Praktyka pedagogiczna

Cele i zadania praktyki:

Głównym celem praktyki pedagogicznej jest wszechstronne przygotowanie studentów do realizacji celów nauczania języka i literatury polskiej w szkole podstawowej i średniej, do rozumowania roli pracy nauczyciela-polonisty oraz zapoznanie z organizacją procesu dydaktycznego, metodami nauczania i środkami dydaktycznymi; zainteresowanie pracą nauczycielską i wzbudzenie poczucia odpowiedzialności za jej poziom.

Praktyka pedagogiczna odbywa się w szkołach podstawowych i średnich, gdzie uczą języka i literatury polskiej. Praktyka trwa 7 tygodni. W tym czasie każdy student powienien przeprowadzić 12-18 lekcji zaliczeniowych z języka i literatury polskiej; hospitować przynajmniej 30 lekcji prowadzonych przez nauczycieli i kolegów-praktykantów; zorganizować zajęcia pozalekcyjne z danych przedmiotów ( język i literatura); prowadzić pracę wychowawczą z uczniami w przydzielonej klasie.

Zadania praktyki pedagogicznej:

W ciągu praktyki pedagogicznej studenci powinni:

• Zdobywać umiejętności praktycznego operowania zasobem wiedzy polonistycznej i pedagogiczno-psychologicznej wyniesionej ze studiów, samodzielnego i efektywnego stosowania teorii dydaktycznej w praktyce szkolnej;

• Zapoznać się z procesem dydaktyczno-wychowawczym w szkkole, planowaniem, organizacją pracy nauczyciela od strony metodycznej;

• Opanować metodykę przeprowadzania lekcji różnego typu oraz nabyć doświadczenie w analizie i samoanalizie lekcji;

• Poznać i przyswoić metody organizowania i przeprowadzania pracy wychowawczej z uczniami z uwzględnieniem ich wieku i właściwości indywidualnych;

• Rozwijać własne zainteresowania w zakresie wybranego zawodu;

• Dążyć do tego, by praca miała charakter twórczy, doskonalić własną wiedzę i umiejętności.

Treść praktyki pedagogicznej

Praktyka pedagogiczna zawiera zarówno elementy pracy dydaktycznej jak i wychowawczej.

Praca dydaktyczna polega na:

• Zapoznaniu się z administracją szkoły i nauczycielami oraz z procesem dydaktycznym;

• Przestudiowaniu i analizie programów dydaktycznych, podręczników, pomocy dydaktycznych itp.;

• Poznaniu standardowego wyposażenia pracowni polonistycznych oraz zawartych w nich materiałów dydaktycznych;

• Przeanalizowaniu szkolnej dokumentacji, planów nauczycieli (tematycznych i okresowych);

• Zdobywaniu doświadczeń w zawodzie nauczyciela-polonisty;

• Przygotowaniu do lekcji i sporządzaniu planów-konspektów;

• Zdobywaniu umiejętności w prowadzeniu pracy indywidualnej z uczniami;

• Projektowaniu pomocy poglądowych i materiałów dydaktycznych;

• Organizowaniu zajęć pozalekcyjnych z przedmiotu.

Praca wychowawcza uwzględnia:

• Poznanie i analizę ogólnoszkolnego planu pracy wychowawczej;

• Uczestnictwo we wszystkich przedsięwzięciach szkolnych organizowanych w trakcie praktyki;

• Zapoznanie się z systemem pracy wychowawczej opiekunów klas;

• Obserwacja dokumentacji konkretnej klasy(dzienniki klasowe, sprawy osobiste uczniów itp.);

• Dyskusje z uczniami;

• Wizyty w domach poszczególnych uczniów oraz rozmowy z rodzicami;

• Umiejętności sporządzania opinii dotyczącej zespołu uczniowskiego lub wybranego ucznia w aspekcie pedagogiczno-psychologicznym;

• Samodzielne przeprowadzenie przedsięwzięć wychowawczych ( z oceną).

