SOCJOLOGIA: WYKŁAD 4

ZACHOWANIA SPOŁECZNE, DZIAŁANIA SPOŁECZNE

I INTERAKCJE SPOŁECZNE

1. Co to jest zachowanie i działanie w sensie jednostkowym?

2. Co to są czynności społeczne?

3. Działania społeczne i ich odmiany – typologia Maxa Webera

   • działania racjonalne

   • działania tradycjonalne

   • działania afektywne

4. Pojęcie i cechy kontaktu społecznego

5. Anatomia interakcji społecznej

6. Cztery teorie interakcji:

   • teoria behawioralna

   • teoria wymiany (racjonalnego wyboru)

   • teoria symbolicznego interakcjonizmu

   • teoria dramaturgiczna

7. Sieci interakcyjne: zogniskowane i niezogniskowane

8. Interakcje powtarzalne i regularne

9. Interakcje regulowane

ZACHOWANIE – zewnętrznie obserwowalny ruch fizyczny przejawiany przez ludzi

BEHAWIORYZM – kierunek postulujący badanie elementarnych zachowań ludzkich jako reakcji na bodźce płynące z otoczenia lub od innych ludzi oraz traktowanie wszelkich złożonych przejawów życia społecznego jako kombinacji zachowań

DZIAŁANIE – zachowanie, z którym związane jest znaczenie motywacyjne i kulturowe

ZNACZENIE MOTYWACYJNE, PSYCHOLOGICZNE – indywidualne zamiary, intencje, motywacje, jakie jednostka wiąże ze swoim działaniem

ZNACZENIE KULTUROWE – wspólny dla całej zbiorowości, podzielany przez jej członków, sens wiązany z określonymi działaniami

CZYNNOŚCI SPOŁECZNE – działania celowo adresowane do innych ludzi

FLORIAN ZNANIECKI (1882-1958)

CZYNNOŚCI SPOŁECZNE – BEZPOŚREDNIE I POŚREDNIE

DZIAŁANIA SPOŁECZNE – działania, które biorą pod uwagę rzeczywiste lub spodziewane reakcje partnera i są nieustannie modyfikowane w zależności od takich reakcji

DZIAŁANIA RACJONALNE

mogą opierać się na:

RACJONALNOŚCI INSTRUMENTALNEJ lub AUTOTELICZNEJ

RACJONALNOŚĆ INSTRUMENTALNA – właściwość działań, które są efektem kalkulacji kosztów i zysków zmierzającej – w subiektywnym rozeznaniu działającego – do uzyskania jak najwięcej najmniejszym kosztem

RACJONALNOŚĆ AUTOTELICZNA – właściwość działań, w których jednostka zmierza do celu tak dla niej wartościowego, że nie liczy się z najwyższymi nawet kosztami

UTYLITARYSTYCZNY (inaczej woluntarystyczny lub teleologiczny) MODEL DZIAŁANIA – interpretowanie działań ludzkich jako dobierania środków (narzędzi) do realizacji postawionych celów

DZIAŁANIA TRADYCJONALNE (rutynowe)

- działania podjęte tylko dlatego, że tak się zawsze czyniło albo że tak wszyscy czynią w danej zbiorowości

DZIAŁANIA AFEKTYWNE (emocjonalne)

- działania podjęte dlatego, że czujemy przemożną potrzebę ekspresji pewnych stanów psychicznych, radości, gniewu, strachu itp.

EMPATIA – wczuwanie się w stany psychiczne, motywacje, zamiary innych, co ma szanse powodzenia, ponieważ repertuar ludzkiej psychiki jest typowy i podobny dla wielu ludzi

CYWILIZACJA ,,GORĄCA’’ – społeczność, w której reguły kulturowe dopuszczają publiczną ekspresję emocji, a nawet jej wymagają

CYWILIZACJA ,,ZIMNA’’ – społeczność, w której reguły kulturowe wymagają opanowania i powściągliwości w publicznym wyrażaniu uczuć

KONTAKT SPOŁECZNY – para wzajemnie zorientowanych działań społecznych o charakterze jednorazowym, przelotnym

GRZECZNA NIEUWAGA – reguła kulturowa, która nakazuje udawać, że nie przyglądamy się osobom nieznajomym

INTERAKCJA – dynamiczna, zmienna sekwencja wzajemnie zorientowanych działań partnerów, którzy modyfikują swoje działania w zależności od tego, co robi (lub mówi) ten drugi

DYSTANS INTERAKCYJNY – oczekiwana odległość przestrzenna partnerów w toku interakcji, zależna od ich ról społecznych, kontekstu sytuacyjnego, a także kultury, do której należą

EDWARD HALL wyróżnia cztery typy dystansów interakcyjnych:

INTYMNY – OSOBISTY – SOCJALNY - PUBLICZNY

CZTERY TEORIE INTERAKCJI

TEORIA BEHAWIORALNA (George Homans) – interakcja to wzajemnie powiązane zachowania jednostek, sekwencja bodźców i reakcji

TEORIA WYMIANY – Bronisław Malinowski - (jej najnowsza odmiana – teoria racjonalnego wyboru) – interakcja to wzajemna wymiana pewnych dóbr czy wartości między partnerami. Modelem myślowym jest tutaj transakcja ekonomiczna, akt kupna i sprzedaży.

Alvin Gouldner – zasada wzajemności jako powszechnie spotykana reguła kulturowa nakazująca rewanżować się za doznane korzyści czy uzyskane dobra

TEORIA SYMBOLICZNEGO INTERAKCJONIZMU (Charles H. Cooley i George H. Mead) – istotą interakcji jest komunikacja, a wymiana i wzajemność dotyczą nie tyle obiektów materialnych, co idei, symboli, znaczeń

Pięć etapów:

- ROZPOZNANIE PARTNERA (wskazanie go sobie)

- IDENTYFIKACJA PARTNERA (jako kogoś ważnego dla mnie)

- DEFINICJA SYTUACJI (w jakiej razem się znajdujemy)

- INTERPRETACJA SYMBOLICZNEJ TREŚCI (gestów, słów, języka ciała itp.)

- POSTAWIENIE SIĘ W ROLI INNEGO

TEORIA DRAMATURGICZNA (Erving Goffman) – analogia codziennego życia społecznego do teatru. W myśl tej koncepcji ludzie kierują się w swoich działaniach przede wszystkim dążeniem do zrobienia na partnerach czy audytoriach dobrego wrażenia; coś nieustannie grają przed drugimi, starając się przedstawić siebie samych w dobrym świetle

JAŹŃ ODZWIERCIEDLONA – samoocena jednostki kształtowana przez interpretację reakcji innych ludzi w stosunku do jej osoby

DZIAŁANIE ŁĄCZNE – sieć interakcji między kilkoma osobami znajdującymi się we wspólnej sytuacji

SIECI ZOGNISKOWANE (np. para młodych na przyjęciu weselnym, zebranie zarządu firmy)

SIECI NIEZOGNISKOWANE (np. koktail na stojąco w ambasadzie, debata okrągłego stołu)

INTERAKCJA POWTARZALNA – wielość wzajemnych działań tych samych partnerów, które zdarzają się sporadycznie, przypadkowo, bez określonych terminów czy interwałów

INTERAKCJA REGULARNA – wielość wzajemnych działań tych samych partnerów, które zdarzają się w stałych terminach lub w wyraźnych odstępach czasu, mają określony rytm