Gołębiowski

PRACA OPERACYJNA I JEJ WYKORZYSTYWANIE W ZWALCZANIU PRZESTĘPCZOŚCI ZORGANIZOWANEJ

Znaczenie pracy operacyjnej dla zwalczania przestępczości.

Czynności operacyjne stanowią istotny element wykrywania przestępstw i ich zapobiegania, jak również ustalania i zatrzymywania sprawców. Są przeprowadzane permanentnie. Mogą być prowadzone zarówno równolegle do toczonych postępowań przygotowawczych, np. w sprawach o zabójstwo, napadów rabunkowych, uprowadzeń dla okupu itd. Jak też po umorzeniu śledztw i dochodzeń z powodu niewykrycie sprawców.

W myśl dyspozycji art. 258 Kodeksu karnego zorganizowaną grupą przestępczą jest związek przestępczy, którego celem jest popełnianie przestępstw.

Członkowie grupy przestępczej zrzeszają się tylko po to, aby świadomie popełniać przestępstwa dla realizacji takiego sposobu na życie (przestępstwa). Rozpoczynając przestępczą działalność, żadna z grup nie określa czasu trwania prowadzonego procederu. Z reguły rozrasta się, modyfikuje swój skład osobowy oraz dostosowuje zakres zainteresowań przestępczych do zmieniających się zewnętrznych uwarunkowań społeczno- gospodarczych. Najczęściej zakończenie działalności takiego związku następuje w wyniku zatrzymania i tymczasowego aresztowania jego członków. Ostateczna likwidacja zostaje potwierdzona prawomocnym wyrokiem skazującym za popełnione przestępstwa.

Niezbędnym warunkiem do takiego zakończenia funkcjonowania zorganizowanej grupy przestępczej jest zebranie w toku prowadzonego postępowania przygotowawczego niepodważalnego i jednoznacznego materiału dowodowego, wskazującego na bezprawną działalność każdego z jej członków z osobna.

Cechy pracy operacyjnej

Praca operacyjna jest w pełni legalną sferą działań Policji wyszczególnioną jako jej uprawnienie w art. 14 Ustawy o Policji, który mówi, iż Policja w celu rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw i wykroczeń obok czynności dochodzeniowo-śledczych i administracyjno-porządkowych ma prawo wykonywać czynności operacyjno-rozpoznawcze.

Praca operacyjna należy do tej sfery działalności Policji, która na co dzień jest niezauważalna. Szczegół jej prowadzenia, zwłaszcza taktyka, ale także jej rezultaty, są chronione tajemnicą służbową, a nawet państwową.

Czynności operacyjno-rozpoznawcze to działania, z jednej strony, zmierzające do realizacji określonego zadania, a z drugiej do zbierania interesujących informacji. W przypadku Policji sprowadzają się one do ustalania przestępstw i ich sprawców oraz dowodów dla procesu karnego, a także do rozpoznawania działalności przestępczej.

Praca operacyjna jest powszechnie wykorzystywana w procesie wykrywczym znakomitej liczby przestępstw, nawet takich, które potocznie nie zostaną z nią skojarzone. (przykład wypadku drogowego)

Cele czynności operacyjno- rozpoznawczych:

1. Ustalanie źródeł dowodowych dla procesu karnego
   Źródło dowodowe- osoba lub rzecz, które dostarczają środków dowodowych. Źródłem dowodowym jest zarówno świadek, biegły, jak i podejrzany w rozumieniu źródła dowodowego, a także dokument, dowód rzeczowy, miejsce przestępstwa w rozumieniu rzeczowego źródła dowodowego
   

2. Ustalanie składów osobowych grup przestępczych i przedmiotowego zakresu ich działania.
   

3. Ustalanie przestępstw i mechanizmów je powołujących.
   

4. Umożliwienie zatrzymania ustalonych sprawców przestępstw.
   

5. Ustalanie miejsc ukrywania się osób poszukiwanych przez organa ścigania i sądy, miejsc pobytu osób zaginionych, przetrzymywania osób uprowadzonych bądź pozbawionych bezprawnie wolności.
   