Szczegółowy plan pracy podczas praktyki pedagogicznej

Termin	Treść pracy	Ocena nauczycieli, metodyków, opiekunów grup studenckich
Pierwszy tydzień	Konferencja wprowadzająca. Zapoznanie się z administracją szkoły, nauczycielami, przydzieloną klasą. Zapoznanie się z ogólnym systemem planowania pracy w szkole. Zapoznanie się z planowaniem pracy nauczyciela-polonisty. Zapoznanie się z planowaniem pracy wychowawczej. Układanie i zatwierdzenie indywidualnego planu pracy studenta na cały okres praktyki. Hospitowanie lekcji w celu skorzystania z doświadczeń nauczycieli-polonistów. Obecność na pozalekcyjnych przedsięwzięciach o charakterze wychowawczym oraz próby samodzielnej ich organizacji. Konsultacje z nauczycielami, wychowawcami klas i opiekunami grup studenckich. Przygotowanie do przeprowadzenia pierwszych samodzielnych lekcji z przedmiotu. Obecność na wszystkich szkolnych zebraniach, imprezach. Prowadzenie dzienników praktyki. Ustne sprawozdanie z przebiegu praktyki w pierwszym tygodniu na naradzie grupowej.
Z drugiego po ostatni tydzień	Przygotowanie i przeprowadzenie lekcji z języka i literatury polskiej. Przeprowadzenie lekcji otwartych (12-18). Sporządzenie konspektu 1 lekcji zawierającego samoanalizę (według wzoru na końcu). Uczęszczanie na lekcje prowadzone przez nauczycieli oraz kolegów-praktykantów (obowiązkowa jest obecność na conajmniej 30 lekcjach). Przygotownie pomocy poglądowych i materiałów dydaktycznych oraz wykorzystanie ich przy prowadzeniu leksji. Nabycie doświadczenia w sprawdzaniu zeszytów uczniowskich. Zorganizowanie zajęć pozalekcyjnych z przedmiotu. Przeprowadzenie jednego otwartego przedsięwzięcia o charakterze wychowawczym. Przeprowadzenie pracy wychowawczej w przydzielonej klasie. Sporządzenie dokumentacji dotyczącej przebiegu praktyki. Przeprowadzenie konferencji zamykającej praktykę.

Uwaga:

Wszystkie lekcje student przeprowadza zgodnie z ułożonym wcześniej planem-konspektem zatwierdzonym przez nauczyciela i opiekuna praktyki (w odpowiednim terminie).

Bez zatwierdzonego planu-konspektu student nie ma prawa przeprowadzać lekcję.

Dodatek Nr 1.

Dokumentacja, jaką student powinien przedstawić po zakończeniu praktyki pedagogicznej:

1. Dziennik z praktyki, który zawiera:

1. indywidualny plan pracy;

2. harmonogram hospitowania lekcji nauczycieli i studentów-praktykantów.

Wzór:

Nr	Data	Przedmiot	Temat lekcji	Nazwisko nauczyciela lub studenta-praktykanta	Podpis

3. notatki ze zwiedzanych lekcji oraz plany-konspekty przeprowadzonych samodzielnie lekcji;

4. harmonogram przeprowadzonych lekcji:

Nr	Data	Klasa	Temat lekcji	Ocena	Podpis nauczyciela lub opiekuna grupy

5. praca pozalekcyjna z przedmiotu:

Nr	Treść	Termin realizacji	Ocena	Podpis osoby odpowiedzialnej

6. spełnienie obowiązku opiekuna klasy:

Nr	Treść pracy	Termin realizacji	Ocena	Podpis opiekuna grupy

2. Analityczne sprawozdanie z praktyki ( według wzoru).

3. Plan-konspekt lekcji zawierający samoanalizę.

4. Opinia pedagogiczno-psychologiczna klasy lub ucznia.

5. Pomoce poglądowe i materiały dydaktyczne przygotowane samodzielnie przez studentów-praktykantów (tabele, schematy, rysunki, zdjęcia, wideofilmy itp.).

