SOCJOLOGIA: WYKŁAD 3

GRUPY SPOŁECZNE

1. Cechy grupotwórcze

2. Odmiany zbiorowości ludzkich - kategorie: statystyczna, socjologiczna, społeczna

3. Więź moralna - treść i zasięg

4. Patologia więzi moralnej

5. Zjawisko równoczesnej partycypacji i konflikt partycypacji

6. Grupy zorganizowane: formalne i nieformalne

7. Krystalizacja i dekonstrukcja grupy

8. Odmiany grup społecznych:

1. obiektywne kryteria klasyfikacji

2. subiektywne kryteria klasyfikacji

9. Syntetyczne typologie grup

GRUPA SPOŁECZNA

Zbiór jednostek, w którym wspólnota pewnych istotnych społecznie cech wyraża się w tożsamości zbiorowej i towarzyszą temu kontakty, interakcje i stosunki społeczne w jej obrębie częstsze i bardziej intensywne niż z osobami z zewnątrz. Inaczej, zbiorowość ludzi, pomiędzy którymi występuje więź obiektywna, subiektywna

i behawioralna.

WIĘŹ OBIEKTYWNA - poczucie wspólnoty wynikające z podobieństwa

sytuacji życiowej: miejsca zamieszkania, zawodu, wieku itp.

WIĘŹ SUBIEKTYWNA - poczucie wspólnoty z członkami grupy, do której należymy

WIĘŹ BEHAWIORALNA - podobne lub wspólne działania

podejmowane przez członków grupy

ODMIANY ZBIOROWOŚCI LUDZKICH

KATEGORIA STATYSTYCZNA - zbiór jednostek podobnych pod względem jakiejś wybranej cechy i różniących się pod tym względem od innych

KATEGORIA SOCJOLOGICZNA - zbiór ludzi podobnych pod względem istotnej społecznie cechy, która implikuje realne podobieństwo sytuacji życiowej, interesów i szans

KATEGORIA SPOŁECZNA - zbiór ludzi podobnych pod względem jakiejś istotnej społecznie cechy, którzy są świadomi tego podobieństwa i swojej odrębności od innych

STEREOTYP - jednostronny, upraszczający, wyidealizowany obraz własnej zbiorowości (autostereotyp) i równie jednostronna, upraszczająca i negatywna wizja zbiorowości obcych (w skrajnym przypadku traktowanych jako wrogie)

SOLIDARNOŚĆ - życzliwość, gotowość do współpracy, poparcia i niesienia pomocy wobec osób, które obejmujemy kategorią ,,my'': członków naszej grupy czy kategorii społecznej

ŚWIADOMOŚĆ KLASOWA - poczucie wspólnoty interesów z członkami własnej klasy, definicja wrogów zagrażających tym interesom i gotowość do walki o ich realizację

WIĘŹ MORALNA - TREŚĆ I ZASIĘG

WIĘŹ MORALNA - szczególna relacja powinnościowa zakładająca zaufanie, lojalność i solidarność w stosunku do innych objętych kategorią ,,my''

ZAUFANIE - oczekiwanie korzystnych dla mnie działań partnerów interakcji czy stosunków społecznych

LOJALNOŚĆ - zobowiązanie, aby nie nadużyć zaufania kogoś, kto obdarza mnie zaufaniem

TOŻSAMOŚĆ ZBIOROWA - poczucie wspólnoty i identyfikacja z członkami pewnej zbiorowości wyrażane subiektywnie sformułowaniem ,,my'', któremu towarzyszy świadomość odrębności od osób z zewnątrz, określanych jako ,,oni''

PATOLOGIA WIĘZI MORALNEJ

ATROFIA WIĘZI MORALNEJ - zanik wiążących powinności wobec innych - skrajne zawężenie kategorii ,,my''.

Trzy przejawy atrofii:

KULTURA CYNIZMU (antyteza zaufania) - rozpowszechniony syndrom nieufności i podejrzliwości, a także instrumentalne traktowanie innych jako obiektów manipulacji

KULTURA MANIPULACJI (antyteza lojalności) - spotykające się z przyzwoleniem społecznym wykorzystywanie zaufania innych, ich naiwności, posługiwanie się oszustwem i kłamstwem

KULTURA OBOJĘTNOŚCI (antyteza solidarności) - akceptowana społecznie skrajna interesowność, egoizm, indyferentyzm wobec szkód czy cierpień innych

KONFLIKT TOŻSAMOŚCI - rozdarcie osobowościowe wynikające z równoczesnej przynależności do grup, które mają odmienne, a nawet sprzeczne cele i interesy, a równocześnie wymagają jednoznacznej identyfikacji, lojalności i zaangażowania od swoich członków

KONFLIKT PARTYCYPACJI

Sytuacja, w której uczestnictwo w jednej z grp, do których jednostka należy, wymaga zaniedbywania innych, albo gdy interesy czy wymogi lojalności wynikające z członkostwa są wzajemnie niezgodne, a nawet sprzeczne

GRUPA ZORGANIZOWANA

(organizacja społeczna)

występuje wtedy, gdy:

powtarzalne i regularne kontakty oraz interakcje między członkami grupy przeradzają się w regulowane normatywnie i między członkami grupy pojawiają się stosunki społeczne wskazujące na ich wzajemne powinności i uprawnienia, jak również zostają zdefiniowane pozycje społeczne członków grupy i przypisane im role.

Przykłady grup zorganizowanych: szpital, zakład pracy, korporacja przemysłowa, uniwersytet, sąd, orkiestra symfoniczna itp.

