ORGANY OCHRONY PRAWNEJ

1. Konstytucyjne środki ochrony praw i wolności.

Podstawowym środkiem ochrony praw i wolności jest droga sądowa, tylko w tej procedurze możliwe jest ich dochodzenie przez jednostkę. Wynika to z ogólnej zasady art. 45 Konstytucji (prawo do sądu - pkt 338), a dodatkowe podkreślenie znajduje się w art. 77 ust. 2, który zakazuje zamykania drogi sądowej dla dochodzenia naruszonych wolności i praw, oraz w art. 78, który formułuje zasadę dwuinstancyjności postępowania (z wyjątkami). Konstytucja w tym kontekście podkreśla zasadę cywilnej odpowiedzialności państwa (samorządu) za niezgodne z prawem działania funkcjonariuszy (art. 77 ust. 1).

Konstytucja ponadto ustanawia dwie procedury służące ochronie konstytucyjnych wolności i praw:

- skargę konstytucyjną, którą każdy może wnieść bezpośrednio do Trybunału Konstytucyjnego w razie naruszenia jego konstytucyjnych praw i wolności - ostatecznym orzeczeniem wydanym przez sąd lub organ administracji publicznej (art. 79); skargę konstytucyjną można kierować przeciwko normie prawnej, która była podstawą takiego orzeczenia,

- wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich, z którym każdy może wystąpić o pomoc w ochronie swoich wolności i praw naruszanych przez organy władzy publicznej (art. 80).

2. Źródła prawa powszechnie obowiązującego, wymień podmioty uprawnione do jego stanowienia.

Źródła prawa - to ustanowione przez określone konstytucyjne organy państwowe, formalne akty normatywne zawierające normy prawne powszechnie obowiązujące. Są określane jako źródła pozytywnego prawa stanowionego lub źródła w ujęciu normatywnym. Do źródeł prawa powszechnie obowiązującego prawa zalicza się przepisy: Konstytucji, ustaw, ratyfikowanych umów międzynarodowych oraz rozporządzeń (art. 87 ust. 1).Krąg podmiotów upoważnionych do stanowienia prawa powszechnie obowiązującego, jak i formy, w jakich ujęte są normy prawa powszechnie obowiązującego, stanowią katalog zamknięty. Zgodnie z postanowieniami Konstytucji RP: uchwalenie Konstytucji i ustaw należy do kompetencji Sejmu i Senatu (art. 95 ust. 1), wydawanie rozporządzeń z mocą ustawy należy do Prezydenta RP (art. 234); do wydawania rozporządzeń upoważnieni są: Prezydent RP (art. 142 ust. 1), Prezes RM (art. 148 ust. 3), minister kierujący działem administracji rządowej (art. 149 ust. 2), przewodniczący komitetów powołanych w skład Rady Ministrów (art. 149 ust. 3); stanowienie aktów prawa miejscowego obowiązującego na obszarze działania organów, które je ustanowiły, należy do kompetencji organów samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej (art. 94).

Ratyfikacja umów międzynarodowych następuje z reguły przez głowę państwa. W myśl art. 89 ust. 1 Konstytucji ratyfikacja najważniejszych umów międzynarodowych może jednak nastąpić tylko na podstawie uprzednio uchwalonej ustawy, wyrażającej zgodę na dokonanie ratyfikacji(ustawa akceptująca).

3. Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości.

Został określony w zasadach ustrojowych, które są wymienione w Konstytucji. Zgodnie z upoważnieniem udzielonym w art. 182 Konstytucji RP udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości został określony w ustawie Prawo o ustroju sądów powszechnych (art. 4). Obywatele biorą udział w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości przez uczestnictwo ławników w rozpoznawaniu spraw przed sądami w I instancji, chyba że ustawy stanowią inaczej, a także w art. 3 k.p.k. - w granicach określonych w ustawie postępowanie karne odbywa się z udziałem czynnika społecznego. Zasada ta realizowana jest przez instytucję ławników, którzy w zakresie orzekania są niezawiśli i podlegają jedynie ustawom, nie mogą jednak przewodniczyć rozprawie ani wykonywać czynności poza rozprawą na równi z sędziami zawodowymi. Ławnicy uczestniczą w kwestiach odnoszących się głównie do kontroli orzeczeń i rozstrzygania w sprawach od strony prawnej. Podstawowym składem sądu I instancji jest skład: jeden sędzia zawodowy i dwóch ławników. W procesie karnym, w sprawach zagrożonych karą 25 lat pozbawienia wolności albo dożywocia uczestniczy dwóch sędziów zawodowych i trzech ławników. Sąd niekiedy w I instancji orzeka bez udziału ławników, np. w sprawach o wykroczenia i w postępowaniu apelacyjnym lub kasacyjnym sąd orzeka wyłącznie w składzie zawodowym. Z udziałem ławników sąd rozpoznaje prośbę o ułaskawienie.

4. Istota wymiaru sprawiedliwości. Czy Trybunał Konstytucyjny i Trybunał Stanu sprawują wymiar sprawiedliwości?

Wymiar sprawiedliwości sprawują sądy. Wyraz temu daje art. 175 ust. 1 Konstytucji, stanowiąc, że wymiar sprawiedliwości w RP sprawują: Sąd Najwyższy, sądy powszechne, sądy administracyjne, i sądy wojskowe. Określenie wymiar sprawiedliwości został odniesiony tylko do działalności sądów, nie ma więc zastosowania do działalności Trybunału Konstytucyjnego i Trybunału Stanu. Wymiar sprawiedliwości określamy jako działalność państwa polegającą na wiążącym rozstrzyganiu sporów o prawo, w których przynajmniej jedną ze stron jest jednostka lub inny podmiot podobny. Przepis 175 ust. 1 Konstytucji rozumie się jako nakaz, by wymiar sprawiedliwości był sprawowany przez sądy. Zatem władzę sądowniczą wykonują sądy i trybunały, ale wymiar sprawiedliwości pełnią wyłącznie sądy.

5. Konstytucyjne zasady organizacji władzy sądowniczej.

Zasada podziału władz nadaje władzy sądowniczej pozycję odrębności, niezależność władzy sądowniczej od legislatury i egzekutywy, wyrażona została m.in. w art. 173 Konstytucji.

Wymiar sprawiedliwości podlega pewnym zasadom, które wymienia Konstytucja RP:

- zasada niezawisłości sędziów, zakazuje jakichkolwiek ingerencji z zewnątrz lub prób wywierania nacisku na sędziego dla uzyskania określonego rozstrzygnięcia sprawy, zapewniając neutralność sędziego. Zasada ta została wyrażona w art. 178 Konstytucji RP,

- zasada niezależności sądów i trybunałów zapewnia oddzielenie sądownictwa od organów innych władz, zakaz zmieniania lub uchylania orzeczeń sądowych przez inne organy władzy publicznej (oprócz prawa łaski i amnestii), dopuszczenie ingerencji innych władz tylko w pozaorzeczniczą sferę działalności sądów i tylko w przypadkach określonych w ustawie.

6. Skład i kompetencje Krajowej Rady Sądownictwa.

KRS odgrywa rolę w kreowaniu sędziów, co wiąże się z zagwarantowaniem niezawisłości sędziowskiej i samorządności sędziowskiej. Rada jest organem kolegialnym, stoi na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów. Rozpatruje kandydatury na stanowiska sędziów: SN, NSA, sądów powszechnych, wojskowych i przedstawia Prezydentowi RP wnioski o ich powołanie oraz pośredniczy w podejmowaniu przez władzę wykonawczą i ustawodawczą najważniejszych decyzji dotyczących sądownictwa. Zapoznaje się z projektami ustaw dotyczących sądownictwa i opiniuje je oraz rozpatruje wnioski o przeniesienie sędziego na inne miejsce służbowe, a także wyraża zgodę na dalsze zajmowanie stanowiska przez sędziego, który ukończył 65 lat. KRS reprezentuje interesy władzy sądowniczej, opiniuje programy szkolenia aplikantów, zasady oceny pracy asesorów sądowych, może wystąpić do TK w sprawie zgodności z Konstytucją aktów normatywnych w zakresie dotyczącym niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

W skład 25 członków KRS wchodzą: z urzędu - 1 Prezes SN, Minister Sprawiedliwości, Prezes NSA i osoba powołana przez Prezydenta RP oraz 15 członków wybranych spośród sędziów: 2 z SN, 1 z NSA, 2 z sądów apelacyjnych, 9 z sądów okręgowych i 1 z sądów wojskowych; a także 4 posłów i 2 senatorów, wybieranych przez izby na 4 lata. Rada wybiera spośród członków przewodniczącego i 2 wiceprzewodniczących. Kadencja trwa 4 lata i każdy może sprawować tę funkcję tylko dwie kolejne kadencje.

7. Ustrój sądów powszechnych RP - charakterystyka.

Sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach z wyjątkiem ustawowo zastrzeżonych dla właściwości innych sądów. Ustrój sądów RP reguluje Konstytucja RP i ustawa - Prawo o ustroju sądów powszechnych z dnia 27 lipca 2001 r. Sądami powszechnymi są sądy: rejonowe, okręgowe i apelacyjne. Sprawują wymiar spraw. w sprawach nie należących do kompetencji SN, sądów administracyjnych i wojskowych. Zadania z zakresu wymiaru spraw. wykonują sędziowie, zaś zadania z zakresu ochrony prawnej w sądach rejonowych także referendarze sądowi (mogą również asesorzy w zakresie udzielonego im upoważnienia).

Prawo o ustroju sądów powszechnych nadaje sądownictwu powszechnemu trójszczeblowy charakter. Określanie okręgów sądowych, tworzenie i znoszenie poszczególnych sądów należy do Ministra Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii KRS. Sądy powszechne dzielą się na wydziały. Wydziałem kieruje przewodniczący wydziału, którym jest prezes albo wiceprezes sądu lub inny sędzia. Funkcję przewodniczącego wydziału w sądzie apelacyjnym i okręgowym powierza sędziemu prezes tego sądu, a w sądzie rejonowym, na wniosek prezesa tego sądu, prezes przełożonego sądu okręgowego.

Sądy rejonowe - rozstrzygają jako organy w I instancji większość spraw z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, karnego, prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Sąd rejonowy tworzy się dla jednej lub więcej gmin. Dzieli się na wydziały: cywilny, karny, rodzinny i nieletnich, pracy, ksiąg wieczystych. W sądzie rejonowym mogą być tworzone w jego siedzibie albo poza sądy grodzkie.

Sądy okręgowe - tworzone dla obszaru właściwości co najmniej dwóch sądów rejonowych. Sądy okręgowe rozpoznają sprawy zarówno w I instancji, jak i w II instancji, rozpatrując odwołania od orzeczeń sądów rejonowych. Dzieli się na wydziały: cywilny, karny, penitencjarny i nadzoru nad sądowym postępowaniem wykonawczym w sprawach z zakresu prawa karnego, pracy, gospodarczy. W Warszawie działają ponadto jako wydziały jednostka do spraw z zakresu ochrony konkurencji, regulacji energetyki, telekomunikacji i transportu kolejowego (sąd antymonopolowy), jednostka do spraw rejestrowych powierzonych temu sądowi na podstawie odrębnych przepisów.

Sąd apelacyjny - tworzony dla obszaru właściwości co najmniej dwóch okręgów sądowych. Pełni funkcje sądu I instancji, rozpatrując apelacje od orzeczeń sądów okręgowych, a także sądu kasacyjnego w związku z możliwością powierzenia sądom apelacyjnym rozpoznawania kasacji w sprawach należących do właściwości rzeczowej sądów. Dzieli się na wydziały - cywilny, karny, pracy i ubezpieczeń społecznych. W Warszawie działa wydział Lustracyjny.

8. Zadania (oprócz wymiaru sprawiedliwości) powierzone sądom powszechnym i SN.

Oprócz zadań związanych z wymiarem sprawiedliwości sądom powierzone inne zadania. Sądy Rejonowe, poprzez wydział ksiąg wieczystych prowadzą księgi wieczyste oraz sprawy dotyczące postępowania wieczystoksięgowego.

W Sądzie Apelacyjnym w Warszawie działa Wydział Lustracyjny.

Sąd Najwyższy zaś podejmuje uchwały mające wyjaśnić wątpliwości prawne, na podstawie

Przedłożenia sądu orzekającego w konkretnej sprawie bądź na wniosek Pierwszego Prezesa lub jednego z Prezesów SN, Ministra Sprawiedliwości albo Rzecznika Praw Obywatelskich. Uchwały te są wiążące dla składów orzekających SN, a dla pozostałych sądów mają znaczenie precedensu wspieranego autorytetem SN. Do zadań SN należą także inne czynności określonych w Konstytucji i ustawach, np. rozpatrywanie protestów wyborczych, stwierdzenie ważności wyborów, ważności referendum.

