TEZY Z PATOMORFOLOGI UKŁADU POKARMOWEGO
1. Wargi, jama ustna i język
1.1. Zapalenia ostre i przewlekłe
1.2. Nowotwory
1.2.1. Nowotwory śluzówki jamy ustnej oraz warg
1.2.2. Stany przedrakowe, dysplazja, leukoplakia
1.2.3. Rak wargi, języka, błony śluzowej jamy ustnej
1.2.4. Nowotwory ślinianek
2. Przełyk
2.1. Przepuklina rozworowa
2.2. Syndrom Mallory-Weissa
2.3. Żylaki przełyku
2.4. Zapalenia
2.4.1. Herpes simlex
2.4.2. Candidasis
2.4.3. Reflux oesophagitis
2.5. Raki przełyku
2.5.1. Adenocarcinoma
2.5.2. Carcinoma planoepitheliale
2.6. Oesophagitis corrosiva, przełyk Barretta
3. Żołądek
3.1. Zapalenie ostre, przewlekłe
3.2. Choroba wrzodowa żołądka
3.3. Choroba wrzodowa dwunastnicy
3.4. Rak żołądka - odmiany, stopnie zaawansowania, pojęcie raka wczesnego
4. Jelito cienkie
4.1. Uchyłkowatość
4.2. Stany niedrożności: ostre, przewlekłe, przepukliny
4.3. Zapalenia
4.3.1. Dur brzuszny
4.3.2. Idiopatyczne zapalenia: choroba Crohna - różnicowanie z innymi swoistymi procesami
4.4. Zanik błony śluzowej jelita cienkiego, zespoły złego wchłaniania
4.5. Nowotwory
4.5.1. Carcinoid
4.5.2. Rak gruczołowy
4.5.3. Mięsak limfatyczny
4.5.4. Nowotwory mezenchymalne
5. Wyrostek robaczkowy
5.1. Zapalenia
5.2. Nowotwory
6. Jelito grube
6.1. Choroba Hirschprunga
6.2. Diverticulitis
6.3. Diverticulosis
6.4. Zaburzenia ukrwienia
6.5. Czerwonka
6.6. Rzekomobłoniaste zapalenia
6.7. Amoebiasis
6.8. Różnicowanie z innymi stanami zapalnymi
7. Choroby otrzewnej
7.1. Różnicowanie choroby Crohna z colitis ulcerosa
2.1. Przepuklina rozworu przełykowego (Hiatus hernia)
Przyczyny:
- niewydolność aparatu mięśniowego
- osłabienie aparatu mięśniowego w okolicy wpustu
Jego powstaniu mogą sprzyjać:
- ciąża
- wodobrzusze
- duże guzy jamy brzusznej
- zaparcia
- otyłość
- urazy, zaniki mięśniówki
Wślizgowa
Wpust wraz z częścią dna wpukla się do rozworu przełykowego, przesuwając się ponad niego
Przyprzełykowa
Część dna wpukla się obok przełyku przez poszerzony rozwór
Objawy:
- zgaga, bóle, dysfagia, czasem zwracanie pokarmów, wymioty
- śluzówka na wysokości pierścienia przepuklinowego ulega częstym zmianom zapalnym i zmianom ukrwienia
- częste są drobne, niezauważalne krwawienia z błony śluzowej mogą być przyczyną niedokrwistości z niedoboru żelaza
- może dochodzić do metaplazji nabłonka płaskiego w walcowaty (tzw. przełyk Barreta)
2.2. Zespół Mallory-Weissa
Może dochodzić do samoistnego wygojenia.
Objawy:
- owrzodzenie
- zapalenie śródpiersia
- krwotok
2.3. Żylaki przełyku
Zmiany zapalne w okolicy żylaków. Są rzadko wrodzone, najczęściej występują w nadciśnieniu wrotnym w przebiegu marskości wątroby, zakrzepicy żyły wrotnej lub wątrobowej. Nie sprawiają dolegliwości. Mogą spowodować krwotoki przy twardym kęsie. Możliwość koincydencji wrzodu trawiennego. Trudno znaleźć na sekcji z powodu zapadania się po odcięciu narządów.
2.4. Zapalenia przełyku (oesophagitis)
Endoskopowo: przekrwienie, kruchość śluzówki, brodzącej krwią przy dotknięciu instrumentów, ziarnistość, erozje na jej powierzchni
W krótkotrwałych epizodach zmiany morfologii sprowadzają się do:
-przekrwienia, obrzęku
-w miarę wydłużonej ekspozycji przełyku na działanie treści żołądkowej może rozwinąć się zapalenie rzekomobłoniaste z martwicą, owrzodzeniami
-ponadto w długotrwałym procesie może powstać nabłoniak walcowaty i gruczołowy typu żołądkowego przełyk Barreta (zmiana uznawana za adaptacyjną metaplazję wyzwoloną drażnieniem przez sok żołądkowy. W obszarze metaplazji powstają:
owrzodzenia trawienne
zmiany metaplastyczne
dysplazja
rak gruczołowy
Podstawą zapalenia jest zwykle:
zarzucanie treści żołądkowej do przełyku lub obecność wydzielającego nabłonka żołądkowego, powyżej wpustu. Powstaje wtedy drażniący bodziec prowadzący do zapalenia, a nawet do owrzodzenia.
Żółć ułatwia ulcerogenne działanie kwasu.
Wpływ ma też długotrwałość procesu.
