Peter Berger - celem dydaktycznym socjologii jest wyprodukowanie socjologów amatorów (takich osób, które nie przejdą obojętnie obok dziurki od klucza; ciekawość świata, chęć zrozumienia etc.) - najgorszy produkt: osoba z wykształceniem wyższym bez ciekawości poznawczej. Badanie opinii publicznej to nie socjologia, dopiero pytanie „dlaczego” to S.

S. to rozumienie nauki zajmującej się problemami socjalnymi. W zakładzie pracy socjolog zajmował się „wczasami pod gruszą”, ziemniakami na zimę etc.-to też nie jest socjologia ale praca socjalna. Socjologia nie jest dyscypliną zajmującą się patologiami, może jedynie w niewielkim stopniu poruszać te zagadnienia. Statystyka, demografia, inżynieria społeczna (manipulacja, propaganda, reklama) to też nie socjologia. SOCJOLOGIA jest po trochu wszystkim, to dyscyplina naukowa, która w sposób naukowy i zgodnie z procedurą metodologiczną dąży do poznania rzeczywistości społecznej.

3 FUNKCJE socjologii:

1. naukowa, poznawcza - rzeczywistość

2. praktyczna, użytecznościowa - jakie przesłanki, praktyczne zastosowanie

3. obywatelska- poprzez publikacje, popularyzowanie twierdzeń wpływa na świadomość społeczną obywatela, ludzi, społeczeństwa.

CELE SOCJOLOGII - Cel diagnostyczny - (opis i wyjaśnienie)

1. Opis-jak jest? np. jakie postawy/ opinie, kultura picia, co młodzież robi z wolnym czasem etc.

2. Wyjaśnienie - dlaczego tak jest? od czego to zależy? Przyczyna?

3. Terapeutyczny - co zrobić?

4. Prognostyczny

Nie zapominać, iż każda prawidłowość jest zależna od wielu czynników, np. inny wariant dla rodziny.

METODY SOCJOLOGII

1. survey (badania terenowe za pomocą ankiety):

- wywiad-przez ankietera, który wypełnia ankietę po zadaniu pytań /respondent-osoba badana/

- ankieta - bezpośrednio

W/w to narzędzia pozornie do siebie podobne, ale zwykle kwestionariusz dla ankietera jest bardziej skomplikowany.

WYWIADY: swobodny (tam gdzie zagadnienie jest nowe, np. obyczaje świąteczne u Pigmejów), pogłębiony, niski stopień standaryzacji i wysoki stopień standaryzacji (do każdego pytania mają konkretne odpowiedzi), zamknięte i otwarte (swoboda wypowiedzi).

ANKIETY: środowiskowa (np. w sklepie wśród mieszkańców tego samego domu)

audytoryjna (np. na sali wykładowej) jest ekonomiczna, efektywna, pozwala zbadać dużą grupę ludzi, od razu całość ankiet wraca, presja grupy (wszyscy robią);

pocztowa (jeśli dotyczy problemów respondenta wtedy efektywność jest większa)

prasowa - ma cele edukacyjne i poznawcze, najczęściej nie wycinają z gazet ale chociaż przeczytają, zastanowią się, omówią (często ankieta w gazecie jest ukrytą formą reklamy)

handlowa - dołączana do dóbr i usług (np. w banku, doklejona do produktu)

wywiad telefoniczny - można uzyskać wynik w 24 h.

internetowa, badania telemetryczne (oglądalność i ocena programów tv)

Metoda obserwacji:

1. uczestniczącej - osoba prowadząca obserwację jest uczestnikiem grupy obserwowanej;

2. nie uczestniczącej - spora część grupy

3. jawnej - osoby obserwowane wiedzą o tym;

4. ukrytej - osoby obserwowane nie wiedzą o tym.

np. markety: 2/4 kamery, ścisły monitoring;

- wyjście/wejście w supermarkecie musi być tak ustawione aby klient zapoznał się z ofertą sklepu, promocjami;

- głodny konsument kupi więcej-bodźce natury kulinarnej;

- dot. muzyki - nastrój optymizmu zwiększa obroty o 7%;

- promocja zwalnia konsumenta z poczucia winy;

- umiejscowienie towaru na poziomie oczu klienta (szczególnie tych, którym kończy się ważność)/ za wysoko-nie dla nas, za nisko-gorsze produkty, odrzuty;

- branże trzeba przemieszczać, zlikwidować nawyki klientów/ zmienić alejki;

- jak ustawiona promocja/ reklama.