9. Pozycja sądów grodzkich w świetle obecnej ustawy o ustroju sądów powszechnych i zakres spraw im powierzonych.

Sądy grodzkie mogą być tworzone siedzibie sądu rejonowego albo poza jego siedzibą. Sądom grodzkim powierza się rozpoznawanie spraw: o wykroczenia w I instancji, o wykroczenia skarbowe i przestępstwa skarbowe zagrożone karą grzywny do 360 stawek dziennych lub zagrożone karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności do lat 2, o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego, z wyjątkiem spraw podlegającym rozpoznaniu z udziałem ławników, o pozostałe przestępstwa, podlegające rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym, cywilnych podlegających rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym oraz dotyczących depozytów sądowych i przepadku rzeczy.

Sądy grodzkie tworzy i znosi Minister Sprawiedliwości w drodze rozporządzenia. W rozporządzeniu o utworzeniu sądu grodzkiego należy określić jego siedzibę, obszar właściwości w granicach obszaru właściwości sądu rejonowego oraz zakres spraw przekazanych do rozpoznawania sądowi grodzkiemu. Przy tworzeniu i znoszeniu sądów grodzkich należy kierować się ilością spraw wpływających do sądów oraz względami ekonomii postępowania sądowego.

10. Organy sądów powszechnych.

Organami sądów powszechnych są: w sądzie rejonowym - prezes sądu, w sądzie okręgowym - prezes sądu oraz kolegium sądu okręgowego, a w sądzie apelacyjnym - prezes sądu oraz kolegium sądu apelacyjnego. W zakresie finansowym i gospodarczym organem sądu apelacyjnego oraz okręgowego jest dyrektor danego sądu, a w sądzie rejonowym, w razie powołania kierownik finansowy sądu. Dyrektor sądu oraz kierownik finansowy sądu podlega służbowo prezesowi sądu.

Prezes kieruje sądem i reprezentuje go na zewnątrz, pełni funkcje administracji sądowej i sprawuje nadzór administracyjny nad sądami niższymi. Prezesów powołuje i odwołuje Minister Sprawiedliwości, po opinii zgromadzenia ogólnego danego sądu, a jeśli chodzi o prezesów sądów rejonowych - po opinii kolegium sądu okręgowego. Decyzja zgromadzenia, czy też kolegium nie ma charakteru wiążącego, ale może uchwalić sprzeciw i wtedy decyzja Ministra nie dochodzi do skutku, chyba, że KRS wyda opinię pozytywną. Prezesi powoływani są na kadencję 6 (a w sądach rejonowych 4), a w wyjątkowych przypadkach może ich odwołać Minister Sprawiedliwości.

11. Samorząd sędziowski - skład i zadania.

Samorząd sędziowski tworzą - zgromadzenie ogólne sędziów okręgu i zgromadzenie ogólne sędziów apelacji. Zgromadzenie ogólne sędziów okręgu składa się z sędziów sądu okręgowego oraz delegatów sędziów sądów rejonowych działających na obszarze właściwości sądu okręgowego, w liczbie 2/3 liczby sędziów sądu okręgowego. Delegatów wybiera zebranie sędziów danego sądu rejonowego w głosowaniu tajnym na okres 2 lat. Zebraniu sędziów przewodniczy prezes sądu. Przewodniczącym zgromadzenia ogólnego jest prezes sądu okręgowego. Do zadań ogólnego zgromadzenia sędziów okręgu należy: przedstawienie KRS po uzyskaniu opinii kolegium kandydatów na stanowiska sędziów, dokonywanie wyboru przedstawicieli na zebranie przedstawicieli zgromadzeń ogólnych sędziów, wyrażanie opinii o kandydatach na prezesa sądu okręgowego, ustalenie liczby i wybór członków kolegium sądu okręgowego o działalności sądów oraz wyrażanie opinii w tym zakresie, rozpatrywanie sprawozdań z działalności kolegium sądu okręgowego oraz omawianie kierunków jego pracy.

Zgromadzenie ogólne sędziów apelacji składa się z sędziów sądu apelacyjnego. Przewodniczącym jest prezes sądu apelacyjnego . W razie nieobecności prezesa sądu obowiązki przewodniczącego pełni wiceprezes tego sądu. Członkowie zgromadzenia powinni brać udział w posiedzeniach, inni mogą brać w nich udział bez prawa głosu i wyboru. Do zadań należy: przedstawianie KRS kandydatów na sędziów sądu apelacyjnego, dokonywanie wyboru przedstawicieli na zebranie przedstawicieli zgromadzeń ogólnych sędziów sądów apelacyjnych, wyrażanie opinii o kandydatach na prezesa sądu apelacyjnego, wybór członków kolegium sądu apelacyjnego, wybór kandydata na rzecznika dyscyplinarnego.

12. Nadzór nad działalnością administracyjną sądów.

Wykonują ją prezesi sądów osobiście oraz przez wyznaczone do tego osoby. Osoby powołane do kierowania sądami i nadzoru nad działalnością administracyjną sądów mają prawo wglądu w czynności sądów, mogą żądać wyjaśnień oraz usunięcia uchybień. Minister Sprawiedliwości oraz prezesi sądów uchylają zarządzenia administracyjne niezgodne z prawem, mogą również uchylać zarządzenia administracyjne naruszające sprawność postępowania sądowego lub z innych powodów niecelowe. Minister Sprawiedliwości i prezesi sądów mogą żądać usunięcia skutków tego uchybienia. Sędzia, któremu zwrócono uwagę może w ciągu 7 dni złożyć zastrzeżenie do organu, który zwrócił uwagę. Minister Sprawiedliwości może zwrócić uwagę na piśmie prezesowi i wiceprezesowi. Zakres nadzoru nad działalnością administracyjną sądów: wizytacja sądu, lustracja w sądzie, badanie toku i sprawności postępowania w poszczególnych sprawach, kontrola działalności sekretariatu w sądzie.

Czynności z zakresu nadzoru nad działalnością administracyjną sądów nie mogą wchodzić w gestie, w której sędziowie są niezawiśli.

13. W jakim trybie jest powoływany i jakie kryteria powinien spełniać kandydat na stanowisko sędziego sądu powszechnego. Jakie dodatkowe możliwości objęcia stanowiska sędziego stworzyła ustawa o ustroju sądów powszechnych?

Sędziów sądów powszechnych powołuje Prezydent RP na wniosek KRS. Prezydent powołując na stanowisko sędziego wyznacza miejsce służbowe sędziego.

Zgodnie z art. 61 § 1 u.s.p. na stanowisko sędziego sądu rejonowego może być powołany, ten, kto: 1)posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw obywatelskich, 2)ma nieskazitelny charakter, 3)ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce, 4)jest zdolny ze względu na stan zdrowia do pełnienia obowiązków sędziego, 5)ukończył 29 lat, 6)złożył egzamin sędziowski lub prokuratorski, 7)pracował w charakterze asesora sądowego lub prokuratorskiego co najmniej 3 lata lub referendarza sądowego przez okres 5 lat. Ale także ten, kto spełnia warunki 1-5 i był asystentem sędziego lub referendarzem sądowym co najmniej 6 lat i złożył egzamin sędziowski. Nie dotyczy to osób, które były sędziami sądu administracyjnego lub sądu wojskowego, były prokuratorem, pracowały w polskiej szkole wyższej, PAN, instytucie naukowo-badawczym, mający stopień naukowy profesora lub doktora habilitowanego lub były adwokatem, radcą prawnym, notariuszem co najmniej 3 lata.

Na stanowisko sędziego sądu okręgowego może być powołany ten, kto był sędzią sądu rejonowego oraz sędzia wojskowego sądu garnizonowego, po 4 latach pracy na tym stanowisku lub stanowisku prokuratora. Na to stanowisko może być powołany, ten, kto spełnia warunki 1-4, jeśli w okresie 3 lat przed powołaniem: wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza - przez co najmniej sześć lat, pracował na stanowisku dydaktycznym, PAN, wyższej szkole, posiada stopień naukowy profesora lub doktora habilitowanego nauk prawnych, zajmował stanowisko sędziego wojskowego sądu okręgowego.

Na stanowisko sędziego sądu apelacyjnego może być powołany sędzia sądu powszechnego lub wojskowego, który posiada co najmniej sześcioletni okres pracy na stanowisku sędziego lub prokuratora prokuratury okręgowej. Może także osoba, która spełnia wymagania 1-4, jeśli w okresie 3 lat przed powołanie: wykonywał zawód adwokata, radcy lub notariusza co najmniej przez osiem lat, pracował na stanowisku dydaktycznym, w PAN, mający profesora lub tytuł doktora habilitowanego nauk prawnych.

W celu objęcia stanowiska sędzia powinien zgłosić się w ciągu 14 dni od dnia otrzymania aktu powołania. Przy powołaniu sędzia składa ślubowanie wobec Prezydenta RP.

14. W jaki sposób realizuje się kreacyjna rola Prezydenta RP w znanych Ci organach ochrony prawnej?

W zawiązku z organizacją władzy sądowniczej Prezydentowi RP przysługuje prawo powoływania sędziów (bez TK i TS), na wniosek KRS, do której powołuje jednego przedstawiciela. Jego rola de facto ogranicza się do ewentualnego odrzucenia zaproponowanego kandydata. Prezydent ma też istotny wpływ na ustalanie wysokości wynagrodzeń sędziowskich, określając tzw. przeliczniki wynagrodzeniowe dla poszczególnych grup sędziów. Prezydent powołuje Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego, Pierwszego Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego. Powołań może dokonać tylko spośród kandydatów przedstawionych przez zgromadzenia ogólne TK, SN i NSA.

Prezydent powołuje trzech spośród dziewięciu członków KRRiTV. Przysługuje mu prawo łaski (art. 139 Konstytucji), pozwalające na darowanie kary każdej osobie skazanej prawomocnym wyrokiem sądu karnego, z wyjątkiem osoby skazanej przez Trybunał Stanu.

15. W jaki sposób realizuje się kreacyjna rola parlamentu w znanych Ci organach ochrony prawnej?

Parlamentowi przysługuje tzw. funkcja kreacyjna, polegająca na bezpośrednim powoływaniu i odwoływaniu innych organów konstytucyjnych państwa oraz osób wchodzących w skład tych organów, zwłaszcza na egzekwowaniu ich odpowiedzialności, bądź na innych formach wpływu na skład personalny tych organów. W odniesieniu do:

- Prezydenta, Zgromadzenie Narodowe może uznać trwałą niezdolność Prezydenta do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia (art. 131 ust. 2 pkt 4) lub też mogą postawić prezydenta w stan oskarżenia przed TS (art. 145),

- Rady Ministrów, Sejm może wyrazić Radzie Ministrów wotum nieufności, co rodzi obowiązek dymisji rządu (art. 158),

- ministrów Sejm może wyrazić wotum nieufności wobec ministra, co rodzi obowiązek dymisji,

- TK, Wszyscy jego członkowie są wybierani przez Sejm (art. 194 ust. 1), zasada niezawisłości wyklucza możliwość odwołania,

- NIK, Prezes wybierany przez Sejm za zgodą Senatu (art. 205 ust. 1),

- TS, Wszyscy członkowie wybierani przez Sejm, z wyjątkiem przewodniczącego, którym jest Pierwszy Prezes SN,

- RzPO, wybierany przez Sejm za zgodą Senatu (art. 209 ust. 1),

- RzPDz, wybierany przez Sejm za zgodą Senatu,

- KRRiTV, członkowie w liczbie 4 powoływani przez Sejm i w liczbie 2 przez Senat (art. 214 ust. 1),

- KRS, Sejm powołuje 4 członków, a Senat 2 (art. 187 ust. 1).

16. Zasady odpowiedzialności sędziów: sądy i kary dyscyplinarne.

Sędzia odpowiada dyscyplinarnie za przewinienia służbowe, w tym oczywistą i rażącą obrazę przepisów prawa i uchybienia godności urzędu. Odpowiedzialność dyscyplinarna przewidziana jest także za postępowanie przed objęciem stanowiska, jeżeli na skutek tego sędzia uchybił obowiązkowi piastowanego wówczas urzędu państwowego lub okazał się niegodnym urzędu sędziego. Przedawnienie następuje po upływie 3 lat, wtedy nie można wszcząć postępowania dyscyplinarnego. W razie wszczęcia postępowania dyscyplinarnego przed upływem 3-letnim terminu przedawnienie dyscyplinarne następuje z upływem 5 lat od chwili czynu. Karami dyscyplinarnymi są: upomnienie, nagana, usunięcie z zajmowanej funkcji, przeniesienie na inne miejsce służbowe, złożenie sędziego z urzędu. Sądami dyscyplinarnymi w sprawach sędziów są: 1) w I instancji - sądy apelacyjne, 2) w II instancji - SN. Właściwy miejscowo jest sąd dyscyplinarny, w okręgu którego pełni służbę sędzia objęty postępowaniem. Sądy dyscyplinarne orzekają w składzie 3 sędziów. Postępowanie dyscyplinarne jest jawne (sąd dyscyplinarny może ją wyłączyć ze względu na moralność, bezpieczeństwo państwa i porządek publiczny.