WIĘŹ KOOPERACYJNA - poczucie wspólnoty oparte na wzajemnej niezbędności członków grupy do realizacji celów indywidualnych i zbiorowych

KRYSTALIZACJA I DEKONSTRUKCJA GRUPY

KRYSTALIZOWANIE SIĘ GRUPY - proces wyłaniania się coraz bardziej złożonej więzi społecznej, od populacji, przez kategorię statystyczną, socjologiczną i społeczną, aż do grupy społecznej w pełnym sensie

DEKONSTRUKCJA GRUPY - proces rozpadu grupy przez stopniowe zanikanie więzi społecznych

WSPÓLNOTY WYOBRAŻONE - zbiorowości, w których więź społeczna ma jedynie charakter subiektywny, a brak więzi obiektywnej i behawioralnej

ODMIANY GRUP SPOŁECZNYCH

Obiektywne kryteria klasyfikacji ze względu na:

LICZEBNOŚĆ GRUPY - TRWAŁOŚĆ - SPOSÓB REKRUTACJI - INTENSYWNOŚĆ UCZESTNICTWA - KORZYŚĆ - STOPIEŃ ZORGANIZOWANIA

DIADA, TRIADA (Georg Simmel)

GRUPY DOŻYWOTNIE - takie, z których wystąpienie jest niemożliwe lub bardzo utrudnione

GRUPY EKSKLUZYWNE (elitarne) - inaczej zamknięte, czyli takie, do których przyjęcie obwarowane jest bardzo trudnymi, rygorystycznymi warunkami

GRUPY INKLUZYWNE - inaczej otwarte, czyli takie, które akceptują wszystkich chętnych do przystąpienia

GRUPY JEDNOFUNKCYJNE - inaczej wyspecjalizowane, czyli takie, w których członkowie podejmują jeden tylko typ działalności

GRUPY WIELOFUNKCYJNE - takie, w których członkowie podejmują różnorodne formy działalności

GRUPY ŻARŁOCZNE - takie, które wymagają od swoich członków maksymalnego zaangażowania, nieustannego uczestnictwa, pełnego poświęcenia, niepodzielnej lojalności

GRUPY TOTALITARNE - takie, które kontrolują i ingerują w całokształt życia swoich członków w dziedzinach nie związanych bezpośrednio z członkostwem w grupie, a także w sferze prywatnej

GRUPY ZADANIOWE - takie, które zostały celowo powołane do rozwiązania jakiegoś problemu lub zrealizowania zadania praktycznego

ZADANIA ADDYTYWNE - takie, których szybkość i skuteczność realizacji zależy wprost od liczby uczestniczących osób

ZADANIA KOOPERACYJNE - takie, których realizacja wymaga podziału funkcji, współpracy i koordynacji działań wyspecjalizowanych, co z reguły narzuca potrzebę kierownictwa lub przywództwa

ZADANIA KONIUNKTYWNE - takie, w których tempo i intensywność działań muszą być dostosowane do najsłabszych uczestników grupy

Subiektywne kryteria klasyfikacji grup - bierze się pod uwagę psychologiczną relację jednostki do grupy

GRUPY ODNIESIENIA - zbiorowości, z którymi wiążą nas subiektywne ,,wirtualne'' relacje, mimo że do nich nie należymy

GRUPY ODNIESIENIA NORMATYWNEGO - takie, z których czerpiemy i przyjmujemy normy i wartości kształtujące nasze działania

NEGATYWNE GRUPY ODNIESIENIA - takie, które budzą w nas repulsję i od których staramy się zdystansować poprzez przyjmowanie przeciwnych wzorów i reguł postępowania

POZYTYWNE GRUPY ODNIESIENIA - takie, z którymi się identyfikujemy, porównujemy i których standardy normatywne staramy się naśladować, dążąc do uzyskania pełnego członkostwa

GRUPY ODNIESIENIA PORÓWNAWCZEGO - takie, z którymi konfrontujemy nasze osiągnięcia, standard życia, zasób władzy, poziom prestiżu itp.

SOCJALIZACJA - proces kształtowania mentalności, postaw i działań ludzi przez społeczeństwo

SOCJALIZACJA WYPRZEDZAJĄCA - naśladowanie reguł i wzorów, a zwłaszcza sposobu i stylu życia środowisk, do których aspirujemy i w których chcielibyśmy zostać zaakceptowani

KONTRSOCJALIZACJA - kultywowanie przeciwnych reguł i wzorów niż te uznawane przez grupy, od których chcemy się zdystansować, będące naszymi negatywnymi grupami odniesienia

DIAGRAM: Typy identyfikacji z grupą

SYNTETYCZNE TYPOLOGIE GRUP

CHARLES H. COOLEY: grupy pierwotne i grupy wtórne

GRUPY PIERWOTNE - niewielkie, nieformalne, spontaniczne, o bezpośrednich kontaktach i interakcjach (twarzą w twarz) członków rozpoznających się nawzajem, podejmujących zróżnicowane działania, częściowo z pobudek autotelicznych

GRUPY WTÓRNE - takie, które liczą wielu członków, w większości wzajemnie anonimowych, pomiędzy którymi zachodzą sformalizowane i pośrednie stosunki realizujące się w wysoce wyspecjalizowanych działaniach

FERDINAND TOENNIES (1855-1936)

Gemeinschaft und Gesellschaft (Wspólnota i społeczeństwo)

---