Początki ciałopalenia mają początek panońskiej kultury ceramiki ikrustowanej jak też sąsiadująca z nią Kultura Vatya. Spalone kości składano na wyodrębnionych cmentarzyskach w grobach popielnicowych i bez popielnicowych, wyposażone w liczne naczynia gliniane i nieliczne, dobre twory metalowe.
10. Zdobywanie żarełka (gospodarka)-
Podstawą była uprawa i hodowla. Na dobrych glebach była przewaga upraw, na słabszych hodowli. Zboża- żyto, groch i bóbr; jabłonie, grusze, śliwy. Zbieractwo leśne- jagody, grzyby, borówki. Łowiectwo- polowanie na tur. Hodowla- I- krowa; II- trzoda chlewna. III- np. koń. Nawet koty i psy- (kości na stanowiskach). Rybołóstwo- haczyki z brązu.
Garncarstwo- (dalej opisane)
wymiana i handel- k.ł- importy z 3 ośrodków- Kaukaz (grupa południowo-wschodnia); Nizina Węgierska- (grupy południowo- zachodnie).; Płd. Skandynawia, Płw. Jutlandzki, Pn. Niemcy(grupy północne)
Wytwory:
garncarstwo: podstawa, gospodarki, produkcja naczyń glinianych- potrzeby kuchenne, w celach pogrzebowych. Ręcznie formowane naczynia, bogato zdobiona, większość naczyń- chropowate, duża ilość typów, ogromna produkcja (duże zapotrzebowanie). Garncarstwo była najważniejszym zajęciem i rózne typy w grupach, zdobienia- podstawą do wydzielenia poszczególnych grup.
Metalurgia- głęboko zakorzeniona w epoce brązu; tylko brąz- narzędzia, zdobienia, broń itp.
obróbka drewna- sporo przedmiotów z drewna; ogromna produkcja drewna- grody obronne- bardoz dużo drewna. Biskupin- około mln m3; domostwo- istotny element konstrukcyjny,
wapiennictwo- piec do wyprażania wapna.
12 U schyłku II oraz w III i IV okresie epoki brązu ludność kultury łużyckiej zamieszkiwała osady otwarte, zakładane na terasach nad zalewowych rzek i potoków oraz na łąkach w pobliżu jezior. Wyjątkiem jest tutaj grupa sasko-łużycka, w której już od najwcześniejszych faz rozwoju występowały grody. Domy wznoszono najczęściej w konstrukcji słupowo-ramowej, chociaż występuje również konstrukcja zrębowa i konstrukcja sumikowo-łątkowa. Chaty te były budowane na planie prostokąta. Miały wnętrza składające się z dwóch lub trzech pomieszczeń, a w jednym z tych pomieszczeń znajdowało się palenisko ułożone z kamieni. Poza budynkami naziemnymi w pozostałościach osad odkryto liczne jamy o charakterze gospodarczym lub produkcyjnym oraz paleniska.
W V okresie epoki brązu ludność kultury łużyckiej rozpoczęła intensywną kolonizację wewnętrzną, co musiało wiązać się ze zwiększeniem gęstości zaludnienia. Skłoniło to ludzi do szukania nowych miejsc dla osadnictwa, co zaowocowało wkroczeniem kultury łużyckiej na tereny górskie w Sudetach i w zachodnich Karpatach. Zaczęto również wykorzystywać zalesione obszary dzielące dotąd poszczególne centra osadnicze. W następnej fazie rozwoju, zaliczanej już do okresu halsztackiego, zaczęto na południowych i zachodnich połaciach terytorium zajętego przez kulturę łużycką wznosić osiedla obronne, czyli tak zwane grody typu biskupińskiego. We wszystkich daje się również zauważyć dążenie budowniczych do maksymalnego zagospodarowania zabudowanej powierzchni i wykorzystania naturalnych walorów obronnych. Wały tych grodów budowano w konstrukcji zrębowej, ich wnętrze wypełniając ziemią i kamieniami. Ich pojawienie się związane jest najprawdopodobniej z tak zwanym horyzontem kimmeryjskim, czyli z przybyciem do Europy koczowniczych ludów, najeżdżających między innymi obszary objęte osadnictwem kultury łużyckiej. Ponadto istnienie osad ufortyfikowanych charakteryzuje grupę słowacką kultury łużyckiej, gdzie istniały grody ufortyfikowane wałami drewniano-kamienno-ziemnymi. W obrębie tych grodów znajdowały się rzędy domów porozdzielane ulicami. Niektóre z chat w tej grupie były stawiane na podmurówkach kamiennych. Istnieje pogląd, według którego grody kultury łużyckiej były zaczątkiem procesów urbanizacyjnych na ziemiach polskich. Jednakże brak swobody architektonicznej wyrażający się w przestrzeganiu określonych zasad przy rozmieszczaniu nowych budynków, a także społeczny nacisk na egalitaryzm, brak miejsca centralnego i obiektów publicznych oraz samowystarczalność osady powodują, że we współczesnym rozumieniu słowa miasto nie można utożsamiać grodów typu biskupińskiego z procesami urbanizacyjnymi.
14.
Uprawa roślin i hodowla zwierząt. Z powodu klimatu- większe znaczenie mogła mieć hodowla zwierząt- bydło krótkorogie, kozy i w mniejszym stopniu świnie Uprawa- orka sprzężająca. Jęczmień, owies, proso, pszenica. Zbieractwo leśne, łowiectwo turów, rybołówstwo.
18.