17. Na czym polega i kto ustala zasady odbywania aplikacji sądowej?

Polega na zapoznaniu się z czynnościami sędziego, sekretariatów sądowych oraz uzyskaniu wiedzy potrzebnej do zajmowania stanowiska sędziego. Aplikacja obejmuje zajęcia seminaryjne i praktykę. Prowadzona jest przez prezesów sądów apelacyjnych dla obszaru danej apelacji. Zajęcia seminaryjne mogą być prowadzone dla obszaru dwóch lub większej ilości apelacji. Aplikacja sądowa trwa 3 lata. W trakcie aplikacji kandydat składa kolokwium z dziedziny prawa, która była przedmiotem zajęć seminaryjnych w okresie poprzedzającym kolokwium. W miesiącu poprzedzającym upływ okresu aplikacji aplikant składa egzamin sędziowski. W razie niedostatecznego wyniku egzaminu aplikant może przystąpić jeden raz do ponownego jego składania, w ciągu roku od dnia egzaminu poprzedniego.

Aplikantem sądowym może być osoba: posiadająca obywatelstwo polskie, jest nieskazitelnego charakteru, ukończyła studia wyższe prawnicze w Polsce i uzyskała tytuł magistra lub zagraniczne uznane w Polsce, została zakwalifikowana na aplikację przez komisję egzaminacyjną po przeprowadzeniu konkursu przez prezesa sądu.

18. Asesorzy - pozycja i rola w sądownictwie powszechnym.

Minister Sprawiedliwości może powołać na stanowisko asesora sądowego osobę, która ukończyła aplikację sądową lub prokuratorską i zdała egzamin sędziowski lub prokuratorski i spełnia warunki określone w art. 61 § 1 pkt 1-4 u.s.p. Od egzaminu sędziowskiego lub prokuratorskiego nie może minąć więcej niż 5 lat, chyba że osoba ta przez 3 lata wykonywała zawód o którym mowa w art. 61 § 2 i 3 u.s.p. W zakresie orzekania asesorzy są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom. Asesor sądowy, któremu nie powierzono pełnienia czynności sędziowskich pełni funkcję referendarza sędziowskiego.

19. Organy sądów wojskowych.

Organami sądów wojskowych są 1) w sądach okręgowych - prezes sądu oraz kolegium wojskowego sądu okręgowego, 2) w wojskowych sądach garnizonowych - prezes sądu.

Prezes wojskowego sądu okręgowego i garnizonowego kierują działalnością sądu oraz są przełożonymi sędziów i pozostałego składu sądu. Prezesa wojskowego sądu okręgowego i wojskowego sądu garnizonowego i jego zastępcę powołuje i odwołuje, spośród sędziów wojskowych sądów okręgowych Minister Sprawiedliwości w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej. Prezes może być odwołany w przypadku rażącego nie wywiązywania się z obowiązków służbowych lub gdy pełnienie przez niego tej funkcji nie da się pogodzić z dobrem wymiaru sprawiedliwości. Odwołanie następuje po opinii KRS.

Kolegium wojskowego sądu okręgowego składa się z 4 do 8 członków, wybranych spośród sędziów orzekających w obszarze właściwości wojskowego sądu okręgowego. Przewodniczącym kolegium jest prezes wojskowego sądu okręgowego, albo zastępca wybrany z członków. Kadencja kolegium trwa 2 lata. Do zadań kolegium należy: przedstawianie Zgromadzeniu opinii o kandydatach na stanowiska sędziów sądów wojskowych, wyrażanie opinii w sprawach wyznaczania na stanowiska służbowe oraz zwalniania z tych stanowisk prezesów sądów wojskowych i ich zastępców, opiniowanie wniosków o przeniesienie sędziego w inne miejsce, wyrażanie opinii w sprawach przedstawionych przez KRS, MS, MOB, dyrektora departamentu nadzorującego działalność sądów wojskowych oraz przez prezesa wojskowego sądu okręgowego, wypowiadanie się w przypadku sędziów naruszających zasady etyki.

20. Nadzór nad sądami wojskowymi w zakresie organizacji i działania administracyjnego.

Nadzór nad sądami wojskowymi w zakresie organizacji i działalności administracyjnej sprawuje Minister Sprawiedliwości.

21. W jakim trybie jest powoływany i jakie kryteria powinien spełniać kandydat na sędziego Sądu Najwyższego?

Na stanowisko sędziego SN może być powołany ten, kto: 1) posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich, 2) jest nieskazitelnego charakteru, 3) ukończył studia prawnicze i uzyskał tytuł magistra prawa, 4) posiada wysoki poziom wiedzy prawniczej oraz doświadczenie zawodowe, 5) posiada kwalifikacje do pełnienia funkcji sędziego przewidziane w ustawie, ma 10 letni staż na stanowisku sędziego, prokuratora, arbitra i radcy prawnego, adwokata, lub samodzielnym stanowisku w administracji państwowej związanej z praktyką prawniczą i orzekaniem. Wymóg 5 nie dotyczy profesorów, doktorów habilitowanych nauk prawnych. Sędziów SN powołuje Prezydent na wniosek KRS. Pierwszego Prezesa SN powołuje spośród sędziów SN oraz odwołuje Sejm RP na wniosek Prezydenta, a prezesów SN - Prezydent. Osoby spokrewnione do 2 stopnia i powinowactwa 1 stopnia i małżonkowie nie mogą być sędziami SN w tej samej izbie i podlegać sobie służbowo. Sędzia powinien zgłosić się w celu objęcia stanowiska w ciągu 14 dni od otrzymania zawiadomienia o powołaniu. Przy objęciu stanowiska sędzia składa ślubowanie przed Prezydentem RP. Sędzia SN przechodzi w stan spoczynku w wieku 70 lat lub na swój wniosek po ukończeniu 65 lat.

22. Funkcje SN i tryb ich wykonywania.

SN wykonuje swoje przez: rozpoznawanie środków odwoławczych od orzeczeń sądowych stosownie do przepisów prawa procesowego, rozpoznawanie na mocy przepisów szczególnych rewizji nadzwyczajnych od orzeczeń organów określonych w ustawie, podejmowanie uchwał mających na celu wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce lub których stosowanie wywołało rozbieżność w orzecznictwie, podejmowanie uchwał zawierających rozstrzygnięcia zagadnień prawnych budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie, rozpoznawanie innych spraw należących do właściwości SN na mocy ustawy.

SN w razie stwierdzenia przy rozpoznawaniu sprawy oczywistej obrazy przepisów, niezależnie od innych uprawnień wytyka uchybienie sądowi lub innemu organowi i może żądać wyjaśnień. Nie ma to wpływu na rozstrzygnięcie sprawy. O wytknięciu uchybienia SN zawiadamia kierownika właściwego sądu lub innego organu, a w przypadku poważniejszych uchybień także kierownika właściwego organu naczelnego.

23. Zasady prawne - sposób ich ustanawiania, przechowywania oraz ich znaczenie w procesie stosowania prawa.

W posiedzeniach pełnego składu SN, połączonych izb oraz całej izby udział Prokuratora Generalnego jest obowiązkowy. Do podjęcia uchwały przez pełny skład SN, skład połączonych izb z pełnym składem izby wymagana jest obecność 2/3 sędziów każdej z izb. Uchwały podejmowane są w głosowaniu jawnym większością głosów, a w razie równości przeważa głos przewodniczącego. Uchwały pełnego składu: SN, połączonych izb oraz całej izby z chwilą podjęcia uzyskują moc zasad prawnych. Skład siedmiu sędziów może postanowić o nadaniu jego uchwale mocy zasady prawnej. Jeżeli jakikolwiek skład SN zamierza odstąpić od zasady prawnej, przedstawia powstałe zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia pełnemu składowi izby. Odstąpienie od zasady prawnej uchwalonej przez izbę, połączone izby albo pełny skład SN wymaga ponownego rozstrzygnięcia w drodze uchwały odpowiednio przez właściwą izbę, połączone izby lub pełny skład SN. Jeśli skład jednej z izby zamierza odstąpić od zasady prawnej uchwalonej przez inną izbę, rozstrzygnięcie następuje w drodze uchwały obu izb. Izby mogą przedstawić zagadnienie prawne do rozpoznania przez pełny skład SN.

24. Pierwszy Prezes SN - pozycja i zadania w SN oraz innych organach ochrony prawnej.

Na czele SN stoi Pierwszy Prezes, który kieruje jego pracami. Powoływany jest przez Prezydenta RP na 6-letnią kadencję spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogóle SN. Pierwszy Prezes pełni czynności przewidziane w ustawie i wykonuje w stosunku do SN czynności administracji sądowej. Do zadań należy: prawo wglądu w czynności SN, może w tym zakresie żądać wyjaśnień oraz usunięcia uchybień, informowanie na żądanie Sejmu o działalności SN, informowanie Prezydenta i KRS o istotnych problemach wynikających z działalności i orzecznictwa SN.

Pierwszy Prezes SN jest z urzędu przewodniczącym Trybunału Stanu (art. 199 ust. 2 Konstytucji) oraz członkiem KRS (art. 187 ust. 1 pkt 1 Konstytucji).

25. Organy kolegialne w SN.

Organami kolegialnymi w SN są: Zgromadzenie Ogólne Sędziów SN, zgromadzenie sędziów izb SN oraz Kolegium SN. W posiedzeniach Zgromadzenia Ogólnego i zgromadzeń izb nie uczestniczą sędziowie delegowani do pełnienia czynności sędziowskich w SN. Do Zgromadzenia Ogólnego należy: omawianie raz do roku informacji Pierwszego Prezesa o całokształcie działalności SN, wysłuchiwanie raz do roku sprawozdań z działalności Kolegium SN, przedstawianie KRS kandydatów na stanowiska sędziów SN, rozpatrywanie innych spraw natury ogólnej na wniosek Pierwszego Prezesa lub Kolegium SN. Zgromadzeniu Ogólnemu przewodniczy Pierwszy Prezes. Do zajęcia stanowiska lub powzięcia uchwały niezbędna jest obecność 2/3 sędziów każdej z izb. O wynikach decyduje większość głosów. W razie równości przeważa głos przewodniczącego. Głosowanie jest tajne jeśli takie żądanie zgłosi chociaż jeden członek. Do zakresu działania zgromadzeń sędziów izb SN należy: omawianie raz do roku informacji prezesa kierującego izbą o działalności tej izby i o istotnych problemach z orzecznictwa izby, wybór na okres jednego roku dwóch członków oraz jednego zastępcy do Kolegium SN. Zgromadzeniu izby przewodniczy prezes izby. W skład Kolegium SN wchodzą: Pierwszy Prezes SN, prezesi SN, dyrektor Biura Prezydialnego oraz sędziowie SN wybrani przez zgromadzenia izb. Przewodniczy Pierwszy Prezes. Uchwały Kolegium zapadają zwykłą większością głosów. Przeważa głos przewodniczącego. Do Kolegium należy: ustalanie na okres roczny podziału czynności, opiniowanie kandydatów na sędziów SN; podziału izb na wydziały, a Biura Orzecznictwa na działy; opiniowanie projektu Prezydenta i Pierwszego Prezesa w sprawie organizacji i zakresu działania sekretariatów sądowych, omawianie projektów inf. Składanych Sejmowi, Prezydentowi i KRS, wypowiadanie się na wniosek Pierwszego Prezesa i prezesów w innych kwestiach dotyczących SN.

26. Rola Biura Orzecznictwa przy SN.

Biuro Orzecznictwa dzieli się na działy. Pracami Biura kierują dyrektorzy, a działów - kierownicy. BO składa się z członków tego biura oraz pracowników administracyjnych i obsługi. Członkami Biura orzecznictwa są: sędziowie SN delegowani przez Pierwszego Prezesa SN, jak też osoby delegowane na wniosek Pierwszego Prezesa SN przez Ministra Sprawiedliwości na czas nieokreślony spośród sędziów sądu: rejonowego, okręgowego i apelacyjnego. Biuro dzieli się na działy: orzecznictwa cywilnego, karnego, administracyjnego, pracy i ubezpieczeń społecznych, legislacji, skarg i wniosków. W BO działa rzecznik prasowy SN, który jest członkiem BO. Do zadań BO należy: opracowywanie wniosków Pierwszego Prezesa SN lub zespołu SN o podjęcie uchwał przez skład powiększony SN, sporządzanie projektów pytań prawnych Pierwszego Prezesa SN do TK o stwierdzenie zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, przygotowywanie projektów rewizji nadzwyczajnych, wykonywanie zleconych prac analitycznych, opiniowanie nadesłanych projektów aktów prawnych, prowadzenie ksiąg zasad prawnych, prowadzenie kartoteki orzecznictwa, sporządzanie projektów informacji o działalności SN, rozpatrywanie skarg i wniosków, współdziałanie ze środkami masowej informacji, wykonywanie innych czynności zleconych przez Pierwszego Prezesa i prezesów.

