Pojęcie administracji publicznej

Administracja - wszelka zorganizowana działalność zmierzająca do osiągania pewnych celów (trwała, celowa i planowa) np administracja przedsiębiorstwa, domu, zakładu.

Rozumienie etymologiczne:

Administracja - służenie, czynność podporządkowana rozkazom, pomoc, zarządzanie.

„ministrare” - posługiwać, wykonywać, kierować

przedrostek „ad” - „ku” - celowość działania

Administracja publiczna jest prowadzona przez państwo (organy państwowe), związki publicznoprawne (związki samorządowe) i inne podmioty administracji; występuje jako pojęcie w trzech ujęciach:

• Organizacyjnym (podmiotowym)

Administracja publiczna to ogół podmiotów administracji - organami administracji publicznej są naczelne i centralne organy administracji państwowej, terenowe organy administracji rządowej i organy samorządu terytorialnego oraz inne organy w zakresie wyznaczonym przez przepisy prawa.

• Materialnym (przedmiotowym)

Administracja publiczna to działalność państwa, której przedmiotem są sprawy administracyjne - zadania i kompetencje w zakresie władzy wykonawczej.

• Formalnym

Administracja publiczna to cała działalność wykonywana przez podmioty administracji bez względu na jej charakter.

Pozytywna i negatywna definicja administracji publicznej

Negatywna - administracją publiczną jest każda działalność państwowa nie będąca działalnością ustawodawczą i sądowniczą czyli taka, która nie wykazuje cech ustawodawstwa i sądownictwa. jest to definicja klasyczna związana z zasadą podziału władz.

Ustawodawstwo zajmuje się stanowieniem prawa, natomiast administracja wykonywaniem tych postanowień.

Pozytywna - administracji nie da się zdefiniować, można tylko wyróżnić jej cechy charakterystyczne - brak uniwersalnej definicji.

Różnice między administracją a wymiarem sprawiedliwości

Administracja	Wymiar sprawiedliwości
Działa na wniosek bądź z własnej inicjatywy	Działa wyłącznie na wniosek
Rozpoznaje ale też kreuje sprawy realizując określone cele państwa kształtując w ten sposób przyszłość	Jedynie rozpoznaje sprawy, nie kreując i kształtując przyszłości
Swoboda działania w wykonywaniu zadań szczegółowo nie ustalonych w ustawie (obowiązującym prawie) ale wynikających ogólnie z jej zasad - związana istniejącym prawem ale działająca wg własnej inicjatywy	Brak swobody działania - powołane do prawomocnego rozstrzygania sporów przy zastosowaniu obowiązującego prawa jako nie zainteresowana osoba trzecia
Brak niezawisłości pracowników administracji - podporządkowanie przełożonym	Niezawisłość sądów i sędziów - podporządkowanych jedynie ustawom

Mieszane definicje administracji publicznej (przedmiotowo - podmiotowa)

H. Izdebski i M. Kulesza:

„Administracja publiczna to zespół działań, czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych, prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego przez różne podmioty, organy i instytucje, na podstawie ustawy i w określonych prawem formach.”

Typowe cechy administracji publicznej:

• Zjawisko społeczne - przedmiotem administracji jest współżycie społeczne - zajmuje się sprawami pewnej wspólnoty i jej członkami - ukierunkowanie na interes publiczny który jest zmienny i niejednolity

• Aktywność, inicjatywa, działalność ukierunkowana na przyszłość - przejawia się w:

• Wykonywaniu ustawodawstwa - polega na przekształceniu generalnych i abstrakcyjnych założeń ustaw na indywidualne i konkretne - brak swobody działania

• Wykonywaniu zadań wynikających ogólnie z jej zadań bezpośrednio nie wyrażonych w ustawach (np. budowa dróg publicznych, urządzeń użyteczności publicznej itd.) - swoboda działania ale związana istniejącym prawem (możliwość wyboru rozwiązania ale tylko spośród tych które przewiduje prawo)

Administracja realizuje określone cele państwa bądź związków publicznoprawnych.

Władztwo - możliwość przeprowadzania swoich zarządzeń w drodze przymusu, zgodnie z przepisami prawa.

Władztwo administracyjne - prawo użycia przymusu bezpośredniego przez organy administracyjne dla zrealizowania ich jednostronnych zarządzeń (rozstrzygnięć).

Państwo może udzielać władztwa innym podmiotom sprawującym administrację publiczną. Zakres sprawowania jest jasno wyznaczony, a władztwo ogranicza się tylko do zakresu powierzonych funkcji administracji publicznej. Nie może wykraczać poza ten zakres.

Organy administracji, a zwłaszcza akty administracyjne korzystają z domniemania ważności. Chodzi o to, że podmiot którego taki akt dotyczy jest zobowiązany dostosować się do niego, tylko inny organ, o ile posiada odpowiednie kompetencje, może go zwolnić od obowiązku zastosowania się do tego aktu poprzez zniesienie lub zastąpienie go innym.