Charakteryzuje zespół osadnictwa południowo- wschodniego wybrzeża Bałtyku we wczesnej epoce żelaza. W wyniku powolnych procesów integracyjnych zachodzących w ciągu całego młodszego odcinka okresu halsztackiego, a wiążąca elementy miejscowej kultury łużyckiej i napływające z południowego- wschodzu a także zachodu, powstaje jednolita w swych cechach. Przewodnich kultura kurhanów zachodniobałtyjskich. 5 charakterystyczne cechy: 1) system osadnictwa oparty na sieci osiedli obronnych, specjalnego charakteru. 2) system gospodarczy bazujący na leśnym wypasie stad zwierząt 3) kurhanowy obrządek pogrzebowy 4) stosowanie specyficznej techniki lepienia naczyń kolistodennych 5) swoista percepcja wpływów środkowoeuropejskich centrów cywilizacyjnych.
Hodowla- świnie, kozy, bydło. Mało gleb uprawnych- żyto, jęczmień, przenica.
Bogaty zestaw narzędzi kościanych i kamiennych, ozdoby z brązu.
22. Występuje ono w trzech regionach - na Śląsku Środkowym, w południowej części Górnego Śląska oraz w okolicach Krakowa.
Pierwsze ślady Celtów odkryte zostały na terenie Śląska. Pochodzą z okresu IV - II w. p.n.e i poświadczone są przede wszystkim przez znaleziska grobowe (około 30 stanowisk). Były to początkowo płaskie cmentarzyska szkieletowe, jednak znaleziono również (bardzo nieliczne) groby podwójne, kryjące szczątki mężczyzny i kobiety.
W grobach męskich występują zestawy broni składające się z miecza, jednego lub dwóch grotów włóczni oraz tarczy, częściej spotykanej na tym obszarze niż na innych terenach zajętych przez kulturę lateńską. Militariom towarzyszą części żelaznych pasów, części stroju i ozdoby (pojedyncze na ogół zapinki i bransolety) oraz naczynia gliniane. Pochówki kobiet oznaczają się wększą liczbą zapinek oraz innych ozdób, przede wszystkim naszyjników, nagolenników i bransolet z żelaza i brązu.
Oprócz znalezisk grobowych ślady osadnictwa celtyckiego są nieliczne. Reprezentują je przede wszystkim luźno znajdowane fragmenty ceramiki, a także złote i srebrne monety. Dość powszechnie ze sztuką celtycką wiązane są również kamienne figury odkryte w rejonie góry Ślęży. Pięć obiektów znajdujących się na stokach lub u podnóża góry przedstawia niedźwiedzia, dzika oraz tzw. "pannę z rybą", "mnicha" i "grzyb". Wszystkie oznaczono znakiem ukośnego krzyża. Za celtyckim pochodzeniem rzeźb przemawiają głównie analogie do przedstawień dzików z terenu Półwyspu Iberyjskiego, jednak określenie chronologii tych zabytków jak i domniemanego związku z celtyckim pochodzeniem możemy opierać jedynie na analizie stylistycznej.
Drugi ośrodek kultury celtyckiej istniał w południowej części Górnego Śląska. Najwcześniejsze odkryte tu groby szkieletowe i ciałopalne mogą pochodzić z końca IV wieku p.n.e., największy rozkwit tego ośrodka przypada jednak na II wiek p.n.e. Tutaj przeważającą część znalezisk stanowią ślady osadnictwa, co prawdopodobnie pozostaje w związku z nieznanym dla nas do tej pory obrządkiem pogrzebowym późnego latenu. Najbardziej znaną osadą tego terenu jest duże osiedle w Nowej Cerekwi pod Opolem, położone na wysokim wzgórzu o naturalnych warunkach obronnych, uważane za oppidum (nowsze badania nie potwierdziły jednak tego przypuszczenia). Odkryto tu kilkadziesiąt słupowych domów i kopułowy piec garncarski. Znaleziono również paciorki i bransolety szklane, a także bransolety z sapropelitu (krystaliczna odmiana węgla) oraz ślady typowej ceramiki celtyckiej, wykonanej z gliny z domieszką grafitu.
Trzecim ośrodkiem osadnictwa celtyckiego były tereny Małopolski - od Krakowa po Nidę i Rabę, oraz obszar nad górnym Sanem. Z uwagi na urodzajne gleby występują tu ślady gospodarki rolniczej. Ponadto elementy typowe dla kultury celtyckiej współwystępują z materiałami charakterystycznymi dla kultury przeworskiej - mieszanka ta określana była jako celto-przeworska grupa kulturowa, obecnie zyskała jednak odrębną nazwę grupy tynieckiej.
Najstarsze ślady pobytu Celtów w zachodniej Małopolsce datowane są na III w. p.n.e., ale stanowią je tylko pojedyncze zabytki. Bogato wyposażone groby wojowników celtyckich, odkryte w Iwanowicach, pochodzą z nieco późniejszego okresu. Po raz kolejny mamy do czynienia z przewagą śladów osadnictwa nad materiałami grobowymi.
Młodszą fazę rozwoju grupy tynieckiej charakteryzują nawiązania do obszarów kulturowych południowej Europy. Rozwój kontaktów mógł wynikać z napływu nowej fali ludności celtyckiej. Tradycje celtyckie istniały nadal w okresie wczesnorzymskim w nowo powstałym środowisku kultury przeworskiej i puchowskiej. Znacznie mniejsza ilość źródeł potwierdzających obecność osadnictwa celtyckiego pochodzi z terenów nad górnym Sanem (osady w Pakoszówce i Sanoku - Białej Górze), z Kotliny Sandomierskiej i Żywieckiej oraz z Kujaw, przez które przebiegał szlak bursztynowy, prawdopodobnie kontrolowany przez Celtów.