27. Właściwości i zakres działania NSA oraz zakres spraw wyłączonych z jego jurysdykcji.

Kompetencje NSA są określone rzeczowo. Sąd orzeka w sprawach skarg na: decyzje administracyjne, postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także rozstrzygające sprawę co do istoty, postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie, inne akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące przyznania, stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa, uchwały organów jednostek samorządu terytorialnego oraz akty organów administracji rządowej stanowiących przepisy prawa miejscowego, uchwały organów jednostek samorządu terytorialnego i ich związków podejmowane w sprawach z zakresu administracji publicznej, akty nadzoru nad działalnością organów jednostek samorządu terytorialnego. Sąd orzeka w sprawach w których przepisy ustaw szczegółowych przewidują sądową kontrolę i stosuje środki określone w tych przepisach. Sąd rozpoznaje skargi na bezczynność organów, rozstrzyga w przypadkach określonych w k.p.a. oraz Ordynacji podatkowej spory o właściwość między organami jednostek a organami administracji rządowej, a także między samorządowymi kolegiami odwoławczymi. Sąd udziela odpowiedzi na pytania prawne przedstawione do rozstrzygnięcia przez samorządowe kolegia odwoławcze. Jest właściwy, gdy skargę wniesiono na działanie lub bezczynność organu będącego organem administracji publicznej.

Sąd nie jest właściwy w sprawach: należących do właściwości innych sądów, wynikających z nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach pomiędzy organami administracji publicznej oraz wynikających z podległości służbowej, dyscyplinarnych, chyba, że ustawa stanowi inaczej, odmowy mianowania na stanowiska lub powołania do pełnienia funcji we organach administracji publicznej, wiz i zezwoleń, z wyjątkiem cudzoziemców przebywających na terytorium RP legalnie, przyznania lub odmowy przyznania środków finansowych przeznaczonych w budżecie na naukę.

Sąd, uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie: uchyla decyzję lub postanowienie w całości lub części, stwierdza nieważność decyzji lub postanowienia, stwierdza niezgodność z prawem decyzji lub postanowienia.

28. W jakim trybie jest powoływany i jakie kryteria powinien spełniać kandydat na sędziego NSA?

Na stanowisko sędziego NSA może być powołany ten, kto: posiada obywatelstwo polskie i korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich, jest nieskazitelnego charakteru, ukończył studia prawnicze i uzyskał tytuł magistra prawa, ukończył 35 lat, pozostawał co najmniej przez 10 lat na stanowisku sędziego bądź prokuratora, albo wykonywał zawód adwokata, notariusza albo radcy prawnego lub w instytucjach publicznych pozostawał na stanowiskach związanych ze stosowaniem lub tworzeniem prawa administracyjnego; nie dotyczy to osób z tytułem naukowym doktora habilitowanego i profesora nauk prawnych, wykazuje się wysokim poziomem wiedzy w dziedzinie administracji publicznej oraz prawa administracyjnego i innych dziedzin prawa związanych z działaniem organów administracji publicznej. Sędzia jest zobowiązany do złożenia oświadczenia majątkowego. Analizy danych dokonuje Kolegium. Sędzia przechodzi w stan spoczynku z dniem ukończenia 70 lat lub po złożeniu wniosku z dniem ukończenia 65 lat.

29. Zasady postępowania przed NSA oraz skutki prawne jego orzeczeń.

Postępowanie przed NSA zasadza się na założeniu, że sąd wszczyna postępowanie na podstawie skargi wniesionej przez uprawniony podmiot. Uprawnionym do niesienia skargi jest każdy, kto ma w tym interes prawny, prokurator, RzPO oraz organizacja społeczna, w zakresie swojej statutowej działalności, w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób. Skargę można wnieść po wyczerpaniu się środków odwoławczych , jeżeli służyły one skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie, chyba, że skargę wnosi prokurator lub RzPO. Skarga powinna zawierać: oznaczenie skarżącego, jego miejsce zamieszkania lub siedziby, wskazanie zaskarżonej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności, oznaczenie organu, którego działania lub bezczynności skarga dotyczy, określenie naruszenia prawa bądź interesu prawnego, podpis osoby wnoszącej skargę. Po otrzymaniu skargi Sąd przesyła jej odpis organowi, którego działanie lub bezczynność zaskarżono i zobowiązuje go do odpowiedzi na skargę w terminie 30 dni od dnia doręczenia odpisu. Organ, którego zaskarżono, może uwzględnić skargę w całości do dnia wyznaczenia przez Sąd terminu rozprawy. W razie nie nadesłania odpowiedzi w ustalonym terminie Sąd może orzec w sprawie na podstawie stanu faktycznego i prawnego przedstawionego w skardze, gdy nie budzi on uzasadnionych wątpliwości w świetle ustaleń poczynionych przez Sąd w toku rozpoznawania sprawy. Od wydanego orzeczenia strona przeciwna może wnieść skargę w ciągu 14 dni od daty doręczenia orzeczenia. Wniesienie skargi nie wstrzymuje wykonania aktu lub zawieszenia czynności, jednakże Sąd może na wniosek strony lub z urzędu wydać postanowienie o wstrzymaniu wykonania tego aktu lub zawieszeniu czynności, jeśli zachodzi niebezpieczeństwo wyrządzenia skarżącemu znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków. W postępowaniu przed Sądem stroną przeciwną w stosunku do skarżącego jest organ, którego działanie lub bezczynność jest przedmiotem skargi. Orzeczenia Sądu zapadają w składzie 3 sędziów.

Sąd rozstrzyga sprawy wyrokiem lub postanowieniem. Wyrok rozstrzyga sprawę co do stwierdzenia naruszenia prawa i skutków prawnych tego naruszenia. Postanowienie wydaje się w razie odrzucenia skargi, umorzenia postępowania na posiedzeniu niejawnym lub na rozprawie oraz w celu rozstrzygnięcia innych kwestii procesowych związanych ze sprawą, wynikających w toku postępowania sądowego, oraz w innych przypadkach określonych w ustawie o NSA. Sąd wydaje orzeczenie po niejawnej naradzie sędziów bezpośrednio po zamknięciu rozprawy lub zakończeniu posiedzenia,; może też odroczyć ogłoszenie orzeczenia do 2 tygodni, podając uczestnikom postępowania termin i miejsce jego ogłoszenia. Sąd może wyznaczyć rozprawę na nowo. Uzasadnienie orzeczenia sporządza się w terminie 30 dni od ogłoszenia sentencji orzeczenia. Orzeczenie wraz z uzasadnieniem doręcza się uczestnikom postępowania. Orzeczenie Sądu jest prawomocne z wyjątkiem orzeczeń od których wniesiono sprzeciw.

30. W jaki sposób w aktualnym stanie prawnym jest realizowany konstytucyjny zapis art. 175 o sądownictwie administracyjnym?

Przed sądem administracyjnym sprawy będą rozpatrywane w dwóch instancjach. Konstytucja nakazuje stworzenie dwuinstancyjności struktury tych sądów (art. 176 w zw. Z art. 184). W myśl art. 236 ust. 2 Konstytucji wprowadzenie w życie nowej struktury sądownictwa administracyjnego ma nastąpić nie później niż po upływie 5 lat od wejścia w życie Konstytucji, a więc do 17 października 2002 r. Do tego czasu NSA pozostanie poddany nadzorowi orzeczniczemu SN. Później NSA stanie się niezależny od SN, a tym samym w strukturze sądów pojawią się dwa równorzędne organy naczelne o odrębnym zakresie właściwości rzeczowej. Sądy administracyjne I instancji będą utworzone na bazie istniejących ośrodków zamiejscowych NSA, czyli: w Białymstoku, Gdańsku, Katowicach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Poznaniu, Rzeszowie, Szczecinie i Wrocławiu. Nastąpi również utworzenie sądu I instancji w Warszawie. Kompetencją sądów administracyjnych będzie kontrola działalności administracji publicznej pod względem oceny ich legalności, czyli zgodności z prawem. Rozstrzygnięcia będą dotyczyły spraw indywidualnych, od uchwał wydanych przez samorząd terytorialny oraz od decyzji pochodzących od terenowej administracji rządowej. Nowe sprawy dla I instancji, to: dotyczące wiz i zezwoleń na przekraczanie przez cudzoziemca granicy państwa, azylu, wydalenia z Polski oraz decyzji Urzędu Patentowego z zakresu prawa własności przemysłowej, które były dotychczas w zakresie NSA. Projekt ustawy o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przewiduje, że w I instancji rozpoznawane będą wszystkie spray, z wyjątkiem spraw zastrzeżonych dla NSA. NSA ma rozpoznawać środki odwoławcze. Przewidywana jest również możliwość podjęcia mediacji i wprowadzenie postępowania uproszczonego, sąd administracyjny rozpoznawałby na posiedzeniu niejawnym w składzie jednego sędziego. Od wyroków i postanowień kończących postępowanie przysługiwać będzie kasacja.

31. Organizacja NSA.

NSA działa w Warszawie, a oprócz niego ośrodki zamiejscowe (tworzy je Prezydent RP po zaciągnięciu opinii Ministra Sprawiedliwości w rozporządzeniu), które wydają orzeczenia na równi z orzeczeniami NSA. Mają one charakter ostateczny i nie można się od nich odwoływać. Na czele NSA stoi Prezes powoływany na 6-letnią kadencję przez Prezydenta RP spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne NSA (art. 185 Konstytucji). Prezesów ośrodków zamiejscowych powołuje Prezes NSA za zgodą Kolegium tego sądu. Organami samorządu sędziowskiego są Zgromadzenie Ogólne i Kolegium NSA.

NSA dzieli się na izby. Sędzia sądu może być członkiem tylko jednej izby. Sąd w Warszawie dzieli się na wydziały. W sądzie tym działa Biuro Prezydialne i Biuro Orzecznictwa. Biura mogą dzielić się na wydziały. Prezes kieruje pracami sądu i reprezentuje go na zewnątrz. Pracami izby kieruje jej prezes. Prezesem izby może być jeden z wiceprezesów lub inny sędzia. Pracami ośrodków zamiejscowych kierują prezesi, biur - dyrektorzy, wydziałów - ich przewodniczący, zaś wydziałów biur - naczelnicy.

32. Pozycja ustrojowa i skład TK.

TK jest organem władzy sądowniczej, lecz nie jest sądem w myśl art. 175 Konstytucji. TK nie sprawuje wymiaru sprawiedliwości, bo jest to funkcja właściwa dla sądów. Podstawowym zadaniem Trybunału jest kontrola hierarchicznej zgodności norm prawnych, a więc rozstrzyganie o tym, czy normy prawne niższego rzędu są zgodne z normami prawnymi wyższego rzędu (zwłaszcza z Konstytucją) i w miarę potrzeby eliminowanie norm niezgodnych z systemu obowiązującego prawa. Punktem odniesienia dla tych rozstrzygnięć jest prawo (Konstytucja), podejmowane na tle sporu o hierarchiczną zgodność tego prawa i zapadają w procedurze typu sądowego. TK jest niezależny od władzy ustawodawczej, wykonawczej. W ramach władzy sądowniczej zajmuje on pozycję odrębną wobec TS, jak i sądów (z SN i NSA), jak i KRS. TK składa się z niezawisłych sędziów. W skład TK wchodzi 15 sędziów, wybieranych przez Sejm na 9-letnią kadencję. Sędzią może zostać osoba, która posiada kwalifikacje do zajmowania stanowiska SN lub sędziego NSA. Kandydatów na stanowisko sędziego przedstawić może Prezydium Sejmu lub grupa co najmniej 50 posłów. Wybór następuje bezwzględną liczbą głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.

33. Pozycja sędziów TK.

Podstawowym elementem sytuacji prawnej sędziego jest jego niezawisłość, która musi być dostosowana do kadencyjności sprawowania tego urzędu. Ponowny wybór na sędziego TK jest niedopuszczalny. W okresie kadencji sędziowie są nieusuwalni, chyba, że zostaną skazani prawomocnym wyrokiem za przestępstwo lub też gdy sąd dyscyplinarny złożony z sędziów TK orzeknie usunięcie ze stanowiska. Mandat sędziego TK wygasa w przypadku śmierci, orzeczenia komisji lekarskiej o trwałej niezdolności do pełnienia obowiązków. Wygaśnięcie mandatu musi być potwierdzone uchwałą Zgromadzenia Ogólnego TK i dopiero wtedy przed Sejmem otwiera się możliwość dokonania wyboru następcy. Sędzią przysługuje immunitet, zgodę na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej lub aresztowanie wyraża TK w pełnym składzie, większością 2/3 głosów. Sędziowie TK nie mogą łączyć stanowiska z innymi funkcjami w aparacie państwowym, obowiązuje ich zasada apolityczności - zakaz przynależności do partii politycznej, związków zawodowych oraz prowadzenia działalności publicznej nie dającej pogodzić z zasadami niezależności i niezawisłości sędziowskiej.

