Sprawa 158/80
WYROK TRYBUNAŁU
z dnia 7 lipca 1981 r .*
Rewe-Handelsgesellschaft Nord mbH i Rewe-Markt Steffen
przeciwko Hauptzollamt Kilonia
(wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym skierowany przez Finanzgericht Hamburg)
Rejsy w celu zakupu masła
W sprawie 158/80,
wniosek skierowany do Trybunału w trybie art. 177 Traktatu EWG przez IV izbę Finanzgericht (sąd finansowy), Hamburg, o wydanie, w sporze zawisłym przed tym sądem pomiędzy:
1. Rewe-Handelsgesellschaft Nord mbH,
2. Rewe-Markt Steffen, Kilonia,
a
Hauptzollamt (Główny Urząd Celny), Kilonia
orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie wykładni rozporządzenia Rady nr 1544/69 z dnia 23 lipca 1969 r. w sprawie traktowania taryfowego towarów znajdujących się w osobistym bagażu podróżnych (Dz.U. L 191, str. 1) , dyrektywy Rady 69/169 z dnia 28 maja 1969 r. w sprawie harmonizacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do zwolnienia z podatku obrotowego i podatku akcyzowego towarów przywożonych w międzynarodowym ruchu pasażerskim (Dz.U. L 133, str. 6) oraz w sprawie ważności rozporządzenia Rady 3023/77 z dnia 20 grudnia 1977 r. w sprawie niektórych środków w celu wdrożenia i zakończenia nadużyć wynikających ze sprzedaży produktów rolnych na pokładzie statków (Dz.U. L 358, str. 2),
TRYBUNAŁ
w składzie:
J. Mertens de Wilmars, prezes, P. Pescatore, Mackenzie Stuart i T. Koopmans, prezesi izb, A. O'Keeffe, G. Bosco, A. Touffait, O. Due i A. Chloros, sędziowie,
rzecznik generalny: F. Capotorti,
sekretarz: A. Van Houtte,
wydaje następujący
WYROK
MOTYWY
1. Postanowieniem z 5 czerwca 1980 r., otrzymanym przez Trybunał 9 lipca 1980 r., Finanzgericht z Hamburga skierował kilka pytań na mocy art. 177 Traktatu EWG, w celu uzyskania orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie wykładni rozporządzenia Rady nr 1544/69 z dnia 23 lipca 1969 r. w sprawie traktowania taryfowego towarów znajdujących się w osobistym bagażu podróżnych (Dz.U. L 191, str. 1), dyrektywy Rady 69/169 z dnia 28 maja 1968 r. w sprawie harmonizacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do zwolnienia z podatku obrotowego i podatku akcyzowego towarów przywożonych w międzynarodowym ruchu pasażerskim (Dz.U. L 133, str. 6) oraz w sprawie ważności rozporządzenia Rady 3023/77 z dnia 20 grudnia 1977 r. w sprawie niektórych środków w celu wdrożenia i zakończenia nadużyć wynikających ze sprzedaży produktów rolnych na pokładzie statków (Dz.U. L 358, str. 2).
2. Pytania zostały podniesione w ramach sporu pomiędzy sprzedawcą hurtowym i sprzedawcą detalicznym z siedzibami w Republice Federalnej Niemiec, z jednej strony, a Hauptzollamt (Główny Urząd Celny), Kilonia, z drugiej strony, i odniosły się do problemu czy “rejsy w celu zakupu masła” wykonywane przez różne towarzystwa żeglugowe z portów usytuowanych na wybrzeżu bałtyckim stanowią naruszenie prawa wspólnotowego.
3. “Rejsy w celu zakupu masła” przekraczają morską strefę celną na wodach terytorialnych lub na morzu otwartym poza terytorium niemieckim. Podczas rejsu pasażerowie na statkach mają możliwość zakupu takich towarów jak napoje alkoholowe, masło, wyroby tytoniowe, perfumy i inne towary. W określonych granicach nie jest pobierana żadna opłata od przywozu towarów na granicy niemieckiej. “Rejsy w celu zakupu masła” mają istotne znaczenie handlowe dla przedsiębiorstw, które je organizują.
4. Pierwszy skarżący w postępowaniu głównym prowadzi sprzedaż hurtową z siedzibą główną w pobliżu Kilonii w Republice Federalnej Niemiec. Wprowadza on do obrotu między innymi takie same produkty jak te, które są sprzedawane podczas rejsów. Jego klientami, wśród których znajduje się drugi skarżący w postępowaniu głównym, są sprzedawcy detaliczni prowadzący działalność gospodarczą w regionie wybrzeża bałtyckiego.
5. Postanowienie odsyłające pokazuje, że skarżący utrzymywali przed Finanzgericht, że skutkiem tych rejsów jest odebranie lokalnym spółkom handlowym, zarówno detalistom jak i hurtownikom, zysku osiąganego ze znaczącej części siły nabywczej mieszkańców wybrzeża bałtyckiego, która to część jest dzielona pomiędzy towarzystwa żeglugowe, które organizują takie rejsy. Fakt, że te przedsiębiorstwa mogą sprzedawać towary zwolnione z podatku lub dotowane daje im znaczącą przewagę konkurencyjną na szkodę detalistów i hurtowników, która prowadzi do zakłóceń konkurencji.
