przy oddawaniu moczu, wzdęcia i tkliwość brzucha, czasem brzydki zapach moczu i jego zmętnienie. U dzieci starszych ból brzucha i okolicy lędźwiowej, zaburzenia mikcji, wymioty, gorączka.

ROZPOZNANIE:

Badania moczu, badania obrazowe moczu (wykrycie czynności anatomicznych i nieprawidłowości w funkcjonowaniu): USG, cystografia mikcyjna, scyntygrafia, urografia

PROFILAKTYKA:

- staranna toaleta okolic krocza i narządów rodnych

- likwidacja wszelkich stanów zapalnych okolic odbytu (m.in. leczenie owsicy)

- podawanie zwiększonej ilości płynów do picia (zwiększenie filtracji nerkowej - zapobieganie zaleganiom moczu i namnażaniu się bakterii)

- utrzymanie kwaśnego odczynu moczu przez podawanie witaminy C

- regularne badania ogólne i bakteriologiczne moczu.

Problemy pielęgnacyjne dziecka z ZUM:

1. Nieodpowiednia higiena krocza i nieprawidłowe podcieranie miejsc intymnych	-pomoc w zapewnieniu odpowiedniej higieny krocza	-umycie/ pomoc rodzicom w umyciu dziecka/pomoc w umyciu się dziecka zgodnie z zasadami prawidłowej higieny krocza - poinstruowanie dziecka jak prawidłowo powinno się podcierać/ pokazanie rodzicom jak należy dziecko podcierać
2. Deficyt samoopieki w zakresie czynności fizjologicznych	-zapobieganie powstawaniu powikłań wynikających z zaburzeń -pomoc w zaspokajaniu potrzeb fizjologicznych	-założenie cewnika w celu całkowitego opróżnienia pęcherza -założenie/ zmiana pampersa - podanie basenu/ kaczki - wożenie do toalety
3. Zatrzymywanie moczu	Pomoc w prawidłowym opróżnianiu pęcherza	-prowokacje mające na celu oddanie moczu - na zlecenie lekarskie podanie diuretyków
4. Zakładanie dziecku/przez dziecko bielizny sprzyjającej rozwój choroby	Zachęcenie rodziców/dziecka do zakładania odpowiedniej bielizny	-wytłumaczenie rodzicom konieczności zakładania odpowiedniej bielizny - przekonanie dziecka, iż odpowiednia bielizna pomoże mu zdrowieć
5. Lek-niepokój -spowodowany hospitalizacją -długotrwałym leczeniem	-minimalizowanie leku -wyjaśnienie wątpliwości	-rozmowa z pacjentem -umożliwienie kontaktu z rodzina -umożliwienie kontaktu z lekarzem -zapewnienie dziecku poczucia bezpieczeństwa poprzez obecność -zaproponowanie zabawy z innymi dziećmi
6. Dyskomfort psychiczny i fizyczny z powodu bólu w podbrzuszu	-obniżenie poziomu bólu / niwelowanie bólu	-obserwacja werbalnych i pozawerbalnych wskazań - czasu trwania bólu -zapewnienie warunków do odpoczynku -ograniczenie wysiłku fizycznego -podaż leków według wskazań lekarskich
7. Dyskomfort spowodowany problemami z wypróżnieniem (zaparcia)	-likwidacja zaparć	- stosowanie diety bogatej w błonnik - stosowanie ćwiczeń poprawiających perystaltykę jelit - podawanie na czczo przegotowanej wody - podanie leków według wskazań lekarskich
8. Nieprawidłowe odżywianie sprzyjające rozwojowi choroby	- zmiana nieodpowiedniego żywienia	- wprowadzenie w porozumieniu z dietetykiem odpowiedniej zbilansowanej diety
9. Ryzyko odwodnienia	Zwiększenie ilości spożywanych płynów	-podanie dziecku większej ilości napojów drogą doustną -podaż płynów dożylnie według zaleceń lekarskich
10. Złe samopoczucie spowodowane gorączką	Poprawa samopoczucia	-zastosowanie zimnych okładów na duże naczynia -podaż leków przeciwgorączkowych według wskazań lekarskich
11. Wysokie pH moczu	Zakwaszenie moczu	- zastosowanie odpowiedniej diety - podaż wit C według wskazań lekarskich
12. Grzybica będąca skutkiem długiej antybiotykoterapii	Zlikwidowanie powstałych powikłań	-ograniczyć spożywanie węglowodanów -wyeliminować cukier - na zlecenie lekarza podać leki osłonowe oraz przeciwgrzybiczne

3.Zespół nerczycowy

Zespół nerczycowy to zespół objawów, który może występować w przebiegu różnych chorób nerek i kłębuszkowego zapalenia nerek różnego typu, lub w następstwie chorób ogólnoustrojowych. Objawy zespołu nerczycowego są skutkiem utraty dużych ilości białka z moczem.

Objawy:

- obrzęki kończyn dolnych lub uogólnione

- przesięki do jam ciała

- skąpomocz, białkomocz

- obniżone łaknienie, drażliwość

Leczenie - kortykosteroidy

Powikłania zespołu nerczycowego:

- skłonność do zmian zakrzepowych dużych i małych naczyń

- otyłość posterydowa

- upośledzenie wzrostu

- zaburzenia gospodarki wapienno-fosforanowej

Problemy:

- wymóg założenia dojścia dożylnego

- nudności i wymioty

- niechęć do spożywania posiłków z ograniczeniem soli

- obniżone łaknienie

- obrzęki

- nieprawidłowości związane z oddawaniem moczu

- wzdęcia brzucha

- rozdrażnienie/niepokój

- brak umiejętności organizacji wolnego czasu

4. Mózgowe porażenie dziecięce, metody rehabilitacji

DZIECIECE PORAŻENIE MÓZGOWE

Przez pojęcie mózgowe porażenie dziecięce rozumie się niepostępujące zaburzenia czynności będącego w rozwoju ośrodkowego układu nerwowego, zwłaszcza ośrodkowego neuronu ruchowego, powstałe w czasie ciąży, porodu lub w okresie okołoporodowym. Mózgowe porażenie dziecięce nie stanowi określonej, odrębnej jednostki chorobowej, lecz jest różnorodnym etiologicznie i klinicznie zespołem objawów chorobowych, a co się z tym łączy, także z różnym obrazem anatomopatologicznym. Mózgowe porażenie dziecięce występuje w ogólnej populacji dziecięcej w 2 przypadkach na 1000, natomiast u dzieci tzw. ryzyka, czyli urodzonych z nieprawidłowej ciąży  i porodu - w 5 proc. przypadków. 
Czynniki etiologiczne:
- niedotlenienie ośrodkowego układu nerwowego,

- procesy zapalne,

- wylewy śródczaszkowe,

- wcześniactwo,

- hiperbilirubinemia

KLINICZNE POSTACIE PORAŻENIA MÓZGOWEGO
Podział Ingrama zawiera następujące postaci kliniczne mózgowego porażenia dziecięcego:

TETRAPLEGIA SPASTYCZNA
- uogólniona spastyczność

PORAŻENIE KURCZOWE POŁOWICZE- HEMIPLEGIA SPASTICA -porażenie jednostronne z przewagą najczęściej kończyny górnej, w 60% z towarzyszącymi objawami atetozy
Rozwój umysłowy jest prawidłowy lub nieznacznie obniżony, zaburzenia sfery emocjonalnej zwraca uwagę wyraźnie mniejsza aktywność i ograniczenie ruchów kończyn niedowładnych w porównaniu z kończynami po stronie przeciwnej ( nie objętej niedowładem), stały wzrost napięcia mięśniowego, skurcze zamierzone, spastyczne zaburzenia chodu.

OBUSTRONNE PORAŻENIE KURCZOWE-DIPLEGIA SPASTICA niedowład w kończynach dolnych przeważa nad niedowładem w kończynach górnych. Szczególnie często występuje u wcześniaków. Cechuje ją duża różnorodność obrazu klinicznego zależna od lokalizacji zmian i nasilenia, jak również innych towarzyszących zaburzeń ( zaburzenia słuchu, wzroku, mowy). Rozwój umysłowy jest w dużym odsetku przypadków w granicach normy, rzadziej występuje padaczka i zaburzenia sfery emocjonalnej

OBUSTRONNE PORAŻENIE POŁOWICZE- HEMIPLEGIA BILATERALIS - kończyny górne są w większym stopniu niedowładne niż dolne. Jedna z najcięższych postaci. Chore dzieci wykazują często objawy znacznego upośledzenia umysłowego, często występuje padaczka

POSTAĆ MÓŻDŻKOWA (ATAKTYCZNA) napięcie mięśniowe obniżone
Postaci mieszane, np. ataksja poziom umysłowy najczęściej jest prawidłowy, ale zaburzenia koordynacji wzrokowo-ruchowej, a także zaburzenia mowy (dysartia) utrudniają im znacznie naukę w szkole.

POSTAĆ POZAPIRAMIDOWA dystoniczna, atetotyczna, pląsawicza, lub objawiająca się częstymi zmianami w napięciu mięśniowym Nierzadko występują ruchy mimowolne oraz leworęczność Na ogól dzieci są dobrze rozwinięte umysłowo, ale często występuje i nich niedosłuch typu odbiorczego lub głuchota, porażenie spojrzenia ku górze, zez., zaburzenia mowy o charakterze dyskinetycznym, a u niemowląt trudności w połykaniu i ssaniu

POSTAĆ MONO - dotyczy jednej kończyny górnej lub dolnej lub :

POSTAĆ TRIPARETYCZNA z zajęciem oby kończyn dolnych oraz jednej kończyny górnej, przebiega z reguły z padaczką oraz zmianami psychicznymi

POSTAĆ TETRAPLEGICZNA- z zajęciem symetrycznym czterech kończyn i dobrym stanem psychicznym- uogólniona spastyczność

PARAPLEGIA;DIPLEGIA:
występuje niedowład tylko w kończynach dolnych

POSTAĆ DYSKINETYCZNA

• typ dyskinetyczno-hiperkinetyczny z atetozą

• typ dyskinetyczno-hiperkinetyczny z choreoatetozą

• typ dyskinetyczno-hipokinetyczny- dyskinezje i stały, mimowolny niepokój ruchowy

• dystonia torsyjna- powolne, skręcające ruchy przede wszystkim w obrębie tułowia i barku

• POSTAĆ HIPOTONICZNO ASTATYCZNA

• typ hipotoniczny- drżenia zamiarowe, ciężka niezborność chodu

• balizm- gwałtowne, wyrzucające ruchy

• drżenie- mimowolne, rytmicznie naprzemienne występujące inerwacje agonistów i antagonistów

• OBJAWY WSPÓŁISTNIEJĄCE

• Napady padaczkowe ( ok. 35%)

• Zaburzenia słuchowe (ok 25%)

• Zaburzenia mowy (ponad 50%)

• Zaburzenia widzenia( ok. 50%). pierwotne, wtórne

• Niedorozwój umysłowy (ok.75%) przede wszystkim w postaciach spastycznych i hipotonicznych, najmniej w postaci dyskinetycznej

• Pseudodebilizm- rzekomy niedorozwój umysłowy : w postaciach dyskinetycznych z powodu trudności w ocenie

• Zaburzenia zachowania (ponad 50%) na podłożu uszkodzeń motorycznych i psychicznych

OBJAWY WSPÓŁISTNIEJĄCE (PSYCHICZNE)

Objawy psychiczne w mózgowym porażeniu dziecięcym można podzielić na :

1. Pierwotne- jako bezpośredni wynik wczesnodziecięcego uszkodzenia mózgu. Zespół psychoorganiczny:

Upośledzenie umysłowe

• Zaburzenia w sferze emocjonalno popędowej, chwiejność afektywna, drażliwość, wybuchowość ( u dzieci z obniżoną sprawnością umysłową)

• Brak cierpliwości i wytrwałości, zachowania często agresywne i niewspółmierne do siły bodźca, mała wrażliwość na nagany i pochwały, upór, obniżony krytycyzm w stosunku do swojego postępowania i wzmożona agresywność.

• Napady padaczkowe

2. Wtórne objawy psychiczne w mózgowym porażeniu dziecięcym są wywołane uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego i sytuacją psychospołeczną dziecka niepełnosprawnego( kalekiego.)

• Zaburzenia adaptacyjne, przejściowe zaburzenia zachowania powstałe na skutek sytuacji traumatyzujacej (hospitalizacja, rozpoczęcie nauki szkolnej, rozwód rodziców, utrata osoby bliskiej)

• Specyficzne odchylenia rozwojowe, zespoły objawów o wieloczynnikowej etiologii( opóźnione dojrzewanie ośrodkowego układu nerwowego na skutek jego wcześniejszego , uszkodzenia, czynniki emocjonalne...) takie jak moczenie mimowolne, tiki

• Zaburzenie zachowania i nieprawidłowy rozwój osobowości

• Zespoły nerwicowe, do występowania których szczególnie usposabia okres dojrzewania, a dodatkowym czynnikiem jest świadomość mniejszej atrakcyjności fizycznej, mniejszej wartości (nerwica lękowa, natręctw, histeryczna, neurastenia patrz nerwice).

• Zespoły psychotyczne, takie jak:

• Zespoły psychotyczne reaktywne

• Zespoły depresyjne

• Autyzm wczesnodziecięcy

• Psychozy symbiotyczne

Zaburzenia w sferze emocjonalno popędowej u dzieci bez istotnego obniżenia sprawności umysłowej: W około połowie przypadków mózgowego porażenia dziecięcego proces rozwój intelektualny dzieci nie odbiega istotnie od normy, a niekiedy bywa wyższy od przeciętnej. Zachowanie w większości wypadków odbiega wyraźnie od zachowania dzieci nie wykazujących zaburzeń ze strony ośrodkowego układu nerwowego.

• Problemy pielęgnacyjne

Często - choć zajmują się tym także poradnie rehabilitacyjne dla dzieci chorych na MPDZ - pediatra pierwszego kontaktu musi udzielać rodzicom porad dotyczących sposobu karmienia. W następstwie uszkodzenia ośrodkowego neuronu ruchowego u chorych dzieci dochodzi do zaburzenia napięcia mięśni twarzy, podniebienia miękkiego, gardła, krtani i języka, co utrudnia rozwój prawidłowego ssania i powoduje trudności w połykaniu, a potem gryzieniu i żuciu. Aby uniknąć takich problemów należy zapewnić dziecku odpowiednią pozycję podczas karmienia oraz właściwie podawać pokarm, a potem nauczyć samodzielnego odżywiania się. Ważne jest, aby z powodu choroby nie pozbawiać niemowlęcia mleka matki.

• Szczepienia ochronne

Wiele problemów u dzieci chorych na MPDZ stwarzają szczepienia ochronne. Rodzice, a także lekarze, obawiają się wystąpienia powikłań, a zwłaszcza pojawienia się drgawek po szczepieniu przeciw krztuścowi. W rzeczywistości jednak związek ten jest raczej czasowy niż przyczynowy (na okres szczepień u dzieci przypada szczyt zapadalności na padaczkę z napadami zgięciowymi). Zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Pediatrycznego dzieci chore na MPDZ powinno się szczepić zgodnie z kalendarzem. Zaleca się też coroczne szczepienie przeciwko grypie.

Skrupulatne i terminowe wykonywanie szczepień ochronnych jest obecnie szczególnie ważne, ponieważ coraz więcej dzieci chorych na MPDZ uczęszcza do różnych ośrodków pobytu dziennego, takich jak przedszkola specjalne czy integracyjne, a także podejmuje naukę szkolną w placówkach oświatowych.We wszystkich koncepcjach terapeutycznych przywiazuje się wielka wage do cwiczen. Należy wziąć pod uwagę fakt, że w zespole mózgowego porażenia dziecięcego pewne uszkodzenia są nieodwracalne. Jednak duże możliwości kompensacyjne rozwijającego się mózgu stwarzają realną szansę na poprawę stanu psychofizycznego niepełnosprawnego dziecka, dlatego kompleksowe usprawnianie powinno rozpocząć się jak najwcześniej. Pomoc dzieciom z mózgowym porażeniem niosą specjaliści kilku dyscyplin medycznych. Diagnostą wiodącym jest w tych przypadkach neurolog, oceniający zmiany w mózgu. Zależnie od stopnia deficytu neurologicznego rozróżnia się trzy postaci mpd: lekką, o średnim nasileniu i ciężką. Niezbędne są również konsultacje ortopedyczne, z uwagi na możliwość wystąpienia w niektórych przypadkach zwichnięć w obrębie stawów biodrowych albo nieprawidłowości w obrębie układu kostnego. Lekarze ortopedzi decydują o doborze sprzętu rehabilitacyjnego i zastosowaniu odpowiednich zabiegów profilaktycznych.

Rehabilitacja ruchowa dzieci z mózgowym porażeniem ma na celu: ograniczenie negatywnych skutków spowodowanych unieruchomieniem, uaktywnienie nerwowo-mięśniowe porażonych części ciała, usprawnienie części zdrowych, aby w maksymalnym stopniu przejęły funkcje kompensacyjne, oraz wyrobienie ważnych umiejętności życiowych. 
Wśród metod usprawniania ruchowego najczęściej wymienia się: metody Vojty, Bobath, Petö, Domana skafandra kosmicznego oraz hipoterapię. Ponadto ćwiczenia prowadzone w wodzie i ciepłym piasku sprzyjają rozluźnianiu mięśni. 
Pierwszą osobą, która powinna pomóc rodzicom jest lekarz neurolog. Kieruje on dziecko do poradni, w której zajmie się nim lekarz rehabilitacji ruchowej. Równocześnie powinna być prowadzona stymulacja psychopedagogiczna, mająca na celu przygotowanie dzieci z mózgowym porażeniem do podjęcia obowiązków szkolnych. Dzieci z dysfunkcjami ruchowymi, w miarę możliwości, powinny jak najpełniej uczestniczyć w życiu społecznym. Należy jednak podkreślić, że szeroko rozumiana rehabilitacja dzieci z mózgowym porażeniem nie może ograniczać ich potrzeb psychicznych, szczególnie poczucia bezpieczeństwa. Nie można także zakłócać normalnego trybu życia nie tylko niepełnosprawnego dziecka, ale i całej jego rodziny. Stosowanie różnych metod usprawniania nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, jeśli nie przestrzega się naturalnych potrzeb rozwoju. Potrzeba miłości, bezpieczeństwa, przynależności do kogoś wzrasta szczególnie przy ograniczeniach ruchowych dziecka. Dlatego za najbardziej korzystną uznaje się sytuację, kiedy usprawnianie małych pacjentów do 4. roku życia przebiega w środowisku rodzinnym, pod ambulatoryjną opieką specjalistów. 