34. W jakich sferach oceny konstytucyjności prawa realizowana jest funkcja orzecznictwa TK.

TK rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa. Spory kompetencyjne to: spór kompetencyjny pozytywny, gdy dwa lub więcej centralne konstytucyjne organy państwa uznały się za właściwe do rozstrzygnięcia tej samej sprawy lub wydały w niej rozstrzygnięcie, a także spór kompetencyjny negatywny, gdy organy te uznały się za niewłaściwe do rozstrzygnięcia określonej sprawy. Z takim wnioskiem mogą wystąpić (art. 192 Konstytucji): Prezydent, Marszałek Sejmu, Senatu, Prezes Rady Ministrów, Pierwszy Prezes SN, Prezes NSA i Prezes NIK. TK orzeka w sprawach zgodności celów lub działalności partii politycznych, chroniąc porządek konstytucyjny państwa. TK jest organem władzy sądowniczej powołanym do badania zgodności z Konstytucją aktów normatywnych i umów międzynarodowych. TK orzeka w sprawach: zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją; zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie; zgodność przepisów prawnych wydanych przez organy państwowe z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami; skargi konstytucyjnej; sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa. Każdy sąd może przedstawić do TK pytanie prawnego do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem. Trybunał przedstawia właściwym organom stanowiącym prawo uwagi o stwierdzonych uchybieniach i lukach w prawie, których usunięcie jest niezbędne dla zapewnienia spójności systemu prawnego RP.

35. Zasady postępowania przed TK. W jakich sprawach TK orzeka w pełnym składzie, a kiedy w składzie 5-u i 3-ech sędziów?

TK w toku postępowania powinien zbadać wszystkie istotne okoliczności w celu wszechstronnego wyjaśnienia sprawy. TK nie jest związany wnioskami dowodowymi uczestników postępowania i może z urzędu dopuścić dowody, jakie uzna za celowe dla wyjaśnienia sprawy. Po dokonaniu użytku dowodowego z akt postępowania TK powinien bez zbędnej zwłoki zwrócić je właściwemu organowi. TK może zwracać się do SN oraz NSA o informacje co do wykładni określonego przepisu prawa w orzecznictwie sądowym. Rozprawy TK są jawne. Przewodniczący składu orzekającego może wyłączyć jawność ze względu na bezpieczeństwo państwa lub ochronę tajemnicy państwowej. Sędziowie TK są upoważnieni do dostępu do wiadomości stanowiących tajemnicę państwową, związanych z rozpoznawaną przez TK sprawą. TK orzeka w składzie pełnym w sprawach: sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa, o stwierdzenie przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta, zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych, z wniosku Prezydenta o stwierdzenie zgodności ustawy z Konstytucją przed jej podpisaniem lub umowy międzynarodowej z Konstytucją przed jej ratyfikacją, o szczególnej zawiłości z wniosku prezesa TK. W składzie pięciu sędziów TK w sprawach: zgodności ustaw albo ratyfikowanych umów międzynarodowych z Konstytucją, zgodności ustaw z umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie. W składzie trzech sędziów: zgodność innych aktów normatywnych z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami, zażaleń na odmowę nadania biegu wnioskom o stwierdzenie zgodności aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami lub ustawami oraz skargom konstytucyjnym, wyłączenia sędziego. Rozpoznanie sprawy w pełnym składzie wymaga udziału co najmniej 9 sędziów TK. Rozprawie przewodniczy prezes lub wiceprezes T, albo najstarszy wiekiem sędzia. Wszczęcie postępowania przed TK następuje na podstawie wniosku, pytania prawnego albo skargi konstytucyjnej uprawnionego podmiotu.

36. Skutki prawne orzeczeń TK.

Wszystkie orzeczenia TK mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne (art. 190 ust. 1) Nie istnieje zatem żadna droga odwołania się od orzeczenia, a orzeczenie jest wiążące dla wszystkich adresatów. Orzeczenia dotyczące kontroli zapadają w formie wyroków i podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym był ogłoszony dany akt normatywny. Jeśli treścią orzeczenia jest uzasadnienie zgodności badanego aktu czy normy z przepisami wyższego rzędu, to nie ma ono wpływu na dalsze obowiązywania tego aktu, natomiast na płaszczyźnie procesowej powstaje sytuacja res iudicata, co wyklucza dopuszczalność ponownego zakwestionowania danego aktu w oparciu o ten sam zarzut.

Jeżeli orzeczeniem jest uznanie niezgodności danego aktu lub normy, to powoduje ono utratę mocy prawnej (uchylenie) takiego aktu czy normy. Akt przestaje obowiązywać z dniem ogłoszenia orzeczenia TK w odpowiednim organie urzędowym, ale T może określić inny termin. Termin ten nie może przekraczać 18 miesięcy, gdy chodzi o ustawę, a 12 miesięcy - gdy chodzi o inny akt normatywny.

37. W jakich sprawach orzeczenia TK mają postać wyroku, a w jakich postanowienia?

TK wydaje wyroki w sprawach: zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją, zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami i ustawami, skarg konstytucyjnych, zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych. TK wydaje postanowienia w sprawach: rozstrzygania sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa,. Rozstrzygania o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta, powierzenia Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta RP, innych, nie wymagających wydania wyroku.

38. Co stanowi podstawę skargi konstytucyjnej i jakie podmioty są uprawnione do występowania ze skargą?

Skarga konstytucyjna jest to szczególny środek prawny pozwalający jednostce na zwrócenie się do sądu konstytucyjnego o zweryfikowanie ostatecznych rozstrzygnięć władz publicznych, o ile rozstrzygnięcia te naruszają konstytucyjne zagwarantowane prawa bądź wolności skarżącego. Podstawą skargi konstytucyjnej jest zarzut naruszenia konstytucyjnych praw i wolności skarżącego. Mogą to być wszelkie prawa i wolności, pod warunkiem, że są sformułowane w Konstytucji. Jedynym wyjątkiem jest prawo azylu lub status uchodźcy (art. 56), wyraźnie wyłączone przez art. 79 ust. 2 Konstytucji. Podstawą skargi może być zarzut naruszenia innych przepisów konstytucyjnych czy naruszenia przepisów ustawowych - istotą skargi jest ochrona przed naruszeniami konstytucyjnych praw i wolności, a nie przed naruszeniem prawa w ogóle. Skarga musi w sposób konkretny wskazywać, jakiego przepisu dotyczy i jakie prawo czy wolność konstytucyjna zostały przez ten przepis naruszone. Przedmiotem zarzutu może być konkretnie określona ustawa lub inny akt normatywny. Przedmiotem zaskarżenia nie może być brak przepisu (luka w prawie). Ze skargą konstytucyjną wystąpić może każdy, czyje konstytucyjne wolności lub prawa zostały naruszone. Przysługuje każdej osobie fizycznej. Mogą być wnoszone również przez osoby prawne, tylko w zakresie, w jakim osoby te mogę być podmiotami praw i wolności konstytucyjnych.

39. Specyfika ustrojowa NIK i jej relacje z Sejmem RP.

Pozycja ustrojowa NIK wynika z określenia jej jako naczelnego organu kontroli państwowej (art. 202 - 207 Konstytucji). Jest konstytucyjnym niesądowym organem ochrony prawnej podlegającym Sejmowi i działającym na zasadzie kolegialności. Izba skupia w swej kompetencji całokształt kontroli państwowej rozumianej jako badanie działalności organów administracji i współdziałających z nimi jednostek, dokonywane przez fachowy organ zewnętrzny, niezależny od rządu, a powiązany bezpośrednio z parlamentem i służący mu swoim zasobem informacji i wiedzą fachową. NIK kontroluje działalność organów administracji rządowej, NBP, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych. Może kontrolować organy samorządu terytorialnego, samorządowych osób prawnych i innych samorządowych jednostek organizacyjnych, w jakim wykorzystują one majątek i lub środki państwowe lub komunalne oraz wywiązują się ze zobowiązań finansowych na rzecz państwa. NIK podejmuje kontrole na zlecenie Sejmu lub jego organów, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, Prezydenta oraz własnej inicjatywy. NIK wykonuje swoje zadania na podstawie okresowych planów pracy, które przedkłada Sejmowi. NIK przedkłada Sejmowi: analizę wykonania budżetu i założeń polityki pieniężnej, opinię w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów, informacje o wynikach przeprowadzonych kontroli na zlecenie Sejm, jego organy, Prezydenta, Prezesa Rady Ministrów oraz innych ważniejszych kontroli, wnioski w sprawie rozpatrzenia przez Sejm określonych problemów związanych z działalnością organów wykonujących zadania publiczne, wystąpienia zawierające wynikające z kontroli zarzuty, dotyczące działalności osób wchodzących w skład Rady Ministrów, kierujących urzędami centralnymi, Prezesa NBP, sprawozdanie ze swojej działalności w roku ubiegłym. Sejm powołuje na wniosek Marszałka Sejmu lub grupy co najmniej 35 posłów za zgodą Senatu Prezesa NIK bezwzględną większością głosów. Prezes składa przed Sejmem przysięgę. Kadencja trwa 6 lat. Prezes nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej bez uprzedniej zgody Sejmu. Prezes NIK bierze udział w posiedzeniach Sejmu.

40. Organizacja wewnętrzna NIK-u.

Funkcję Prezesa pełni osoba powołana na to stanowisko przez Sejm za zgodą Senatu. Prezes jest powoływany na kadencję 6-letnią. Wiceprezesi są powoływani przez Marszałka Sejmu na wniosek Prezesa NIK (art. 21 uNIK). Prezes, wiceprezesi, dyrektor generalny NIK oraz dalszych czternastu członków tworzą Kolegium Najwyższej Izby Kontroli. Członkowie są powoływani przez Marszałka Sejmu na wniosek Prezesa NIK, z tym że siedmiu członków powoływanych jest spośród przedstawicieli nauk prawnych lub ekonomicznych, siedmiu - spośród wyższych rangą pracowników NIK. Kolegium ma zatem skład mieszany: akademicko-urzędniczy, ale z pewną przewagą tego drugiego elementu, z uwagi na to, że kierownictwo NIK-u też wchodzi w skład Kolegium. Członkowie kolegium są powoływani na okres 3 lat. Kolegium zatwierdza, uchwala lub opiniuje większość istotnych aktów związanych z organizacją i funkcjonowaniem NIK. Aparat urzędniczy Izby zorganizowany jest w departamenty na szczeblu centralnym oraz delegatury na szczeblu terenowym. Urzędnikom wykonującym czynności kontrolne lub nadzorujące przysługuje immunitet, nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności karnej bez zgody Kolegium NIK.

41. Podmiotowy i przedmiotowy zakres działania NIK-u.

Zakres kontrolnych kompetencji NIK ma w sensie przedmiotowym charakter uniwersalny. Obejmuje całokształt działalności organów kontrolowanych, a w szczególności wykonanie budżetu państwa oraz realizację ustaw i innych aktów prawnych w zakresie działalności finansowej, gospodarczej i organizacyjno-administracyjnej. Zakres kontrolnych kompetencji NIK jest różny, jeśli chodzi o podmioty podane kontroli i kryteria wykonywania tej kontroli.

Obejmuje kontrolę działalności organów administracji rządowej, NBP, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności, celowości i rzetelności.

Obejmuje kontrolę działalności organów samorządu terytorialnego, komunalnych osób prawnych i innych komunalnych jednostek organizacyjnych z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności.

Obejmuje kontrolę działalności innych jednostek organizacyjnych i podmiotów gospodarczych, ale tylko w zakresie, w jakim wykorzystują one majątek lub środki państwowe bądź komunalne oraz wywiązują się z finansowych zobowiązań wobec państwa i tylko z punktu widzenia legalności i gospodarności.

42. KRRiTV - skład, podstawowe zdania w zakresie ochrony prawnej. Jaki charakter mają wydawane przez KRRiTV rozporządzenia i uchwały?

W skład KRRiTV wchodzi 9 członków powoływanych: 4 - przez Sejm, 2 - przez Senat i 3 - przez Prezydenta spośród wyróżniających się wiedzą i doświadczeniem w zakresie środków masowego przekazu. Przewodniczącego KRRiTV wybierają członkowie Krajowej rady ze swego grona. Krajowa Rada wybiera ze swego grona na wniosek Przewodniczącego, zastępcę Przewodniczącego. Kadencja członków trwa 6 lat. Konstytucja w myśl art. 213 Konstytucji stoi na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu publicznego w radiofonii i telewizji. KRRiTV jest organem ochrony prawnej w zakresie kontroli przestrzegania prawa , w szczególności praw i wolności jednostki, czego potwierdzeniem jest upoważnienie do stosowania sankcji prawnych w postaci kar administracyjnych o charakterze finansowym wobec nadawców naruszających warunki działalności. Do zadania KRRiTV należy: dostarczanie informacji, udostępnianie dóbr kultury i sztuki, ułatwianie korzystania z oświaty i dorobku nauki, upowszechnianie edukacji obywatelskiej, dostarczanie rozrywki, popieranie krajowej twórczości audiowizualnej. KRRiTV jest organem państwowym, do której według art. 6 ust. 2 u.R.T. należy: projektowanie w porozumieniu z Prezesem Rady Ministrów kierunków polityki państwa w dziedzinie radiofonii i telewizji, określanie warunków prowadzenia działalności przez nadawców, podejmowanie rozstrzygnięć w sprawach koncesji na rozpowszechnianie i rozprowadzanie programów, kontrola nadawców, organizowanie badań i odbioru programów radiowych i telewizyjnych, określanie opłat abonamentowych, opiniowanie aktów ustawodawczych dotyczących radiofonii i telewizji.