6. Skarżący początkowo poprosili Finanzgericht, aby stwierdził, że pozwany musi zaprzestać wydawania zgody na odprawę celną zwolnioną z opłat. Następnie zażądali od Finanzgericht, aby nakazał pozwanemu niestosowanie wobec pasażerów, którzy przekraczają granicę celną, zwolnień w stosunku do towarów nabywanych przez nich bez podatku lub dotowanych w czasie “rejsów w celu zakupu masła”.
7. Finanzgericht, do którego została skierowana sprawa sporna skierował w trybie prejudycjalnym do Trybunału Sprawiedliwości pytania, sformułowane jak następuje:
“Cło
1. Czy rozporządzenie Rady (EWG) nr 1544/69 z dnia 23 lipca 1969 r., ostatnio zmienione rozporządzeniem Rady (EWG) nr 3061/78 z dnia 19 grudnia 1978 r., ma być interpretowane w taki sposób, że zwolnienie z cła, o którym jest w nim mowa, stosuje się wyłącznie do towarów, które pochodzą z obszaru celnego państwa trzeciego i które, w danym przypadku, znajdują się poza tym w systemie celnym swobodnego przepływu, czy też wystarczy, że dane towary pochodzą z Państw Członkowskich i zostały przywiezione drogą morską przez morską granicę celną lub granicę terytorium przybywając z pełnego morza?
2. Czy rozporządzenie Rady (EWG) nr 1544/69, ostatnio zmienione rozporządzeniem Rady (EWG) nr 3061/78, w tej sprawie czytane w powiązaniu z art. 28 Traktatu EWG - za wyjątkiem towarów objętych rozporządzeniem Rady (EWG) nr 3023/77 z dnia 20 grudnia 1977 r. - zawiera wyczerpujące zasady zwalniania z cła towarów znajdujących się w osobistym bagażu podróżnych lub czy Państwa Członkowskie niezależnie mogą udzielać zwolnień z cła, które wykraczają poza zakres rozporządzenia (EWG) nr 1544/69, za wyjątkiem przypadku towarów objętych rozporządzeniem (EWG) nr 3023/77?
3. Czy naruszenie rozporządzenia wspólnotowego uzasadnia przyznanie bezpośrednio stosowanego prawa osobie, której uprawnienia zostały naruszone przepisami ustawowymi lub wykonawczymi, czy też sposobem ich wdrożenia, który nie jest zgodny z zakresem tego rozporządzenia w tym sensie, że ta osoba może wszcząć postępowanie przed sądem krajowym w celu zaprzestania stosowania środków naruszających prawo wspólnotowe lub w celu przestrzegania przepisów prawa wspólnotowego?
4. Czy rozporządzenie Rady (EWG) nr 3023/77 jest nieważne, ponieważ jest sprzeczne z nadrzędną zasadą prawa wspólnotowego (na przykład zasadą równości, zakazem dyskryminacji, równością konkurencji, zasadą proporcjonalności)?
5. Jeżeli odpowiedź na pytanie 4 jest twierdząca, to czy osoba, której prawa są naruszone przez przepis ustawowy lub wykonawczy lub przez środek wykonawczy oparty na rozporządzeniu Rady (EWG) nr 3023/77 nabywa bezpośrednio stosowane prawa w tym sensie, że może wnieść sprawę do sądu krajowego w celu orzeczenia zakazu stosowania środków sprzecznych z prawem wspólnotowym?
Podatek obrotowy i podatek akcyzowy
6. Czy dyrektywa nr 69/169/EWG z dnia 28 maja 1969 r., ostatnio zmieniona dyrektywą Rady nr 78/1032/EWG z dnia 19 grudnia 1978 r., ma być interpretowana jako oznaczająca, że zwolnienie z podatku obrotowego i podatku akcyzowego, o których jest w niej mowa stosuje się tylko do towarów znajdujących się w osobistym bagażu podróżnych przyjeżdżających z obszaru celnego państwa trzeciego (art. 1) lub, jeżeli pochodzą z Państwa Członkowskiego, to z obszaru celnego Wspólnoty (art. 2) i które, w danym przypadku, znajdują się ponadto w systemie celnym swobodnego obrotu państwa trzeciego lub Państwa Członkowskiego, czy też wystarczy aby towary zostały przywiezione przez granicę obszaru odnośnego Państwa Członkowskiego na pełnym morzu.
7. Czy dyrektywa Rady nr 69/169, ostatnio zmieniona, zawiera wyczerpujące zasady dotyczące zwolnień z podatku obrotowego i podatku akcyzowego od towarów przewożonych w osobistym bagażu podróżnych, lub czy Państwa Członkowskie mogą, wykraczając poza zakres tej dyrektywy, niezależnie udzielać zwolnień z podatku obrotowego i podatku akcyzowego od towarów przewożonych w osobistym bagażu podróżnych?
8. Czy dyrektywa Rady nr 69/169, ostatnio zmieniona, uzasadnia prawa bezpośrednio stosowane na korzyść tego, którego prawa zostały naruszone przepisem ustawowym lub wykonawczym Państwa Członkowskiego, czy ich środkiem wykonawczym, niezgodnym z treścią tej dyrektywy w tym sensie, że ta osoba może wnieść sprawę do sądu krajowego w celu orzeczenia zakazu stosowania środków sprzecznych z prawem wspólnotowym?”