METODA SOCJOMETRYCZNA - opis struktury małej grupy społecznej (stosowano w NATO, sport czy jest lider).

Bada poziom: - integracji/ dezintegracji;

- hierarchii; - kompetencji/ jej braku;

- sympatii w grupie.

Eksperyment:

- laboratoryjny - warunki abstrakcyjne, wyizolowane

- synchrogalwanometr

- tachiskop

- terenowe - np. w więziennictwie, systemie edukacji

METODA ANALIZY TREŚCI:

np. badanie komunikatów medialnych, reklam

OSOBOWOŚĆ SPOŁECZNA

Historia zna 50 przypadków wyizolowanych ze swojego środowiska społecznego. Większość z nich po powrocie zmieniła się lub już nigdy nie wróciła do pełnego stanu świadomości.

Rozwój człowieka nie jest możliwy poza środowiskiem społecznym. Ziarno zasiane w glebie I klasy urośnie b.dobrze, gdy padnie na żwir lub marną glebę - nie wykiełkuje - tak samo jest z ludźmi. Dziecko z rodziny patologicznej bawi się z tymi samymi dziećmi, w szkole tak dobiera sobie kolegów, że tworzą się getta społeczno-patologiczne.

Ciało pedagogiczne interesuje się tylko standardami, dziecko czeka poprawczak, więzienie a potem powraca do swojego środowiska. Tego typu historie powielają się pokoleniowo. Ale to nie jest determinant, można tego „Jasia” zmienić ale dużym nakładem czasu i pieniędzy. W USA bezskuteczna jest walka ze slumsami.

NIE MA RÓWNOŚCI W ŻYCIU SPOŁECZNYM!

ŚRODOWISKO: to te elementy z otoczenia, z którymi możemy wejść w interakcję: ludzie, książki, filmy. Mamy inne środowiska, choć te same otoczenia.

Model osobowości:

Cechy biogenne i psychogenne - z nimi się rodzimy.

Cechy BIOGENNE - wiążą się z naszą strukturą biologiczną, np. system nerwowy człowieka, procesy przemiany materii, płeć, wiek, rasa, wygląd,

Cechy PSYCHOGENNE - wiążą się z sferą psychologiczno - emocjonalną np. np. pamięć, spostrzegawczość, intuicja, wyobraźnia, uczucia, wola, charakter, temperament, inteligencja, zdolności.

Cechy SOCJOGENNE - kształtują się w wyniku oddziaływania środowiska

Osobowość społeczna to zespół względnie trwałych cech jednostki wpływających na jej postępowanie, wyrastających na podbudowie cech biogennych i psychogennych a pochodzących z wpływu kultury i struktury zbiorowości, w których jednostka została wychowana i w których uczestniczy.

Teoria osob. społecznej Arnoldo Rose'a

Pokazuje równowagę między czynnikami decydującymi o naszej osobowości (częściowo kształtujemy się żyjąc w społeczeństwie).

Szczególną rolę odgrywają pewne 3 sfery:

* kulturowy ideał osobowości - pierwszy czynnik, który jest nam dany w danej grupie (pożądany model człowieka)

* role społeczne - zadania i funkcje, które pełnimy w życiu [rola to system zachowań typowych dla funkcji, jaką pełnimy]

Każdy człowiek funkcjonuje w wielu grupach społecznych i pełni różnorodne role. Niekiedy role te mogą pozostawać ze sobą w pewnym napięciu (np. wyższy oficer )

Role osobowe kształtują naszą osobowość.

* jaźń - to o czym jesteśmy przekonani, że jest tylko i wyłącznie nasze. Rdzeń przekonań i zachowań - poczucie mojego JA (ego)

Rodzaje jaźni:

- jaźń pierwiastkowa (subiektywne kojarzenie nas);

- j. fasadowa (chcemy pokazać się tacy a nie inni, stanowczy, inteligentny, itd.)

- j. odzwierciedlona (mój obraz siebie budowany na skutek relacji z innymi, z ich odczuciami, reakcjami);

- j. zobiektywizowana (opiera się na wymiernych i obiektywnych obserwacji o mnie).

Koncepcja Riesman'a

Kontrast między Amerykanami obecnie a w poprzednich pokoleniach.

Osobowość wewnątrz - i zewnątrz sterowna.

Os. wewnątrz sterowni - dość szybko określają swoje cele, indywidualistyczni, uparci, mają poczucie panowania nad swoim życiem (ludzie wewnętrzni i zewn. z psychologii zarządzania).