Na podstawie ustaw i w celu ich wykonania KRRiTV wydaje uchwały i rozporządzenia. Rada podejmuje uchwały bezwzględną większością głosów ustawowej liczby członków. Przewodniczący KRRiTV kieruje jej pracami, reprezentuje Radę oraz wykonuje zadania określone w ustawie. Przewodniczący Rady może żądać od nadawcy przedstawienia materiałów, dokumentów i udzielenia wyjaśnień w zakresie niezbędnym dla kontroli zgodności działania nadawcy z przepisami i warunkami koncesji. Przewodniczący może wezwać nadawcę do zaniechania działań w zakresie tworzenia i rozpowszechniania programów. Przewodniczący na podstawie uchwały Rady może wydać decyzję nakazującą zaniechanie przez nadawcę powyższych działań.

43. W jaki sposób realizowany jest w KRRiTV konstytucyjny zapis o ochronie interesu publicznego w radiofonii i telewizji?

Art. 213 Konstytucji wskazuje cel powołania KRRiTV, określając, że stoi ona na straży wolności słowa, prawa do informacji i interesu publicznego w radiofonii i telewizji. Rada powinna w swojej działalności czuwać nad przestrzeganiem praw i wolności jednostki, mających podstawowe znaczenie w sferze masowego komunikowania się, a mianowicie wolności słowa i prawa do informacji, umożliwiających każdemu przekazywanie pochodzących od niego informacji prawo swobodnego wyboru ich źródła i gwarantujących ich kształtowanie w drodze procesu społecznego, chronionego przed ograniczeniami jego pluralizmu ze względów politycznych, kulturalnych. Publiczna radiofonia i telewizja działa w formie jednoosobowych spółek akcyjnych Skarbu Państwa. Na szczeblu ogólnokrajowym działają dwie spółki: Telewizja Polska S.A. i Polskie Radio S.A. Istotą funkcjonowania radiofonii i telewizji - zarówno publicznej, jak i prywatnej - jest niezależność programowa.

Obowiązki negatywne polegają na wprowadzeniu zakazu rozpowszechniania pewnych treści.

Obowiązki pozytywne nakładają na audycje wymóg poszanowania uczuć religijnych odbiorców. Programy publicznej radiofonii i telewizji powinny: rzetelnie ukazywać całą różnorodność wydarzeń w kraju i za granicą, sprzyjać swobodnemu kształtowaniu się poglądów obywateli oraz formowaniu się opinii publicznej, umożliwiać obywatelom i ich organizacjom uczestniczenie w życiu publicznym, respektować chrześcijański system wartości, za podstawę przyjmując uniwersalne zasady etyki, służyć umocnieniu rodziny, służyć kształtowaniu postaw prozdrowotnych, zwalczaniu patologii społecznych, uwzględniać potrzeby mniejszości narodowych i grup etnicznych.

44. TS - skład, sposób powoływania i podmiotowy zakres kognicji.

TS zostaje wybrany na pierwszym posiedzeniu Sejmu na okres kadencji tego ostatniego, przy czym zachowuje swoje kompetencje do czasu wyboru nowego składu TS. TS składa się z: przewodniczącego, 2 zastępców oraz 16 członków. Przewodniczącym TS jest pierwszy prezes SN. Pozostałe osoby wchodzące w skład TS wybiera Sejm spoza grona posłów i senatorów. W skład TS mogą być wybrani obywatele polscy korzystający z pełni praw publicznych, niekarani sądownie, niezatrudnieni w organach administracji rządowej. Zastępcy przewodniczącego oraz co najmniej połowa członków TS powinna posiadać kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego. Członkowie TS składają przed Marszałkiem Sejmu przyrzeczenie sędziowskie. Członkowie TS w sprawowaniu swej funkcji są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji i ustawom. Bez uprzedniej zgody TS nie mogą być pociągnięci do odpowiedzialności karnej ani pozbawieni wolności, zatrzymani, ani aresztowani, z wyjątkiem ujęcia na gorącym uczynku, jeżeli zatrzymanie jest niezbędne do prawidłowego toku postępowania. Sędziowie TS sprawują funkcje nieodpłatnie, przy czym mają prawo do diet i zwrotu kosztów podróży. Utrata stanowiska następuje poprzez zrzeczenie się stanowiska, utraty trwałej zdolności do sprawowania urzędu, skazanie prawomocnym wyrokiem sądu. Podmiotowy i przedmiotowy zakres kognicji jest określony prawem. TS orzeka o odpowiedzialności osób zajmujących stanowiska państwowe za naruszenie Konstytucji i ustaw. Odpowiedzialność przed TS ponoszą osoby wymienione w art. 198 Konstytucji i w art. 1 ustawy o Trybunale Stanu.

45. Zasady ponoszenia odpowiedzialności przed TS.

Procedura , w której realizowana jest odpowiedzialność konstytucyjna, obejmuje pięć zasadniczych stadiów: zgłoszenie wniosku, postępowanie w Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej, postawienie w stan oskarżenia, rozpoznanie sprawy przez TS w I instancji, rozpoznanie sprawy przez TS w II instancji. W postępowaniu przed TS oraz Komisją Odpowiedzialności Konstytucyjnej stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego. TS może zlecić Prokuratorowi Generalnemu przeprowadzenie w określonym zakresie postępowanie co do czynu wypełniającego znamiona przestępstwa. W I instancji TS orzeka w składzie: przewodniczący i 4 członków, natomiast w drugiej instancji TS orzeka w składzie: przewodniczący i 6 członków, z wyłączeniem sędziów, którzy uczestniczyli w rozpoznawaniu sprawy w I instancji. W sprawach pytań prawnych orzeka cały skład, z wyłączeniem sędziów, którzy w danej sprawie uczestniczyli w orzekaniu w I instancji. Poza rozprawą główną TS orzeka w składzie: przewodniczący i 2 członków.

TS rozpatruje sprawę w granicach określonych w akcie oskarżenia. Oskarżyciel nie może zarzucić oskarżonemu innych czynów niż objęte aktem oskarżenia. TS nie może przekazać sprawy Zgromadzeniu Narodowemu, Sejmowi albo Senatowi w celu uzupełnienia lub rozszerzenia przeprowadzonego postępowania. W postępowaniu przed TS udział obrońcy jest konieczny. Wyłączenie jawności rozprawy przed TS może uzasadnić wyłącznie wzgląd na bezpieczeństwo Państwa lub tajemnicę państwową. Termin w wniesienia apelacji wynosi 30 dni, termin wniesienia zażalenia wynosi 14 dni. Od wyroku wydanego w II instancji kasacja nie przysługuje. Za czyny nie wypełniające znamion przestępstwa, TS wymierza łącznie lub osobno kary: utratę czynnego i biernego wyborczego na urząd Prezydenta oraz do Sejmu, Senatu oraz do organów stanowiących samorządu terytorialnego, zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych i w organizacjach społecznych, utratę wszystkich lub niektórych orderów, odznaczeń i tytułów honorowych oraz utratę zdolności do ich uzyskania. Za naruszenie art. 107 ust. 1 Konstytucji, czyli prowadzenia przez posłów działalności gospodarczej z osiągnięciem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego ani nabywać tego majątku TS orzeka pozbawienie mandatu poselskiego. Kary dotyczące utraty praw i zakazów mogą być orzekane na czas od 2 do 10 lat. TS może z uwagi na znikomy stopień społecznej szkodliwości na uznanie winy oskarżonego. W razie uznania przez TS chociażby nieumyślnego popełnienia czynów określonych w art. 2 ust. 1 i art. 3 ustawy o TS, Trybunał orzeka odpowiednio w odniesieniu do pozostałych osób - utratę zajmowanego stanowiska, z którego pełnieniem związana jest odpowiedzialność konstytucyjna. Za czyny wypełniające znamiona przestępstwa TS wymierza kary przewidziane w ustawach karnych.

46. W jakim zakresie i w jakiej procedurze realizowana jest odpowiedzialność przed TS Prezydenta RP?

Prezydent ponosi przed TS odpowiedzialność konstytucyjną oraz odpowiedzialność karną za przestępstwa.

Prawo postawienia Prezydenta w stan oskarżenia przysługuje wyłącznie Zgromadzeniu Narodowemu. Prawo do pociągnięcia do odpowiedzialności konstytucyjnej przysługuje wyłącznie Sejmowi. Wstępny wniosek o postawienie Prezydenta w stan oskarżenia może być złożony do Marszałka Sejmu przez co najmniej 140 członków Zgromadzenia Narodowego. Postawienie w stan oskarżenia Prezydenta następuje poprzez uzyskanie w drodze uchwały przez Zgromadzenie Narodowe większości co najmniej 2/3 ustawowej liczby członków ZN, czyli przynajmniej 374 głosów. Podejmując uchwałę o postawieniu w stan oskarżenia ZN wybiera spośród swoich członków dwóch oskarżycieli. Podjęcie uchwały o postawieniu w stan oskarżenia powoduje zawieszenia danej osoby w sprawowaniu urzędu. Jeżeli ZN nie podejmie uchwały o postawieniu Prezydenta w stan oskarżenia, wówczas przewodniczący ZN stwierdza umorzenie postępowania w sprawie. Postępowanie przed TS jest 2 instancyjne. W razie uznania przez TS popełnienia czynów w związku ze złamaniem konstytucji orzeka - złożenie go z urzędu. Za czyny wypełniające znamiona przestępstwa TS wymierza kary przewidziane w ustawach karnych.

47. W jakim zakresie i w jakiej procedurze realizowana jest odpowiedzialność innych podmiotów aniżeli Prezydenta?

Odpowiedzialność konstytucyjną przed TS za naruszenie konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, ponoszą: Prezes Rady Ministrów, członkowie Rady Ministrów, Prezes NBP, Prezes NIK, członkowie KRRiTV, osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem oraz Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych, a także posłowie i senatorowie w zakresie naruszania zakazów prowadzenia działalności gospodarczej z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego lub nabywania tego majątku. Wówczas poseł lub senator, uchwałą Sejmu, odpowiednio Marszałka Senatu, może być pociągnięty do odpowiedzialności przed TS, który orzeka w przedmiocie pozbawienia mandatu. Wymienione osoby mogą również ponosić odpowiedzialność karną za przestępstwo popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem, jeżeli w uchwale o pociągnięciu do odpowiedzialności konstytucyjnej łącznie rozpoznanie czynów uznano za celowe. Wstępny wniosek o pociągnięcie do odpowiedzialności może być złożony do Marszałka Sejmu przez Prezydenta lub posłów, w liczbie co najmniej 115. Wniosek taki może być również złożony przez powołaną komisję śledczą. Wniosek może być również złożony przez Marszałka Sejmu do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej. Marszałek kieruje wniosek do Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej. Komisja może przesłuchać świadków i biegłych, żądać od instytucji państwowych i społecznych akt i dokumentów. Osoba , której wniosek dotyczy jest uprawniona do składania wyjaśnień. Komisja uchwala sprawozdanie o wystąpieniu do Sejmu z wnioskiem o pociągnięcie w/w osób do odpowiedzialności konstytucyjnej. Uchwała Sejmu o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej powoduje zawieszenie w czynnościach osoby, której dotyczy. W przypadku posłów i senatorów stanowi to wniosek o uchylenie immunitetu. Sejm w ciągu 3 miesięcy wybiera spośród posłów 2 oskarżycieli (jeden musi posiadać kwalifikacje sędziowskie). Marszałek Sejmu przesyła Przewodniczącemu TS uchwałę Komisji Odpowiedzialności Konstytucyjnej, który w dalszym postępowaniu przed TS stanowi akt oskarżenia. Pociągnięcie do odpowiedzialności Prezesa RM oraz członków RM następuje uchwałą Sejmu podjętą większością 3/5 ustawowej liczby posłów. W przypadku innych osób Sejm podejmuje bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Jeśli Sejm nie podejmie uchwały, to Marszałek Sejmu stwierdza umorzenie postępowania w sprawie. W razie złamania konstytucji lub ustaw TS orzeka - utratę zajmowanego stanowiska, z którego pełnieniem związana jest odpowiedzialność konstytucyjna. Za czyny wypełniające znamiona przestępstwa TS wymierza kary przewidziane w ustawach karnych.

48. Pozycja ustrojowa i zakres kompetencji Rzecznika Praw Obywatelskich jako gwaranta ochrony praw i wolności człowieka i obywatela.