I - Cło
Pytanie pierwsze (wykładnia rozporządzenia nr 1544/69 - zwolnienia z cła)
8. Rozporządzenie nr 1544/69, ostatnio zmienione rozporządzeniem nr 3061/78 (Dz.U. L 366, str. 3) określa traktowanie taryfowe stosowane do towarów znajdujących się w osobistym bagażu podróżnych.
9. Celem rozporządzenia nr 1544/69, według motywów jego preambuły, jest uproszczenie pracy służb celnych Państw Członkowskich przez oszczędzenie im złożonych problemów odprawy celnej wynikających z wielkości ruchu między państwami trzecimi a Wspólnotą oraz różnorodności towarów przywożonych przez podróżnych. Mając ten cel na względzie rozporządzenie ustala, że jest udzielane ograniczone zwolnienie w stosunku do towarów znajdujących się w osobistym bagażu podróżnych, w zakresie w jakim chodzi o towary pozbawione handlowego charakteru.
10. Rozporządzenie nr 1544/69, zmienione rozporządzeniem nr 3061/78, milczy na temat pochodzenia towarów, którym przyznane jest zwolnienie z cła. Art. 1 przewiduje, że zwolnienie z opłat Wspólnej Taryfy Celnej stosuje się do towarów znajdujących się w osobistym bagażu podróżnych, pochodzących z państw trzecich w zakresie w jakim przywóz pozbawiony jest handlowego charakteru. Art. 1 ust. 1 akapit drugi stwierdza, że przez bagaż osobisty rozumie się całość bagażu, który podróżny jest w stanie przedstawić służbom celnym w chwili przybycia, jak również bagaż, który przedstawia później tym samym służbom, pod warunkiem usprawiedliwienia, że taki bagaż został zarejestrowany jako bagaż dodatkowy w chwili wyjazdu podróżnego przez firmę odpowiedzialną za jego przewiezienie.
11. Rozporządzenie dotyczy niewielkich ilości towarów, które mają małą wartość celną. Cel rozporządzenia, którym jest uproszenie odprawy celnej towarów znajdujących się w osobistym bagażu podróżnych przyjeżdżających z państw trzecich, nie zostałby osiągnięty jeżeli władze celne zostałyby zobowiązane w chwili przywozu do określania pochodzenia towarów, w odniesieniu do których żądano zwolnienia z opłat celnych.
12. Trzeba zatem stwierdzić, że rozporządzenie nr 1544/69 stosuje się do bagażu podróżnych przyjeżdżających z państw trzecich niezależnie od pochodzenia towarów czy miejsca, z którego przyjeżdżają, oraz niezależnie od ceł i podatków, które poniesiono przed przywozem odnośnych towarów na obszar wspólnotowy.
13. Należy ponadto zauważyć, że siódmy motyw preambuły zmienionego rozporządzenia stwierdza, że “...trzeba wyraźnie stwierdzić, aby zapobiec nadużyciom w wykładni, że zwolnienie z opłat we Wspólnej Taryfie Celnej stosuje się tylko względem podróżnych pochodzących z państwa trzeciego”. Ten motyw wskazuje wyraźnie intencje Rady, aby uniknąć nadużyć. Niemożliwe jest zatem uznanie za podróżnego przyjeżdżającego z państwa trzeciego, który może korzystać ze zwolnienia z opłat Wspólnej Taryfy Celnej kogoś, kto podczas rejsu rozpoczynającego się z portu jednego Państwa Członkowskiego nie schodzi na ląd w państwie trzecim lub jedynie dokonuje symbolicznego zejścia na ląd i jego pobyt nie jest znaczący, to znaczy taki, podczas którego ma rzeczywistą możliwość dokonania zakupów.
14. Odpowiedź na pytanie pierwsze powinna więc brzmieć, że zwolnienie przewidziane w rozporządzeniu nr 1544/69, ostatnio zmienionym rozporządzeniem nr 3061/78, stosuje się tylko do towarów znajdujących się w osobistym bagażu podróżnych przyjeżdżających z państwa trzeciego. To zwolnienie stosuje się niezależnie od pochodzenia towarów czy miejsca, z którego przyjeżdżają, oraz niezależnie od ceł i podatków, które poniesiono przed przywozem odnośnych towarów na obszar Wspólnoty. Tym niemniej nie można uznać za podróżnego przyjeżdżającego z państwa trzeciego, w rozumieniu tego rozporządzenia, osoby, która podczas rejsu rozpoczynającego się z portu jednego Państwa Członkowskiego nie schodzi na ląd w państwie trzecim lub jedynie dokonuje symbolicznego zejścia na ląd i jej pobyt nie jest znaczący, to znaczy taki, podczas którego ma rzeczywistą możliwość dokonania zakupów.