Os. zewnątrz sterowni - wrażliwi na oczekiwania i preferencje innych, są konformistyczni, ulegli w swoim postępowaniu, reagują na wpływy społeczeństwa. Najważniejszy jest dobry kontakt z innymi (nie własne cele).

Osobowość autorytarna

(E. Fromm „Ucieczka od wolności”)

- skłonność do podporządkowania się bezwarunkowo silnej władzy (boją się wolności, jeśli są niepewni i dlatego skłonni do w/w)

Skala do mierzenia postaw autorytarnych - stworzona do określania podatności ludzi na postawę autorytarną, np. dzieci należy wychowywać w przekonaniu bezwzględnego posłuszeństwa wobec rodziców.

3 TYPY ZARZĄDZANIA:

Kierownik autokratyczny, demokratyczny i liberalny.

Eksperyment w USA - 3 grupy chłopców, zadanie: wykonywanie masek, każdą z 3 grup kierował eksperymentator: autokrat., demokr., liberalny.

Liberalny - prowadził grupę żartobliwie, tak jak by go nie było (z grupą właściwie nie przebywał, nie wdawał się w rozważania i instrukcje, kontakt z gr. zminimalizowany).

Po czasie zaobserwowano skutki a potem zrobiono zamianę autokratyczny kierownik grupy przeszedł do gr. kierowanej przez demokrat. - demokr. do liber. a liber. do autokrat. / i znowu po czasie zamieniono kierowników, tak że kazda grupa chłopców doświadczyła pracy z każdym z kierownik.

Skutki: * pod wzgl. wydajności pracy - grupa kierownika autokratycznego,

*pod wzg. jakości i pomysłów-kier. demokr.

*pod kierownictwem Autokratycznym:

- dominowały 2 rodz. emocji: apatia i agresja

* demokratycznym - współuczestnictwo i identyfikacja (identyfikacja z grupą „MY” a nie „ja”)-więcej życzliwości i dominowała współpraca;

* Liberalnym: chłopcy nastawieni na zabawę a nie na pracę (najmniej wydajnie i efektywnie) - chłopcy sami wykształcili kierownika z grupy.

Wnioski: Styl autokrat. - sprawdza się w sytuacjach kryzysu, rywalizacji

Styl demokrat. - funkcjonalne (lepsze) gdy zależy na jakości i oryginalności produktu - w sytuacjach normalnych.

TEORIA X Y - 2 wizje dot. natury człowieka w organizacji.

X - człowiek leniwy (najchętniej nic by nie robił) unika aktywności, nie lubi podejmować wysiłku - trzeba go pilnować i motywować do pracy.

Y - przekonania przeciwstawne do X, człowiek chętny do pracy, aktywny, chętnie się angażuje, z natury pozytywnie nastawiony do pracy i swojej roli w organizacji.

Autokrata widzi, że pracuje z ludźmi X.

Demokrata - zakłada, że natura człowieka jest zgodna z teorią Y - trzeba stworzyć dobre warunki żeby człowiek mógł rozwinąć swój potencjał.

MODEL KIEROWANIA - ASERTYWNO - RESPONSYWNY.

Model wyodrębnia 4 rodzaje zachowań:

1) zachowanie ASERTYWNE - ułatwia wydawanie poleceń, wyrażania własnych myśli, podejmowania trudnych decyzji, przekazywania krytycznych uwag podwładnym. Potrzebne i niezbędne do podejmowania ważnych celów strategicznych, koordynowanie pracy, kontrolowanie jej, nacisk na wykonywanie zadań, motywowanie, rozwiązywanie problemów, zachowanie dyscypliny.

2) zachowanie RESPONSYWNE - okazywanie szacunku i zrozumienia dla podwładnych oraz modyfikowanie własnych zachowań, branie pod uwagę celów i możliwości pracownika bez pomniejszania własnych celów i wartości.

3) zachow. AGRESYWNE - realizacja moich celów i praw, które zmniejsza lub redukuje wartość i znaczenie celów i wartości pracowników. Moje poglądy ważniejsze od poglądów pracowników.

4) zachowanie NIEASERTYWNE - całkowicie ukierunkowane na realizację celów pracowników, zmniejszające lub redukujące własne cele i wartości.