6. Opis przeprowadzonych zajęć pozalekcyjnych z przedmiotu.

7. Opis pracy wychowawczej.

Dokumentacja przedstawiana przez starosty grup:

1. Ogólna lista ocen ze wszystkich części praktyki.

2. Zaświadczenie upoważniające nauczycieli do pobrania opłaty za opiekę nad studentami ( wypełnia się drukowanymi literami w języku rosyjskim).

3. Lista obecności studentów-praktykantów na lekcjach w szkole.

Uwagi:

1. Każda grupa przygotowuje referat na konferencję podsumowującą.

2. Osoby odbywające praktykę w szkołach poza Grodnem powinny przedstawić opinię zatwierdzoną przez opiekuna praktyki oraz dyrektora szkoły ( z oceną).

Dodatek Nr 2.

Przybliżony schemat analizy lekcji

1. Ogólne wiadomości o lekcji (data, szkoła, klasa, ilość uczniów, nazwisko i imię nauczyciela, temat, cele, wyposażenie lekcji).

2. Sprawdzanie wiedzy i umiejętności uczniów.

1. Czy nauczyciel uzmysłowił uczniom cele lekcji ( w których momentach i w jaki sposób)?

2. Czy w procesie sprawdzania wiedzy nauczyciel postawił uczniów w sytuacji zadaniowej (wykonawczej) ( jakie ćwiczenia, pytania, polecenia temu towarzyszyły)?

3. Czy nauczyciel nawiązał do umiejętności (sprawności) opanowanych przez uczniów uprzednio?

4. Jakie formy sprawdzania zadania domowego były stosowane przez nauczyciela?

3. Wprowadzenie i opracowanie nowego materiału na lekcji.

1. Jakie metody zastosował nauczyciel na lekcji wprowadzając nowe zagadnienia?

2. Czy nauczyciel postawił uczniów w sytuacji problemowej?

3. Jak nauczyciel kierował rozwojem myślenia uczniów na lekcji? ( sytuacje, które stwarzał nauczyciel lub uczeń, stawiając pytania występujące w toku ananlizy tekstu literackiego lub zagadnienia językowego z własną hipotezę, podając oryginalną myśl czy sugestię, wnosząc nowe treści do rozwiązywania problemu)?

4. Czy nauczyciel usytuował problem w strukturze poznanych już faktów literackich lub językowych?

5. W jaki sposób nauczyciel umotywował opracowanie nowego problemu?

6. Jak nauczyciel rozbudzał zainteresowanie podjętym na lekcji zagadnieiem?

7. W jaki sposób została przeprowadzona obserwacja i analiza zjawisk językowych( na lekcjach z języka)? Sposób gromadzenia materiału przykładowego: ćwiczenia z podręcznika, tekst spreparowany i podany przez nauczyciela, przykłady podawane przez uczniów, przykłady zaczerpnięte z tekstów wypowiedzi uczniowskich. Dobór przykładów stanowiących przedmiot analizy językowej był: wystarczający i trafny, niewystarczający, zbyt obszerny, nieprzemyślany.

8. W jaki sposób zostały przeprowadzone: analiza, interpretacja i wartościowanie utworu literackiego ( na lekcji z literatury)? Analiza przeprowadzona została: poprawnie pod względem merytorycznym i dogłębnie; poprawnie merytorycznie, ale powierzchownie; niepoprawnie pod względem merytorycznym. W toku analizy przeważały pytania: o rozstrzygnięcie; o uzupełnienie; łańcuch pytań szczegółowych wymagających natychmiastowej odpowiedzi; pytania zasadnicze wzbogacone- zależnie od potrzeb - pytaniami szczegółowymi (pomocniczymi); problemowe. Czy pytania nauczyciela dały się uporządkować w zwarty system? Polecenia wymagały: zestawienia ze sobą przykładów; wskazania na podobieństwa i różnice; wydobycia charakterystycznych cech danego uzjawiska; inych operacji ( jakich?).