Pytanie drugie (wykładnia rozporządzenia nr 1544/69 - zwolnienie z cła)
15. Art. 3 lit. b) Traktatu przewiduje, że działalność Wspólnoty obejmuje między innymi ustanowienie wspólnej taryfy celnej. Art. 9 Traktatu określa, że podstawą Wspólnoty ma być unia celna, która rozciąga się na całą wymianę towarową i obejmuje zakaz ceł przywozowych i wywozowych między Państwami Członkowskimi oraz wszelkich opłat o skutku równoważnym, jak również przyjęcie wspólnej taryfy celnej w stosunkach z państwami trzecimi. Art. 28 Traktatu przewiduje, że o wszelkich autonomicznych zmianach lub zawieszeniu ceł w ramach wspólnej taryfy celnej decyduje Rada.
16. Z tych postanowień wyraźnie wynika, że to do Rady należy podejmowanie decyzji, na warunkach ustalonych w Traktacie, w sprawie zwolnień, z których, w określonych okolicznościach, na zasadzie odstępstwa od wspólnej taryfy celnej, mogą korzystać niektóre produkty. Wynika z tego, że od chwili przyjęcia przez Radę w danym obszarze zasad dotyczących jednolitego stosowania zwolnień, takich jak te znajdujące się rozporządzeniu nr 1544/69, Państwa Członkowskie nie utrzymują żadnych kompetencji do przyznawania w tej dziedzinie zwolnień szerszych niż zwolnienia określone przez reguły wspólnotowe.
17. Odpowiedź na pytanie drugie powinna zatem brzmieć, że rozporządzenie Rady nr 1544/69 z dnia 23 lipca 1969 r. zawiera wyczerpujące zasady zwalniania towarów znajdujących się w osobistym bagażu podróżnych przyjeżdżających z państw trzecich i zasady te nie pozostawiają Państwom Członkowskim żadnych uprawnień, w zakresie objętym rozporządzeniem, do przyznawania zwolnień szerszych niż te określone w rozporządzeniu.
Pytanie czwarte (ważność rozporządzenia nr 3023/77 - zwolnienie z opłat rolnych)
18. Pytanie czwarte zmierza do ustalenia czy rozporządzenie Rady nr 3023/77 jest nieważne, w zakresie w jakim narusza nadrzędną zasadę prawa wspólnotowego (na przykład zasadę równości, zakaz dyskryminacji, równość konkurencji, zasadę proporcjonalności).
19. Zanim Trybunał rozpatrzy te zarzuty konieczne jest jednakże rozważenie, czy rozporządzenie jest zgodne z wymogiem uzasadnienia z art. 190 Traktatu.
20. Rozporządzenie Rady nr 1818/75 z dnia 10 lipca 1975 r. (Dz.U. L 185, str. 3) rozszerzyło zwolnienia, które mają być przyznawane na mocy rozporządzenia nr 1544/69 na opłaty rolne i inne przepisy przywozowe przewidziane w ramach wspólnej polityki rolnej lub w ramach szczególnych systemów stosowanych zgodnie z art. 235 Traktatu do niektórych towarów powstałych w wyniku przetworzenia produktów rolnych, jeżeli znajdują się w osobistym bagażu podróżnych wjeżdżających do Wspólnoty.
21. Ponieważ Rada uznała, że rozszerzenie zwolnień dało powód do nadużyć, 20 grudnia 1977 r. przyjęła rozporządzenie nr 3023/77 w sprawie “niektórych środków w celu zakończenia nadużyć wynikających ze sprzedaży produktów rolnych na pokładzie statków”. Motywy preambuły do rozporządzenia przede wszystkim przypominają, że rozporządzenie nr 1544/69 (właściwe zwolnienia celne) nie ma zastosowania do towarów przywożonych w związku z podróżą z Państwa Członkowskiego, podczas której nie dotknięto obszaru celnego państwa trzeciego. Następnie motywy stwierdzają, że doświadczenie pokazało, iż wspólnotowe produkty rolne, które korzystały ze zwrotów wywozowych i produkty rolne przywożone z państw trzecich były sprzedawane lub rozprowadzane na pokładzie statków, które opuściły port wspólnotowy i powracają do portu wspólnotowego bez zawijania do portu poza obszarem celnym Wspólnoty, w celu wprowadzenia ich do Wspólnoty ze zwolnieniami wynikającymi z rozporządzeń nr 1544/69 i nr 1818/75.
22. Z tych motywów wynika, że Rada uznała, iż wprowadzenie na obszar celny Wspólnoty, ze zwolnieniem z cła i opłat rolnych, towarów nabytych przez podróżnych w okolicznościach, o których mowa w tych motywach, nie było zgodne z celem wymienionych rozporządzeń. Ponieważ celem przyznania zwrotów wywozowych było umożliwienie produktom rolnym pochodzenia wspólnotowego konkurowania z produktami z państw trzecich na rynkach zewnętrznych, niezgodne ze wspólnotowym systemem zwrotów wywozowych byłoby przyznanie takich zwrotów przy wywozie, który nie był przeznaczony na rynek państwa trzeciego, lecz w celu powrotnego przywozu do Wspólnoty ze zwolnieniem z opłat zwykle pobieranych od przywozu produktów rolnych. Takie operacje mogłyby prawdopodobnie spowodować wyraźną stratę w funduszu orientacji i gwarancji rolnych oraz zakłócenie konkurencji na rynku krajowym.