Warunki do manipulowania zachowaniem asertywnym i responsywnym:

- cechami podwładnych (różna potrzeba osiągnięć)

- rodzaje środowiska pracy (formalizacja pracy, organizacji)

- dojrzałość podwładnych (merytoryczna)

- dojrzałość osobowościowa (emocjonalna)

Sposoby opisów stylów kierowania grupą:

1) autokrat., demokrat., liberalne - nastawione na szef-grupa (pod kątem bodźców - społeczny rodzaj)

2) model asertywno-responywny - pod kątem dyspozycji psychologicznych i manipulacyjnych.

TEORIA POSTAW - PROPAGANDA

Postawa - to względnie trwały stosunek emocjonalno-oceniający podmiotu (jednostki) do przedmiotów wyrażający się w kategoriach pozytywnych, negatywnych lub neutralnych.

Postawa komplementarna/ trzy poniższe komponenty powiązane ze sobą:

* poznawczy

* oceniająco-poznawczy

* behawioralny

!!!Elementem niezbędnym jest komponent oceniająco-komplementarny.

Stereotyp - obraz w umyśle ludzkim odnoszący się do jakiegoś faktu lub zjawiska społecznego. Obraz ten jest cząstkowy i schematyczny, stanowiący fikcję a nie autentyczne odbicie jakiegoś faktu. Prowadzi do zniekształcania rzeczywistości.

2 mechanizmy kształtowania stereotypów

- generalizacja jednostkowych doświadczeń - uogólnianie;

- przyjmowanie utartych stereotypów ze środowiska.

PROPOAGANDA - próba kształtowania postaw i stereotypów.

1) T.Parsons - próba oddziaływania na postawy a przez to bezpośrednio lub pośrednio na działania ludzi.

2) J.Ellul - to technika, która interweniuje w społeczeństwie poprzez silne uproszczenia.

3) Mc Clunga Lee - P to działalność polegająca na operowaniu słowami, obrazami, symbolami, wydarzeniami, osobistościami i ludźmi z intencją poparcia lub zaatakowania osoby, produktu lub usługi w oczach publiczności.

Rodzaje publiczności:

- informacyjna; - emocjonalna; - sterująca

METODY SOCJOTECHNICZNE WYKORZYSTYWANE W PROPAGANDZIE:

1) IRRADJACJA - polega na oddziaływaniu poprzez kontekst, w którym ukazuje się dany obiekt lub treści. Następuje przepromieniowanie emocji i wartości z osób i przedmiotów stanowiących otoczenie (tło, kontekst) na osoby lub treści, które zgodnie z intencją powinny być wyeksponowane (np. nie tylko kim jestem, ale z kim przestaję).

2) IDENTYFIKACJA - polegająca na utożsamianiu się nadawcy z odbiorcą; odwołaniu się do wspólnych interesów, wspólnego powodzenia, wspólnych wartości (jestem jednym z Was, znam Wasze problemy-np. poznać rozmówcę w negocjacjach w zależności od zamiaru dotarcia, zmniejszenia dystansu do osób, do których planujemy dotrzeć).

3) STEREOTYPIZACJA - odwołanie się do stereotypów zakorzenionych w danym środowisku (np. w reklamach: stereotyp płci, babci, teściowej, mężczyźni w roli ekspertów, kobieta w domu oraz kobieta aktywna zawodowo).

4) SYMPLIFIKACJA - operowanie skrótami, dążenie do sformułowań zwięzłych, krótkich i konkretnych (redukowanie doktryn do programów, programów do haseł-sloganów).

5) SUPLEMACJA - pol. na wykorzystywaniu kilku sposobów jednocześnie (sposoby dotarcia do odbiorcy).

6) „WZBUDZENIE ZAINTERESOW” -

pol. na tym, że wygrywa ten kto szokuje rywali (np.oryginalny układ graficzny reklamy).

7)DWUSTRONNEJ ARGUMENTACJI

polegająca na przedstawianiu rzeczywistości bardziej skomplikowanej (mówią także o wadach jak i zaletach swoich oraz zaletach konkurenta). Technika b. skuteczna od jednostronnej (tylko zalety) za i przeciw dot. nas i konkurentów. Musi być tak skonstruowane by oczywiście oddziaływała na naszą korzyść.

8) „MAŁYCH KROKÓW” - zasadza się na mechanizmie sokratejskim - poleg. na tym, że człowiek nie jest w stanie przyjąć opinii, informacji, która jest całkowicie sprzeczna z jego dotychczasowym systemem przekonań.

Technika ta opracowuje strategię długofalową i zakłada cele skuteczne (np. by kawosza przekonać do picia herbaty potrzeba okresu np.3 lat).