6. Udaremnienie popełnienia przestępstwa.

B. Sprengel

ORGANIZACJA SŁUŻB OCHRONY BEZPIECZEŃSTWA WEWNĘTRZNEGO

Rodzaje formacji mundurowych ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego

Analiza danych dotyczących różnych służb specjalnych wskazuje na możliwość występowania w ich działalności pewnych nieprawidłowości. Najważniejsze z nich to m.in.:

1. Skłonność do prowadzenia niekontrolowanych instytucjonalnie działań;

2. Podejmowanie prób kreowania i weryfikowania aktorów sceny politycznej;

3. Inwigilacja mediów i próby manipulowania nimi np. za pomocą agentury wpływu;

4. Wikłanie się w układy polityczne i biznesowe

5. „Świadczenie usług partnerskich” służbom innych państw bez kontroli cywilnej

Zgodnie z art. 7 Konstytucji RP „Organa władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa”

Wyróżnia się 2 sfery działania służb mundurowych:

1. zewnętrzną która ma charakter zasadniczy i dotyczy realizacji ustawowych obowiązków np. ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego. Może być regulowana tylko przepisami powszechnie obowiązującymi

2. wewnętrzną (intranea)- dotyczy samej służby, m.in. organizacji, szkolenia, wyposażenia, stosunków służbowych, spraw kadrowych. Może być kontrolowana także prawem wewnętrznym (zarządzenia Komendanta Głównego Policji).

Tajne służby to służby specjalne i służby bezpieczeństwa. Obejmuje te służby, których funkcjonariusze w czasie normalnej służby występują w ubraniach cywilnych.

Służby specjalne, bezpieczeństwa państwa i policyjne można dzielić na cywilne i wojskowe. Posiadane przez służby mundurowe kompetencje mają określoną:

1. właściwość miejscową- odnosi się ona do terytorium, na terenie którego funkcjonariusze mogą realizować ustawowe zadania. Jest ona zróżnicowana w zależności od rodzaju służby. Policjant ma prawo a czasem nawet obowiązek interweniowania na terenie całego kraju, także gdy nie jest na służbie, a strażnik gminny tylko w miejscu i w czasie służby. Ponadto musi być umundurowany.

2. Właściwość przedmiotową- jest zróżnicowana i została określona w ustawach. W praktyce obszary zainteresowania niektórych służb specjalnych i policyjnych się pokrywają. Dotyczy to np. zwalczania przestępczości związanej z produkcją i obrotem narkotykami, która pozostaje w kompetencjach ABW i Policji i ścigania korupcji, które jest w kompetencjach Policji, ABW i CBA.

Podział służb ze względu na kryterium przedmiotowe:

1. służby specjalne (wywiad i kontrwywiad)

2. służby ochrony państwa

3. cywilne i wojskowe służby policyjne
   spełniają 3 funkcje:
   - prewencyjną
   - represyjną
   - usługową
   zadania tych służb:
   - ochronne
   - zapobiegawcze
   - śledcze
   - kontrolne
   - nadzorcze
   

4. Służby porządkowe i straże- typową formacją porządkową jest straż gminna.

5. Inspekcje- posiadają ograniczony przedmiotowo zakres działań i ograniczone przedmiotowo uprawnienia kontrolne oraz zróżnicowany zakres uprawnień do prowadzenia postępowania przygotowawczego w sprawach przestępstw i wykroczeń, oraz występowania w charakterze oskarżyciela publicznego.
   

C) Właściwość instancyjna - polega na wskazaniu stanowiska lub organu właściwego do rozstrzygania określonej sprawy.