23. W piątym motywie preambuły do rozporządzenia nr 3023/77 Rada pomimo tego stwierdza:
“... wydaje się konieczne wyjaśnienie sytuacji prawnej w tej materii; w tym celu Państwa Członkowskie powinny być uprawnione do przyznawania zwolnień dla produktów wymienionych w załączniku II do Traktatu sprzedawanych lub rozprowadzanych na pokładach statków w warunkach wskazanych powyżej, dotyczących bardzo ograniczonych ilości, powyżej których te produkty nie mogą już być wprowadzane do Wspólnoty, jak tylko po zapłaceniu wymaganych należności przywozowych.”
24. W konsekwencji rozporządzenie uprawnia Państwa Członkowskie do przyznawania zwolnienia z należności przywozowych w odniesieniu do pewnych ilości produktów określonych w art. 1 ust. 2 rozporządzenia w okolicznościach opisanych w motywach preambuły.
25. Art. 190 Traktatu przewiduje, że “rozporządzenia, dyrektywy i decyzje Rady i Komisji są uzasadniane i odnoszą się do wniosków lub opinii, które były wymagane zgodnie z niniejszym Traktatem”. Ten artykuł wymaga, aby takie akty zawierały przedstawienie powodów, które doprowadziły daną instytucję do ich przyjęcia, tak aby umożliwić Trybunałowi wykonywanie kontroli oraz aby zarówno Państwa Członkowskie jak i zainteresowani obywatele mogli mieć wiedzę na temat warunków, w których instytucje wspólnotowe stosowały Traktat.
26. Uzasadnienie rozporządzenia nr 3023/77 nie spełnia tego wymagania. Nie daje w rzeczywistości żadnego wyjaśnienia co do powodu, dla którego Rada, stwierdzając że rozporządzenie nr 1544/69, sprzecznie z rozwiniętą przez nie praktyką, nie powinno być stosowane w okolicznościach określonych powyżej, uznała za konieczne ustanowienie specjalnego systemu zwolnień stosowanego w tego typu sytuacji. Taka sprzeczność w uzasadnieniu jest tym bardziej poważna, że dotyczy przepisu uprawniającego Państwa Członkowskie do przyznawania zwolnień, choć na niewielką skalę, z należności przywozowych, które stanowią zasadniczą część wspólnej polityki rolnej. W takich okolicznościach uzasadnienie nie daje żadnej prawnej podstawy zaskarżanym przepisom wykonawczym i nie wydaje się konieczne rozpatrywanie ich podstawy w celu ustalenia, czy są zgodne z zasadami wspólnego rynku.
27. A zatem wystarczy ustalić, że rozporządzenie nr 3023/77 nie zawiera uzasadnienia wymaganego na mocy art. 190 Traktatu i jako takie jest nieważne.
II - Podatek obrotowy i podatek akcyzowy
Pytanie szóste i siódme (wykładnia dyrektywy nr 69/169 - zwolnienie z VAT i podatku akcyzowego)
28. Dyrektywa nr 69/169, uzupełniona drugą dyrektywą Rady z dnia 12 czerwca 1972 r. (Dz.U. L 139, str. 28) oraz trzecią dyrektywą Rady z dnia 10 grudnia 1978 r. (Dz.U. L 366, str. 28), w sprawie harmonizacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do zwolnienia z podatku obrotowego i podatku akcyzowego towarów przywożonych w międzynarodowym ruchu pasażerskim przewiduje, że zwolnienie z tych podatków pobieranych od przywozu stosuje się, w ramach podróży między krajami trzecimi a Wspólnotą, do towarów znajdujących się w osobistym bagażu podróżnych i nieprzekraczających określonej wartości.
29. Ta sama dyrektywa przewiduje również zwolnienie z tych samych podatków pobieranych od przywozu i stosowanych do towarów znajdujących się w osobistym bagażu podróżnych przyjeżdżających z Państw Członkowskich Wspólnoty, w ramach określonych granic wartościowych, pod warunkiem że odpowiadają one warunkom ustalonym w art. 9 i 10 Traktatu i zostały nabyte z zastrzeżeniem ogólnych zasad regulujących opodatkowanie na rynku jednego z Państw Członkowskich.
30. W art. 4 tej samej dyrektywy przewidziano, że bez uszczerbku dla krajowych przepisów stosowanych do podróżnych, których miejsce zamieszkania jest poza Europą, każde Państwo Członkowskie stosuje, co się tyczy przywozu zwolnionego z podatku obrotowego i akcyzowego niektórych towarów tam wymienionych (wyroby tytoniowe, napoje alkoholowe, perfumy i wody toaletowe, kawa i herbata), limity ilościowe tam wymienione. Limity stosowane w obrocie między państwami trzecimi a Wspólnotą nie są tak wysokie jak limity stosowane w obrocie między Państwami Członkowskimi.
31. Dyrektywa ta również zezwala Państwom Członkowskim na ustalanie niższych limitów wartościowych lub ilościowych w odniesieniu do zwolnienia towarów przywożonych przez pracowników granicznych i niektóre inne osoby.
32. Dodatkowo zawiera ona przepisy regulujące zwrot podatku przez Państwa Członkowskie w stosunku do towarów zabieranych w osobistym bagażu podróżnych opuszczających dane Państwo Członkowskie.