9) WZMOCNIENIA WIARYGODNOŚCI -

podkreślenie kompetencji, słowo z obszarem (np. brak tego wzmocnienia w reklamie z Małyszem - zupka Knorra)

ZBIOROWOŚCI SPOŁECZNE

GRUPA SPOŁECZNA - zbiór co najmniej 3 osób, które ze wzg. na wspólne wartości i cele związane są więzią społeczną i posiadają b. lub mniej sformalizowaną strukturę i wewn. organizację.

Dla powstania grupy i jej tworzenia muszą być spełnione następujące warunki:

1) co najmniej 3 osoby:

* liczebność grupy-im większa tym zmniejsza się jej jednolitość/ im większa grupa-tym mniejsza satysfakcja w jej uczestniczeniu- a to prowadzi do powstawania podgrup.

* zwiększenie liczby członków w grupie prowadzi do formalizacji grupy;

* im większa grupa tym zwiększają się szeregi jej członków (elita i milcząca większość);

* grupa wyznaczająca pewien wzór fizyczny, osobowościowy osoby, która może do tej grupy wejść.

2) filar grupy- wartości i cele grupy:

Grupa stwarza pewne wartości i cele, do których dążą wszyscy członkowie.

Powołanie celu tworzy wewn. strukturę:

- podział odpowiedzialności, spełnianych funkcji (przywództwo, kontrola)

- system kar i sankcji

- więź społeczna - kolektywistyczny charakter grupy - tzw. MY

- system komunikacji - formalny i nieformal.

- ośrodki skupienia: # symboliczne (związane z symboliką grupy-znaki logo, foldery, hymny); # materialne (związane z terytorium, z przestrzenią, na której grupa się spotyka).

KRĄG SPOŁECZNY

KRĘGI - to niewielkie zbiorowości opierające się na bezpośrednich osobowych stycznościach względnie trwałych ale nie posiadające wspólnych celów ani wewn. organizacji (np. kręgi towarzysko-przyjacielskie)

PUBLICZNOŚĆ - ludzie, którzy w tym samym czasie odbierają w celach rekreacyjnych lub informacyjnych identyczny przekaz (np. w kinie, na meczu, w teatrze, na wykładzie)

Publiczność zebrana - w kinie, na meczu

Publiczność rozproszona - program TV, czytelnicy art.prasowego.

ZBIEGOWISKO - przelotne krótkotrwałe skupienie ludzi zainteresowanych jakimś nagłym zdarzeniem (nie da się go przywidzieć).

TŁUM - powstaje z publiczności lub zbiegowiska - przelotne skupienie dużej masy ludzi na przestrzeni umożliwiającej bezpośredni kontakt, które spontanicznie i względnie identycznie reagują na te same bodźce. W tłumie istnieje b. silna łączność psychiczna, która mocno identyfikuje jednostkę z tłumem. Cechą jest brak organizacji formalnej, kontroli społecznej.

Wspólne cechy tłumu:

1. dezindywidualizacja - obniżone poczucie odpowiedzialności

2. wzmożone naśladownictwo

3. zarażenie emocjonalne

RODZAJE TŁUMU:

A) agresywny (linczujący, terroryzujący, walczący, nabywający)

B) uciekający (ogarnięty paniką, w którym osoby kierują się instynktem samozachowawczym)

C) demonstrujący - jest zorganizowany i przyświeca mu jakiś cel - trzeba na ten tłum uważać, bo może on przerodzić się w agresywny lub uciekający.

Tłum to jak żywioł w przyrodzie, np. tłum niebezpieczny, zagrażający jednostce - imprezy masowe.

WARSTWA SPOŁECZNA

1) Maxa Webbera - grupy społeczno-zawodowe, które różnią się zajmowaną pozycją w strukturze społecznej uznające siebie i uznawane przez inne za społecznie wyższe lub niższe i charakteryzujące się specyficznym stylem życia.

2) Parsons'a - warstwy są zjawiskiem uniwersalnym nie ma społeczeństw bezwarstwowych, j.w +mniej lub bardziej uprzywilejowane w dostępie do wartości ogólnie pożądanej.

3) Ossowskiego - j.w. + związane są świadomością wspólnego położenia i tworzą różnego rodzaju związki celowe (organizacje, zrzeszenia) zmierzające do utrwalenia lub zmiany swojego położenia społecznego.

4) Szczepański - j.w. + zbiorowość świadomoa swoich odrębności i wytwarzające swoje zasoby odrębności, tworzące bariery oddzielające ją od wartsw niższych.

---