9. Czy na podstawie obserwacji i analizy przykładów nauczyciel doprowadził uczniów do uogólnienia?

IV. Weryfikacja, utrwalenie, kontrola opanowania nowo wprowadzonych treści.

10. Czy nauczyciel wymagał od uczniów zweryfikowania problemu?

11. Czy nauczyciel dawał możliwość by uczniowie sami stawiali pytania?

12. Czy nauczyciel sprawdził stopień opanowania przez uczniów nowych treści? Co było przedmiotem sprawdzianu (np. znajomość pojęć, tworzenie form, zastosowanie form w wypowiedziach)?

V. Notatka.

13. Czy nauczyciel ukierunkował pracę nad notatką (kształcił umiejętności notowania, np. Proponując formę zapisu, suerując, co należy zapisywać)?

14. Jaką formę przybrała notatka ( np. ujęcie graficzne, zwięzły wniosek itp.)?

15. Jakie miejsce zajmowała na lekcji:

1. samodzielna praca uczniów;

2. praca z całym zespołem lub z podziałem na grupy;

3. indywidualna praca.

16. Czy zostały na lekcji zaobserwowane zjawiska interferencji (fonetyczne, gamatyczne, leksykalne)?

17. Czy nauczyciel zwracał uwagę na poprawną wymowę, intonację uczniów?

18. Jaką rolę pełniły ćwiczenia w mówieniu i pisaniu (ich rodzaje), miejsce na lekci?

19. Czy w toku lekcji została skierowana uwaga nauczyciela na indywidualne możliwości, potrzeby i zainteresowania uczniów?

20. Jakie środki dydaktyczne nauczyciel wykorzystał w toku lekcji? Jaką pełniły funkcję w procesie lekcyjnym?

21. Zadanie domowe. Jego miejsce na lekcji?

22. Czy było stosownym wprowadzenie gry, zabawy na lekcji?

23. Czy w toku lekcji nauczyciel ustosunkował się do prezentowanych wiadomości i umiejętności uczniów?

24. Czy oceny (werbalne lub według skali) były przez nauczyciela motywowane?

25. Kontakt nauczyciela z klasą. Zachowanie się na lekcji. Taktowność nauczyciela, jego wygląd zewnętrzny. Czy strona językowa wypowiedzi nauczyciela była poprawna i komunikatywna?

26. Czy nauczyciel zwracał uwagę na poprawność językową wypowiedzi uczniowskich (kiedy i w jaki sposób korygował błędy)?

27. Wychowawcze znaczenie lekcji. Ogólne wnioski. Pozytywne a negatywne strony lekcji. Rekomendacje.

Dodatek Nr 3.

Przybliżony schemat samoanalizy lekcji studenta-praktykanta

1. Jakie z postawionych na lekcji celów udało się zrealizować, a jakie — nie?

2. Czy udało się zaangażować uczniów do pracy na lekcji, nawiązać z nimi kontakt, poufne stosunki, osiągnąć pełne porozumienie?

3. Jakie warunki stwarzał student-praktykant dla rozwoju aktywności umysłowej, uczuciowej i wolicjonalnej uczniów?

4. Czy praktykant nawiązał do umiejętności, sprawności opanowanych przez uczniów uprzednio?

5. Z jakich chwytów pedagogicznych najczęściej korzystał (poparcie, pochwała, krytyka i in.)?

6. Czy metody stosowane przez studenta-praktykanta odpowiadały celom, treści materiału i strukturze lekcji?

7. Jaką wiedzę i umiejętności zdobyli uczniowie na danej lekcji?

8. Czy na lekcji student nawiązał do dyscyplin pokrewnych?

9. Czy powstały na lekcji sytuacje nie przewidziane wcześniej?Jak student sobie radził z nimi?

10. Jakie nowe umiejętności zdobył praktykant w toku przeprowadzenia lekcji?

11. Czy student korzystał z rekomendacji metodycznych?

12. Czy miało miejsce twórcze rozwiązanie pewnych zagadnień dydaktycznych?

13. Samokrytyczne spojrzenie na przeprowadzoną lekcję (negatywne i pozytywne strony).

Dodatek Nr 4.

Schemat sprawozdania studenta z praktyki pedagogicznej

1. Szkoła, klasa, gdzie student odbywał praktykę z języka i literatury polskiej. Imię i nazwisko nauczyciela-polonisty, opiekuna klasy.