33. Z motywów preambuły do dwóch dyrektyw, które uzupełniły dyrektywę nr 69/169 wynika, że Rada przyjęła je wykonując uchwałę Rady i przedstawicieli rządów Państw Członkowskich z dnia 22 marca 1971 r., która przewiduje stopniowe rozszerzanie zwolnienia podatkowego udzielonego jednostkom w chwili przekraczania granic wewnątrzwspólnotowych. Rada uznała za pożądane, jako pierwszy krok, przewidzenie pewnych wspólnych zasad stosowanych do obywateli Wspólnoty, dla ogólnych przypadków zwrotu podatku na etapie handlu detalicznego.
34. W przypadku obrotu między państwami trzecimi a Wspólnotą, z samego tekstu dyrektywy wynika, że zwolnienie jest przyznane tylko tym podróżnym, którzy przybyli na obszar celny Wspólnoty z kraju trzeciego oraz że w takim przypadku warunki, w których towary zostały nabyte nie mają znaczenia dla przyznania zwolnienia.
35. W odniesieniu do obrotu wewnątrzwspólnotowego, art. 2 ust. 4 trzeciej dyrektywy zmienia dyrektywę nr 69/169 dodając przepis stwierdzający, że jeżeli podróż z jednego Państwa Członkowskiego do drugiego obejmuje tranzyt przez terytorium państwa trzeciego lub rozpoczyna się w takiej części terytorium innego Państwa Członkowskiego, w której nie pobiera się od towarów konsumowanych na tym terytorium podatków, o których mowa w dyrektywie, wówczas podróżny musi być w stanie usprawiedliwić, że towary przewożone w jego bagażu zostały nabyte z zachowaniem ogólnych warunków regulujących opodatkowanie rynku wewnętrznego danego Państwa Członkowskiego i nie korzysta z żadnego zwrotu podatku obrotowego lub podatku akcyzowego. Jeżeli podróżny nie jest w stanie przedstawić wyżej wymienionego dowodu, może tylko skorzystać z bardziej ograniczonego zwolnienia przewidzianego w przypadku podróży między państwami trzecimi a Wspólnotą.
36. Zarówno z motywów preambuły jak i przepisów omawianych dyrektyw wynika, że Rada zamierzała stopniowo ustanowić pełny system zwolnień z podatku obrotowego i podatku akcyzowego dla towarów znajdujących się w osobistym bagażu podróżnych oraz że wskutek tego Państwa Członkowskie mają w tym obszarze jedynie ograniczone kompetencje nadane im przez dyrektywy w zakresie przyznawania zwolnień innych niż zwolnienia określone w tych dyrektywach.
37. Odpowiedź na pytanie szóste musi zatem brzmieć, że:
a) co się tyczy obrotu między państwami trzecimi a Wspólnotą, zwolnienie przewidziane w dyrektywie nr 69/169 może być przyznane tylko tym podróżnym, którzy osiągnęli obszar celny Wspólnoty z państwa trzeciego i że w takim przypadku warunki, w których towary zostały nabyte nie mają znaczenia dla przyznania zwolnień;
b) co się tyczy obrotu wewnątrzwspólnotowego, jeżeli podróż z jednego Państwa Członkowskiego do drugiego obejmuje tranzyt przez terytorium państwa trzeciego lub rozpoczyna się w takiej części terytorium innego Państwa Członkowskiego, w której nie pobiera się od towarów konsumowanych na tym terytorium podatków, do których odnosi się dyrektywa, wówczas podróżny musi być w stanie usprawiedliwić, że towary przewożone w jego bagażu zostały nabyte z zachowaniem ogólnych warunków regulujących opodatkowanie rynku wewnętrznego danego Państwa Członkowskiego i nie korzysta ze zwrotu podatku obrotowego lub podatku akcyzowego. Jeżeli podróżny nie jest w stanie przedstawić takiego dowodu, może tylko skorzystać z bardziej ograniczonego zwolnienia przewidzianego w przypadku podróży między państwami trzecimi a Wspólnotą.
38. Odpowiedź na pytanie siódme musi brzmieć, że przyjmując dyrektywy Rada zamierzała stopniowo ustanowić pełny system zwolnień z podatku obrotowego i podatku akcyzowego dla towarów znajdujących się w osobistym bagażu podróżnych oraz że wskutek tego Państwa Członkowskie mają w tej dziedzinie jedynie ograniczone uprawnienia nadane im przez dyrektywy w zakresie przyznawania zwolnień innych niż zwolnienia określone w tych dyrektywach.
Pytanie trzecie, piąte i ósme (prawa do wniesienia powództwa przyznane osobom na mocy omawianych rozporządzeń i dyrektyw)
39. Te trzy pytania dotyczą kwestii, czy osoba, której interesy są naruszone albo przez niezgodne z prawem wspólnotowym ustawodawstwo krajowe, albo przez stosowanie niezgodnego z prawem aktu wspólnotowego może wnieść sprawę do sądu krajowego w celu orzeczenia zakazu środków sprzecznych z prawem wspólnotowym.