Rzecznik jest organem samodzielnym oraz instytucjonalnie oddzielonym od innych organów państwowych. Rzecznik jest w swojej działalności niezawisły i odpowiada jedynie przed Sejmem, na zasadach określonych w ustawie. Urząd został powołany w celu ochrony praw i wolności człowieka i obywatela. Rzecznikiem może być obywatel polski wyróżniający się wiedzą prawniczą, doświadczeniem zawodowym oraz wysokim autorytetem ze względu na walory moralne i wrażliwość społeczną. Rzecznika powołuje Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo grupy 35 posłów na 5-letnią kadencję. Podstawowym zadaniem Rzecznika jest kontrola sposobu przestrzegania praw i wolności obywateli w działalności innych organów państwa, bada działania lub zaniechania organów, organizacji i instytucji obowiązanych do przestrzegania i realizacji tych praw i wolności zarówno pod kątem naruszenia prawa, jak i naruszenia zasad współżycia społecznego i sprawiedliwości społecznej. Pozycja Rzecznika została zakwalifikowana jako sui generis organ kontroli i ochrony prawa. Niezawisłość Rzecznika gwarantuje immunitet . Do zadań zalicza się ochronę praw i wolności obywateli, jak i bezpaństwowców oraz cudzoziemców. Rzecznik wykonuje swoje zadania poprzez rozpatrywanie indywidualnych skarg obywateli. Rzecznik stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz ustawach. W sprawach o ochronę tych praw Rzecznik bada, czy wskutek działania lub zaniechania organów, organizacji i instytucji, obowiązanych do przestrzegania i realizacji tych wolności i praw, nie nastąpiło naruszenie prawa, a także zasad współżycia i sprawiedliwości społecznej.

49. Generalny Inspektor Danych Osobowych jako gwarant ochrony dóbr osobistych obywatela.

Inspektor jest organem kontroli przestrzegania prawa w zakresie ochrony danych osobowych. Kompetencje i zadania Inspektora reguluje ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Inspektora powołuje i odwołuje Sejm za zgodą Senatu na 4-letnią kadencję. Inspektorowi przysługuje przywilej nietykalności i immunitet formalny, czyli bez uprzedniej zgody Sejmu nie może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Do zadań należy: kontrola zgodności przetwarzania danych z przepisami o ochronie danych osobowych, wydawanie decyzji administracyjnych i rozpatrywanie skarg w sprawach wykonania przepisów o ochronie danych osobowych, prowadzenie rejestru zbiorów danych oraz udzielanie informacji o zarejestrowanych zbiorach, opiniowanie projektów ustaw i rozporządzeń w zakresie danych osobowych, inicjowanie i podejmowanie przedsięwzięć w zakresie doskonalenia ochrony danych osobowych, uczestniczenie w pracach międzynarodowych organizacji zajmujących się ta problematyką. Inspektor w razie stwierdzenia naruszenia przepisów z urzędu lub na wniosek osoby zainteresowanej nakazuje administratorowi danych , w drodze decyzji administracyjnej, przywrócenie stanu zgodnego z prawem: usunięcie uchybień, uzupełnienie, uaktualnienie, sprostowanie, udostępnienie lub nieudostępnienie danych osobowych, wstrzymanie przekazywania danych za granicę, zastosowanie dodatkowych środków zabezpieczających dane osobowe, zabezpieczanie danych lub przekazanie ich innym podmiotom, usunięcie danych osobowych. W razie stwierdzenia przez Inspektora, że działanie osoby będącej administratorem danych wyczerpuje znamiona przestępstwa określonego w ustawie, Inspektor kieruje do organu powołanego do ścigania przestępstw zawiadomienie o popełnienie przestępstwa, dołączając dowody.

50. Ustrój i organizacja adwokatury.

Ustrój i organizacja adwokatury zostały prawnie określone w ustawie o adwokaturze z dnia 22 maja 1982 r. Adwokatura świadczy obsługę i pomoc prawną, współdziała w ochronie praw i wolności obywatelskich oraz w kształtowaniu i stosowaniu prawa. Adwokatura jest zorganizowana na zasadach samorządu zawodowego, stanowi ją ogół adwokatów i aplikantów adwokackich. Do zadań samorządu zawodowego adwokatury należy: tworzenie warunków do wykonywania ustawowych zadań adwokatury, reprezentowanie adwokatury i ochrona jej praw, sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem przepisów o wykonywaniu zawodu adwokata, doskonalenie zawodowe adwokatów i kształcenie aplikantów, ustalenie i krzewienie zasad etyki zawodowej oraz dbałość o ich przestrzeganie sprawowanie zarządu majątkiem samorządu adwokackiego i rozporządzenie nim. Adwokat świadczy pomoc prawną. W szczególności udziela porad prawnych, sporządza opinie prawne, opracowuje projekty aktów prawnych oraz występuje przed sądem i urzędami w interesie i na rzecz osób fizycznych, podmiotów gospodarczych i jednostek organizacyjnych. Adwokaci i aplikanci mający siedzibę na danym terenie stanowią izbę adwokacką. Zakres terytorialny izby określa NRA. Organami adwokatury są: Krajowy Zjazd Adwokatury, Naczelna Rada Adwokacka, Wyższy Sąd Dyscyplinarny oraz Wyższa Komisja Rewizyjna. NRA, izby adwokackie i zespoły adwokackie mają osobowość prawną. Wybory do organów adwokatury i izb adwokackich i zespołów są tajne przy nieograniczonej liczbie kandydatów. Kadencja organów adwokatury trwa 3 lata. NRA składa Prezydentowi coroczne sprawozdanie z działalności adwokatury oraz przedstawia informacje problemowe. Izbę adwokacką stanowią adwokaci i aplikanci, mający siedzibę na terenie izby, której zasięg określa NRA. Organami izby adwokackiej są: zgromadzenie izby składające się z adwokatów wykonujących zawód, okręgowa rada adwokacka, sąd dyscyplinarny, komisja rewizyjna.

Krajowy Zjazd Adwokatury stanowią delegaci wybrani w proporcji do liczby członków izby, ustalonej przez NRA, nie mniej niż 6 delegatów z każdej izby. Zjazd odbywa się co 3 lata. Zwołuje go NRA. Do zadań należy: wybór prezesa NRA, prezesa Wyższego Sądu Dyscyplinarnego i przewodniczącego Wyższej Komisji Rewizyjnej, wybór członków NRA, wybór członków i zastępców członków WSD i WKR, rozpatrywanie i zatwierdzanie sprawozdań NRA, WSD, WKR, wytyczanie kierunków działania samorządu adwokackiego i ustalanie ilości izb adwokackich.

Wyższy Sąd Dyscyplinarny składa się z 23 członków i 3 zastępców członków. Członkowie WSD wybierają spośród siebie 1 lub 2 wiceprezesów. WSD w składzie 3 sędziów rozpatruje jako instancja odwoławcza sprawy rozpoznawane w I instancji przez sądy dyscyplinarne.

Wyższa Komisja Rewizyjna wykonuje kontrolę finansową i gospodarcza działalności NRA oraz kontrolę wykonywania uchwał Krajowego Zjazdu Adwokatury. Składa się z przewodniczącego, zastępcy przewodniczącego i 4 członków oraz 2 zastępców członków.

51. Zadania adwokatury jako organu obsługi prawnej.

Adwokat świadczy pomoc prawną. W szczególności udziela porad prawnych, sporządza opinie prawne, opracowuje projekty aktów prawnych oraz występuje przed sądem i urzędami w interesie i na rzecz osób fizycznych, podmiotów gospodarczych i jednostek organizacyjnych. Adwokat wykonuje zawód w kancelarii adwokackiej, zespole adwokackim oraz spółce cywilnej, jawnej, lub partnerskiej z wyłącznym udziałem adwokatów lub adwokatów i radców prawnych albo w spółce komandytowej. Adwokatura jest powołana do udzielenia pomocy prawnej, współdziałania w ochronie praw i wolności obywatelskich oraz w kształtowaniu i stosowaniu prawa.

52. Uzasadnij dlaczego Notariusz określany jest mianem osoby zaufania publicznego i omów ustawowo określone kompetencje notariusza.

Czynności notariusza mają charakter publiczny, a dokumenty notarialne znamionuje wiara publiczna. Odejście od zasady, iż notariusz jest urzędnikiem państwowym i powołanie samorządu notarialnego uczyniło notariusza osobę zaufania publicznego, zaś jego czynności notarialne urzędowe. Notariat tworzy ogół notariuszy, których zadaniem jest dokonywanie czynności, którym strony są obowiązane lub pragną nadać formę czynności notarialnych - ustawa z dnia 14 lutego 1991 r. prawo o notariacie. Kompetencje notariusza sa określone ustawowo: sporządzanie aktów notarialnych, poświadczeń (podpisu, zgodności odpisu, wyciągu lub kopii z okazanym dokumentem, datę okazania dokumentu, pozostawanie osoby przy życiu lub w określonym miejscu), wypisów (mających moc prawną oryginałów), odpisów i wyciągów dokumentów, doręczenie oświadczeń, spisywanie protokołów sporządzanych w formie aktu notarialnego, sporządzanie protestów weksli i czeków, przyjmowanie na przechowanie dokumentów, pieniędzy i papierów wartościowych, sporządzanie na prośbę stron projektów aktów, oświadczeń i innych dokumentów, które powinny być sporządzone w sposób przejrzysty i zrozumiały. Notariusz ma obowiązek udzielenia stronom niezbędnych wyjaśnień. Akty sporządzone przez notariusza mają moc dokumentu urzędowego. Notariusz w zakresie swoich uprawnień działa jako osoba zaufania publicznego, korzysta z ochrony przysługującej funkcjonariuszom publicznym, powołuje i wyznacza jego siedzibę Minister Sprawiedliwości na wniosek zainteresowanego, po zasięgnięciu opinii rady właściwej izby notarialnej. Obowiązkiem notariusza jest zachowanie w tajemnicy wszelkich okoliczności sprawy, o których powziął wiadomość ze względu na wykonywane czynności notarialne.

53. Jakie są zasady wykonywania zawodu radcy prawnego w obecnym stanie prawnym.

Radca prawny świadczy pomoc prawną w wyodrębnionej formule organizacyjnej. Radca udziela pomocy prawnej, mającej na celu ochronę prawną interesów osoby, na której rzecz jest wykonywana. Radcy i aplikanci są zorganizowani na zasadzie samorządów radców prawnych, na czele których stoi Rada Okręgowa Izby Radców Prawnych, mająca prawo do kontrolowania i oceniania wykonywania zawodu przez radcę prawnego. Radca udziela porad prawnych, opracowuje projekty aktów prawnych, występuje przed sądami i urzędami. Pomocą prawną jest: udzielanie porad i konsultacji prawnych, opinii prawnych, zastępstwo prawne i procesowe. Radca świadczy pomoc prawną podmiotom gospodarczym, jednostkom organizacyjnym i osobom fizycznym z wyłączeniem spraw rodzinnych, opiekuńczych i karnych. Obowiązkiem radcy jest wykonywanie czynności ze starannością wynikającą z wiedzy prawniczej oraz zasad etyki radcy prawnego, a także z zachowaniem tajemnicy wszystkiego, o czym dowiedział się w związku z udzieleniem pomocy prawnej. Zawód radcy można wykonywać w ramach stosunku pracy. Prawo do wykonywania zawodu radcy nabywa się z chwilą wpisania na listę radców prawnych i złożenia ślubowania. Obowiązkowa jest przynależność do samorządu radców prawnych.

54. Jakie podmioty stanowią Prokuraturę oraz powszechne jednostki organizacji prokuratury.

Prokuraturę stanowią: Prokurator Generalny, jako naczelny organ prokuratury, oraz podlegli mu prokuratorzy powszechnych i wojskowych jednostek prokuratury i prokuratorzy Instytutu Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodnii przeciwko Narodowi Polskiemu. Funkcję Prokuratora Generalnego sprawuje Minister Sprawiedliwości. Prokuratorami powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury są prokuratorzy Prokuratury Krajowej, prokuratur apelacyjnych, okręgowych i rejonowych. Prokuratorami wojskowymi jednostek organizacyjnych prokuratury są prokuratorzy Naczelnej Prokuratury Wojskowej, wojskowych prokuratur okręgowych i garnizonowych. Prokuratorami IPN są prokuratorzy Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu IPN.

Powszechnymi jednostkami organizacyjnymi prokuratury są: Prokuratura Krajowa oraz prokuratury: apelacyjna, okręgowa i rejonowa. Prokuratura Krajowa wchodzi w skład Ministerstwa Sprawiedliwości. Prokuraturę Krajową kieruje Prokurator Krajowy. Prokuraturę apelacyjną tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch prokuratur okręgowych, kieruje nią prokurator apelacyjny. Prokuraturę okręgową tworzy się dla obszaru co najmniej dwóch prokuratur rejonowych. Prokuraturą okręgową kieruje prokurator okręgowy. Prokuraturę rejonową tworzy się dla jednej lub większej ilości liczby gmin. Kieruje nią prokurator rejonowy.