2. Jak była splanowana praca z przedmiotów polonistycznych? Jakie spotkały się trudności?

3. Pierwszy tydzień praktyki. Wrażenia z hospitowanych lekcji (ilość hospitowanych lekcji); wrażenia z pracy zespołu pedagogicznego.

4. Ilość lekcji przeprowadzonych przez studenta-praktykanta ( w jakich klasach,ich tematy).

5. Przygotowanie się do lekcji. Pomoc nauczycieli, opiekunów z Katedry Filologii Polskiej. Wykorzystanie literatury pomocniczej. Samodzielność. Trudności w przygotowaniu się do lekcji i ich prowadzeniu.

6. Jak przebiegały lekcje z języka i literatury polskiej? Jakie najlepiej się udały, dlaczego? Z jakich metod najwięcej korzystano? Jakie metody i formy pracy przynosiły największy efekt?

7. Jaki z typów lekcji był najtrudniejszy?

8. Prace pisemne, ich tematyka, rodzaje. Lekcje związane z analizą prac pisemnych.

9. Zajęcia pozalekcyjne z literatury i języka (ich formy). Krótka charakterystyka przeprowadzonych zajęć.

10. Pomoce poglądowe, środki dydaktyczne i audiowizualne stosowane na lekcjach.

11. Jakie pomoce poglądowe zostały przygotowane przez studenta-praktykanta?

12. Pełnienie obowiązków wychowawcy klasy. Planowanie pracy ( podać ważniejsze imprezy przeprowadzone z klasą, krótka analiza). Trudności w pracy wychowawczej.

13. Zapoznanie się z pracą metodyczną, z dokumentacją szkolną.

14. Pomoc nauczycielom w gabinecie i pracowni polonistycznej.

15. Praca z klasą. Nawiązanie kontaktu z uczniami. Indywidualna praca z uczniami.

16. Co dała praktyka? Wrażenia, wnioski, uwagi krytyczne, propozycje.

Dodatek Nr 5.

Obowiązki opiekunów praktyki

1. Opiekunowie organizują spotkania studentów z administracją szkoły, nauczycielami języka i literatury polskiej, wychowawcami przydzielonych klas.

2. Razem z nauczycielem i wychowawcą klasy pomagają studentom w sporządzaniu planu indywidualnego na cały okres praktyki.

3. Udzielają konsultacji studentom przy układaniu planów-konspektów lekcji.

4. Uczestniczą na lekcjach studentów-praktykantów, razem z grupą studentów obecnych na lekcji i nauczycielem analizują i wystawiają ocenę za przeprowadzoną lekcję.

5. Zatwierdzają plan- konspekt lekcji studenta. Kontrolują wykonanie planu indywidualnego.

6. Sporządzają 1 protokół lekcji zaliczeniowej.

7. Sprawdzają i analizują dokumentację studentów przydzielonej grupy.

8. Sporządzają sprawozdanie z praktyki.

9. Uczestniczą w konferencji wstępnej i podsumowującej praktykę (przygotowują referat na konferencję).

10. Razem z opiekunem Katedry pedagogiki wystawiają ogólną ocenę za praktykę.

Literatura

z zakresu metodyki nauczania języka i literatury polskiej

Podręczniki szkolne. Zwłaszcza:

Historia literatury polskiej. Podręcznik-wypisy dla klas 10-11 w 2-ch częściach. Pod red. Musijenko S., Czermińskiej M., Mińsk 1997.

Krajewski K. Piśmiennictwo polskie od średniowecza do Oświecenia.

Libera Z., Makowski S., Sawrymowicz E. Romantyzm.

Nofer-Ładyka A. Literatura polska okresu pozytywizmu.

1. Baluch A. Poezja współczesna w szkole podstawowej. Warszawa 1984.

2. Bogdanowicz M. O dysleksji, czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu — odpowiedzi na pytania rodziców i nauczycieli, Lublin 1994.

3. Bortnowski S. Młodzież a lektury szkolne, Warszawa 1974.

4. Brudnik E., Moszyńska A., Owczarska B. Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik po metodach aktywizujących. Kielce: Zakład Wydawniczy SFS, 2000.