40. W swoim postanowieniu Finanzgericht stwierdza, że zgodnie z orzecznictwem Bundesverfassungsgericht (Federalnego Trybunału Konstytucyjnego) i Bundesverwaltungsgericht (Federalnego Sądu Administracyjnego), przepisy ustawowe regulujące gospodarkę, które są ogłaszane w interesie pewnych grup i które zmieniają sytuację gospodarzą naruszają zasadę równości, jeżeli nie są wprowadzane dla dobra wspólnego oraz jeżeli szkodzą arbitralnie interesom innych grup, którym należy się ochrona. Wskazano, że takim przypadku, zgodnie z prawem niemieckim, zainteresowany ma prawo do wniesienia powództwa. W tym kontekście pytania podniesione przez sąd krajowy zmierzają, co do istoty, do ustalenia czy to prawo do wniesienia powództwa może być wykonywane w podobnych warunkach w ramach wspólnotowego porządku prawnego, zwłaszcza w tym sensie, że jeżeli interesy gospodarcze osoby jako podmiotu prawa wspólnotowego są naruszone przez niestosowanie określonych przepisów wspólnotowych do danej osoby trzeciej, albo przez Państwo Członkowskie, albo władzy wspólnotowych, ta osoba może wnieść powództwo przed sąd danego Państwa Członkowskiego w celu nakazania organom krajowym stosowania przepisów będących przedmiotem sprawy lub powstrzymania ich od naruszania tych przepisów.
41. Przede wszystkim trzeba zauważyć, że zgodnie z art. 189 Traktatu rozporządzenie “wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich Państwach Członkowskich”. Dyrektywa wiąże “w odniesieniu do rezultatu, który ma być osiągnięty”, lecz pozostawia organom krajowym swobodę wyboru formy i środków. Zgodnie z orzecznictwem Trybunału z wiążącego skutku dyrektywy wynika, że władza krajowa nie może przeciwstawić jednostce krajowego przepisu ustawowego lub administracyjnego, który nie jest zgodny z przepisem dyrektywy, która ma wszelkie cechy niezbędne aby umożliwić jej stosowanie przez sąd.
42. Z tych rozważań wynika, że dana osoba może opierać się na swoich prawach wynikających z rozporządzenia przed sądami krajowymi.
43. Podobnie władza krajowa nie może przeciwstawiać danej osobie przepisów ustawowych lub administracyjnych, które nie są zgodne z bezwarunkowym i wystarczająco wyraźnym obowiązkiem nałożonym przez dyrektywę.
44. W odniesieniu do prawa podmiotu gospodarczego do żądania od sądów, aby wymagały od władz danego Państwa Członkowskiego, aby te z kolei wymagały od osoby trzeciej stosowania się do zobowiązań wynikających z przepisów wspólnotowych w określonej sytuacji prawnej, podczas gdy ten podmiot nie jest w nią zaangażowany, lecz wyrządzana jest mu szkoda gospodarcza w związku z nieprzestrzeganiem prawa wspólnotowego, trzeba przede wszystkim zauważyć, że, pomimo iż Traktat daje możliwość osobom prywatnym w wielu przypadkach na wniesienie bezpośredniego powództwa, w danym przypadku, do Trybunału Sprawiedliwości, to nie było takiego zamierzenia, aby stworzyć nowe środki w sądach krajowych w celu zapewnienia przestrzegania prawa wspólnotowego, inne niż te już ustalone w prawie krajowym. Z drugiej strony, z systemu ochrony prawnej ustanowionego na mocy Traktatu, zwłaszcza w art. 177, wynika, że musi istnieć możliwość dla każdego typu powództwa przewidzianego w prawie krajowym, aby było ono wykorzystane dla zapewnienia poszanowania reguł wspólnotowych wywierających bezpośredni skutek, na tych samych warunkach dotyczących dopuszczalności i trybu postępowania, które byłyby zastosowane w kwestii zapewnienia przestrzegania prawa krajowego.
45. W odniesieniu bardziej szczegółowo do rozporządzenia nr 3023/77, trzeba zauważyć, że to rozporządzenie samo w sobie nie przyznaje żadnego zwolnienia. Zaledwie przyznało władzom krajowym uprawnienie do przyznawania ograniczonego zwolnienia. Konsekwencją wynikającą z jego nieważności jest to, że środki krajowe przyjęte na jego podstawie nie są zgodne z prawem wspólnotowym.
46. Odpowiedź na pytanie trzecie, piąte i ósme musi więc brzmieć, że:
“Z systemu ochrony prawnej ustanowionego na mocy Traktatu, zwłaszcza w art. 177, wynika, że musi istnieć możliwość dla każdego typu powództwa przewidzianego w prawie krajowym, aby było ono wykorzystane przed sądami krajowymi dla zapewnienia poszanowania reguł wspólnotowych wywierających bezpośredni skutek na tych samych warunkach dotyczących dopuszczalności i trybu postępowania, które byłyby zastosowane w kwestii zapewnienia przestrzegania prawa krajowego.”
47. Koszty poniesione przez rząd Republiki Federalnej Niemiec, rząd Republiki Francuskiej, rząd Zjednoczonego Królestwa, Radę Wspólnot Europejskich i Komisję Wspólnot Europejskich, które przedłożyły Trybunałowi swoje uwagi, nie podlegają zwrotowi. Dla stron postępowania głównego niniejsze postępowanie ma charakter incydentalny, dotyczy bowiem kwestii podniesionej przed sądem krajowym, zatem do tego sądu należy zasądzenie kosztów.