• METODY REHABILITACJI

Popularna jest metoda Vojty, a dotyczy dzieci z tzw. grupy ryzyka. Jest również oparta na ćwiczeniach biernych. Należy uciskać odpowiednie punkty na ciele dziecka, a ono broniąc się przed bólem - ucieka, wykonuje ruchy ciała, zmienia pozycje. 
Popularna jest metoda Bobath, najmocniej poparta medycznymi dowodami naukowymi. Jest metodą ćwiczeń czynnych. Rehabilitanci uczą prawidłowo układać dziecko, właściwie zmieniać pozycję. Najważniejsze, żeby prawidłowe odruchy zostały "zapisane" w mózgu dziecka. 
Metoda Petö, jest metodą czynnego usprawniania. Dzieci pracują w grupach, wykonując rytmiczne ćwiczenia na polecenie tzw. dyrygenta. Wymagane są specjalne meble ze szczebelkami, które pomagają wznieść się dziecku do góry. Metoda stosowana jest u dzieci, które rozumieją polecenia. Ćwiczenia wykonywane są zawsze w tej samej sekwencji, co ma ułatwić ich zapamiętywanie. W Polsce rodzice bardzo wierzą w metodę Domana. W niektórych krajach jej stosowanie jest zabronione. Metoda Domana bardzo angażuje rodzinę (wymaga obecności 3-5 osób), opiera się na patterningach, maskowaniu. Są osoby, które korzystają z rehabilitacji metodą skafandra kosmicznego. Założenie skafandra normalizuje napięcie mięśniowe, jednak koszty tej terapii, w porównaniu z efektami, są niewspółmiernie wysokie. Dzieci z mpd potrzebują rehabilitacji przez całe życie. Tylko w pewnym momencie życia można mówić o poprawie ich stanu fizycznego. Jeśli dziecko dojrzewa, rosną jego mięśnie i kości. Zdarza się jednak, że dochodzi do regresu, wtedy dziecko musi usiąść na wózku inwalidzkim".  

• EDUKACJA

Nauczanie indywidualne uważa się za korzystną formę pomocy dla dzieci, które nie mogą chodzić do szkoły. Ma jednak ograniczenia - pozbawia dziecko naturalnego kontaktu z grupą rówieśniczą.

Szkoły specjalne funkcjonują przy szpitalach, sanatoriach i centrach rehabilitacyjnych albo razem z internatami. Są przystosowane, a także nastawione na indywidualizację nauczania, uwzględniającą możliwości intelektualne, percepcyjne i ruchowe. Szkolnictwo specjalne wypracowało metodykę nauczania wobec dzieci z mpd, u których dodatkowo występują: zaburzenia wzroku, słuchu, mowy, kłopoty manualne, padaczka oraz dysfunkcje intelektualne różnego stopnia. Minusem jest skupienie w jednym miejscu dzieci niepełnosprawnych, powodujące ich izolację społeczną.

Szkoły integracyjne zaczęły powstawać jako wyraz wielkiej społecznej potrzeby tworzenia środowisk, w których dzieci zdrowe będą miały okazję uczyć się tolerancji, a dzieci niepełnosprawne będą doświadczać radości i trudów normalnego życia społecznego.

Szkoły powszechne bronią się na ogół przed przyjmowaniem dzieci niepełnosprawnych, chyba że rodzaj niepełnosprawności umożliwia realizację normalnych szkolnych wymagań. Kierują się programem, któremu dzieci powinny sprostać przy zastosowaniu ujednoliconych metod dydaktycznych. Dzieci ze stosunkowo niewielkimi dysfunkcjami mają szansę osiągnąć w tych warunkach powodzenie. Włączanie dzieci niepełnosprawnych do szkół powszechnych wymaga ułatwień technicznych, a także uwzględnienia ograniczeń i stworzenia warunków do najpełniejszego zaktywizowania atutów dziecka. Część dzieci, zwykle głębiej upośledzonych umysłowo, zwłaszcza z dala od centrów miejskich, w ogóle się nie uczy.

Kształcenie zawodowe młodzieży z mpd uzależnione jest od rodzaju i stopnia dysfunkcji. Jeżeli niepełnosprawność pozwala, powinno się stosować metody normalnego szkolenia, ewentualnie z pewnymi modyfikacjami. Organizowane są ponadgimnazjalne szkoły specjalne, ośrodki rehabilitacyjno-zawodowe oraz kursy. Młodzież niezdolna do podjęcia zatrudnienia może być kierowana do warsztatów terapii zajęciowej.

Główne zasady postępowania pielęgnacyjno-usprawniającego u dziecka z mózgowym porażeniem dziecięcym.

1Wczesne i harmonijne kształtowanie czynności ruchowych i psychicznych które składają się na proces wychowania dziecka, 2. Kompensacja bądź leczenie zaburzeń współistniejących - zab słuchu, wzroku, mowy,

3. Przygotowanie do życia w społeczeństwie, przez nauczanie podstawowe, naukę zawodu i zatrudnienie. Nauczanie indywidualne, szkoły specjalne, terapia zajęciowa.

4. Stała opieka ambulatoryjna i domowa,

5. Stosowanie ułożeń korekcyjnych, okładów parafinowych, ciepłych kąpieli zapobiegających przykurczom, zniekształceniom powodowanych zmienionym rozkładem napięcia mięśni,

6. Rehabilitacja niedowładów, zab. koordynacji ruchowej

7. Kompensacja zniekształceń - przez łuski, obuwie ortopedyczne, wózki inwalidzkie

5. Urazy czaszkowo-mózgowe

Pielęgnacja dziecka po urazie głowy

Obserwacja kliniczna jest bardzo ważnym elementem czynności pielęgnacyj-

nych, natomiast w pielęgnacji dziecka bezpośrednio po urazie czaszkowym należy

uwzględnić następujące aspekty:

1. Ułożenie pacjenta - zadaniem pielęgniarki w oddziale jest przygotowanie stanowiska na sali obserwacyjnej wyposażonego w sprzęt monitorujący. Dziecko układa się w pozycji płaskiej z głową uniesioną pod kątem 30 stopni, aby

zapobiec obrzękowi mózgu [5]. Jeżeli dziecko wymiotuje lub ma nudności, należy ułożyć je w pozycji bocznej, jeżeli jest to możliwe z głową odchyloną

w bok, aby zapobiec zachłyśnięciu się wymiocinami. W przypadku podejrzenia uszkodzenia kręgosłupa, należy zachować linię prostą kręgosłupa również

przy wszystkich czynnościach wykonywanych przy dziecku. Gdy pacjent jest

zamroczony lub pod wpływem alkoholu, wymaga założenia rurki ustno-gardłowej w celu zapobiegnięcia zapadania się języka i ułatwienia odessania wydzieliny z ust. W przypadku małych, żywotnych dzieci, rodzic jest proszony

o uspokojenie dziecka, czasem o noszenie go na rękach, w żadnym wypadku

nie pozwala się na kołysanie czy potrząsanie łóżkiem. Rodzic zostaje szczegółowo poinformowany, dlaczego nie może stosować takich metod uspokajania dziecka, jakie zwykle skutkują w domu.

2. Zaopatrzenie ran i skaleczeń - dokładność w ocenie obrażeń zewnętrznych

u dziecka jest bardzo ważna. Dziecko jest już zaopatrzone wstępnie w Szpitalnym Oddziale Ratunkowym. W Oddziale Chirurgicznym sprawdza się stan

opatrunków, ponownie dokonuje oględzin ciała dziecka, aby w razie potrzeby zaopatrzyć wszystkie otarcia i krwiaki oraz aby mieć pełny obraz obrażeń,

do których należy dostosować pielęgnację.

3. Podłączenie aparatury monitorującej czynności życiowe - jeżeli dziecko jest

przytomne, należy wytłumaczyć cel podejmowanych przez personel czynności i dokonywać pomiarów parametrów życiowych: RR, tętna, temperatury,

oddechów, saturacji (w razie potrzeby stosuje się tlenoterapię), próbując nawiązać z dzieckiem kontakt słowny. Układając pacjenta, należy zwrócić szczególną uwagę na napięcie mięśni i obecność patologicznych wycieków z nosa,ucha, jak również na ewentualne obrzęki. Wartość pomiarów dokumentowana jest w karcie obserwacyjnej, a każdy niepokojący objaw zgłaszany lekarzowi. Częstość pomiarów zależy od zleceń lekarskich oraz od aktualnego stanu

pacjenta. Wyjątkiem są małe dzieci, po lekkich urazach, u których podłączenie sprzętu monitorującego czynności życiowe jest niemożliwe. Wówczas na-leży monitorować parametry, gdy dziecko zasypia, natomiast stan świadomości, źrenic wtedy, gdy jest w trakcie zabawy czy karmienia.

4. Płynoterapia - ma ogromne znaczenie w leczeniu urazów mózgu. Płyny infuzyjne należy podawać bardzo ostrożnie, ponieważ przewodnienie może nasilać obrzęk mózgu i prowadzić do wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego.

Nie można też dopuścić do odwodnienia, upośledzone ciśnienie tętnicze może

bowiem obniżyć ciśnienie perfuzyjne mózgu. Rola pielęgniarki polega na dokładnej i wnikliwej obserwacji pacjenta w czasie płynoterapii, prowadzeniu

bardzo dokładnego bilansu płynów, kontroli drożności wkłuć obwodowych.

Płyny należy przetaczać zgodnie ze zleceniem lekarza, przestrzegając kolejności i czasu ich wchłaniania. W razie potrzeby stosuje się leczenie przeciwbólowe w oparciu o zalecenia lekarskie.

5. Odżywianie - dzieci przyjęte do oddziału z powodu urazu głowy, zazwyczaj są na diecie „ścisłej” przez minimum 24 godziny. Po tym czasie zmienia

się dietę w zależności od objawów, jakie obserwowane są u chorego dziecka.

Dieta dziecka zawsze jest dostosowana do jego aktualnego stanu i wieku.

6. Zapewnienie spokoju i bezpieczeństwa - bardzo ważne jest, aby dzieci, które

przeżyły ogromny stres spowodowany wypadkiem, miały zapewnioną ciszę

i spokój. Należy ograniczyć bodźce zewnętrzne mające wpływ na pobudzenie psychiczne i ruchowe u dziecka. Ponadto u dzieci po urazie istnieje możliwość zmian zachowania wskutek zaburzeń świadomości występujących lub

mogących wystąpić, a to obliguje do zabezpieczenia łóżka dziecka barierkami ochronnymi. W przypadku dzieci pobudzonych i agresywnych stosuje się

leki uspokajające, jeżeli są mało skuteczne, wówczas na pisemne zlecenie lekarza można zastosować inne formy unieruchomienia w łóżku. Sytuacja taka

dotyczy tylko starszych dzieci, często będących pod wpływem środków odurzających, bądź alkoholu.

W przypadku unieruchomienia pacjenta, obowiązkiem pielęgniarki jest sprawdzanie, czy w okolicach, gdzie założono np. pasy, nie wystąpiły otarcia naskórka, obrzęki, sprawdza się ciepłotę i zabarwienie skóry. Wszystko skrupulatnie odnotowuje się w karcie obserwacyjnej i karcie unieruchomienia pacjenta.

Unieruchomienie stosuje się tylko w wyjątkowych sytuacjach, wyłącznie na

pisemne zlecenie lekarza, z przestrzeganiem procedur obowiązujących w danym oddziale.

7. Zapewnienie intymności, higieny osobistej i psychicznej - nastolatki i małe

dzieci po urazie są zdenerwowane, niepewne i przestraszone. O stanie zdrowia dziecko i jego rodziców informuje lekarz. Rolą pielęgniarki jest działać na

rzecz przywrócenia równowagi emocjonalnej poprzez:

• nawiązywanie kontaktu z dzieckiem przy każdej czynności, jaką przy nim

wykonuje,

• zachowanie cierpliwości i tolerancji w przypadkach zachowań patologicznych (np. agresja, kłótliwość, niechęć do współpracy),

• zapewnienie maksimum intymności przy czynnościach higienicznych,

• pomoc w zaspokajaniu potrzeb fizjologicznych, bardzo ważna jest rozmowa z dzieckiem w celu przezwyciężania jego wstydu przed obcą mu formą załatwiania swoich potrzeb fizjologicznych, w przypadku gdy taka rozmowa nie skutkuje, a dziecko ma ogromne problemy z oddaniem stolca, należy zastosować środki ułatwiające wypróżnienie, np. czopki glicerynowe;

należy systematycznie obserwować oddawanie moczu, w razie konieczności można na zlecenie lekarza założyć cewnik do pęcherza, stosując obowiązujące zasady cewnikowania.

Zadaniem

pielęgniarek jest nawiązanie kontaktu z rodzicami, udzielenie im wsparcia oraz zachęcanie do współudziału w pielęgnacji.

Problemy i działania pielęgnacyjne realizowane u dzieci z urazem czaszkowo mózgowym.

Postępowanie pielęgniarskie:

W bezpośrednim okresie po urazie

- kontrola świadomości chorego - chory po urazie czaszkowo mózgowym może być senny, przebywać w stanie półśpiączki albo stanie śpiączki, w którym reagować może tylko na silne bodźce bólowe. Stan świadomości musi być kontrolowany z wyraźną skrupulatnością gdyż wskazuje postęp choroby

- Monitorowanie podstawowych parametrów życiowych:

RR i tętno - wzrost RR ze stopniowym zwalnianiem tętna jest objawem narastania ciasnoty śródczaszkowej, zaś wzrost RR ze wzrostem tętna to objaw reakcji stresowej po doznanym urazie.

Oddech - zwolnienie oddechu bywa objawem ucisku pnia mózgu, przyspieszenie wskazuje na uszkodzenie pnia mózgu, gorączkę, wstrząs

Temperatura ciała - wzrost ciepłoty może być objawem stany zapalnego opon mózgowo-rdzeniowych lub uszkodzenia pnia mózgu (w pniu znajduje się ośrodek termoregulacji)

Szerokość źrenic - nierówność źrenic (anizokoria) lub poszerzenie może świadczyć o rozwoju konkretnej choroby (np. poszerzona źrenica - krwiak mózgu, z biegiem czasu nieruchoma)

- Obserwowanie ilości wydalanego moczu, ocena kolorytu skóry i błon śluzowych chorego.

- Obserwacja płynotoków - jeśli występują oceniamy ilość i jakość płynu, oraz miejsce wydostania (poszczególne jamy czaszki, przewód nosowy czy uszny) Najbardziej niebezpiecznym skutkiem płynotoku jest zapalenie opon mózgowych (gorączka, ból głowy, uczucie sztywności karku)

- Podawanie leków zleconych i płynów infuzyjnych . Doustnie podajemy tylko, jeśli pacjent jest przytomny - zalecane jest z reguły w urazach czaszkowo-mózgowych podawanie płynów drogą dożylną albo domięśniową. Jeśli występuje porażenie kończyn(y) nie należy podawać do nich kaniul jak też wykonywać żadnych iniekcji.

- Neutralizowanie bólu - poprzez systematyczne podawanie leków przeciwbólowych oraz stałą obserwację bólu.

- Dbanie o komfort i odpowiednie ułożenie chorego - należy ułożyć pacjenta na płasko z głową uniesioną o 30 stopni (zapobieganie obrzękowi mózgu). Przy nudnościach i wymiotach ułożenie w pozycji bocznej - ustalonej lub (jeśli to możliwe) z głową odgiętą w bok tak by nie dopuścić do zachłyśnięcia się przez chorego wymiocinami lub krwią. W przypadku uporczywych wymiotów zakładamy sondę żołądkową (sonda założona przez usta w wypadku - załamania dołu przedniego czaszki i złamaniach podstawy czaszki, ZAKŁADANA SONDA WYŁĄCZNIE PRZEZ LEKARZA W WYPADKU: złamań, zmiażdżeń lub złożonych obrażeń czaszki).

- Dokumentacja wszystkich pomiarów oraz leków i płynów podanych pacjentowi.

- W razie konieczności szybkie informowanie lekarza o zmianie stanu chorego.