Przyczyny:
Refluksowa choroba przełyku - GERD, reflux oesophagitis - zarzucanie treści żołądkowej (samoistne, przepuklina rozworu przełykowego)
Stan przedłużonej intubacji
Nadtrawienie przez żrące substancje chemiczne (ługi, kwasy w samobójstwach)
Mocznica, bakteriemia, wirusemia Herpes simplex
Zakażenia grzybicze kandydoza, aspergilloza
Przy wyniszczeniu, niedoborach, immunoterapii
2.4.2. Kandydoza
Na powierzchni błony śluzowej powstają rzekomobłoniaste naloty zawierające skupienia grzybów. W następstwie zapalenia może się rozwinąć zwłóknienie i zwężenie przełyku
2.5. Nowotwory przełyku
Patogenezy nowotworów:
-przewlekłe bodźce chemiczne (alkohol i tytoń)
-termiczne (gorące, ostre potrawy)
-uszkodzenia
-zespół Plummer-Vincenta
-achalazja (zaburzenia motoryki przełyku narastająca dysfagia), operacje, przepuklina rozworu przełykowego
Raki przełyku zajmują 3-4 miejsce (po rakach żołądka, jelita grubego) wśród nowotworów cewy pokarmowej (co do częstości), głównie po 50 roku życia, bardzo rzadko wcześniej. Około 3 razy częściej u mężczyzn niż kobiet. Lokalizacja głównie w obrębie trzech fizjologicznych przewężeń przełyku (okolica chrząstki tarczowatej, rozdwojenia tchawicy, rozworu przełykowego przepony). W ogromnej większości w dolnej 1/3 przełyku, a u kobiet częściej w górnych częściach przełyku (tu rokowanie jest gorsze - leiomyoma).
Makroskopowo
Rozróżniamy dwie postacie: egzofityczna i endofityczna.
Postać egzofityczna (60%) - ma charakter kalafiarowatego guza rosnącego do światła przełyku i szybko dającego objawy utrudnionej drożności (zwykle wysoko zróżnicowana)
Postać endofityczna (25%) - postać wrzodziejąca. Szybko rozpada się, formuje się owrzodzenie nowotworowe, rośnie, szerzy się śródściennie, naciekając inne tkanki i całą ścianę przełyku. Często obejmuje okrężnie całą ścianę przełyku, daje również zwężenie, lecz rzadko prowadzi do całkowitego zamknięcia światła.
Dość prędko rak przełyku (zwłaszcza postać endofityczna) szerzy się przez ciągłość z przełyku na narządy sąsiadujące: krtań, tarczycę, tchawicę. Sprzyja temu brak surowicówki przełyku. W przebiegu raka przełyku dość często dochodzi do bardzo groźnych powikłań, które prowadzą często do śmierci chorego zanim jeszcze dojdzie do uogólnienia się procesu. Należą do nich:
-różnego rodzaju przetoki
3.1. Zapalenie żołądka (gastritis)
Rozstrzygające znaczenie co do typu ma biopsja . Zapalenia dzielimy na ostre i przewlekłe.
Ostre zapalenie żołądka (gastritis acuta)
Nacieki zapalne powierzchownej warstwy śluzówki (bez zmian w warstwie gruczołowej). Zmiany od obrzęku i przekrwienia do krwotocznych nadżerek. Ostre krwotoczne i ostre wrzodowe.
Etiologia: salicylany, alkohol, papierosy, cytostatyki, urażenia, zakażenia układowe. Istotne znaczenie ma Helicobacter pylori. Skutki to utrzymujące się nadżerki, które mogą doprowadzić do ostrego wrzodu.
Przewlekłe zapalenie żołądka (gastritis chronica)
Przewlekłe, wieloetapowe, prowadzi do zaniku gruczołów właściwych żołądka i ich metaplastycznej przebudowy. Od zapalenia ostrego odróżniają je nacieki z komórek jednojądrzastych w warstwie gruczołowej. W etiologia coraz częściej podłoże immunologiczne. Na podstawie obecności lub braku przeciwciał przeciw komórkom okładzinowym i czynnikowi wewnętrznemu Castel'a oraz na podstawie obrazu morfologicznego wszystkie przewlekłe można podzielić na dwie formy:
Zapalenie, w przebiegu którego są przeciwciała przeciw komórkom okładzinowym i czynnikowi wewnętrznemu Castel'a. Morfologicznie widzimy rozlane zmiany zapalne zanikowe błony śluzowej, głównie trzonu żołądka.
Brak przeciwciał przeciw czynnikowi wewnętrznemu, natomiast przeciwciała przeciw komórkom okładzinowym mogą być obecne. Zmiany zapalne morfologicznie mają charakter zanikowy, ale nie rozlany a ogniskowy, mozaikowy i zajmują głównie część przyodźwiernikową.
Typ pierwszy nie przechodzi w drugi i na odwrót.
Pod względem morfologiczno-klinicznym rozróżniamy cztery typy: powierzchowny (superficialis), prosty (simplex), częściowo zanikowy (partium atrophica), zanikowy (atrophica).
1.Superficialis (powierzchowne) - powierzchowne warstwy śluzówki, zrąb obrzękły z naciekami komórki powiększone hiperchromatyczne jądra (zachwianie procesów odnowy i złuszczania)
2.Simplex (proste) - zmiany całej śluzówki i nacieki także w części gruczołowej, zanik gruczołów i pomnożenie tkanki włóknistej, nie ma metaplazji
3.Partium atrophica (częściowo zanikowe) - ubytki wypełniania metaplastyczną błoną śluzową typu jelitowego
4.Atrophica (zanikowe) - zanik gruczołów, zredukowanie śluzówki, ścieńczenie ściany żołądka