5. Chrząstkowska B. Teoria literatury w szkole. Z badań nad recepcją liryki, Wrocław 1979 (rozdział 1-3, 6).

6. Chrząstkowska B., Wysłouch S. Poetyka stosowana, Warszawa 1978.

7. Hamer H. Klucz do efektywności nauczania. Warszawa, wyd. Veda, 1994.

8. Interaktywne metody nauczania z przykładowymi konspektami. Red. M.Jadczak. Toruń, wyd. BEA-BLEJA s.c., 2001.

9. Lausz K. Wybór pism z metodyki literatury dla klas licealnych, Warszawa 1964.

10. Lekcje poezji w szkole średniej. Cz. 1-2. Pod red. S.Żaka, Kielce 1991.

11. Metodyka nauczania literatury w szkole średniej. Pod redakcją Szyszkowski W., Libera Z., Warszawa 1969.

12. Nagajowa M. ćwiczenia w mówieniu i pisaniu w klasach 5-8 szkoły podstawowej, Warszawa 1977.

13. Nowoczesne tendencje w dydaktyce literatury i języka polskiego. Pod red. Pasterniaka W., Rzeszów 1974.

14. Olimpiada literatury i języka polskiego. Założenia - oceny - postulaty. Pod red. Chrząstkowskiej B. i Kostkiewiczowej T., Warszawa 1988.

15. Pasterniak W. Organizacja procesu poznawania lektury szkolnej, Warszawa 1974.

16. Pawłowska R. Lingwistyczna teoria nauki czytania, Gdańsk 1993.

17. Pękała B. Słowo o poloniście, Bydgoszcz 1997.

18. Przygotowanie do odbioru dzieła literackiego, Wrocław 1977.

19. Uryga Z. Odbiór liryki w klasach maturalnych, Warstawa 1982.

Do wyboru artykuły z czasopism:

1. Borowkin S. Budowa wiersza w klasach IV-VIII szkoły podstawowej. // «Język Polski w Szkole» 1986/87 z.5.

2. Budrewicz Z. O interpretacji głosowej tekstu poetyckiego w szkole. //«Język Polski w Szkole»

3. Chrząstkowska B. Poprawka z polskiego.// "Teksty» 1976, nr 6.

4. Dydach B. Gra dramowa- dydaktyczne motywacje i uwarunkowania. // Z teorii i praktyki dydaktycznej języka polskiego. T.9 - pod red. L.Gilowej i E.Polańskiego, Katowice 1989.

5. Inglot M. Antynomie dydaktyki.// «Teksty» 1974, nr 3.

6. Kozłowska W. Projekt lekcji utrwalającej wiedzę o liryce i jej odmianach w klasach 6-7. // «Język Polski w Szkole» 1987/88 z. 5.

7. Labuda A.W. Czy literaturoznawca może pomóc szkolnej polonistyce.// «Teksty» 1976, nr 3.

8. Najdek B. Bohater literacki w lekturze klas starszych szkoły podstawowej. // «Język Polski w Szkole» 1991/92 z. 5.

9. Pasich L. Lekcja z elementami dramy (w klasie 5)// «Język Polski w Szkole» 1993/94 z.5

10. Sławiński J. Literatura w szkole: dziś i jutro.// «Teksty» 1977, nr 5-6.

Lektury do wyboru (kziążki pomocnicze dla ucznia i nauczyciela, poradniki metodyczne, informatory):