6. Stany nieprzytomności u dzieci

PROCES PIELĘGNOWANIA DZIECKA NIEPRZYTOMNEGO

1.Dziecko ma upośledzoną czynność dróg oddechowych	Poprawa efektywności oddychania	-ułożenia w pozycji bocznej ustalonej- zapobiega zapadaniu się języka, umożliwia odpływ wydzieliny z jamy ustnej -stosowanie rurek ustno-gardłowych, intubacyjnych, tracheotomijnych -wprowadzenie elementów fizykoterapii- oklepywanie chorego w czasie zmiany pozycji, stosowanie drenażu złożeniowego -usuwanie wydzieliny z górnych dróg oddechowych- jednorazowe usuwanie wydzieliny nie dłużej niż 10-15sek -toaleta rurki intubacyjnej- zmiana mankietu uszczelniającego (opróżnienie), zmiana opatrunku utrzymującego rurkę, wymiana rurki, co 3-5 dni w razie potrzeby -czynności związane z toaleta drzewa oskrzelowego, wykonywane regularnie, z użyciem sprzętu jednorazowego użytku z zachowaniem zasad aseptyki -utrzymanie odpowiedniego mikroklimatu sali- stosowanie nawilżaczy, utrzymanie stałej temp ciała w sali, zapewnienie dostępu świeżego powietrza
2. Ryzyko stanu zagrożenia życia z powodu zaburzenia podstawowych czynności życiowych	Eliminacja stanu zagrożenia życia	-monitorowanie podstawowych parametrów życiowych -ocena saturacji z wykorzystaniem puls oksymetru -rozpoznanie zatrzymania oddechu i pracy serca- wezwanie zespołu reanimacyjnego, podjęcie zaawansowanych zabiegów resuscytacyjnych -asystowanie w intubacji lub samodzielne wykonanie (po specjalizacji w dziedzinie piel. anestezjol.) -pobieranie krwi do badań -analiza elektrokardiogramu i parametrów gazometrii
3. Ryzyko powikłań zakrzepowo-zatorowych	Eliminacja ryzyka powikłań zakrzepowo-zatorowych	-wyższe ułożenie kończyn dolnych >20 powyżej poziomu tułowia -codzienne oglądanie kończyn pod kątem wydolności naczyń -prowadzenie ćwiczeń biernych przez rehabilitanta i pielęgniarkę (2xdz) -podawanie leków p/zakrzepowych -stosowanie rajstop p/zakrzepowych -stosowanie jak najszybszego uruchamiania
4. Dziecko ma podwyższoną temperaturę ciała	Utrzymanie prawidłowej temp ciała	-monitorowanie temp ciała -stosowanie ochładzania fizycznego- zimne okłady na duże naczynia krwionośne, okłady chłodzące, kąpiele chłodzące -prowadzenie bilansu wodnego z uwzględnieniem strat wody z powodu wysokiej temp i pocenia się -pobieranie posiewu krwi
5. Ryzyko powstania odleżyn prawidłowego przykurczy	Zapewnienie prawidłowego ulżenia i profilaktyka p/odleżynowa	-ocena układu kostno-stawowego, zakresu ruchów w stawach, zniekształceń, przykurczów -częste zmiany ułożenia ciała z zapewnieniem fizjologicznego ułożenia kończyn w spoczynku -ocena powstania ryzyka rozwoju odleżyn (skala Battela, Norton) -stosowanie zmiany pozycji ciała z uwzględnieniem p/wskazań (chory z objawami nadciśnienia śródczaszkowego nie może leżeć na brzuchu ani mieć obniżonego wezgłowia) -zabezpieczenie skóry przed wilgocią, wydalinami, wydzielinami- osłanianie miejsc narażonych na działanie czynników drażniących (Sudocrem, opatrunki foliowe) Eliminowanie i ograniczanie czynników sprzyjających odleżynom- niedożywienia, hipotermia, hipotensja i niedokrwistość -kontrola stanu skóry przy każdej zmianie pozycji, zwłaszcza nad wyniosłościami kostnymi -stosowanie udogodnień materaca p/odleżynowe, wałki, poduszki
6. Ryzyko zaburzeń odżywiania	Zapewnianie prawidłowego odżywiania	-obejmuje pokrycie zapotrzebowania energetycznego, zapewnienie odpowiedniej podaży płynów, białek, witamin, elektrolitów (spoczynkowy wydatek energetyczny- 25-35kcal/kg m.c./24h; metabolizm nasilają- uraz, temp, ruchy wykonywane w łóżku) -zapotrzebowanie na wodę- wykorzystuje się bilans płynów, w którym podaż odpowiada zamierzonym stratom -zapotrzebowanie zwiększa się w przypadku: gorączki (360ml na każdy stopień), zakażenia, wysokiej temp otocznia, biegunek, wymiotów, obecności przetok -uzupełnienie elektrolitów na podstawie ich stężenia w osoczu i wydalania z moczem -chory nieprzytomny ze względu na brak odruchu połykania może być karmiony: -pozajelitowo, -dojelitowo
7. Ryzyko zakażenia z powodu założonego cewnika do pęcherza moczowego	Zapobieganie zakażeniom układu moczowego	-sprawdzenie drożności cewnika, utrzymanie ciągłości zestawu drenującego -utrzymanie higieny ok. płciowej pacjenta -dezynfekcja ujścia cewki moczowej- Octanisept -zakwaszanie moczu dietą i poprzez środki farmakologiczne odpowiednia podaż płynów ( 3l na dobę) -okresowa kontrola układu moczowego (badania moczu) -w celu zapobiegania zaparciom- podanie na czczo oleju parafinowego lub wieczorem naparu z ziół przeczyszczających, podanie lactulozy na zlecenie lekarza -uwzględnienie w diecie odpowiedniej podaży błonnika (soki owocowe między posiłkami) -wykonywanie masażu powłok brzusznych ruchami okrężnymi rozpoczynając od strony prawej do lewej, masaż kiszki stolcowej -przy braku wydalania wykonanie wlewu przeczyszczającego lub farmakologiczne prowokowanie wydalania
8. Dziecko odczuwa niepokój, lęk w związku ze swym obecnym stanem zdrowia	Zapewnienie bezpieczeństwa dziecku	-częsta obecność przy dziecku -informowanie o zamierzonym działaniu, spokojnym tonem, krótkimi zdaniami -ocenianie reakcji na ból, czynności wykonywać delikatnie, wykluczając nagłe ruchy, wstrząsanie chorym, łóżkiem -sprawdzanie ułożenia i wygody chorego -unikanie głośnych rozmów, nierozmawianie przy chorym o jego stanie i zagrożeniach -nawiązanie kontaktu pozawerbalnego (trzymanie za rękę, głaskania), zapewnienie o nadzorze i bezpieczeństwie -umożliwienie rodzinie bycia przy chorym -ocena możliwości udzielenia przez rodzinę wsparcia choremu- nauka niektórych czynności pielęgnacyjnych, informowanie o potrzebie m mówienia do pacjenta, informowanie o pozytywnych zdarzeniach w rodzinie, czytanie książek, umożliwienie słuchania muzyki

Działania pielęgnacyjne wobec dziecka nieprzytomnego.

- wykonanie toalety ciała i jamy ustnej

- zmiana bielizny pościelowej i osobistej,

- profilaktyka p/odleżynowa (stosowanie udogodnień, częsta zmiana pozycji, co 2 godz.),

- oklepywanie i nacieranie spirytusem,

- odśluzowanie górnych dróg oddechowych,

- założona sonda do żołądka,

- karmienie przez sondę,

- założone wkłucie dożylne,

- zapobieganie przykurczom,
- zmiana pampersów,

- sucha skóra.

Bardzo istotne jest, aby w czasie wykonywania każdej czynności pielęgniarskiej jest to, aby mówić do pacjenta, mimo iż on nam nie odpowie. Mówić, co będziemy wykonywali przy nim, po prostu cały czas z nim rozmawiać.

7. Zapalenie płuc

Zapalenie płuc u małych dzieci jest klinicznie trudne do odróżnienia od zapalenia oskrzelików. Może stanowić dalszy naturalny rozwój infekcji kataralnej. Wywołuje je zakażenie wirusem RS, grypy, paragrypy. Zapalenia te u najmłodszych dzieci często mają ciężki przebieg i wymagają leczenia szpitalnego.

Objawy:

- może towarzyszyć im ciężka niewydolność oddechowa,

- podwyższona temperatura ciała,

- męczący kaszel,

- postękiwanie,

- świszczący oddech,

- zaciąganie klatki piersiowej,

- bladość,

- sinica,

- niepokój,

- przyspieszenie tętna i oddechu.

Ciężki stan kliniczny utrzymuje się około 3-5 dni.

Leczenie to:

- hospitalizacja w ciężkich stanach, choć obowiązuje niepisana zasada, że wszystkie dzieci do pierwszego roku życia z zapaleniami płuc powinny być hospitalizowane,

-tlenoterapia,

- ewentualnie oddech wspomagany,

- kortykoterapia,

- stosowanie leków przeciwwirusowych,

- antybiotykoterapia.

PROCES PIELĘGNOWANIA DZIECKA Z ZAPALENIEM PŁUC

1.Podwyższona temperatura ciała do 38 stopni C oraz obfite poty.	Obniżenie temperatury ciała.	-Stosowanie okładów ochładzających na czoło dziecka i w zgięcia ciała, gdzie przebiegają duże naczynia krwionośne -Wykonanie kąpieli ochładzającej ( temp. wody o 1 stopień niższa niż temp. ciała dziecka). -Podawanie zwiększonej ilości płynów do picia ( częste pojenie w małych ilościach). -Zmienianie bielizny pościelowej oraz osobistej w/g potrzeby. -Kontrola temperatury ciała, co godzinę oraz odnotowywanie wyników w karcie obserwacyjnej. -Podawanie leków p/gorączkowych zgodnie ze zleceniem lekarza. -Natłuszczanie warg dziecka. -Luźne, przewiewne, bawełniane ubranie.	-Zastosowano okłady chłodzące na czoło oraz w zgięcia łokciowe. -Wykonano kąpiel ochładzającą ( temp. wody 37 stopni ). -Podano ok. 2 litry płynów do picia ( często a w małych ilościach ). -Zmieniano bieliznę osobista i pościelową po każdym spoceniu się dziecka. -Zastosowano luźne bawełniane koszulki. -Temperaturę ciała kontrolowano, co godzinę i wyniki odnotowywano w karcie obserwacyjnej. -Podano na zlecenie lekarza p/gorączkowo Paracetamol.	Temperatura ciała obniżyła się do 37 stopni.
2. Utrudnione oddychanie i duszność.	Ułatwienie oddychania	-Ułożenie dziecka w wygodnej pozycji: wysokiej lub półwysokiej, wysokiej z pochyleniem do przodu, -Zapewnienie odpowiedniego mikroklimatu ( temperatura powietrza 19 - 22 stopni C i 40 - 60 % wilgotności), poprzez: wieszanie mokrych ręczników bądź prześcieradeł przy łóżeczku dziecka. -Na zlecenie lekarza wykonanie inhalacji z Mucosolvanu (soli fizjologicznej) -Oklepywanie pleców.	-Wywietrzono salę oraz zastosowano nawilżacz powietrza. -Wykonywano inhalacje z 0.9% NaCl oraz na zlecenie lekarza z Mukosolwanu. - Oklepywano plecy 2x dziennie. - Pomagano dziecku w wykonywaniu toalety ciała. - Zachęcano dziecko do głębokich oddechów. - Zapewniono ciszę i spokój na sali.	Dziecku łatwiej się oddycha a duszność stopniowo ustępuje.

PROBLEMY:

- zaleganie wydzieliny w drzewie oskrzelowym

- podwyższona temp ciała

- katar

- kaszel

- drapiące gardło

- duszność

- wymioty

Zapalenie płuc występuje u niemowląt jako samodzielna jednostka chorobowa lub jako powikłanie choroby górnych dróg oddechowych, ucha, jelit lub innych narządów. Dotyczy oby płci i bardzo często dominuje ciężki stan ogólny, gorączka, duszność i sinica.

Profilaktyka:

- odpowiedni mikroklimat Sali - wietrzenie, nawilżenie powietrza, odpowiednia temperatura powietrza,

- oklepywanie klatki piersiowej

- półwysokie lub wysokie ułożenie

- inhalacje

- gimnastyka oddechowa

- nie przegrzewanie dziecka

- oczyszczanie jamy nosowej i nawilżanie błon śluzowych

- zmiana pozycji

- obserwacja dziecka (koloryt skóry, oddech, tętno)

- luźna bielizna osobista (bawełniana)

- dieta lekkostrawna

- zapewnienie spokoju i ciszy

OKLEPYWANIE: od podstaw klatki piersiowej do szczytów płuc po obu stronach, pomijając kręgosłup i łopatki, z przodu od łuku żebrowego do obojczyków z pominięciem serca i piersi u kobiet.

Opiekę pielęgniarską nad chorym z zapaleniem płuc.

1. Zapewnienie odpoczynku i spokoju w czasie gorączki.

2. Podawanie dodatkowych ilości płynów ze względu na gorączkę

3. Pomoc w czynnościach higienicznych.

4. Zapewnienie właściwego mikroklimatu w sali ( świeże powietrze o zwiększonej wilgotności).

5. Wygodne ułożenie w łóżku.

6. Obserwacja w kierunku powikłań.

7. Udział w diagnostyce i leczeniu (tlenoterapia, farmakoterapia).

8. Profilaktyka szpitalnego zapalenia płuc:

• kontrola zakażeń szpitalnych,

• właściwa pielęgnacja,

• skrócenie żywienia przez sondę,

• zmiana ułożenia,

• rehabilitacja oddechowa po zabiegach operacyjnych.

8. Zapalenie oskrzeli

Zapalenie oskrzeli jest chorobą, która może być następstwem nieżytu nosa — dotyczy to zwłaszcza noworodków i niemowląt i ma związek z łatwością szerzenia się infekcji z nosogardła, czemu sprzyjają dość krótkie i szerokie drogi oddechowe oraz niedostatecznie rozwinięta odporność. Czynniki etiologiczne to głównie wirusy — paragrypy, adenowirusy, rinowirusy, rzadziej bakterie.

Początek infekcji mogą poprzedzać objawy kataralne trwające około 3-4 dni, które już w znacznym stopniu mogą utrudniać prawidłową wentylację (małe dziecko oddycha tyko przez nos). Początkowo suchy meczący kaszel przechodzi w wilgotny. Dzieci często połykają tę wydzielinę, a następnie wymiotują nią. U niemowląt może wystąpić świszczący oddech, świadczący o zmniejszonej drożności oskrzeli oraz duszność. Badaniem fizykalnym osłuchowo można stwierdzić świsty, furczenia, rzężenia grubo- i średniobańkowe.

Leczenie polega na:

_ nawilżaniu powietrza,

_ tlenoterapii,

_ aerozoloterapii,

_ kinezyterapii,

_ ewentualnej antybiotykoterapii.

Problem	Cel	Planowane działanie	Realizacja	Ocena
1. Dziecko ma silną duszność wysiłkową	Eliminacja silnej duszności wysiłkowej	Zabezpieczyć wkłucie do żyły, Podaż leków rozszerzających oskrzela według zlecenia lekarza (inhalacje), Kontrola podstawowych parametrów życiowych (Ciśnienia tętniczego, tętna, oddechów, temperatury, zabarwienia powłok skórnych), Nawilżanie powietrza, Wietrzenie sali, Ograniczyć wysiłek	Zabezpieczyłam wkłucie do żyły bandażem, Przygotowałam inhalacje z Berodualu oraz Pulmicortu według zlecenia lekarza. Poinstruowałam mamę dziewczynki jak wykonać inhalacje, Kontrolowałam podstawowe parametry życiowe (Ciśnienie tętnicze, tętno, oddechy, temperaturę oraz zabarwienia powłok skórnych), Założyłam na Sali nawilżacz powietrza, Poprosiłam mamę, by poszłam z dzieckiem do świetlicy, a następnie wywietrzyłam salę, Poinformowałam mamę o konieczności ograniczenia wysiłku dziecka np. w czasie karmienia dziecka butelką robić przerwy	Problem wymaga dalszej obserwacji.
2. Dziecko ma uporczywy kaszel z odksztuszaniem śluzowej plwociny.	Złagodzenie objawów kaszlu oraz ułatwienie ewakuacji wydzieliny z dróg oddechowych.	Podaż leków rozrzedzających wydzielinę według zlecenia, Obserwacja ilości i jakości wydzieliny, Smarowanie pleców dziecka maścią rozgrzewającą oraz drenaż ułożeniowy, Nawilżanie powietrza, Zapewnić ligninę i woreczek na odpadki, Toaleta jamy ustnej, Podaż większej ilości płynów	Podałam leki rozrzedzające wydzielinę według zlecenia, Obserwowałam ilość i jakość wydzieliny, Posmarowałam plecy maścią rozgrzewającą, następnie wykonałam drenaż złożeniowy, Założyłam w Sali nawilżacz powietrza, Zapewniłam ligninę i woreczek na odpadki, Wykonałam toaletę jamy ustnej, Poinformowałam mamę o konieczności dopajania dziecka	Wydzielina śluzowa rozrzedziła się. Dziewczynka odksztusza znacznie więcej wydzieliny.
3. Dziecko ma wyciek śluzowy z nosa.	Utrzymanie drożności nosa.	Usuwanie wydzieliny z nosa za pomocą gumowej gruszki w razie potrzeby, Podaż kropli do nosa zmniejszający obrzęk błony śluzowej według zlecenia, Okresowe układanie dziecka na brzuchu lub na boku, co umożliwi samoczynne oczyszczanie się nosa, Wietrzenie sali, Nawilżanie sali, Wkroplić do nosa sól fizjologiczną	Usunęłam wydzielinę z nosa za pomocą gumowej gruszki w razie potrzeby, Podałam krople do nosa zmniejszające obrzęk błony śluzowej według zlecenia lekarza, Układam okresowo dziecko na brzuchu lub na boku, by umożliwić samoczynne oczyszczanie nosa, Wietrzyłam salę, Założyłam w Sali nawilżacz powietrza, Wkropliłam do nosa sól fizjologiczną	Wyciek z nosa zmniejszył się, drożność nosa poprawiła się.
4. Możliwość wystąpienia niewydolności oddechowej	Wczesne rozpoznanie niewydolności oddechowej.	Obserwacja oddechu (rodzaj, ilość, rytm.), Ocena zabarwienia skóry, Ocena podstawowych parametrów życiowych. (tętno, oddech, temperatura)	Obserwowałam oddech dziecka, Oceniłam zabarwienie skóry, Oceniłam podstawowe parametry życiowe (tętno, oddech, temperatura)	Nie zaobserwowałam żadnych oznak niewydolności oddechowej. Problem wymaga dalszej obserwacji.
5. Niepokój matki o stan zdrowia dziecka.	Poprawienie samopoczucia matki.	Umożliwić mamie rozmowę z lekarzem prowadzącym	Umożliwiłam rozmowę z lekarzem prowadzącym	Mama dziewczynki uspokoiła się.

Najczęstsze problemy pielęgnacyjne u dzieci ze schorzeniami układu oddechowego i sposoby rozwiązywania ich przez pielęgniarkę.

PROBLEMY:

- zaleganie wydzieliny w drzewie oskrzelowym

- podwyższona temp ciała

- katar

- kaszel

- drapiące gardło

- duszność

- wymioty

Drogi oddechowe sa krótkie i węższe gorzej rozwinięte, ściany tchawicy i oskrzeli sa miękkie wiotkie. Klatka piersiowa dziecka nie potrafi pogłębić oddechów, zmniejszona jest tez powierzchnia wymiany gazowej i mniej jest pęcherzyków płucnych. Upośledzona jest czynność ruchów rzęskowych, niedojrzały odruch kaszlowy, często dławiący i wymioty. Gorsza jest również funkcja gruczołów śluzowych. Działania pielęgnacyjne to:

a)Poprawa wentylacji płuc w celu zapewnienia lepszej wymiany gazowej

-uspokojenie dziecka, ułożenie wysokie lub półwysokie, częste noszenie dziecka na boku nie zajętym stanem zapalnym z odchylona głową

b)utrzymanie drożności drog oddechowych i ułatwienie ewakuacji wydzieliny

-inhalacje w pozycji półwysokiej lub wysokiej 10-15min

-fizykoterapia ukł oddechowego, drenaż ułożeniowy, oklepywanie, odśluzowanie zalęgającej wydzieliny

-stosowanie leków wziewnych

-nawilżanie dróg oddechowych i błon śluzowych nosa np. solą fizjol

-nauka i zachęcenie d o gimnastyki oddechowej przez 5-10 min, co 1-2 godz i kaszlu z odpluwaniem wydzieliny

-podawanie przegotowanej wody ze środkiem antyseptycznym do płukania jamy ustnej

c)zapewnienie mikroklimatu sali

- wietrzenie,utrzymanie temp, powietrza 18-20stopni c, wilgotności 50-70%

d)obserwacja stanu ogólnego dziecka, ocena wydzieliny i kaszlu, stosunek wydechu do wdechu , obserwacja regularnych wypróżnień , temp ciała , duszności

e) inne potrzeby dziecka

-zapewnienie luźnej bielizny, aby nie krępowała ruchów

-ograniczenie wysiłku dziecka, pomoc w wykonywaniu toalety. Karmienie, zapewnienie ciszy i spokoju, umożliwienie kontaktu z rodzicami, zmniejszenie poczucia niepokoju. Okazywanie serdeczności, zrozumienia, organizowanie czasu wolnego.

9. Astma oskrzelowa

Astma oskrzelowa (dychawica) to jedna z najczęstszych chorób przewlekłych wieku dziecięcego. Występuje częściej u chłopców. Jest to przewlekłe schorzenie o charakterze zapalnym. Stan zapalny wywołuje objawy powodujące odwracalną obturację oskrzeli. Proces chorobowy obejmuje całe drzewo oskrzelowe.

Do zwężenia światła oskrzeli dochodzi na skutek:

-skurczu mięśni gładkich drzewa oskrzelowego,

-obrzęku śluzówki,

- powstania nacieków zapalnych i zalegania wydzieliny śluzowej.

