 | Pobierz cały dokument pojecie.jezykowego.obrazu.swiata.filologia.doc Rozmiar 50 KB |
Pojecie językowego obrazu świata i sposoby jego rekonstrukcji
Centralnym pojęciem językoznawstwa kognitywnego jest pojęcie językowego obrazu świata, a więc sposobu, w jaki język ujmuje rzeczywistość. Termin językowy obraz świata
( JOS) jest polskim odpowiednikiem niemieckiego „ Sprachliches Wetbild”, przyjmujący, że w języku zawarty jest swoisty ogląd świata, wewnętrzna forma, która pośredniczy między językiem a opisywanym światem. Widzimy świat przez „okulary” nałożone przez język.
W językoznawstwie polskim pojęcie JOS-u zostało zaadoptowane przez głównych przedstawicieli lubelskiej szkoły lingwistycznej, mianowicie J. Bartmińskiego i R. Tokarskiego, którzy w roku 1986 użyli tego terminu w artykule Językowy obraz świata a spójność tekstu.
Pojęcie JOS-u odpowiada mniej więcej temu, co kognitywiści z kręgu amerykańskiego ujmują jako ` konceptualizacja świata zawarta w języku', a językoznawcy rosyjscy określają mianem „ naiwnego obrazu świata, utrwalonego w języku'.
Mimo ogromnego rozrostu badań nad językowym obrazem świata pojęcie to nie jest do końca jasne : różnie rozumiany jest jego zakres i sposób rekonstruowania.
Definicje językowego obrazu świata
Definicja autorstwa R. Tokarskiego, zamieszczona w tomie II Encyklopedii kultury polskiej XX wieku, brzmi tak:
„Językowy obraz świata, najogólniej mówiąc, to zbiór prawidłowości zawartych w kategorialnych związkach gramatycznych oraz w semantycznych strukturach leksyki, pokazujących swoiste dla danego języka sposoby widzenia poszczególnych składników świata, panujących w nim hierarchii i akceptowanych przez społeczność językową wartości”.
Można na opisywane zjawisko spojrzeć od drugiej strony i powiedzieć, że językowy obraz świata to:
` sposób ujmowania świata (jego percepcji i konceptualizacji), dający się odczytać z faktów językowych, tj. cech fleksyjnych, derywacyjnych, frazeologizmów, grup synonimicznych, świadczących o swoistej kategoryzacji świata, wreszcie z konotacji i stereotypów wiązanych z obiektami nazywanymi'.
Podstawy rekonstrukcji językowego obrazu świata
Jako przykład faktów gramatycznych można podać kategorię męskoosobowości
w polszczyźnie, która może być traktowana jako świadectwo uprzywilejowanej pozycji mężczyzn w dawnej Polsce: zrównuje ona gramatycznie kobiety ze światem nie - osób: por. szafy, drzewa, psy, kobiety stały, ale mężczyźni stali.
 | Pobierz cały dokument pojecie.jezykowego.obrazu.swiata.filologia.doc rozmiar 50 KB |