Uprawnienia władcze

Wyposażając służby mundurowe w uprawnienia władcze, państwo demokratyczne kieruje się zasadami: celowości, pożyteczności, taniości, niezbędności i łatwości posługiwania się nimi. Muszą one być „godne państwa określanego jako demokratyczne i prawne” a w przypadku czynności operacyjno- rozpoznawczych zasadnicze znaczenie ma „ustalenie czy w demokratycznym państwie nie mogą one prowadzić do erozji fundamentów tego państwa, do których należy zaliczyć godność ludzką z jednej strony i unikanie arbitralności w działaniu władz z drugiej. Szeroki zakres uprawnień rodzi większą odpowiedzialność

Podział ze względu na status prawny (posiadające lub nie własną ustawę):

1. Mają własną podstawę prawną; własna ustawa np. policja, BOR, PSP, ABW, AW, straż gminna, Inspekcja (weterynaryjna, sanitarna)

2. Podmioty, które dotyczą szerokiego zagadnienia - jeden rozdział; straże (wszelkiego rodzaju np. łowiecka, leśna, rybacka, marszałkowska uzupełniające

Kryterium porządkujące „działowe podporządkowanie”(resortowe) :

1. Sprawy wewnętrzne - policja, BOR, PSP, Straż graniczna

2. Rolnicze - sanitarna

3. Sprawiedliwości -

4. Środowiska - Inspekcja Ochrony Środowiska

Kryterium administracyjno-terytorialne podporządkowane:

1. Niezespolone - funkcjonują w terenie ale nie są zależne od starosty lub wojewody a od resortów. Inne niezespolone to Inspekcje ale nie w całości np. Inspekcja Sanitarna i Weterynaryjna

2. Zespolona - policja, PSP,

3. Straż gminna - np. straż miejska, gminna.

4. Podmioty prywatne - firmy ochroniarskie, detektywistyczne

5. Organizacje społeczne, pozarządowe - OSP, Pogotowie Górskie, itp. Działają dla realizacji idei a nie dla zysku.

Źródło finansowania:

1. Finansowane z budżetu państwa

2. Finansują same siebie

3. Finansowane ze składek (społeczne)

4. Finansowane z budżetu gminy - straż gminna

Kryterium jawności działania:

1. Czynności operacyjno-rozpoznawcze

2. Podmioty umundurowane w sposób jawny

3. Podmioty działające w cywilu

Podział na podmioty cywilne i wojskowe:

1. Żandarmeria Wojskowa, Kontrwywiad Wojskowy, Służba Wywiadu Wojskowego

Kryterium Właściwości miejscowych (na jakim obszarze może działać):

1. Wewnętrzne - cała reszta

2. Zewnętrzne - AW, SWW,

3. W obrębie państwa - policja, PSP, BOR, ABW

4. Na wydzielonym obszarze - straże gminne

Kryterium właściwości przedmiotowej ( odnosi się do treści, uprawnień, zadań):

1. Grupy podmiotów wyspecjalizowanych -

• Służby specjalne - ABW, CBA, SKW, SWW, AW

Wywiad działa po za granicami państwa

Kontrwywiad walczy z obcymi wywiadami

CBA działa przeciw korupcji, zwalcza zagrożenia ekonomiczne.

Służby wywiadowcze zdobywają informacje, przetwarzają je (czynności analityczno-informacyjne -> biały wywiad) oraz czynności operacyjno-rozpoznawcze. Różnorodność zadań

• Służby policyjne - policja, ABW, Służby skarbowe

Czynności analityczno-informacyjne -

Czynności operacyjno-rozpoznawcze - wykonywane przez służby specjalne

Czynności dochodzeniowo-śledcze - działania, które wynikają z prawa karnego

Czynności administracyjno-porządkowe - związane z przepisami porządkowymi

Środki przymusu bezpośredniego - fizyczne lub zbliżone oddziaływanie na człowieka zmuszające go do określonego zachowania. Np. pałka policyjna, koń służbowy, pies służbowy, zasłona na twarz, kaftan bezpieczeństwa, broń gazowa, paralizatory.

---