Opisane zmiany powodują zwiększenie oporu dróg oddechowych, zmniejszenie maksymalnej pojemności wydechowej pierwszosekundowej i innych wskaźników czynnościowych płuc.

Astma przebiega z:

- nawracającymi napadami zwężenia oskrzeli,

- wydłużonym wydechem,

- dusznością i kaszlem. Objawy te, mające charakter czynnościowy, ustępują samoistnie lub pod wpływem leczenia.

Przebieg astmy zależy od wielu czynników:

-wieku dziecka,

-ekspozycji na alergeny,

-nadreaktywności oskrzeli i predyspozycji genetycznych.

Ze względu na przebieg, astmę dzieli się na

Astmę epizodyczną o przebiegu:

- lekkim,

- umiarkowanym

- ciężkim. Trzy ostatnie to postacie przewlekłe.

Leczenie zależy od przebiegu choroby.

Postacie astmy	Leczenie
Lekka	przewlekłe: małe dawki glikokortykoidów wziewnych lub kromony, lub leki przeciwleukotrienowe doraźnie:β2 -mimetyki krótkodziałające
Umiarkowana	przewlekłe: glikokortykoidy i długodziałające β2 -mimetyki można stosować leki przeciwzapalne z wziewnymi glikokortykoidami i lekami przeciwleukotrienowymi doraźnie: glikokortykoidy przewlekłe: duże dawki glikokortykoidów i długodziałające β2 -mimetyki lub/i teofilina o przedłużonym działaniu
Ciężka	ewentualnie glikokortykoidy stosowane ogólnie doraźnie: β2-mimetyki krótkodziałające

PROCES PIELĘGNOWANIA DZIECKA Z ASTMĄ.

Problem pielęgnacyjny	Cel opieki	Plan opieki pielęgnacyjnej	Ocena
1. Męczący kaszel:-suchy, nieproduktywny, -mokry z gęstą wydzieliną.	-Ułatwienie odkrztuszania, - ułatwienie higienicznej ewakuacji wydzieliny, - zmniejszenie intensywności i częstości występowania napadów kaszlu, - edukacja dziecka i rodziców w zakresie higienicznego odkrztuszania.	- obserwacja charakteru kaszlu, jego intensywności oraz zwrócenie uwagi, w jakich okolicznościach się pojawia (np. w nocy lub po wysiłku), - obserwacja wydzieliny (kolor, zapach, ilość, częstotliwość), - wietrzenie pomieszczenia i zapewnienie dostępu świeżego powietrza, - stosowanie inhalacji i wziewów mających na celu zmniejszenie obturacji oskrzeli i nawilżenie błon śluzowych górnych dróg oddechowych, - stosowanie leków mukolitycznych i hamujących kaszel na zlecenie lekarza, - zastosowanie drenażu ułożeniowego, -zmiana pozycji ułożeniowej, -pomoc w przyjęciu wygodnej dla pacjenta pozycji, - oklepywanie i sprężanie klatki piersiowej - pomoc dziecku w higienicznej ewakuacji wydzieliny, - zapoznanie dziecka i rodziców z zasadami higienicznego odkrztuszania, - przestrzeganie procedur związanych z postępowaniem z materiałem zakaźnym (wydzielina z dróg oddechowych).	Kaszel stał się mniej intensywny a jego ataki zdarzały się rzadziej. Dziecko i rodzice nauczyli się higienicznie odkrztuszać.
2. Trudności w oddychaniu spowodowane dusznością.	Zmniejszenie duszności i ułatwienie oddychania,	- obserwacja i ocena stopnia nasilenia duszności (świsty w trakcie wydechu), - obserwacja zachowania pacjenta w trakcie oddychania, -obserwacja i pomiar podstawowych parametrów: ilość i charakter oddechów, tętno, RR, saturacja, pomiar PEF - obserwacja zabarwienia powłok skórnych w kierunku sinicy, - zapewnienie odpowiedniego mikroklimatu w sali, wietrzenie sali - zapewnienie wygodnej dla dziecka pozycji, - zapewnienie odpoczynku w ciszy i spokoju - ograniczenie wysiłku fizycznego potęgującego duszność, - podanie tlenu na zlecenie lekarza.	Oddychanie zostało ułatwione, zmniejszyło się uczucie duszności.
3. Dziecko ma wysoką temperaturę ciała spowodowaną wystąpieniem dodatkowej infekcji.	Obniżenie temperatury ciała i zapewnienie odpowiedniej higieny ciała	- obserwacja i pomiar gorączki, - zastosowanie zimnych okładów na duże naczynia krwionośne, - wietrzenie sali, - nawilżanie jamy ustnej, - podanie leków obniżających temperaturę na zlecenie lekarza - zmiana przepoconej bielizny osobistej, - codzienna toaleta ciała, -zmiana przepoconej bielizny łóżkowej.	Temperatura ciała obniżyła się.
4. Dziecko odczuwa dyskomfort z powodu zmian zapalnych i grzybiczych w jamie ustnej.	Likwidacja powstałych zmian i utrzymanie czystości w jamie ustnej,	- obserwacja powstałych zmian i określenie ich rodzaju, - częsta toaleta jamy ustnej, szczególnie tuż po zażyciu leków, - dokładne oczyszczanie jamy ustnej z resztek pokarmowych, - dopilnowanie, aby umyte zostały podniebienie, język, dziąsła i wewnętrzna strona policzków, - częste płukanie jamy ustnej solą fizjologiczną, - stosowanie środków przeznaczonych do pielęgnacji jamy ustnej, -ograniczenie spożywania węglowodanów, -wyeliminowanie cukru, - na zlecenie lekarza podanie leków osłonowych oraz przeciwgrzybicznych, - wytłumaczenie dziecku i rodzicom istoty i celu zabiegów pielęgnacyjnych jamy ustnej, -zapoznanie rodziców i dziecko z zasadami działań higienicznych w obrębie jamy ustnej	Powstałe zmiany uległy zmniejszeniu, dziecko i rodzice nauczyli się odpowiednio dbać o higienę jamy ustnej.
5. Dziecko ma infekcje występujące w astmie.	Udział w leczeniu istniejącej infekcji i profilaktyka wystąpienia infekcji w przyszłości.	- obserwacja charakteru i nasilenia infekcji, - pobranie materiałów do badań (krew pod kątem OB i CRP, wymaz z gardła, plwocina), - podanie leków na zlecenie lekarza - zapewnienie odpowiedniego mikroklimatu w sali, - zwrócenie uwagi na to, aby dziecka nie przegrzewać i nie przeziębić, - izolowanie dziecka od osób zarażonych infekcją, - unikanie przeciągów, - zaproponowanie rodzicom szczepień po uprzedniej konsultacji lekarskiej,	Objawy istniejącej infekcji zostały złagodzone. Rodzice zostali poinformowani o dalszym postępowaniu profilaktycznym.
6. Dziecko odczuwa ból w klatce piersiowej występujący podczas oddychania.	Złagodzenie bólu	- ułożenie dziecka w pozycji wygodnej zmniejszającej uczucie bólu i ucisku, - zapewnienie dostępu świeżego powietrza, - zapewnienie ciszy i spokoju do odpoczynku, - na zlecenie lekarza podanie leki.	Uczucie bólu zmniejszyło się.
7. Ryzyko odwodnienia i utraty elektrolitów.	Wyrównanie gospodarki elektrolitowej i zapobiegnięcie pogłębieniu się odwodnienia.	- prowadzenie karty bilansu płynów, - oznaczenie stężenia elektrolitów we krwi - podanie płynów najlepiej drogą doustną, - obserwacja zachowania dziecka, skóry dziecka pod kątem pogłębiającego się odwodnienia, - uzupełnienie elektrolitów drogą dożylną (PWE).	Podane zostały płyny i elektrolity (PWE), stan dziecka poprawił się.
8. Ryzyko obniżenia masy ciała w wyniku utraty apetytu.	Niedopuszczenie do spadku wagi dziecka	- kontrolowanie masy ciała raz w tygodniu, a w przypadku małych dzieci częściej, - zastosowanie diety lekkostrawnej, - podawanie posiłków w mniejszych ilościach, ale częściej, - przygotowanie posiłków kolorowych i wyglądających apetycznie, - zachęcanie dziecka do tego, aby zjadło ile samo chce.	Dziecko zaczęło jeść. Jego waga nie obniżyła się.
9. Dziecko odczuwa lęk i niepokój spowodowany hospitalizacją	Minimalizowanie lęku i wyjaśnienie wątpliwości	-rozmowa z dzieckiem, -umożliwienie kontaktu z rodzicami, -umożliwienie kontaktu z lekarzem -zapewnienie dziecku poczucia bezpieczeństwa poprzez obecność -zaproponowanie zabawy z innymi dziećmi	Poczucie lęku u dziecka zmniejszyło się.
10. Dziecko odczuwa lęk przed zabiegami leczniczymi	Minimalizacja lęku i niepokoju	Przygotowanie dziecka do planowanego zabiegu leczniczego i diagnostycznego poprzez: -rozmowę z dzieckiem, -dostarczenie informacji na temat zabiegu, -zapewnienie dziecku intymności, -unikanie sytuacji zawstydzających.	Dziecko udało się na zabiegi z mniejszym lękiem.
11. Ryzyko zakażenia z powodu założonego wkłucia obwodowego.	Eliminacja ryzyka zakażenia	- założenie wkłucia zgodnie z procedurą - zabezpieczenie wenflonu przed samousunięciem - utrzymanie drożności wkłucia - podaż leków droga dożylna na zlecenie lekarza - obserwacja miejsca wkłucia oraz w kierunku powikłań leczenia dożylnego (niepożądane działanie leku, zatory) - zapobieganie odczynom zapalnym wokół wkłucia - udokumentowanie wkłucia w karcie wkłuć obwodowych	Dziecku zostało założone wkłucie obwodowe zgodnie z procedurą.

Najczęstsze problemy pielęgnacyjne u dzieci ze schorzeniami układu oddechowego i sposoby rozwiązywania ich przez pielęgniarkę.

PROBLEMY:

- zaleganie wydzieliny w drzewie oskrzelowym

- podwyższona temp ciała

- katar

- kaszel

- drapiące gardło

- duszność

- wymioty

Drogi oddechowe sa krótkie i węższe gorzej rozwinięte, ściany tchawicy i oskrzeli sa miękkie wiotkie. Klatka piersiowa dziecka nie potrafi pogłębić oddechów, zmniejszona jest tez powierzchnia wymiany gazowej i mniej jest pęcherzyków płucnych. Upośledzona jest czynność ruchów rzęskowych, niedojrzały odruch kaszlowy, często dławiący i wymioty. Gorsza jest również funkcja gruczołów śluzowych. Działania pielęgnacyjne to:

a)Poprawa wentylacji płuc w celu zapewnienia lepszej wymiany gazowej

-uspokojenie dziecka, ułożenie wysokie lub półwysokie, częste noszenie dziecka na boku nie zajętym stanem zapalnym z odchylona głową

b)utrzymanie drożności drog oddechowych i ułatwienie ewakuacji wydzieliny

-inhalacje w pozycji półwysokiej lub wysokiej 10-15min

-fizykoterapia ukł oddechowego, drenaż ułożeniowy, oklepywanie, odśluzowanie zalęgającej wydzieliny

-stosowanie leków wziewnych

-nawilżanie dróg oddechowych i błon śluzowych nosa np. solą fizjol

-nauka i zachęcenie d o gimnastyki oddechowej przez 5-10 min, co 1-2 godz i kaszlu z odpluwaniem wydzieliny

-podawanie przegotowanej wody ze środkiem antyseptycznym do płukania jamy ustnej

c)zapewnienie mikroklimatu sali

- wietrzenie,utrzymanie temp, powietrza 18-20stopni c, wilgotności 50-70%

d)obserwacja stanu ogólnego dziecka, ocena wydzieliny i kaszlu, stosunek wydechu do wdechu , obserwacja regularnych wypróżnień , temp ciała , duszności

e) inne potrzeby dziecka

-zapewnienie luźnej bielizny, aby nie krępowała ruchów

-ograniczenie wysiłku dziecka, pomoc w wykonywaniu toalety. Karmienie, zapewnienie ciszy i spokoju, umożliwienie kontaktu z rodzicami, zmniejszenie poczucia niepokoju. Okazywanie serdeczności, zrozumienia , organizowanie czasu wolnego.

10. Ostry stan astmatyczny

Główne problemy, działania pielęgnacyjne w opiece nad dzieckiem w ostrym stanie astmatycznym.

Astma oskrzelowa jest przewlekłym schorzeniem zapalnym dróg oddechowych. Charakteryzuje się nagłym występowaniem napadów duszności ze szczególnie utrudnionym wydechem. Chory w czasie napadów oddycha z dużym wysiłkiem, odczuwa „granie w piersiach", kaszel początkowo jest suchy, następnie pojawia się plwocina lepka, ciągnąca się, którą trudno odpluć. Napady tych objawów trwają różnie długo od kilku minut do kilkunastu godzin. Między atakami chory czuje się przeważnie dobrze, nie odczuwa żadnych dolegliwości i zdolny jest do wykonywania różnych czynności. Inne problemy to

- bladość powłok,

-niekiedy sinica twarzy i kończyn,

- w ciężkich przypadkach narastających niewydolność krążeniowa,

- pałeczkowate palce.

11. Niedokrwistość niedoborowa

Jest to stan chorobowy, w którym stężenie hemoglobiny, wartość hematokrytu oraz średnia objętość krwinki czerwonej są mniejsze od wartości prawidłowych (są one różne w zależności od wieku dziecka).

Niedokrwistości niedoborowe

Niedokrwistości te wynikają z niedoboru żelaza, witaminy B₁₂, kwasu foliowego.

Niedokrwistość z niedoboru żelaza ma związek ze sposobem odżywiania i jest to najczęstsza choroba krwi wieku niemowlęcego.

Przyczynami niedoboru żelaza są:

-niewłaściwa dieta

-utrata zapasów żelaza (utajone krwawienia).

Objawy:

-bladość skóry, błon śluzowych,

-łatwe męczenie się,

- tachykardia,

-powiększenie serca

- szmer skurczowy

- zaburzenia koncentracji,

- drażliwość

- nadpobudliwość.

W badaniach laboratoryjnych, stwierdza się

- obniżone średnie stężenie hemoglobiny w krwince (MCHC),

- małe krwinki czerwone (mikrocyty),

- niski poziom żelaza i nieprawidłowe wartości ferrytyny.

Leczniczo stosuje się

- doustne preparaty żelaza, pamiętając, że środowisko kwaśne sprzyja wchłanianiu tego pierwiastka

-przy dużych niedoborach żelazo podawane jest domięśniowo.

Leczenie trwa aż do uzupełnienia niedoborów. Wskaźnikiem mówiącym o wchłanianiu się podawanego żelaza jest wzrost retikulocytozy po około 10 dniach leczenia.

Niedokrwistość wynikająca z niedoboru kwasu foliowego ma związek z wrodzonymi lub nabytymi zaburzeniami wchłaniania.

Objawy kliniczne są podobne jak w innych typach niedokrwistości.

W wykonanej morfologii krwi stwierdza się obecność dużych erytrocytów (makrocytów).

Leczenie polega na podawaniu kwasu foliowego przez okres 3-4 tygodni.

Opieka nad dzieckiem z niedokrwistością niedoborową.

Niedokrwistość, czyli anemia, jest stanem chorobowym, w którym stężenie hemoglobiny i liczba krwinek czerwonych we krwi spada poniżej wartości optymalnych dla organizmu. Niedokrwistości niedoborowe są spowodowane:
- niedoborem żelaza witaminy B₆ i B₁₂, kwasu foliowego. Niedobory żelaza mogą być spowodowane zmniejszonymi zapasami żelaza z okresu życia płodowego (wcześniaki, bliźniaki).

- niedoborowa dieta - nadmiar mleka ubogiego w żelazo, nie podawanie jarzyn, mięsa, jaj, soków owocowych,

- zaburzenia wchłaniania z przewodu pokarmowego spowodowane biegunkami,

- nadmierne straty żelaza spowodowane krwawieniami.

Do objawów niedokrwistości z niedoboru żelaza należą:

- bladość skóry i błon śluzowych,

- brak łaknienia,

- zahamowanie przyrostu masy ciała i wzrostu,

- złe samopoczucie,

- zmniejszenie ruchliwości dziecka,

- nadmierna senność,

- rozdrażnienie u dzieci starszych,

- ponadto bóle i zawroty -głowy,

- uczucie zmęczenia i senności,

- bicie i kołatanie serca.

W przypadku większych niedoborów występują nadżerki w kącikach ust.

Opieka nad dzieckiem z niedokrwistością niedoborową opiera się na dbaniu i dopilnowaniu przez rodziców, aby dziecko przyjmowało regularnie preparaty żelaza.

Pod wpływem żelaza zęby mają ciemniejszy nalot i wtedy żelazo dziecko powinno przyjmować słomką. Dbanie o stosowanie właściwej diety, ograniczenie mleka i jego przetworów, mąki, kasz a podawanie mięsa jarzyn, owoców, żółtka.

Niedokrwistość z niedoboru wit B₁₂ - zwanej „niedokrwistością(anemią)„złośliwą".

Objawy, skóra o odcieniu żółtawym, częste biegunki, zab. równowagi.
Leczenie polega na podawaniu wit. B₁₂

Pielęgnowanie dziecka z niedokrwistością z niedoboru żelaza.

Niedobór żelaza jest częstą przyczyną niedokrwistości u dzieci, rzadko jednak stanowi wskazanie do przyjęcia do szpitala. Nie powikłany niedobór żelaza jest zazwyczaj następstwem stosowania nieprawidłowej diety lub objadania się ,, ulubionymi przysmakami" przez dzieci. Do niedoboru żelaza dochodzi często, gdy dziecko jest zbyt długo karmione mlekiem matki lub mieszankami mlecznymi. Choroba częściej występuje u dzieci z rodzin ubogich, imigrantów i żyjących w mieści, w złych warunkach. Dzieci urodzone przedwcześnie są pozbawione dowozu żelaza od matki, a w dodatku zapotrzebowanie ich na nie jest większe w następstwie szybkiego wzrostu. Łatwo powstaje u nich niedokrwistość i należy im podawać rutynowo preparaty żelaza. U dzieci z nawracającym nieżytem żołądkowo-jelitowym, zespołem złego wchłaniania lub nawracającymi krwawieniami z nosa lub przewodu pokarmowego rozwija się wtórne niedokrwistość z niedoboru żelaza.

PRZYCZYNY:

- nieodpowiednia dieta

- niski poziom żelaza już przy urodzeniu

- utrata krwi

- upośledzenie wchłaniania żelaza towarzyszące zmianom zapalnym w śluzówce jelit

OBJAWY:

- brak łaknienia u dziecka

- zahamowanie wzrostu i przyrostu masy ciała u niemowląt

- zmiany w kącikach ust

- łamliwość włosów i paznokci

- nadmierna pobudliwość

- obniżona tolerancja wysiłkowa

- bladość powłok skórnych, błon śluzowych

- skórka dziecka szorstka, włosy suche bez połysku

- skłonność do infekcji, ze strony ukł. oddechowego

- złe samopoczucie dziecka

CELE PIELĘGNACJI:

- zapewnienie dostatecznej podaży żelaza,

- zapoznanie matki z przyczynami choroby, jej leczenie i zapobieganiem

POSTĘPOWANIE:

1. Wytłumaczenie dziecku z upośledzonym łaknieniem, aby przyjmowało odpowiednią dietę, która zawiera żelazo, lub połykało tabletki z preparatem żelaza, jest trudne.