1. Arends R. Uczymy się nauczać, tł. K.Kruszewski, Warszawa 1994.

2. Balcerzan E. Poezja polska 1939-1975, Cz. 1.- Strategie liryczne, Warszawa 1982.

3. Baluch A. Poezja współczesna w szkole podstawoej, Warszawa 1984.

4. Barnes D. Nauczyciel i uczniowie. Od porozumiewania się do kształcenia, tł. J.Radzicki, Warszawa 1988.

5. Bartkowicz Z., Hoffman E. Niezwykła sztuka uczenia się. Lublin 1999.

6. Bortnowski S. Jak uczyć poezji?, Warszawa 1991.

7. Bowkett S. Wyobraź sobie, że … ćwiczenia rozwijające twórcze myślenie uczniów. Warszawa 2000.

8. Brejnak A. Metaplan. Skuteczna dyskusja jako efekt aktywnej metody. Warszawa 1999.

9. Brejnak A. Metoda projektów w kształceniu zawodowym. Warszawa 1999.

10. Burkot M., Faron B., Uryga Z. Wiedza o literaturze na użytek szkoły.// Pamiętnik Literacki 1975, z. 2.

11. Chomczyńska-Miliszkiewicz M., Pankowska D. Polubić szkołę. Warszawa 1995.

12. Chrząstkowska B. Lektura i poetyka, Warszawa 1987.

13. Czeczot-Gawrak Z. Filmowa prezentacja sztuki..., Warszawa 1979.

14. De Bono E. Naucz się myśleć kreatywnie. Podręcznik kreatywnego myślenia dla dorosłych i dla dzieci. Warszawa 1995.

15. De Bono E. Naucz swoje dziecko myśleć. Warszawa 1994.

16. Dietrich J., Wójcik J. Nauczanie języka polskiego w klasie VI, Warszawa 1985.

17. Dziedzic A., Pichalska J., Swiderska E. Drama na lekcjach języka polskiego w szkole średniej, Warszawa 1992.

18. Faber A., Mazlish E. Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały, jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły, tł. M.Więznowska, Poznań 1993.

19. Faber A., Mazlish E. Jak mówić, żeby dzieci się uczyły w domu i w szkole. Poznań 1996.

20. Filmy o sztuce i kulturze artystycznej. Katalog, Warszawa 1979.

21. Fisher R. Uczymy się uczyć. Warszawa 1999.

22. Fisher R. Uczymy się myśleć. Warszawa 1999.

23. Fobes R. Pomysł na każdą okazję - podręcznik twór czego rozwiązywania problemów. Łódź 1993.

24. Gołębniak D., teusz G. Edukacja poprzez język. Warszawa 1999.

25. Grabowska A. Z badań nad mechanizmami percepcji pisma, Wrocław 1983.

26. Hamer H. Klucz do efektywności nauczania. Poradnik dla nauczycieli, Warszawa 1994.

27. Handke R. O czytaniu. Krótki zarys wiedzy o dziele literackim i jego lekturze, Warszawa 1984.

28. Janion M. Humanistyka jako poznanie i terapia, Warszawa 1982.

29. Janowski A. Uczeń w teatrze życia szkolnego, wyd. 2, Warszawa 1995.

30. Jędrychowska M. Lektura i kultura. Szkice i artykuły metodyczne dla nauczycieli języka polskiego, Warszawa — Kraków 1994.

31. Joyce B., Calhoun E., Hopkins D. Przykłady modeli uczenia się i nauczania. Warszawa 1999.

32. Kędracka-Feldman E. Wybrane metody itechniki aktywizacji uczniów. Warszawa 1999.

33. Klimowicz a. Techniki ułatwiające rozwiązywanie problemów. // Poradnik nauczyciela. Warszawa 2002.

34. Kniagininowa M. Prace pisemne z języka polskiego, Warszawa 1966.

35. Kompetencje szkolnego polonisty: szkice i artykuły z metodyki. Praca zbiorowa pod red. Chrząstkowskiej B., Warszawa 1995.

36. Kram J. Praca polonisty w klasie humanistycznej i grupie fakultatywnej, Warszawa 1979.

37. Kram J. Zarys kultury żywego słowa, Warszawa 1981.

38. Król F. Sztuka czytania, Warszawa 1982.

39. Lekcje czytania. Eksplikacje literackie. Praca zbiorowa pod red. Dynaka W., Labudy W., Warszawa 1991.

40. Literackie wizje i re-wizje. Pod red. Stępnia M. i Waleckiego W., Warszawa 1980.

41. Literatura polska w szkole średniej. Pod red. Bielaka F. i Grzeszczuka S., Warszawa 1975.

42. Majkowska I., Pawłowska R. Propozycja rozkładu materiału dla kl. VII. Zasady planowania pracy polonistycznej. // Język polski w szkole dla klas IV-VIII, 1984/85, z. 1,2.