Na tej podstawie,
TRYBUNAŁ,
w odpowiedzi na pytania skierowane przez Finanzgericht, Hamburg, na mocy postanowienia z 5 czerwca 1980 r. orzeka, co następuje:
1. Zwolnienie przewidziane w rozporządzeniu nr 1544/69, ostatnio zmienionym rozporządzeniem nr 3061/78, stosuje się tylko do towarów znajdujących się w osobistym bagażu podróżnych przyjeżdżających z państwa trzeciego. To zwolnienie stosuje się niezależnie od pochodzenia towarów czy miejsca, z którego przyjeżdżają, oraz niezależnie od opłat celnych i podatków, które poniesiono przed przywozem odnośnych towarów na obszar Wspólnoty. Tym niemniej nie można uznać za podróżnego przyjeżdżającego z państwa trzeciego, w rozumieniu tego rozporządzenia, osoby, która podczas rejsu rozpoczynającego się w porcie jednego Państwa Członkowskiego nie schodzi na ląd w państwie trzecim lub jedynie dokonuje symbolicznego zejścia na ląd i jej pobyt nie jest znaczący, to znaczy taki, podczas którego ma rzeczywistą możliwość dokonania zakupów.
2. Rozporządzenie Rady nr 1544/69 z dnia 23 lipca 1969 r. zawiera wyczerpujące zasady zwalniania z cła towarów znajdujących się w osobistym bagażu podróżnych przyjeżdżających z państw trzecich i zasady te nie pozostawiają Państwom Członkowskim żadnych kompetencji, w zakresie objętym rozporządzeniem, do przyznawania zwolnień szerszych niż zwolnienia określone w rozporządzeniu.
3. Rozporządzenie Rady nr 3023/77 z dnia 20 grudnia 1977 r. w sprawie niektórych środków w celu wdrożenia i zakończenia nadużyć wynikających ze sprzedaży produktów rolnych na pokładzie statków nie zawiera odpowiedniego uzasadnienia i dlatego jest nieważne.
4. W przypadku obrotu między państwami trzecimi a Wspólnotą, zwolnienie przewidziane w dyrektywie Rady nr 69/169 z dnia 28 maja 1968 r. w sprawie harmonizacji przepisów ustawowych, wykonawczych i administracyjnych odnoszących się do zwolnienia z podatku obrotowego i podatku akcyzowego towarów przywożonych w międzynarodowym ruchu pasażerskim może być przyznawane wyłącznie podróżnym, którzy przybyli na obszar celny Wspólnoty z państwa trzeciego; w takim przypadku warunki, w których towary zostały nabyte są bez znaczenia dla przyznania zwolnienia.
5. W przypadku obrotu wewnątrzwspólnotowego, jeżeli podróż z jednego Państwa Członkowskiego do drugiego obejmuje tranzyt przez terytorium państwa trzeciego lub rozpoczyna się w takiej części terytorium innego Państwa Członkowskiego, w której nie pobiera się od towarów konsumowanych na tym terytorium podatków, o których mowa w dyrektywie, wówczas podróżny musi być w stanie usprawiedliwić, że towary przewożone w jego bagażu zostały nabyte z zachowaniem ogólnych warunków regulujących opodatkowanie rynku wewnętrznego danego Państwa Członkowskiego i nie korzystają z żadnego zwrotu podatku obrotowego lub podatku akcyzowego. Jeżeli podróżny nie jest w stanie przedstawić takiego dowodu, może tylko skorzystać z bardziej ograniczonego zwolnienia przewidzianego w przypadku podróży między państwami trzecimi a Wspólnotą.
6. Przyjmując dyrektywę nr 69/169 oraz uzupełniające ją drugą i trzecią dyrektywę odpowiednio z 12 czerwca 1972 r. i 10 grudnia 1978 r., Rada zamierzała stopniowo ustanowić pełny system zwolnień z podatku obrotowego i podatku akcyzowego dla towarów znajdujących się w osobistym bagażu podróżnych. Wskutek tego Państwa Członkowskie mają w tej dziedzinie jedynie ograniczone uprawnienia nadane im przez dyrektywy w zakresie przyznawania zwolnień innych niż zwolnienia określone w tych dyrektywach.
7. Z systemu ochrony prawnej ustanowionego na mocy Traktatu, zwłaszcza w art. 177, wynika, że musi istnieć możliwość dla każdego typu powództwa przewidzianego w prawie krajowym, aby było ono wykorzystane przed sądami krajowymi dla zapewnienia poszanowania reguł wspólnotowych wywierających bezpośredni skutek, na tych samych warunkach dotyczących dopuszczalności i trybu postępowania, które byłyby zastosowane w kwestii zapewnienia przestrzegania prawa krajowego.
Mertens de Wilmars |
Pescatore |
Mackenzie Stuart |
Koopmans |
O'Keeffe |
Bosco |
Touffait |
Due |
Chloros |
Ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu, 7 lipca 1981 r.
A. Van Houtte |
J. Mertens de Wilmars |
Sekretarz |
Prezes |
* Język postępowania: niemiecki.
12