2. W wywiadzie pielęgniarskim przeprowadzonym zarówno w szpitalu, jak i w domu powinny się znaleźć dokładne informacje dotyczące nawyków dietetycznych dziecka, godziny, o której zazwyczaj jada ono posiłki, oraz pokarmów lub słodyczy, które lubi jeść między posiłkami. Posiłki powinny się składać z pokarmów, które dziecko lubi, podawanych w niewielkich ilościach w swobodnej atmosferze. Należy dziecku wytłumaczyć, że nie powinno jadać niczego, a zwłaszcza słodyczy, między posiłkami.

3. Rozpoczyna się doustne podawanie preparatów żelaza, najlepiej w trzech dawkach między posiłkami, które dzieci muszą popić sokami z owoców, nigdy zaś mlekiem.Jeżeli pojawiają się dolegliwości żołądkowe, takie jak biegunka, to żelazo należy podawać po posiłku. Stolce dziecka zaczną nabierać zabarwienia ciemnozielonego, o czym należy uprzedzić rodziców.

4. Starszym dzieciom żelazo zazwyczaj podaje się w tabletkach. Dzieci młodsze wolą preparaty w płynie, który można podać do wypicia przez słomkę lub na łyżeczce, a nigdy nie należy mieszać go z pokarmem.

5. Żelazo podawać razem z wit. C i kwasem foliowym, ale nie wolno z magnezem

6. Istotne znaczenie ma dokładne czyszczenie zębów, ponieważ stosowanie żelaza powoduje ich przebarwienie.

7. Ograniczyć wysiłek fizyczny dziecka i izolować od potencjalnych źródeł zakażenia.

PORADY DLA RODZICÓW:

Często potrzeba wiele cierpliwości i wysiłku, aby przekonać matki, że powinny zmienić swoje nawyki dotyczące karmienia dziecka. Zestawy posiłków i wybór odpowiednich pokarmów należy dostosować do zwyczajów i możliwości finansowych rodziny. Pielęgniarce jest łatwiej wszystko wytłumaczyć w czasie posiłków. Nie ma sensu przezwyciężania na siłę nawyków dziecka. Znacznie lepiej wybrać mu pokarmy z tych, które lubi. Preparaty żelaza stosuje się długo, często przez 3 miesiące. Skuteczność leczenia zależy więc od tego, czy matka będzie kontynuowała leczenie. Warto zachęcić matkę, aby sama podawała dziecku żelazo w czasie, gdy

przebywa na oddziale, tak aby nie miała z tym kłopotów potem w domu. Musi ona zdać sobie sprawę z tego, że przedawkowanie żelaza u malutkiego dziecka, nawet przypadkowe, może mieć fatalne następstwa. Lekarstwa należy trzymać w domu w zamkniętej szufladzie, do której dziecko nie może samo sięgnąć.

12. Cukrzyca

Udział pielęgniarki w edukacji dzieci z cukrzycą i ich rodziców.

Cukrzyca jest zespołem chorobowym o niejednolitej etiologii i zróżnicowanym przebiegu klinicznym. U dzieci i młodzieży występuje wyłącznie cukrzyca insulinozależna. Jest to
choroba, w której stężenie glukozy we krwi jest nadmierne i którą charakteryzuje nie tylko niedobór insuliny, ale także zmiany w wydzielaniu i działaniu innych hormonów lub enzymów

Objawy charakterystyczne: wzmożone pragnienie, wielomocz, postępujące chudnięcie, zwiększony apetyt.

Objawy ogólne: osłabienie, zab. widzenia, sucha, szorstka skóra, zajady, stany zapalne zewnętrznych narządów płciowych.
Przyczyny zachorowania:

- genetyczne uwarunkowania,

- procesy immunologiczne,

- czynniki zewnętrzne uszkadzające komórki Beta trzustkowych (wirusy, toksyny).

Rozpoznanie cukrzycy opiera się na wykazaniu:

- hiperglikemii,

- glikozumii,

- doustnego testu obciążenia glukozą, dożylnego obciążenia glukozą.
Celem działań edukacyjnych pielęgniarki jest zapewnienie lepszej jakości życia chorego poprzez:

- zapewnienie lepszego poziomu sprawności fizycznej i psychicznej,

- zapobieganie powikłaniom cukrzycy,

- ograniczenie uciążliwości metod leczenia (stosowanie penów),

- współuczestnictwo w życiu rodzinnym i społecznym.
Udział pielęgniarki:

- pielęgniarka kształtuje u dziecka i jego rodziców postawę akceptacji choroby, odpowiedzialności,

- pielęgniarka uczula i informuje o;

Istocie choroby (objawach, przyczynach, przebiegu klinicznym),

■ Insulinoterapia (informuje, jakie rodzaje preparatów insuliny, dawka, sposób przechowywania, nie dopuścić do ich zamrożenia, od +4 do +8°C, technika wkłucia strzykawką, penem (w których miejscach, pod jakim kątem, rotacja miejsc wkłucia),

■ Objawach, postępowaniu i zapobieganiu hipoglikemii i hiperglikemii, (objawy zwiastujące, dziecko zawsze przy sobie powinno mieć cos słodkiego nosić tabliczkę lub naszywkę z informacją, że jest cukrzykiem),

■ Zasadach pomiaru glikemii glukometrem i oznaczeń poziomu cukru w moczu,

■ Doboru wysiłku fizycznego (wysiłek nie powinien być zbyt intensywny i długi, przed większym wysiłkiem fizycznym dziecko powinno cos zjeść, regularne ćwiczenia pomagają obniżyć stężenie cukru we krwi ćwiczenia o tej samej porze, codziennie,
■ Konieczność prowadzenia dziennika samokontroli,
■ Zasadach dietoterapii ( 4-6 małych posiłków dziennie, ograniczenie cukru, tłuszczów, wskazanie produktów zabronionych i wskazanych, obliczanie wymienników węglowodanowych, nie pomijania żadnego z posiłków, odpowiednia ilość kalorii dziennie,

■ Higienie osobistej - dbać o stopy (suche i czyste), nosić wygodne obuwie, zwracać uwagę na owrzodzenia, zmiany zabarwienia skóry, uszkodzenia naskórka.

Podstawowe elementy samokontroli: *samodzielne badanie poziomu cukru we krwi, cukru i acetonu w moczu, *przestrzeganie codziennej diety (dobór diety,),*odpowiedni wysiłek fizyczny (dawkowanie wysiłku fizycznego),*właściwe wstrzykiwanie insuliny i umiejętność modyfikacji dawek w zależności od wyników pomiaru cukrów we krwi, *umiejętność rozwiązywania problemów, analiza popełnionych błędów, obserwacja objawów hipoglikemii i hiperglikemii, *pomiary ciśnienia tętniczego, *pielęgnacja stóp, *kontrola wagi.

Zadania pielęgniarki: * sumienne wykonywanie zabiegów pielęgnacyjnych i wnikliwa obserwacja dziecka, *podanie insuliny o odpowiedniej godzinie, * włączenie dziecka do leczenia i pielęgnowania, * normalizuje stosunki dziecka z grupą rówieśniczą, *uczy dziecko przestrzegania zasad postępowania dietetycznego, * zwalcza stany depresji i zaburzeń osobowości dziecka, *dba o higienę ciała i otoczenia( głównie higiena części intymnych, ponieważ może dojść do zapalenia sromu lub napletka),* nakłania dziecko do regularnego trybu życia.

13. Choroba oparzeniowa

Zadania pielęgniarki

Jednym z zadań pielęgniarki jest stworzenie klimatu sprzyjającego rozwojowi

dziecka nawet w tak niekorzystnych okolicznościach jak pobyt w szpitalu. Wprowadzone w życie regulacje prawne dotyczące obecności rodziców lub opiekunów w szpitalu przy chorym dziecku nałożyły na personel służby zdrowia liczne obowiązki. Nowe wymogi w praktyce w największym stopniu obciążyły zespoły pielęgniarskie. Do znanych od dawna obowiązkowych czynności pielęgniarskich dołączyły nowe: organizacja pobytu rodziców i opiekunów w szpitalu oraz włączenie

ich do procesu leczenia. Jednak obecność najbliższych i ich pomoc w leczeniu

i opiece ma w większości przypadków bardzo korzystny wpływ na małego pacjenta. Celem opieki nad dzieckiem oparzonym jest pomaganie mu w utrzymaniu dobrego samopoczucia fizycznego i psychicznego, łagodzenie skutków choroby, zapobieganie powikłaniom oraz pomoc w uzyskaniu samodzielności. Dziś rodzice mogą

przez cały czas hospitalizacji dziecka przebywać razem z nim. Jest to związane ze

zwróceniem uwagi na podmiotowe traktowanie małego pacjenta, z dostępnością

wiedzy z zakresu psychologii rozwojowej, a także dostosowywaniem oddziałów pediatrycznych do warunków umożliwiających pobyt rodziców (opiekunów) na oddziale. Dzięki ciągłemu przebywaniu przy dziecku rodzice z czasem stają się członkami zespołu terapeutycznego.

Opieka nad dzieckiem oparzonym stawia przed personelem pielęgniarskim określone zadania, pojawiają się problemy, które trzeba jak najszybciej i skutecznie rozwiązywać. Istotne jest, aby oparzone dziecko, które trafia na oddział było umieszczone w odpowiedniej sali: dobrze wietrzonej, z odpowiednią wilgotnością powietrza

i temperatury 20-30°C.. Łóżko powinno mieć wszelkie udogodnienia i być ustawione tak, aby był łatwy dostęp do pacjenta. Od ogólnego stanu chorego zależna jest

częstość wykonywanych pomiarów, takich jak: kontrola ciśnienia tętniczego, tętna,

oddechów, temperatury ciała, stanu świadomości i kontrola diurezy.

Codziennie powinna być wykonywana toaleta ciała ze zmianą pościeli włącznie. Należy uwzględnić również toaletę jamy ustnej, natłuszczanie i nawilżanie ust,

a w przypadku oparzonej twarzy należy utrzymać w czystości worki spojówkowe,

przemywając je np. 3% kwasem bornym i zakrapiając je środkami według karty

zleceń.

Następnym ważnym zadaniem pielęgniarki jest przestrzeganie zasad aseptyki

i antyseptyki (np. stosowanie filtrów przeciwbakteryjnych) kontrola i zabezpieczenie miejsca wkłucia kaniuli do naczynia obwodowego lub głębokiego podczas płynoterapii, żywienia pozajelitowego, farmakoterapii. Takie postępowanie przyczynia się do zapobiegania zakażeniom.

Zapewnienie odpowiedniego nawodnienia i odżywiania dziecka wymaga dostarczenia mu odpowiedniej ilości płynów i odpowiednio skomponowanej diety.

Jednak może pojawić się problem braku łaknienia, dlatego należy cierpliwie podejmować próby karmienia, podawać posiłki i płyny w małych ilościach, ale częściej,

o odpowiedniej temperaturze. Obecność rodziców lub opiekunów może być bardzo

pomocna w efektywnym rozwiązywaniu tego problemu.

Obecność mniej lub bardziej rozległej rany oparzeniowej, zmiany opatrunku,

częste zabiegi pielęgniarskie, obce otoczenie, czasami brak osób bliskich, wywołuje

u dziecka silny ból i lęk, dlatego ważne jest zastosowanie odpowiedniego do stanu

i wieku dziecka wielopłaszczyznowego postępowania przeciwbólowego i przeciwlękowego, które obniża ogólnoustrojowe reakcje na stres i lęk. Jednym z najbardziej

skutecznych środków przeciwlękowych jest dla dziecka bliskość rodziców.

Pielęgniarka stosując pewne zabiegi może przyczynić się do zmniejszenia bólu

u dziecka poprzez: zapewnienie komfortu psychicznego (niwelowanie niepokoju, zapewnienie ciszy i spokoju, umożliwienie rodzicom stały pobyt przy dziecku), wypełnienie czasu wolnego w celu odwrócenia uwagi małego pacjenta od występujących

objawów np. poprzez zabawę, zajęcia przedszkolne i szkolne, które są udostępnione na niektórych oddziałach, zapewnienie wygody, warunków odpoczynku, odpowiedniej ilości snu, optymalnej temperatury ciała i otoczenia (stosowanie udogodnień odciążających miejsca wrażliwe na działanie bodźców bólowych), zmniejszenie

i niwelowanie działania dodatkowych bodźców bólowych przez sprawne, szybkie

i delikatne wykonywanie zabiegów pielęgnacyjnych, zmiana pozycji, masaże, unie-

ruchomienie w celu ograniczenia ruchu powodującego ból. Im mniejsze jest

dziecko tym trudniej jest się z nim porozumieć, dlatego bardzo ważna jest wnikliwa

obserwacja jego zachowania w celu oceny jego stanu i odczuwanych dolegliwości.

Długotrwałe unieruchomienie przyczynia się do powstawania obrzęków przykurczów, odparzeń, a w cięższych stanach nawet odleżyn. Należy jak najczęściej

wprowadzać profilaktykę zapobiegającą tym powikłaniom. Ponownie możemy tutaj uwzględnić pomoc rodziców lub opiekunów, którzy odpowiednio poinstruowani przez pielęgniarkę lub rehabilitanta, mogą brać czynny udział w usprawnieniu

dziecka. Poza stosowaniem udogodnień należy zmieniać pozycję ciała co 2 godziny,

stosować na początku ruchy bierne kończyn, a następnie czynne. W miarę możliwości i stanu chorego dziecka, pionizować je, zachęcać do chodzenia, brania czynnego

udziału w codziennych czynnościach i zabawie. Jednak wszystkie powyższe czynności nie powinny wywoływać lęku i bólu u dziecka, dlatego należy zadbać o odpowiednią atmosferę i poczucie bezpieczeństwa, które daje obecność rodziców.

Bardzo istotnym problemem stają się blizny po zagojeniu się rany oparzeniowej.

Często pada pytanie ze strony rodziców dziecka już w momencie przyjęcia na oddział: „czy będą duże blizny?”. Wielkość i rodzaj blizn uwidacznia się w końcowym

etapie leczenia, stają się one dużym defektem kosmetycznym, często nawet oszpecającym. Istotnym zadaniem pielęgniarki jest zapewnienie kontaktu z psychologiem,

a także dostarczenie materiałów dotyczących rehabilitacji, rekonstrukcji blizn oparzeniowych, operacji plastycznych itp. Należy uwzględnić także możliwość pojawienia się błędów jatrogennych, do których należy: ograniczenie kontaktów pacjenta

z personelem pielęgniarskim, brak łagodzenia lęków i niepokojów leczonego dziecka, brak udzielania informacji, wyjaśnień w sposób zrozumiały dla chorego, brak

zainteresowania jego problemami, pośpiech i niechęć w udzielaniu wyjaśnień, nieposzanowanie jego intymności w trakcie wykonywania czynności i zabiegów pielęgnacyjno-leczniczych, brak psychicznego przygotowania do zabiegów oraz wzmoc-

nienia w chorym poczucia własnej wartości, obarczanie pacjenta czynnościami,

które należą do obowiązków personelu, protekcjonalne traktowanie, zakłócanie

snu spowodowane wczesnym budzeniem, hałasem, światłem. Wszystkie ruchy, mi-

mika, gestykulacja, słowa są bacznie obserwowane i zapamiętywane przez małego

pacjenta

.

Profilaktyka zakażeń w pielęgnacji

dziecka z chorobą oparzeniową

Zapobieganie zakażeniom to jeden z istotnych celów opieki pielęgniarskiej nad

dzieckiem oparzonym. Niedojrzałość immunologiczna sprawia, że dziecko jest bardziej narażone na zakażenia, które szybko uogólniają się. Przestrzeganie zasad aseptyki i stosowanie antybiotyków ma bardzo duże znaczenie w powrocie do zdrowia,

ale nie są w stanie całkowicie wyeliminować zakażeń, ma to także związek z coraz

większą lekoopornością bakterii szpitalnych. Powszechne stosowanie antybiotyków o coraz szerszym spektrum działania sprzyja rozprzestrzenianiu się zakażeń

grzybiczych. Na każdym oddziale szpitalnym, leczącym oparzenia, zwykle dominuje kilka szczepów bakterii, patogenów, które stanowią czynniki etiologiczne zakażeń rany oparzeniowej. Gdy bariera naskórka zostanie uszkodzona a organizm

jest osłabiony fizjologicznie i immunologicznie (sytuacja typowa w ciężkich oparzeniach), może nastąpić inwazja drobnoustrojów ze skóry do rany. Niektóre z drobnoustrojów, stanowiących florę fizjologiczną skóry, stają się wówczas czynnikami

etiologicznymi endogennych zakażeń ran oparzeniowych, drobnoustroje takie stają się wówczas patogenami (oportunistycznymi).

Zapobieganie zakażeniom polega na: przestrzeganiu zasad aseptyki i antyseptyki podczas podawania leków drogą dożylną oraz leczenia pozajelitowego; udziale w profilaktycznej i celowanej antybiotykoterapii i terapii przeciwgrzybiczej oraz profilaktyce tężca; zakładaniu opatrunków zgodnie z zasadami oraz zaleceniami

producenta; zapewnieniu czystości otoczenia oraz poinformowaniu opiekunów

dziecka o konieczności przestrzegania reżimu sanitarnego; obserwacji dziecka pod

kątem miejscowych i ogólnych cech zakażenia

.

Leczenie bólu

Ból jest obecny od początku urazu oparzeniowego. Przybiera charakterystyczne cechy w zależności od fazy oparzenia, ewolucji zmian stanu psychicznego chorego. Dziecko z powodu niedojrzałości swojego organizmu odpowiada na roz-

poznany bodziec bólowy w specyficzny sposób. Postępowanie przeciwbólowe

powinno być kompleksowe, uwzględniać wiek dziecka oraz zakres wykonywania

zabiegów. Suma bólu, jakie musi znieść dziecko w czasie choroby jest bardzo duża,

w tym nasilony ból początkowy, ból przy wczesnej rehabilitacji.

U dzieci ocenę bólu można prowadzić w oparciu o skalę behawioralną - ocena dziecka (płacz, grymas twarzy, ułożenie ciała), fizjologiczną - pomiar określonych parametrów (ciśnienie tętnicze, tętno, oddech), psychologiczną - odpowiednie kwestionariusze. Najszersze zastosowanie znajdują dwie pierwsze skale, często

uraz jest tak znaczny, że nawiązywanie kontaktu z dzieckiem jest utrudnione .