43. Marcjan M. O szkolnych uwarunkowaniach odbioru dzieła literackiego.//w: O współczesnej kulturze literackiej. Pod red. żółkiewskiego S. i Hopfinger M., t. 2, Wrocław 1973.

44. Markiewicz H. O interpretacji semantycznej dzieła literackiego. // tenże, Wymiary dzieła literackiego, Kraków— Wrocław 1984.

45. Marzec A. Proza współczesna w szkole. Badanie odbioru, Warszawa 1981.

46. Marzec A., Rzęsikowski S. Edukacja teatralna, filmowa i radiowa na lekcjach języka polskiego w kl. IV-VIII, Kielce 1994.

47. Marzec A., Rzęsikowski S. Teatr, film, radio i telewizja w nauczaniu języka polskiego, Warszawa 1982.

48. Nagajowa M. Kształcenie języka ucznia w szkole podstawowej, Warszawa1985.

49. Nauczanie języka polskiego w klasie IV. Praca zbiorowa, Warszawa 1983.

50. Nauczanie języka polskiego w klasie V. Red. Chrząstkowska B., Polański E., Warszawa 1985.

51. Nurczyńska E. Miejsce i rola filmu we współczesnej polonistyce szkolnej.//w: O współczesnej kulturze literackiej. Pod red. żółkiewskiego S. i Hopfinger M., t. 2, Wrocław 1973.

52. Pawłowska R. Cykl lekcji z Biblii. // Język polski. Zeszyt metodyczny dla nauczycieli, Bydgoszcz 1994.

53. Pawłowska R. Interpretacja głosowa tekstu a czytanie ze zrozumieniem. //Język polski w szkole dla kl.IV-VIII, 1982/83, z.2.

54. Plisiecki J. Metodyka pracy z filmem wśród dzieci i młodzieży, Warszawa 1993.

55. Polański E., Orłowa K. Kształcenie językowe w klasach IV-VIII. Poradnik metodyczny, Warszawa 1993.

56. Półturzyccy M.J. Muzea literackie w nauczaniu języka polskiego, Warszawa 1978.

57. Prokop J. Kanon literacki i pamięć zbiorowa. // Arcana 1995, nr 5, s.42.

58. Saloni Z. Prace pisemne z języka polskiego w szkole średniej, Warszawa 1972.

59. Starzec H. Wychowanie literackie, Warzswa 1980.

60. Wojnar J. Teoria wychowania estetycznego, Warszawa 1980.

61. Алексеева М.Н. Современный открытый урок - каков он? // «Школа» 2003. №6. С. 96-99.

62. Владимирская О.Д., Фёдоров А.К., Лазо О.И. Алгоритм аттестации с помощью компьютера.// «Открытая школа» 2004. № 1. С.29-32.

63. Гиниятуллина А.А. Опыт организации групповой работы на уроках. // «Начальная школа» 2004 - № 1. С. 15-17.

64. Купина Н. А. Структурно-смысловой анализ художественного произведения. Свердловск 1981.

65. Мицкайлова О. Гуманитарное пространство урока // «Учитель» 2004. № 1.с.8-12.

66. Наумчик В.Н. Педагогические технологии - миф конца ХХ века. // «Адукацыя і выхаванне» 2004. № 1. С.67-70.

67. Новожилова Н.В. Использование интернета в исследовательской деятельности учителя и учащихся. // «Школьные технологии» 2003. № 5. С.156-160.

68. Орлова Л.В. Самостоятельная деятельность учащихся в условиях проектного обучения.// «Кіраванне ў адукацыі» 2004. № 1. С.4-12.

69. Пархоменко В.П., Шимонович И.Е. Обучающе-исследовательский принцип и его реализация в общеобразовательной средней школе.// «Адукацыя і выхаванне» 2004. № 1. С. 36-46.

---