56. Stratyfikacja organów ścigania.

57. Kompetencje i ustawowe zadania Prokuratury.

Zadaniem prokuratury jest strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw. W postępowaniu jurysdykcyjnym prokurator występuje jako strona postępowania działająca w charakterze oskarżyciela publicznego, a także w charakterze rzecznika interesu społecznego. W postępowaniu przygotowawczym zaś prokurator pełni rolę organu procesowego, który prowadzi lub nadzoruje ten etap postępowania. Prokurator prowadzi i nadzoruje postępowanie przygotowawcze w sprawach karnych oraz sprawuje funkcję oskarżyciela publicznego przed sądami, wytycza powództwa w sprawach karnych i cywilnych, może również brać udział w postępowaniu sadowym w sprawach cywilnych, ze stosunku pracy i ubezpieczeń społecznych, jeżeli tego wymaga ochrona praworządności, interesu społecznego, własności lub praw obywateli, podejmuje środki przewidziane prawem, zmierzające do prawidłowego i jednolitego stosowania prawa w postępowaniu sądowym, administracyjnym. Obowiązkiem prokuratora jest podejmowanie działań określonych w ustawach, kierując się zasadą bezstronności i równego traktowania wszystkich członków społeczeństwa.

58. Pojęcie jednolitości i hierarchicznego podporządkowania - jako modele organizacji Prokuratury RP.

Zasada jednolitości prokuratury (niepodzielności) jest dyrektywą organizacyjną stanowiącą jednolitą władzę, a czynności poszczególnych jej organów są uważane za czynności całej prokuratury. Wiąże się to z zasadą centralizmu. Polega na tym, że prokuratura jest podporządkowana organowi centralnemu, jedynemu dla całego państwa i jednoosobowemu. Jest nim Minister Sprawiedliwości - Prokurator Generalny.

Zasada hierarchicznego podporządkowania oznacza, iż organy prokuratury tworzą hierarchię, na szczycie której stoi Prokurator Generalny. Oznacza to podporządkowanie prokuratorów niższego szczebla prokuratorom nadrzędnym. Zasada hierarchicznego podporządkowania uzupełnia zasadę jednolitości prokuratury. Prokuratura ma być w maksymalnym stopniu operatywna i zdatna do czuwania nad przestrzeganiem jednolitego stosowania prawa.

59. Charakterystyka nie prokuratorskich organów ścigania karnego.

Nieprokuratorskimi organami ścigania karnego są: Policja i Urząd Ochrony Państwa, a także Straż Graniczna. W ramach resortu Obrony Narodowej powołano Żandarmerię Wojskową oraz Wojskowe Służby Informacyjne.

Policja jest mundurową i uzbrojoną formacją, służącą społeczeństwu, przeznaczoną do ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego.

Urząd Ochrony Państwa łączy w sobie kompetencje właściwe dla cywilnego wywiadu, kontrwywiadu i policji politycznej.

Straż Graniczna według dyspozycji ustawy zajmuje się: ochroną granicy państwowej, organizowaniem i dokonywaniem kontroli ruchu granicznego, wydawaniem zezwoleń na przekraczanie granicy, w tym wiz, rozpoznawanie , zapobieganie i wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców, zapewnienie porządku publicznego w zasięgu terytorialnym przejścia granicznego. W sprawach ochrony granicy państwowej i kontroli ruchu granicznego jest Komendant Główny Straży Granicznej, podległy Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Żandarmeria Wojskowa jest właściwa wobec: żołnierzy pełniących czynną służbę wojskową, żołnierzy niebędących w czynnej służbie wojskowej w czasie noszenia przez nich mundurów oraz odznak i oznak wojskowych, pracowników zatrudnionych w jednostkach wojskowych, osób przebywających na terenach lub w obiektach jednostek wojskowych, osób niebędących żołnierzami, jeżeli współdziałają z osobami, o których mowa w pkt 1-5, w popełnieniu czynu zabronionego przez ustawę pod groźbą kary albo też jeżeli dokonują czynów zagrażających dyscyplinie wojskowej albo czynów przeciwko życiu lub zdrowiu żołnierza albo mieniu wojskowemu, żołnierzy sił zbrojnych państw obcych, przebywających na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz członków ich personelu cywilnego, jeżeli pozostają w związku z pełnieniem obowiązków służbowych, o ile umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, nie stanowi inaczej. Żandarmerię Wojskową tworzą: Komenda Główna Żandarmerii Wojskowej, terenowe jednostki organizacyjne Żandarmerii Wojskowej, specjalistyczne jednostki organizacyjne Żandarmerii Wojskowej. Terenowymi jednostkami organizacyjnymi Żandarmerii Wojskowej są: oddziały Żandarmerii Wojskowej, wydziały Żandarmerii Wojskowej, placówki Żandarmerii Wojskowej.

Żandarmeria Wojskowa składa się z następujących pionów funkcjonalnych: dochodzeniowo-śledczego, prewencyjnego, administracyjno-logistyczno-technicznego. Żołnierze ŻW mają prawo do legitymowania, przeszukiwania i zatrzymywania.

Zadaniami Żandarmerii Wojskowej są: zapewnianie przestrzegania dyscypliny wojskowej,

ochranianie porządku publicznego na terenach i obiektach jednostek wojskowych oraz w miejscach publicznych, ochranianie życia i zdrowia ludzi oraz mienia wojskowego przed zamachami naruszającymi te dobra, wykrywanie przestępstw i wykroczeń, w tym skarbowych.

Wojskowe Służby Informacyjne zajmują się rozpoznawaniem i przeciwdziałaniem zagrożeniom godzącym w obronność państwa, rozpoznawanie i przeciwdziałanie naruszeniom tajemnicy państwowej w zakresie obronności, przygotowywanie dla organów państwowych informacji i analiz istotnych dla obronności państwa.

60. Zadania i struktura Policji.

Policja składa się z następujących rodzajów służb: kryminalnej, prewencyjnej oraz wspomagającej działalność Policji w zakresie organizacyjnym, logistycznym i technicznym. W skład Policji wchodzi policja sądowa. Szczegółowy zakres zadań i zasady organizacji policji sądowej określa, w drodze rozporządzenia, minister właściwy do spraw wewnętrznych, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw sprawiedliwości. W skład Policji wchodzą również: Wyższa Szkoła Policji, ośrodki szkolenia i szkoły policyjne, wyodrębnione oddziały prewencji i pododdziały antyterrorystyczne, jednostki badawczo-rozwojowe.

Do podstawowych zadań Policji należą: ochrona życia i zdrowia ludzi oraz mienia przed bezprawnymi zamachami naruszającymi te dobra, ochrona bezpieczeństwa i porządku publicznego, w tym zapewnienie spokoju w miejscach publicznych oraz w środkach publicznego transportu i komunikacji publicznej, w ruchu drogowym i na wodach przeznaczonych do powszechnego korzystania, inicjowanie i organizowanie działań mających na celu zapobieganie popełnianiu przestępstw i wykroczeń oraz zjawiskom kryminogennym i współdziałanie w tym zakresie z organami państwowymi, samorządowymi i organizacjami społecznymi, wykrywanie przestępstw i wykroczeń oraz ściganie ich sprawców, nadzór nad strażami gminnymi (miejskimi) oraz nad specjalistycznymi uzbrojonymi formacjami ochronnymi w zakresie określonym w odrębnych przepisach, kontrola przestrzegania przepisów porządkowych i administracyjnych związanych z działalnością publiczną lub obowiązujących w miejscach publicznych, współdziałanie z policjami innych państw oraz ich organizacjami międzynarodowymi na podstawie umów i porozumień międzynarodowych oraz odrębnych przepisów, współpraca z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji jego zadań ustawowych. Centralnym organem administracji rządowej, właściwym w sprawach ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego, jest Komendant Główny Policji, podległy ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych. Komendanta Głównego Policji powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek ministra właściwego do spraw wewnętrznych. Zastępcę Komendanta Głównego Policji powołuje i odwołuje minister właściwy do spraw wewnętrznych na wniosek Komendanta Głównego Policji.

61. Zadania i struktura UOP.

Urząd Ochrony Państwa łączy w sobie kompetencje właściwe dla cywilnego wywiadu, kontrwywiadu i policji politycznej. Centralnym organem administracji rządowej, właściwym w sprawach bezpieczeństwa państwa i ochrony jego porządku konstytucyjnego, jest Szef UOP, powoływany i odwoływany przez Prezesa Rady Ministrów po zasięgnięciu opinii Prezydenta, Kolegium do Spraw Służb Specjalnych oraz Sejmowej Komisji do Spraw Służb Specjalnych. Zastępców powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów na wniosek Szefa UOP.

W terenie działają delegatury i wydziały zamiejscowe. Do zadań UOP-u należy: rozpoznawanie i przeciwdziałanie zagrożeniom godzącym w bezpieczeństwo, obronność, niezależność, całość i międzynarodową pozycję państwa, zapobieganie oraz wykrywanie przestępstw szpiegostwa i terroryzmu, a także innych przestępstw godzących w bezpieczeństwo państwa, również w podstawy ekonomiczne państwa i ściganie ich sprawców, zapobieganie i wykrywanie przestępstw o charakterze lub zasięgu międzynarodowym oraz przeciwdziałanie naruszeniom tajemnicy państwowej. W granicach swoich zadań UOP wykonuje czynności operacyjno-rozpoznawcze i dochodzeniowo-śledcze w celu rozpoznania, zapobiegania i wykrywania przestępstw. Funkcjonariusze UOP mają prawo do: legitymowania osób w celu ustalenia tożsamości, zatrzymania osób w trybie przewidzianym w ustawie, dokonywania kontroli osobistej, przeglądania bagażu, ładunków. W razie niepodporządkowania się poleceniom mogą oni zastosować środki przymusu bezpośredniego.

62. Sądownictwo polubowne jako alternatywa dla sądownictwa powszechnego.

Sądem polubownym jest sąd niepaństwowy, powołany do rozstrzygnięcia sporu, jaki między stronami wyniknął, orzeczeniem, które posiada moc prawną na równi z wyrokiem sądu powszechnego. KPC wyróżnia 2 rodzaje sądów polubownych: sądy powołane do rozpatrzenia danego sporu oraz sądy stałe polubowne. Sądy polubowne są powoływane przez strony w drodze umowy zwanej zapisem na sąd polubowny. Stałe sądy polubowne są powoływane na czas nieokreślony przez różne jednostki organizacyjne. Arbitrem może być każda osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnej oraz korzystająca z pełni praw publicznych i obywatelskich. Arbitrem nie może być sędzia państwowy. Strony w garnicach zdolności do samodzielnego zobowiązywania się mogą poddać pod rozstrzygnięcie sądu polubownego spory o prawa majątkowe z wyjątkiem sporów o alimenty i ze stosunku pracy. Dopóki strony obowiązuje taka umowa, nie można żądać rozpoznania sporu przez sąd.

Umowa taka powinna być sporządzona na piśmie i podpisana przez obie strony. W zapisie na sąd polubowny należy dokładnie oznaczyć przedmiot sporu albo stosunek prawny, z którego spór wynikł lub może wyniknąć. Strony mogą same określić tryb postępowania. Jeśli strony tego nie określiły sąd zastosuje taki tryb, który uzna za właściwy. Sąd polubowny może przsłuchiwać świadków, strony, biegłych, nie może stosować środków przymusu. Wyrok zapada bezwzględną większością głosów, chyba że zapis wymaga jednomyślności. W braku większości głosów przeważa głos superarbitra. Od wyroku sądu polubownego nie przysługuje odwołanie. Sąd polubowny powinien stosować obowiązujące przepisy prawa, których naruszanie uchybiałoby praworządności lub zasadom współżycia społecznego.

63. Sejmowa Komisja Śledcza.

Komisję powołuje się do zbadania konkretnej sprawy. Do komisji stosuje się przepisy regulaminu Sejmu. Komisję powołuje Sejm w drodze uchwały bezwzględną większością głosów. W skład komisji może wchodzić 11 członków. Skład powinien odzwierciedlać reprezentację w sejmie klubów i kół poselskich mających swoich przedstawicieli w Konwencie Seniorów, odpowiednio do jej liczebności. Uchwała o powołaniu określa zakres jej działalności. Projekt uchwały może być wniesiony przez Prezydium Sejmu, komisję sejmową lub co najmniej 15 posłów. Do projektu dołącza się cel i potrzebę powołania komisji.

Poseł nie może wchodzić w skład komisji jeśli: sprawa dotyczy go osobiście, brał lub bierze udział występując w jakiejkolwiek roli procesowej, w sprawie przed organem władzy publicznej, istnieje inna okolicznośc, która mogłaby wzbudzać wątpliwości co do bezstronności w danej sprawie. Pracami komisji kieruje jej prezydium. Każda osoba, wezwana przez komisję ma obowiązek stawić się przed nią i złożyć zeznanie.

Komisja występuje z wstępnym wnioskiem o pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej przed TS. O wystąpieniu z takim wnioskiem komisja postanawia 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy liczby jej członków. Komisja przekazuje Marszałkowi Sejmu sprawozdanie ze swojej działalności. Marszałek Sejmu zarządza drukowanie i doręczenie posłom sprawozdania.

---