Ból oparzeniowy charakteryzuje się dużą zmiennością. U różnych chorych podobne rany wywołują różne doznania bólowe, dlatego zapotrzebowanie na leki przeciwbólowe jest indywidualne. Podstawowym środkiem łagodzącym ból jest oziębienie miejsca oparzenia. To miejscowe oziębienie przynosi efekt analgetyczny oraz

hamuje powstawanie obrzęku. Opatrunek jest także działaniem przeciwbólowym.

Po raz pierwszy powinien być wykonany w sposób jak najpełniejszy, aby przy kolej-

nej zmianie nie tracić dużo czasu i nie wywoływać dodatkowego bólu. Najczęściej

wykonywany jest ze srebrzanem sulfadiazyny (Dermazin), nałożony grubą warstwą,

okryty kompresem i zabandażowany lekko dookoła, pamiętając o tym, że dojdzie

do powstania obrzęku. Źle wykonany opatrunek może nasilić ból. Unieruchomienie i uniesienie oparzonej kończyny zmniejsza ból i ogranicza obrzęk. Podczas następnych zmian opatrunku należy pamiętać o tym, żeby dobrać czas zabiegu tak,

aby przypadł on w okresie szczytowego działania środków przeciwbólowych. Środki

farmakologiczne pozwalają zmniejszyć lub złagodzić ból początkowy i uspokoić napady bólu związane z ruchami chorego i transportem. Zastosowany analgetyk musi

o dpowiadać pewnym zasadom: powinien mieć silne właściwości niwelujące ból, łagodzić ból w jak najkrótszym czasie, być odpowiedni do stosowania drogą dożylną,

domięśniową lub podskórną, o niewielkim wpływie na hemodynamikę i układ oddechowy, o znanych efektach ubocznych, nie może powodować efektu pułapowego (brak dalszej skuteczności powyżej określonej dawki i wzrost toksyczności leku)

w przypadku przedawkowania musi istnieć sposób odwrócenia jego działania, nie

może utrudniać wykonania ewentualnego znieczulenia ogólnego. Pochodne morfiny odpowiadają tym wymaganiom. Preparaty nieopioidowe są nieskuteczne. Podanie leku podskórnie wymaga miejsca odległego od oparzenia, aby nie opóźniać

wchłaniania spowodowanego istniejącym obrzękiem. Błędem jest podawanie leków

domięśniowo w początkowej fazie oparzenia, ponieważ w okresie wstrząsu przepływ tkankowy jest mały, co upośledza wchłanianie leku. W umiarkowanym lub

silnym bólu oparzeniowym należy stosować leki opioidowe. Zaleca się drogę dożylną, ponieważ zapewnia ona szybki efekt analgetyczny i możliwość precyzyjnego

dawkowania. W oparzeniach ciężkich najlepiej działają metamizol i opioidy, któ-

rych stosowanie dożylne nakłada na personel medyczny obowiązek dysponowania

podstawowym sprzętem resuscytacyjnym. Przy ciężkich oparzeniach wraz z lekami analgetycznymi stosowane są leki sedacyjne. Najczęściej podaje się midazolam

we wlewie ciągłym z wlewem ciągłym morfiny - leki te wzajemnie się uzupełniają,

dając w większości przypadków bardzo dobry efekt analgosedacji. Każdy z tych leków można zastosować w zwiększonych dawkach na czas bolesnych zabiegów lub

podać dodatkowe bolusy.

Stosowaniu leków opioidowych oraz sedacyjnych towarzyszy niemal zawsze zjawisko tolerancji. U dzieci znacznie rzadziej występuje to zjawisko jak i uzależnienia

od opioidów. Odstawienie leczenia przeciwbólowego należy prowadzić powoli i według określonych zasad, aby uniknąć syndromu odstawienia. Lekiem wspomagającym leczenie bólu jest paracetamol. Pojedyncze dawki nie są efektywne, ale regularne dawki działają analgetycznie i mogą zredukować zapotrzebowanie na opioidy.

Dziecko leczone w oddziale jest pacjentem wymagającym szczególnej opieki oraz

specyficznego traktowania. Zaspokojenie jego biopsychospołecznych potrzeb jest

wyzwaniem dla współczesnego pielęgniarstwa.

14. Alergie i nietolerancje pokarmowe

Nietolerancja pokarmowa - oznacza taką odpowiedź organizmu na spożyty pokarm, w których dolegliwości powstają w wyniku mechanizmów inne niż alergiczne. Przyczynami mogą być: braki konkretnego enzymu (enzymy są potrzebne do specyficznych reakcji chemicznych w organizmie ludzkim), dziedziczność, stres czy choroba, osłabiony system odpornościowy, zanieczyszczenie środowiska, brak odpowiednich składników odżywczych.

Nietolerancja laktozy jest najbardziej powszechnym typem nietolerancji żywności. Ludzie cierpiący na nietolerancję laktozy nie posiadają wystarczającej ilości enzymu laktazy do trawienia cukru laktozy znajdującego się w mleku. Innymi typami nietolerancji są nietolerancja fruktozy, glutenu, alkoholu, wybranych typów błonnika oraz dodatków do żywności takich jak wzmacniacze smaku (MSG) czy konserwanty (sulfid) używane w żywności.

Alergia pokarmowa - oznaczającą te dolegliwości, które są wynikiem odpowiedzi immunologicznej ustroju na spożyty pokarm.

Teoretycznie każdy spożyty pokarm może być czynnikiem uczulającym.

Nietolerancja pokarmowa - oznacza taką odpowiedź organizmu na spożyty pokarm, w których dolegliwości powstają w wyniku mechanizmów inne niż alergiczne. Przyczynami mogą być: braki konkretnego enzymu (enzymy są potrzebne do specyficznych reakcji chemicznych w organizmie ludzkim), dziedziczność, stres czy choroba, osłabiony system odpornościowy, zanieczyszczenie środowiska, brak odpowiednich składników odżywczych.

Nietolerancja laktozy jest najbardziej powszechnym typem nietolerancji żywności. Ludzie cierpiący na nietolerancję laktozy nie posiadają wystarczającej ilości enzymu laktazy do trawienia cukru laktozy znajdującego się w mleku. Innymi typami nietolerancji są nietolerancja fruktozy, glutenu, alkoholu, wybranych typów błonnika oraz dodatków do żywności takich jak wzmacniacze smaku (MSG) czy konserwanty (sulfid) używane w żywności.

Alergia pokarmowa - oznaczającą te dolegliwości, które są wynikiem odpowiedzi immunologicznej ustroju na spożyty pokarm.

Teoretycznie każdy spożyty pokarm może być czynnikiem uczulającym.

Alergeny pokarmowe - podział

Białka zwierzęce: mleko krowie i produkty mleczne, białko jaja kurzego, ryby

Białka roślinne: nasiona zbóż zawierające gluten, soja i inne strączkowe, orzechy, owoce, warzywa

Jakie pokarmy uczulają najczęściej: jaja, mleko, orzechy, soja, ryby, białka zbóż, cytrusy.

Celiakia (glutenozależna choroba trzewna) spowodowana jest nietolerancją glutenu, czyli białka zawartego w otoczkach zbóż (pszenicy, żyta, jęczmienia, owsa). Czynnikiem szkodliwym jest gliadyna - rozpuszczalna w alkoholu frakcja tych białek.

Spożywanie pokarmów zawierających gluten powoduje zanik błony śluzowej jelita cienkiego (atrofia kosmków). Prowadzi to do zaburzeń wchłaniania i wyniszczenia organizmu. Pod wpływem stosowania diety bezglutenowej następuje regeneracja kosmków jelitowych i ustąpienie objawów klinicznych.

Choroba ta najczęściej objawia się we wczesnym dzieciństwie, pomiędzy 6 miesiącem a 3 rokiem życia, ale możliwe jest też ujawnienie się jej w wieku dojrzałym. Do głównych objawów nieleczonej dziecięcej celiakii należą przewlekłe biegunki, utrata masy ciała, zahamowanie wzrostu, powiększenie obwodu brzucha, oraz zmiany usposobienia.

Przyczyny:
Pytanie to pozostaje na razie bez odpowiedzi, ponieważ nie wiadomo jaki jest mechanizm uszkadzającego działania glutenu na śluzówkę jelita. Obecnie równoprawne są są cztery hipotezy wyjaśniające istotę tej choroby:

• Teoria immunologiczna - przyczyną zaburzeń jest alergia (uczulenie) na gluten, a miejscem reakcji alergicznej jest śluzówka jelita. Poparciem dla tej teorii jest obecność przeciwciał antygliadynowych u osób chorych, nie przestrzegających diety.

• Teoria toksyczna - przyczyną choroby jest wrodzony i dziedziczny brak enzymu jelitowego rozkładającego gluten. Nierozłożony gluten działa toksycznie doprowadzając do uszkodzeń i zaniku kosmków jelitowych.

• Teoria wirusowa - za etiologią wirusową choroby, przemawia podobieństwo fragmentu sekwencji aminokwasowej białka ludzkiego adenowirusa typu 12 i frakcji a-gliadyny.

• Teoria wady błony komórkowej enterocytów - błona komórek okrywających kosmki jelitowe ma nieprawidłową budowę, gluten działa na komórkę toksycznie - komórki giną i dochodzi do zaniku kosmka. Według tej teorii wada ta jest wrodzona.

Objawy:
Obraz choroby zależy od wieku chorego. Inne objawy dominują w okresie niemowlęcym i poniemowlęcym, inne u dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym a jeszcze inne u ludzi dorosłych. Na obraz kliniczny choroby ma też wpływ sposób leczenia (brak leczenia, leczenie niesystematyczne, leczenie systematyczne). Należy pamiętać, że każdy przypadek chorobowy jest inny i nie zawsze muszą występować wszystkie objawy chorobowe. W przypadku niektórych z wymienionych objawów stwierdzono ich współwystępowanie z celiakią, nie wiadomo jednak czy istnieje zależność pomiędzy nietolerancją glutenu a innymi jednostkami chorobowymi

Najczęstsze problemy pielęgnacyjne w opiece nad dzieckiem z przewlekłymi zaburzeniami w odżywianiu.

1 Narastający niedobór masy ciała - powodowany niedoborami białka, innym składników odżywczych i witamin,

2. Spowolnienie wzrostu,

3. Przewlekła biegunka,

4. Sucha skóra - niedobór witamin,

5. Senność, apatia - osłabienie,

6.Zwiększona podatność na infekcje i zakażenia - niedobory białka.

Aby ustrzec się przed tymi objawami należy przestrzegać 100% diety bezglutenowej

Leczenie:
Jedyną skuteczną formą leczenia choroby trzewnej jest stosowanie diety eliminacyjnej polegającej na całkowitym wykluczeniu z posiłków produktów zawierających gluten, czyli produktów zbożowych (żyto, pszenica, jęczmień, owies). Spożycie nawet najmniejszych ilości tych produktów może prowadzić do bardzo ciężkich objawów chorobowych. Dzieci w ostrym okresie celiakii wymagają leczenia szpitalnego, później leczenie dietą kontynuowane jest już w domu. Jeżeli u dziecka występuje też nietolerancja innych pokarmów (np. laktozy, sacharozy) również je należy wyłączyć z diety. Wczesne rozpoznanie i prawidłowe leczenie doprowadza szybko do poprawy stanu dziecka.Produktami naturalnie bezglutenowymi są: kukurydza, ryż, ziemniaki, soja, proso, gryka, tapioka, amarantus, maniok, soczewica, sago, sorgo i wszystkie ich przetwory. Za bezglutenowe uznaje się też produkty oczyszczone z glutenu w procesie obróbki, np. skrobię pszenną bezglutenową (pozostałość glutenu nie może przekraczać 1 mg/100g wg FAO/WHO).

• Na diecie bezglutenowej dozwolone są:

3. Napoje - kawa, herbata, herbatki ziołowe, kakao naturalne, rum, wino gronowe, woda mineralna

4. Produkty mleczne - mleko, maślanka, kefir, serwatka, sery białe, feta
   Uwaga na - śmietanę, jogurty, sery żółte (paczkowane), topione, homogenizowane - mogą zawierać skrobię pszenną! Ponadto kawa rozpuszczalna może zawierać dodatki glutenowe!

5. Mięsa, ryby - świeże mięso, podroby, ryby, owoce morza, wędliny wysokogatunkowe (szynka, polędwica)

6. Tłuszcze - masło, masło roślinne, margaryny, oleje, oliwa z oliwek, tran

7. Warzywa i owoce - bez ograniczeń
   Uwaga - niektóre owoce przygotowywane do przechowywania, np. jabłka, mogą być powlekane glutenem!

8. Pieczywo, kasze, płatki - pieczywo i makarony bezglutenowe, kasza kukurydziana, jaglana, gryczana, kleik ryżowy, kukurydza prażona, chrupki czyste kukurydziane.
   Uwaga - jeśli płatki ryżowe i kukurydziane zawierają słód jęczmienny są zabronione!

9. Słodycze - cukier, miód, galaretki, budynie i kisiele na bazie mąki ziemniaczanej, orzechy, migdały, mak, sezam, dżemy i marmolady, czekolada mleczna i gorzka twarda (bez nadzienia), landrynki, lizaki, dropsy bez dodatku słodu i skrobi, słodycze bezglutenowe

10. Inne - proszek do pieczenia bezglutenowy, soda oczyszczona, czysta żelatyna, drożdże, zioła i jednorodne przyprawy, ocet winny, z jabłek, siemię lniane, czysty przecier pomidorowy, niektóre musztardy, jajka.

W diecie bezglutenowej bezwzględnie zabronione jest spożywanie produktów zawierających pszenicę, żyto, jęczmień i owies, a także pszenżyto i orkisz oraz wszelkich wyrobów z ich dodatkiem.

• Na diecie bezglutenowej zabronione są:

1. Napoje - kawa zbożowa, herbatki z dodatkiem słodu, kawy z dodatkami smakowymi, niektóre rodzaje kakao, piwo, alkohole zbożowe (wódki, gin, whisky)

2. Produkty mleczne - mleko zagęszczone, czekolada pitna z dodatkami, jogurty z dodatkiem skrobi, śmietana zagęszczana

3. Mięsa, ryby - konserwy mięsne i rybne, większość wysoko przetworzonych wyrobów typu: parówki, pasztety, mielonki, kiełbasy itp., półprodukty panierowane (paluszki rybne itp.)
   Uwaga - w produktach tych oprócz skrobi na etykiecie może pojawić się tzw. białko roślinne (gluten)

4. Tłuszcze - sosy i majonezy z dodatkiem mąki

5. Warzywa i owoce - niektóre owoce preparowane, przygotowywane do przechowywania

Pieczywo, kasze, płatki - tradycyjne pieczywo, makarony, kasze, mąki, musli, otręby, płatki (także ryżowe i kukurydziane, jeśli zawierają słód jęczmienny!), panierki, bułka tarta

6. Słodycze - ciasta, ciastka, słodycze z dodatkiem mąki i skrobi, batony, chipsy, czekolada nadziewana, marcepan, chałwa, lody z waflem i inne zawierające tzw. łom waflowy, guma do żucia, słód jęczmienny (in. ekstrakt słodowy)

7. Inne- sosy sojowe, buliony, ketchup, ocet spirytusowy, niektóre musztardy, zupy w proszku, zupy tradycyjne: barszcz biały, żurek (zakwas)

PROFILAKTYKA. Zapobieganie rozwojowi chorób alergicznych u dzieci można ująć w następujące punkty:

1. Każde niemowlę powinno być karmione piersią przynajmniej do 6 m-ca życia. U dzieci z rodzin obciążonych skazą atopową jest to szczególnie ważne. Jeżeli z istotnych powodów matka taki ego dziecka nie może karmić piersią powinna używać pokarmu z laktarium lub mieszanek bezmlecznych, nie dokarmiać dziecka mlekiem krowim, unikać wczesnego wprowadzania takich pokarmów jak białko jaja ryby orzechy, soki z owoców cytrusowych. Nowe pokarmy powinny być
wprowadzone pojedynczo najlepiej gotowane, bo zmniejsza ich właściwości alergizujące.

2. Kobiety w ciąży, które mają już dziecko z alergią powinny stosować w miarę możliwości dietę pozbawiona alergenów.

3. Niemowlęta powinny być chronione przed kontaktem z alergenami. Należy zlikwidować z pościeli pierze, materace z włosia i trawy morskiej, maty słomiane, usunąć z domu zwierzęta, skóry zwierzęce, pyłochłonne dywany, utrzymywać mieszkania w czystością chronić dziecko przed
ukąszeniami insektów i innych owadów.

4. W pomieszczeniu gdzie przebywa dziecko nie należy palić tytoniu.

5. Konieczna jest ochrona dziecka przed zakażeniami. Dziecko nie powinno stykać się z osobami chorymi, nie powinno być wychowywane w żłobku, w przypadku zachorowania powinno być dokładnie leczone. W razie zakażenia pasożytami jelitowymi powinna być przeleczona cała rodzina.

6. Należy unikać podawania dziecku leków, po których często występują objawy alergiczne, zwłaszcza podawanych w postaci zastrzyków.

7. Wczesne leczenie pierwszych objawów uczulenia zapobiega rozwojowi pełnoobjawowej alergii.

Termin alergia pochodzi z greckiego i oznacza zmienioną odczynowość organizmu. Alergia jest stanem nabytej, swoistej, zmienionej odczynowości organizmu powstającym w wyniku działania alergenów.

15. Hemofilia

Hemofilia jest chorobą krwi, w której jedno z białek osocza odpowiedzialne za krzepliwość krwi wyst. w organizmie chorego w niewielkich lub niemal zerowych ilościach. Najpowszechniej wyst. hemofilia charakteryzująca się niedoborem-czynnika VIII i hemofilia typu B z niedoborem czynnika IX Gdy człowiek chory na hemofilię skaleczy się lub zrani, zostaje narażony na krwawienie, które nie jest ani mocniejsze, ani bardziej intensywniejsze niż u innych ludzi, jednakże z reguły trwa znacznie dłużej z uwagi na to, że jego krew nie jest w stanie utworzyć odpowiednio silnego skrzepu. Niewielkie „zacięcie" lub ranki nie stanowią problemu, jednak wszelkie głębsze krwawienia mogą
trwać nawet wiele dni. Niektóre krwotoki wyst jako skutek zranień lub uszkodzeń skóry. Hemofiliak jest jednakże narażony również na krwotoki wewnętrzne niewidoczne z zewnątrz, powstające często samoistnie lub na skutek niewielkich nawet obrażeń fizycznych, trudne do opanowania i kontrolowania. Dzieci z hemofilią na ogół przychodzą na świat bez żadnych komplikacji.
Dopiero w miarę, jak dziecko zaczyna uczyć się chodzić wszelkie potknięcia i uderzenia mogą powodować niewielkie podskórne zaczerwienienia i zasinienia. Pojawiające się siniaki rozwijające szybko i szybko znikają. Miejsca urazów są zazwyczaj cieplejsze od reszty ciała i należy obserwować takie obszary. Dziecko powinno unikać gry w piłkę, aby nie dopuścić do urazu. Co 6 m-cy i krócej dziecko powinno chodzić do stomatologa, używając miękkich szczoteczek do zębów,

- małe skaleczenia dłużej uciskać.

- wszelkie szczepienia wykonywać cienką igłą,

- w przypadku wylewu do stanu kolanowego miejsce to unieruchomić a później zrehabilitować.

16. Karmienie naturalne

Na czym polega karmienie wg potrzeb? Omów zasady karmienia naturalnego.

Najlepszym pożywieniem dla noworodka jest pokarm kobiecy. Zawiera on lub nie cenne składniki dla prawidłowej budowy i czynności organizmu kobiety. Wczesne karmienie dziecka pozwala (6 godzin po porodzie) na przejście immoglobulin przez przewód pokarmowy dziecka. Chronią one noworodka przed zakażeniami w okresie braku własnych przeciwciał. Siara zawiera również
dużo witaminy A i E, które nie przechodzą przez łożysko, a odgrywają dużą rolę w przemianie materii. Zaletą karmienia piersią jest również jałowość pokarmu oraz wytwarzanie od pierwszych dni życia silnej więzi uczuciowej między matka a dzieckiem w czasie karmienia. Dziecko powinno być karmione na żądanie, czyli przystawiane do piersi, gdy płacze i szuka pokarmu, nie narzucając w pierwszych tygodniach życia określonych godzin karmienia.

Zasady karmienia naturalnego:

■ Przeciwwskazania do karmienia - matki:

- matka chora na WZWC, cukrzycy i leczona doustnie, padaczkę, HIV, AIDS,

- nie powinna karmić cudzych dzieci,

■ Nieprzeciwwskazane — matka

- choroba hemolityczna, WZWB, infekcja, gorączka

■ Przeciwwskazania ze strony dziecka

- fenyloketonuria - skrajna niedojrzałość,

- galaktozemia (wymioty, powiększenie wątroby, śledziony)

■ Należy karmić piersią do 6 m-ca życia dziecka minimalnie, nie dopajać,

■ Podczas karmienia matka powinna mieć spokój

■ Dziecko powinno być dostawione do piersi, a nie odwrotnie,

■ Jeżeli dziecko po opróżnieniu 1 piersi chce jeszcze, można przystawić je do 2, ale następne karmienie należy rozpocząć od tej 2 piersi,

■ Karmić na żądanie dziecka,

■ W diecie matki uwzględnione powinny być pokarmy o dużej zawartości białka, warzywa niewzdymające (marchewka, buraczki, ryby),

■ Czas karmienia nieokreślony (aż się nasyci dziecko).

■Aby dziecko nie łykało powietrza, trzeba mu podać do(£> T brodawkę z otoczką piersi,

■ Nie należy myć mydłem piersi przed karmieniem,

■ W przypadku odciągania pokarmu należy je przechowywać w lodówce —

48 godz. -10°C - 7 dni; -18°C- 6 miesięcy

■ Nie można gotować mleka, aby nie doszło do denaturacji białka,

■ Od 3 tygodnia podawać wit. Dj (1-2 krople), w zależności od pory roku, ciemienia; podawać doustnie,

■ Po karmieniu należy poczekać, aby dziecku się odbiło,

■ W razie kolki masować brzuszek zgodnie z ruchem wskazówek zegara, matka pije koperek.

*Każde z dzieci powinno mieć swój utrzymany w prawidłowej czystości nocniczek.

*Likwidacja wszelkich stanów zapalnych. okolic odbytu (np. leczenie owsicy),
*Podawanie zwiększonej liczby płynów do picia w celu zwiększana filtracji nerkowej co zapobiega zaleganiu moczu i rozmnażaniu się w nim bakterii.

*Regularne wykonywanie badań ogólnych

*Utrzymanie kwaśnego odczynu moczu przez podanie wit. C, soku z żurawin,
*Codzienna zmiana bielizny osobistej.

Karmienie naturalne - zazwyczaj odczytujemy jako "karmienie piersią". Karmienie naturalne niemowlęcia oznacza karmienie wyłącznie mlekiem matki przez okres pierwszych sześciu miesięcy życia, z wprowadzaniem pokarmów uzupełniających po rozpoczęciu siódmego miesiąca życia i z kontynuacją karmienia mlekiem kobiecym do końca pierwszego roku życia.

Karmienie sztuczne - są to preparaty dla niemowląt wyprodukowanych przemysłowo, zawierających modyfikowane mleko krowie.

Karmienie mieszane - karmienie piersią oraz podawanie pokarmów uzupełniających (sztucznego mleka dla niemowląt, innego rodzaju mleka, pokarmów stałych, soków i innych płynów).

Mlekiem początkowym nazywamy mieszankę mleczną modyfikowaną przeznaczoną do żywienia dzieci w pierwszych 4 miesiącach życia.

Mleko następne - oznakowanie cyfrą „2”, przeznaczone jest dla niemowląt od 5 miesiąca życia. Modyfikacja w tym rodzaju mleka dotyczy tłuszczu, węglowodanów, białka, składników mineralnych.

17. Bierne palenie a stan zdrowia dzieci i młodzieży

• palące biernie dzieci w wieku 1-5 lat, trzy i pół razy częściej zapadają na choroby ukł. oddechowego

• zaostrzony przebieg dychawicy oskrzelowej

• przewlekłe choroby płuc

• nawracające stany zapalne ucha środkowego

• nieżyty nosa i zapalenia zatok

• choroby układu krążenia

• zwiększone ryzyko wystąpienia raka płuc w wieku dojrzałym

• bakteryjne zapalenie opon mózgowych

• zaburzenia wzroku

• przewlekłe zmęczenie i senność

• kłopoty z zasypianiem i snem

• zaburzenia rozwoju psychoruchowego i zachowania dziecka

• zmniejszona gotowość do zajęć szkolnych.

• zaburzenia nerwicowe

• obniżony iloraz inteligencji,

• obniżona zdolność myślenia abstrakcyjnego, trudności z koncentracją, zapamiętywaniem

• trudności w nauce

• kształtowanie tolerancyjnych postaw wobec tytoniu - a to oznacza początek trwającego kilka lat procesu uzależnienia od nikotyny

• poddawanie się nałogowi palenia tytoniu, picia alkoholu, zażywania narkotyków

18. FAS (alkoholowy zespół płodowy) Fetal Alcohol Syndrome (alkoholowy zespół płodowy), FAS

FAS jest zespołem umysłowych i fizycznych zaburzeń, które mogą wyrażać się jako opóźnienie umysłowe, dysfunkcja mózgu, anomalia rozwojowe, zaburzenia w uczeniu się i zaburzenia psychologiczne. FAS jest skutkiem działania alkoholu na płód w okresie prenatalnym. Alkohol powoduje więcej szkód w rozwijającym się płodzie niż inne substancje łącznie z marihuaną, heroiną i kokainą. (Institute of Medicine, 1996) Efekty mogą być groźne lub średnio nasilone i wyrażają się obniżeniem IQ, zaburzeniami uwagi i zdolności uczenia się, aż do wad serca, dysfunkcji mózgu i śmierci włącznie. Wiele dzieci doświadcza poważnych zaburzeń zachowania i funkcjonowania społecznego, które trwają całe życie. Na świat przychodzi więcej dzieci z FAS, niż z Zespołem Downa. (1991, Journal of American Medical Association) W USA co roku rodzi się ponad 5 000 dzieci z FAS. Około 35 000 do 50 000 ma inne zaburzenia alkoholowe. Większość przypadków pozostaje nie zdiagnozowana lub zdiagnozowana niewłaściwie.

Cechy charakterystyczne i objawy FAS (Fetal Alcohol Syndrome)

Diagnoza alkoholowego zespołu płodowego FAS opiera się na następujących kryteriach:

charakterystyczne rysy twarzy

mała waga urodzeniowa

dysfunkcja OUN (ośrodkowego układu nerwowego)

wywiad potwierdzający narażenie na działanie alkoholu w życiu płodowym<

Charakterystyczne rysy twarzy

Uwaga: Cechy morfologiczne mogą nie być tak widoczne zaraz po urodzeniu lub w okresie dorastania, albo dorosłości, jak między 2 a 10 rokiem życia

Dzieci z FAS mają wiele (nie zawsze wszystkie) charakterystycznych cech dysmorficznych:

zmarszczka kącika oka

małe, szeroko rozstawione oczypłaska środkowa część twarzoczaszki;

wygładzona rynienka podnosowa

cienką górna warga

małożuchwie

Jedna lub dwie z tych cech może pojawić się u zdrowego dziecka na skutek genów i cech odziedziczonych po biologicznych rodzicach. Kiedy występuje kilka cech wraz z objawami ze strony OUN i wywiadem świadczącym o narażeniu na działanie alkoholu w życiu płodowym, można rozważyć diagnozę FAS

Dzieci, u których nie stwierdza się wszystkich fizjologicznych objawów, mogą być zdiagnozowane jako mające Fetal Alcohol Effects (FAE) - alkoholowy efekt płodowy, efekt działania alkloholu na płód

Anomalia rozwojowe. Dzieci z FAS mają niską wagę urodzeniową i z trudem przybywają na wadze. Obwód głowy może być mniejszy niż normalnie. Niektóre niemowlęta mogą mieć wady serca lub inne anomalia dotyczące uszu, oczu, wątroby lub stawów

Opóźnienia rozwojowe Większość dzieci z FAS ma opóźnienia rozwojowe i IQ niższy od normalnego. Stopień zaburzeń rozwojowych zwykle jest porównywalny ze stopniem opóźnień rozwojowych. Większość dzieci z FAS ma IQ uważany za "normalny".

Ośrodkowy Układ Nerwowy

Większość niemowląt z FAS jest pobudzonych. Ma trudności z jedzeniem, jest nadwrażliwa na bodźce. Może mieć hypertonię (zbyt duże napięcie mięśniowe) lub hypotonię (zbyt małe napięcie mięśniowe) lub jedno i drugie. Najbardziej groźne cechy charakterystyczne FAS to subtelne objawy uszkodzenia układu nerwowego będące rezultatem narażenia na działanie alkoholu w życiu płodowym. Objawy te mogą wystąpić jako zespół FAS lub FAE:

deficyt uwagi

deficyt pamięci

nadaktywność

trudności z rozumieniem pojęć abstrakcyjnych (matematyka, czas, pieniądze)

nieumiejętność rozwiązywania problemów;

trudność w uczeniu się na błędach;

słaba ocena sytuacji

niedojrzałe zachowanie;

słaba kontrola impulsów

Uwaga: Te objawy nie są "problemami w zachowaniu" lecz skutkiem stałego, niezmiennego niszczenia mózgu (statyczna encefalopatia) i nie zawsze zależą od woli dziecka.

Dorośli z zespołem FAS mają trudności z osiągnięciem pełnej niezależności. Mają kłopoty w szkole, problemy w utrzymaniu stałej posady i wytrwaniu w zdrowym związku. Dzieci i dorośli z FAS są podatni na fizyczną, seksualną i emocjonalną przemoc. Bez wczesnej interwencji osoby takie mają szansę rozwinąć zaburzenia wtórne, takie jak choroby umysłowe, problemy z prawem, problemy szkolne, nadużywanie alkoholu i narkotyków, niepożądaną ciążą

FAS w pigułce

FAS jest wiodącą przyczyną chorób umysłowych.

Większość osób z FAS ma przeciętny poziom inteligencji

FAS jest przyczyną poważnych problemów społecznych i zaburzeń zachowania

Co roku w USA rodzi się 5 000 dzieci z FAS

Dziesięć razy więcej dzieci rodzi się z efektem poalkoholowym (FAE)

Nie istnieje bezpieczna dawka alkoholu, którą można spożywać w czasie ciąży bez ujemnego skutku na dziecko

Alkohol uszkadza płód bardziej, niż jakikolwiek inny narkotyk

Zespołowi FAS i innym uszkodzeniom alkoholowym można zapobiec w 100%

Dzieci z FAS?

Jakie cechy charakterystyczne wyróżniają dzieci z FAS? (Fetal Alcohol Syndrom)

Dzieci z FAS mają wiele (nie zawsze wszystkie) następujących cech charakterystycznych:

1.Niska waga urodzeniowa 5.Płaska środkowa część twarzy

2.Mały obwód główki 6.Krótki, zadarty nos

3.Fałda w kącie ocznym 7.Brak rynienki podnosowej

4.Małe, szeroko rozstawione oczy 8.Cienka górna warga

Uwaga: Cechy te mogą być niewidoczne zaraz po urodzeniu oraz u osób dorosłych.

Najbardziej nasilają się między drugim a dziesiątym rokiem życia.Większość niemowląt z FAS jest często rozdrażnionych, mają trudności ze ssaniem i spaniem.

Są nadwrażliwe na bodźce.

Może u nich występować hypertonia (wzmożone napięcie mięśniowe) lub hypotonia (zbyt małe napięcie mięśniowe).

Niektóre niemowlęta mogą mieć wady serca i anomalia rozwojowe, zwłaszcza uszu, oczu, wątroby lub stawów.

To nie są "złe" dzieci Wiele dzieci z FAS miewa opóźnienia rozwojowe, a niektóre z nich mają iloraz inteligencji (IQ) poniżej przeciętnej.

Stopień cech morfologicznych zwykle pokrywa się ze stopniem opóźnień rozwojowych.

Większość dzieci z FAS ma IQ mieszczący się w tzw. "normie" intelektualnej.

Najgroźniejsze cechy FAS to niewidoczne symptomy uszkodzeń neurologicznych, które są skutkiem wpływu alkoholu na mózg w okresie życia płodowego.

Symptomy te obejmują:

- Deficyty uwagi

- Deficyty pamięci

- Nadpobudliwość

- Trudności z przyswajaniem pojęć abstrakcyjnych (matematyka, czas, pieniądze)

- Niezdolność do samodzielnego rozwiązywania problemów

- Trudności w uczeniu się na błędach

- Trudności w ocenie

- Słabą kontrolę impulsów

Uwaga: Objawy te nie są "zaburzeniami zachowania", ale rezultatem stałego, trwałego uszkodzenia mózgu (tzw. statyczna encephalopatia) i nie zależą od woli dziecka.

Dorosłe osoby z FAS mają trudności z osiągnięciem niezależności.

Mają trudności z ukończeniem szkoły i rozwinięciem zdrowych relacji z innymi ludźmi.

Bez właściwego wsparcia u osób takich mogą rozwinąć się zaburzenia wtórne, takie jak choroby umysłowe, konflikty z prawem, nadużywanie alkoholu i innych narkotyków oraz przedwczesna, niechciana ciąża.

Dzieci i dorośli z FAS podatni są na przemoc fizyczną, seksualną i emocjonalną.

FAS Community Resource Center Bez zrozumienia zaburzeń w rozwoju poznawczym, mającym swoje źródło w uszkodzeniu mózgu u ludzi narażonych na działanie alkoholu w życiu płodowym, typowe, normalne dla nich zachowania mogą być źle interpretowane, jako świadome, celowe nieposłuszeństwo.

Odmienność w przetwarzaniu informacji

Mózg osób narażonych na działanie alkoholu w życiu płodowym, ma trudności z:

- gromadzeniem informacji;

- wiązaniem nowych informacji z uprzednim uczeniem;

- pamięcią, zwłaszcza tzw. krótką;

- wykorzystaniem informacji.

Osoby poddane działaniu alkoholu w życiu płodowym mają trudności z:

- myśleniem abstrakcyjnym - abstrakcyjne myślenie stanowi niewidzialną podstawę funkcjonowania świata;

- myśleniem przyczynowo-skutkowym, wyobraźnią - osoby z FAS/E nie potrafią wyobrazić sobie tego, czego nie doświadczyły;

- uogólnianiem - brakuje im plastyczności w procesie myślenia, tak więc - jeśli zmieniasz część rutyny, musisz stworzyć całkowicie nową rutynę;

- czasem - poczuciem czasu, godziny, dopasowaniem pewnych czynności do określonych godzin, cykliczną naturą zjawisk;

- pamięcią - zwłaszcza krótką.

Pamiętaj: - Dzieci z FAS/E sprawiają wrażenie, że stać je na więcej.

- Wyrażają słowami pojęcia, których naprawdę nie rozumieją.

Fetal Alcohol Syndrome jest zaburzeniem trwałym i nieuleczalnym, ale zaburzeniom wtórnym można zapobiec.

Zaburzenia wtórne:

- zmęczenie, napady złego humoru;

- drażliwość, ciągłe poirytowanie, frustracja, gniew, agresja;

- strach, unikanie;

- wycofanie się, zamknięcie się w sobie, kłamstwo, ucieczki z domu;

- kłopoty w domu i/lub w szkole;

- kłopoty z prawem, nadużywanie narkotyków/alkoholu;

- problemy ze zdrowiem psychicznym.

Tym problemom można zapobiec, gdy rodzice i profesjonaliści rozumieją zaburzenia w rozwoju poznawczym związane z przeszłością dziecka i działaniem alkoholu na jego mózg w życiu płodowym.

FAS i mózg

Czyli jak alkohol wpływa na mózg dziecka:

Najbardziej powszechnym skutkiem jest stałe uszkodzenie mózgu, które prowadzi do trudności w uczeniu się, zaburzeń zachowania, deficytów pamięci, zespołu ADHD i/lub opóźnień rozwojowych.

Stan ten nazywa się "statyczną encefalopatią", co oznacza, że stan mózgu nie pogarsza się, ani się nie poprawia.

Najbardziej podstępne uszkodzenia spowodowane są okazjonalnym piciem alkoholu.

Uszkodzenia te mają wpływ na te obszary, które właśnie się rozwijają, powodując obumieranie komórek mózgowych, migrację komórek do niewłaściwych obszarów oraz tworzenie się niewłaściwych połączeń między neuronami.

Najbardziej narażone rejony mózgu:

ciało modzelowate - przekazuje informacje pomiędzy prawą i lewą półkulą; móżdżek - odpowiada za funkcje motoryczne; zwoje podstawy - odpowiadają za pamięć i procesy poznawcze; hipokamp - bierze udział w procesach uczenia się i pamięci; płaty czołowe - odpowiadają za funkcje wykonawcze, kontrolę impulsów, osąd. Skutkiem działania alkoholu na ciało modzelowate i płaty czołowe jest zachowanie opisywane jako niewłaściwe i niedojrzałe.

Ciało modzelowate oddziela prawą półkule mózgowa od lewej i przekazuje informacje z jednej strony na drugą.

Lewa półkula odpowiada za zasady, konsekwencję, precyzowanie myśli, szczegóły praktyczne i porządkowanie myśli.

Prawa półkula odpowiada za myślenie abstrakcyjne, emocje i odczuwanie, twórcze myślenie i intuicję.

Ciało modzelowate pomaga obu półkulom współpracować przy podejmowaniu codziennych decyzji.

U osób z FAS / E ciało modzelowate jest zniszczone i nie funkcjonuje prawidłowo.

Brakuje wielu połączeń pomiędzy dwoma półkulami mózgu, informacje przepływają powoli i nieskutecznie.

To może tłumaczyć częściowo fakt, dlaczego osoba z FASE odczuwa impuls, by cos zrobić i najpierw następuje działanie, a dopiero potem, po fakcie, uświadomienie konsekwencji.

Osoby z FAS znają zasady i rozumieją konsekwencje ich złamania, ale nie są w stanie najpierw myśleć, a później działać.

Inną częścią mózgu, która wpływa na zdolność do kontrolowania impulsów jest kora nowa i płaty czołowe. Płaty czołowe odpowiadają za "funkcje wykonawcze".

Funkcje wykonawcze i wpływ alkoholu:

- zachowania społeczne: nieumiejętność radzenia sobie w sytuacjach społecznych;

- rozwiązywanie problemów: niezdolność do spontanicznego rozwiązania problemu;

- przymus zachowań seksualnych: niezdol-ność do kontrolowania impulsów seksualnych, zwłaszcza w sytuacjach społecznych;

- planowanie: niezdolność do wyciągania wniosków z uprzednich zachowań;

- poczucie czasu: trudności z abstrakcyjnymi pojęciami czasu i pieniędzy;

- porządkowanie informacji: nieuporządkowane pliki", trudności z gromadzeniem informacji;

- pamięć: problemy z gromadzeniem i/lub przetwarzanie informacji;

- samokontrola: wymaga częstych podpo-wiedzi i nadzoru innych;

- regulacje słowne: przymus głośnego mówienia, potrzeba informacji zwrotnej;

- zaburzone funkcje motoryczne;

- chwiejność emocjonalna: nastrojowa karuzela, przesadna zmienność nastroju - motywacje: brak refleksji, potrzeba motywacji z zewnątrz.

Mózg zdrowego dziecka Mózg dziecka z FAS /E Fetal Alcohol Syndrom (FAS) i Fetal Alcohol Effects (FAE) są to zaburzenia, jakie pojawiają się u dzieci, jako rezultat spożywania przez ciężarną matkę alkoholu.

Cząsteczki alkoholu są maleńkie i z łatwością przedostają się przez łożysko do organizmu dziecka już w drugim tygodniu życia płodowego.

Choć alkohol może mieć negatywny wpływ na wszystkie komórki i narządy, to mózg jest szczególnie wrażliwy na działanie alkoholu i już w czasie ciąży może zostać uszkodzony.

Alkohol powoduje więcej szkód w rozwijającym się płodzie niż inne substancje łącznie z marihuaną, heroiną i kokainą.

• Fetal Alcohol Syndrome (alkoholowy zespół płodowy), FAS

FAS jest zespołem umysłowych i fizycznych zaburzeń, które mogą wyrażać się jako opóźnienie umysłowe, dysfunkcja mózgu, anomalia rozwojowe, zaburzenia w uczeniu się i zaburzenia psychologiczne. FAS jest skutkiem działania alkoholu na płód w okresie prenatalnym. Alkohol powoduje więcej szkód w rozwijającym się płodzie niż inne substancje łącznie z marihuaną, heroiną i kokainą. (Institute of Medicine, 1996) Efekty mogą być groźne lub średnio nasilone i wyrażają się obniżeniem IQ, zaburzeniami uwagi i zdolności uczenia się, aż do wad serca, dysfunkcji mózgu i śmierci włącznie. Wiele dzieci doświadcza poważnych zaburzeń zachowania i funkcjonowania społecznego, które trwają całe życie. Na świat przychodzi więcej dzieci z FAS, niż z Zespołem Downa. (1991, Journal of American Medical Association) W USA co roku rodzi się ponad 5 000 dzieci z FAS. Około 35 000 do 50 000 ma inne zaburzenia alkoholowe. Większość przypadków pozostaje nie zdiagnozowana lub zdiagnozowana niewłaściwie.

Cechy charakterystyczne i objawy FAS (Fetal Alcohol Syndrome)

Diagnoza alkoholowego zespołu płodowego FAS opiera się na następujących kryteriach:

charakterystyczne rysy twarzy

mała waga urodzeniowa

dysfunkcja OUN (ośrodkowego układu nerwowego)

wywiad potwierdzający narażenie na działanie alkoholu w życiu płodowym<

Charakterystyczne rysy twarzy

Uwaga: Cechy morfologiczne mogą nie być tak widoczne zaraz po urodzeniu lub w okresie dorastania, albo dorosłości, jak między 2 a 10 rokiem życia

Dzieci z FAS mają wiele (nie zawsze wszystkie) charakterystycznych cech dysmorficznych:

zmarszczka kącika oka

małe, szeroko rozstawione oczypłaska środkowa część twarzoczaszki;

wygładzona rynienka podnosowa

cienką górna warga

małożuchwie

Jedna lub dwie z tych cech może pojawić się u zdrowego dziecka na skutek genów i cech odziedziczonych po biologicznych rodzicach. Kiedy występuje kilka cech wraz z objawami ze strony OUN i wywiadem świadczącym o narażeniu na działanie alkoholu w życiu płodowym, można rozważyć diagnozę FAS

Dzieci, u których nie stwierdza się wszystkich fizjologicznych objawów, mogą być zdiagnozowane jako mające Fetal Alcohol Effects (FAE) - alkoholowy efekt płodowy, efekt działania alkloholu na płód

Anomalia rozwojowe. Dzieci z FAS mają niską wagę urodzeniową i z trudem przybywają na wadze. Obwód głowy może być mniejszy niż normalnie. Niektóre niemowlęta mogą mieć wady serca lub inne anomalia dotyczące uszu, oczu, wątroby lub stawów

Opóźnienia rozwojowe Większość dzieci z FAS ma opóźnienia rozwojowe i IQ niższy od normalnego. Stopień zaburzeń rozwojowych zwykle jest porównywalny ze stopniem opóźnień rozwojowych. Większość dzieci z FAS ma IQ uważany za "normalny".

Ośrodkowy Układ Nerwowy

Większość niemowląt z FAS jest pobudzonych. Ma trudności z jedzeniem, jest nadwrażliwa na bodźce. Może mieć hypertonię (zbyt duże napięcie mięśniowe) lub hypotonię (zbyt małe napięcie mięśniowe) lub jedno i drugie. Najbardziej groźne cechy charakterystyczne FAS to subtelne objawy uszkodzenia układu nerwowego będące rezultatem narażenia na działanie alkoholu w życiu płodowym. Objawy te mogą wystąpić jako zespół FAS lub FAE:

deficyt uwagi

deficyt pamięci

nadaktywność

trudności z rozumieniem pojęć abstrakcyjnych (matematyka, czas, pieniądze)

nieumiejętność rozwiązywania problemów;

trudność w uczeniu się na błędach;

słaba ocena sytuacji

niedojrzałe zachowanie;

słaba kontrola impulsów

Uwaga: Te objawy nie są "problemami w zachowaniu" lecz skutkiem stałego, niezmiennego niszczenia mózgu (statyczna encefalopatia) i nie zawsze zależą od woli dziecka.

Dorośli z zespołem FAS mają trudności z osiągnięciem pełnej niezależności. Mają kłopoty w szkole, problemy w utrzymaniu stałej posady i wytrwaniu w zdrowym związku. Dzieci i dorośli z FAS są podatni na fizyczną, seksualną i emocjonalną przemoc. Bez wczesnej interwencji osoby takie mają szansę rozwinąć zaburzenia wtórne, takie jak choroby umysłowe, problemy z prawem, problemy szkolne, nadużywanie alkoholu i narkotyków, niepożądaną ciążą

FAS w pigułce

FAS jest wiodącą przyczyną chorób umysłowych.

Większość osób z FAS ma przeciętny poziom inteligencji

FAS jest przyczyną poważnych problemów społecznych i zaburzeń zachowania

Co roku w USA rodzi się 5 000 dzieci z FAS

Dziesięć razy więcej dzieci rodzi się z efektem poalkoholowym (FAE)

Nie istnieje bezpieczna dawka alkoholu, którą można spożywać w czasie ciąży bez ujemnego skutku na dziecko

Alkohol uszkadza płód bardziej, niż jakikolwiek inny narkotyk

Zespołowi FAS i innym uszkodzeniom alkoholowym można zapobiec w 100%

Dzieci z FAS?

Jakie cechy charakterystyczne wyróżniają dzieci z FAS? (Fetal Alcohol Syndrom)

Dzieci z FAS mają wiele (nie zawsze wszystkie) następujących cech charakterystycznych:

1.Niska waga urodzeniowa 5.Płaska środkowa część twarzy

2.Mały obwód główki 6.Krótki, zadarty nos

3.Fałda w kącie ocznym 7.Brak rynienki podnosowej

4.Małe, szeroko rozstawione oczy 8.Cienka górna warga

Uwaga: Cechy te mogą być niewidoczne zaraz po urodzeniu oraz u osób dorosłych.

Najbardziej nasilają się między drugim a dziesiątym rokiem życia.Większość niemowląt z FAS jest często rozdrażnionych, mają trudności ze ssaniem i spaniem.

Są nadwrażliwe na bodźce.

Może u nich występować hypertonia (wzmożone napięcie mięśniowe) lub hypotonia (zbyt małe napięcie mięśniowe).

Niektóre niemowlęta mogą mieć wady serca i anomalia rozwojowe, zwłaszcza uszu, oczu, wątroby lub stawów.

To nie są "złe" dzieci Wiele dzieci z FAS miewa opóźnienia rozwojowe, a niektóre z nich mają iloraz inteligencji (IQ) poniżej przeciętnej.

Stopień cech morfologicznych zwykle pokrywa się ze stopniem opóźnień rozwojowych.

Większość dzieci z FAS ma IQ mieszczący się w tzw. "normie" intelektualnej.

Najgroźniejsze cechy FAS to niewidoczne symptomy uszkodzeń neurologicznych, które są skutkiem wpływu alkoholu na mózg w okresie życia płodowego.

Symptomy te obejmują:

- Deficyty uwagi

- Deficyty pamięci

- Nadpobudliwość

- Trudności z przyswajaniem pojęć abstrakcyjnych (matematyka, czas, pieniądze)

- Niezdolność do samodzielnego rozwiązywania problemów

- Trudności w uczeniu się na błędach

- Trudności w ocenie

- Słabą kontrolę impulsów

Uwaga: Objawy te nie są "zaburzeniami zachowania", ale rezultatem stałego, trwałego uszkodzenia mózgu (tzw. statyczna encephalopatia) i nie zależą od woli dziecka.

Dorosłe osoby z FAS mają trudności z osiągnięciem niezależności.

Mają trudności z ukończeniem szkoły i rozwinięciem zdrowych relacji z innymi ludźmi.

Bez właściwego wsparcia u osób takich mogą rozwinąć się zaburzenia wtórne, takie jak choroby umysłowe, konflikty z prawem, nadużywanie alkoholu i innych narkotyków oraz przedwczesna, niechciana ciąża.

Dzieci i dorośli z FAS podatni są na przemoc fizyczną, seksualną i emocjonalną.

FAS Community Resource Center Bez zrozumienia zaburzeń w rozwoju poznawczym, mającym swoje źródło w uszkodzeniu mózgu u ludzi narażonych na działanie alkoholu w życiu płodowym, typowe, normalne dla nich zachowania mogą być źle interpretowane, jako świadome, celowe nieposłuszeństwo.

Odmienność w przetwarzaniu informacji

Mózg osób narażonych na działanie alkoholu w życiu płodowym, ma trudności z:

- gromadzeniem informacji;

- wiązaniem nowych informacji z uprzednim uczeniem;

- pamięcią, zwłaszcza tzw. krótką;

- wykorzystaniem informacji.

Osoby poddane działaniu alkoholu w życiu płodowym mają trudności z:

- myśleniem abstrakcyjnym - abstrakcyjne myślenie stanowi niewidzialną podstawę funkcjonowania świata;

- myśleniem przyczynowo-skutkowym, wyobraźnią - osoby z FAS/E nie potrafią wyobrazić sobie tego, czego nie doświadczyły;

- uogólnianiem - brakuje im plastyczności w procesie myślenia, tak więc - jeśli zmieniasz część rutyny, musisz stworzyć całkowicie nową rutynę;

- czasem - poczuciem czasu, godziny, dopasowaniem pewnych czynności do określonych godzin, cykliczną naturą zjawisk;

- pamięcią - zwłaszcza krótką.

Pamiętaj: - Dzieci z FAS/E sprawiają wrażenie, że stać je na więcej.

- Wyrażają słowami pojęcia, których naprawdę nie rozumieją.

Fetal Alcohol Syndrome jest zaburzeniem trwałym i nieuleczalnym, ale zaburzeniom wtórnym można zapobiec.

Zaburzenia wtórne:

- zmęczenie, napady złego humoru;

- drażliwość, ciągłe poirytowanie, frustracja, gniew, agresja;

- strach, unikanie;

- wycofanie się, zamknięcie się w sobie, kłamstwo, ucieczki z domu;

- kłopoty w domu i/lub w szkole;

- kłopoty z prawem, nadużywanie narkotyków/alkoholu;

- problemy ze zdrowiem psychicznym.

Tym problemom można zapobiec, gdy rodzice i profesjonaliści rozumieją zaburzenia w rozwoju poznawczym związane z przeszłością dziecka i działaniem alkoholu na jego mózg w życiu płodowym.

FAS i mózg

Czyli jak alkohol wpływa na mózg dziecka:

Najbardziej powszechnym skutkiem jest stałe uszkodzenie mózgu, które prowadzi do trudności w uczeniu się, zaburzeń zachowania, deficytów pamięci, zespołu ADHD i/lub opóźnień rozwojowych.

Stan ten nazywa się "statyczną encefalopatią", co oznacza, że stan mózgu nie pogarsza się, ani się nie poprawia.

Najbardziej podstępne uszkodzenia spowodowane są okazjonalnym piciem alkoholu.

Uszkodzenia te mają wpływ na te obszary, które właśnie się rozwijają, powodując obumieranie komórek mózgowych, migrację komórek do niewłaściwych obszarów oraz tworzenie się niewłaściwych połączeń między neuronami.

Najbardziej narażone rejony mózgu:

ciało modzelowate - przekazuje informacje pomiędzy prawą i lewą półkulą; móżdżek - odpowiada za funkcje motoryczne; zwoje podstawy - odpowiadają za pamięć i procesy poznawcze; hipokamp - bierze udział w procesach uczenia się i pamięci; płaty czołowe - odpowiadają za funkcje wykonawcze, kontrolę impulsów, osąd. Skutkiem działania alkoholu na ciało modzelowate i płaty czołowe jest zachowanie opisywane jako niewłaściwe i niedojrzałe.

Ciało modzelowate oddziela prawą półkule mózgowa od lewej i przekazuje informacje z jednej strony na drugą.

Lewa półkula odpowiada za zasady, konsekwencję, precyzowanie myśli, szczegóły praktyczne i porządkowanie myśli.

Prawa półkula odpowiada za myślenie abstrakcyjne, emocje i odczuwanie, twórcze myślenie i intuicję.

Ciało modzelowate pomaga obu półkulom współpracować przy podejmowaniu codziennych decyzji.

U osób z FAS / E ciało modzelowate jest zniszczone i nie funkcjonuje prawidłowo.

Brakuje wielu połączeń pomiędzy dwoma półkulami mózgu, informacje przepływają powoli i nieskutecznie.

To może tłumaczyć częściowo fakt, dlaczego osoba z FASE odczuwa impuls, by cos zrobić i najpierw następuje działanie, a dopiero potem, po fakcie, uświadomienie konsekwencji.

Osoby z FAS znają zasady i rozumieją konsekwencje ich złamania, ale nie są w stanie najpierw myśleć, a później działać.

Inną częścią mózgu, która wpływa na zdolność do kontrolowania impulsów jest kora nowa i płaty czołowe. Płaty czołowe odpowiadają za "funkcje wykonawcze".

Funkcje wykonawcze i wpływ alkoholu:

- zachowania społeczne: nieumiejętność radzenia sobie w sytuacjach społecznych;

Zaparciem stolca określa się utrudnione, wymagające wysiłku oddawanie kału, który często może być zbity lub spieczony.

Przyczyny tej dolegliwości to:

- wstrzymywanie defekacji w obawie przed bólem,

- niepełne wypróżnienia,

- niedoczynność tarczycy,

- przedawkowanie witaminy D₃,

- nieprawidłowa dieta z niską podażą węglowodanów i błonnika,

- ograniczenie płynów,

- wady rozwojowe — choroba Hirszprunga,

- zaburzenia czynnościowe (jelito drażliwe),

- choroby ośrodkowego układu nerwowego (mózgowe porażenie dziecięce),

- zaparcia nawykowe.

Objawy kliniczne, zaleganie mas kałowych, wyczuwalne w trakcie badania fizykalnego, a potwierdzone badaniem ultrasonograficznym. Zalegając, masy kałowe utrudniają wydalanie gazów i doprowadzać mogą do wzdęć i bólów brzucha, a nawet zanieczyszczania się. W rozpoznaniu zaparć nawykowych należy wykluczyć przyczyny organiczne.

Leczenie powinno polegać na:

- usunięciu zalegających mas kałowych (wlewki oczyszczające),

- stosowaniu leków rozluźniających,

- stosowaniu leków pobudzających perystaltykę,

- stosowaniu diety bogatoresztkowej (bogatobłonnikowej),

- wyłączeniu z diety produktów alergicznych.

Kolejnym etapem leczenia jest farmakoterapia — zastosowanie leków przeczyszczających z różnych grup, np.:

- poślizgowych (parafina),

- drażniących (olej rycynowy, bisacodyl),

- pęczniejących (siemię lniane, babka),

- osmotycznych (laktuloza),

- żółciopędnych (kwas dehydrocholowy),

- czopków i wlewek (enema, czopki glicerynowe).

Pielęgniarka w przypadku nudności: mówi pacjentowi, aby:

- pić często w małych ilościach

- nawilżanie jamy ustnej dostępnymi preparatami

- utrzymanie higieny jamy ustnej i całego ciała

- zapewnić ciszę, spokój i bezpieczeństwo- poprzez rozmowę - zmniejszenie niepokoju

- odpowiedni mikroklimat na sali

- przyjęcie dogodnej pozycji (wys/półwys. z głową na bok)

- leżenie w łóżku

- eliminacja z diety posiłków o przykrym dla chorego zapachu

- dbanie o estetykę i wygląd posiłku

- zabezpieczyć się w ligninę i miskę nerkowatą (w razie wymiotów).

Wymioty:

-pić często w małych ilościach

-leki p/wymiotnych, p/bólowych, uspokajające

- pielęgnacja jamy ustnej

- zapewnienie ciszy, spokoju i bezpieczeństwa- poprzez rozmowę - zmniejszenie niepokoju

- odpowiedni mikroklimat na sali

- przyjęcie dogodnej pozycji (wys/półwys. z głową na bok)

- leżenie w łóżku

- zabezpieczyć się w ligninę i miskę nerkowatą (w razie wymiotów).

---