Administracja publiczna obok środków przymusu może również działać poprzez te (środki) dostępne osobom fizycznym (nabycie, wywłaszczenie) bez względu na odmienny cel. W ten sposób wykonuje czynności z zakresu administracji publicznej poprzez zastosowanie czynności np. cywilnoprawnych (nabycie w drodze umowy nieruchomości pod budowę autostrady itd.).

Różne postacie administracji publicznej

• Administracja władcza a niewładcza

Administracja władcza (zwierzchnia) - administracja wydająca akty obowiązujące adresatów, w razie potrzeby dysponująca użyciem przymusu dla ich realizacji. Charakteryzuje się prawem wydawania jednostronnych aktów prawnych, którym służy domniemanie ważności.

Administracja niewładcza (zawiadowcza) - administracja działająca przy użyciu środków dostępnych osobom fizycznym (środki prawa cywilnego lub działania faktyczne).

Posługiwanie się tymi środkami jest określone przez przepisy prawa administracyjnego, Swoboda wyboru pojawia się tylko w przypadkach zgody zawartej w przepisach.

• Administracja władcza a świadcząca

Administracja władcza - administracja wkraczająca przy użyciu środków władczych w sferę prawną obywatela, ograniczając jego wolności bądź własności, nakładając obowiązki.

Administracja świadcząca - administracja zapewniająca obywatelom określone świadczenia lub inne korzyści.

• Podział ze względu na funkcje pełnione w interesie publicznym

• Administracja władcza - klasyczna administracja porządkowo - reglamentacyjna

• Administracja świadcząca

• Administracja wykonująca uprawnienia właścicielskie i zarządzające

• Podział niemieckiej administracji państwowej:

• Bezpośrednia - wykonywana przez powołane w tym celu organy państwa

• Pośrednia - wykonywana przez korporacje, zakłady i fundacje

• Podział ze względu na przedmiot

• Administracja rządowa - jest częścią administracji publicznej, którą tworzą centralne organy władzy państwowej i ich urzędy, a także szereg instytucji ogólnokrajowych terenowych, realizujących zadania publiczne na rzecz indywidualnych obywateli i podmiotów zbiorowych

Administracja rządowa w Polsce dzieli się na:

• administrację rządową centralną,

• administrację rządową terenową (wojewódzką), jedno województwo = jeden urząd wojewódzki.

Administracją rządową kieruje Rada Ministrów: Ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów. Zakres działania ministra kierującego działem administracji rządowej określają ustawy.(Konstytucja, art.149, ust.1)

W administracji rządowej wyróżniamy dwa rodzaje stanowisk:

• stanowiska polityczne - zmieniają się wraz ze zmianą rządu

• stanowiska cywilne - działają niezależnie od rządu (przynajmniej w teorii), a powstały: W celu zapewnienia zawodowego, rzetelnego, bezstronnego i politycznie neutralnego wykonywania zadań państwa, w urzędach administracji rządowej (...) (Konstytucja, art.153, ust.1)

Prezes Rady Ministrów jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej.

Przedstawicielem Rady Ministrów w województwie jest wojewoda.

• Administracja samorządowa

Administracja samorządowa - zespół organów publicznych powołanych do realizowania zadań państwa w terenie. Samorząd gminny, powiatowy czy samorząd województwa to utworzone z mocy prawa zrzeszenia wszystkich mieszkańców danej gminy, powiatu czy województwa, mające osobowość prawną i wypełniające zadania z zakresu administracji publicznej. Samorząd wykonuje zadania samodzielnie, na podstawie upoważnień i w ramach środków przyznanych mu przez Konstytucję i ustawy.

Państwo posiada jedynie możliwość nadzorowania poczynań samorządów, przy czym zakres nadzoru i jego formy są ograniczone i ściśle określone przez przepisy prawa. Samorząd terytorialny jako zrzeszenie podejmuje decyzje bądź przez samych mieszkańców (gminy, powiatu czy województwa), bądź przez swoje organy. Na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej istnieje trójstopniowy podział terytorialny. Jego jednostkami są:

• województwa (16),

• powiaty (308 powiatów ziemskich i 65 grodzkich - miast, na prawach powiatu)

• gminy (jest ich 2489); w gminach mogą być tworzone tzw. jednostki pomocnicze np. sołectwa, dzielnice, osiedla.

Pojęcie prawa administracyjnego

Definicja przedmiotowa:

Prawo administracyjne - zespół norm, które regulują administracyjną działalność państwa.

Definicja podmiotowa:

Prawo administracyjne - zespół norm prawnych regulujących stosunki społeczne, które wynikają w toku działalności organów administracyjnych.

Definicja podmiotowo - przedmiotowa (J. Starościak)

Prawo administracyjne - gałąź prawa, która reguluje działalność organów państwowych, podejmowana w celu wykonania ustalonych prawem zadań organizatorskich, wypełnianych w swoistych formach działania.

Prawo administracyjne

Część ogólna	Część szczególna
Zasady pojęcia i instytucje prawne wspólne, typowe i powszechne dla całego prawa administracyjnego	Prawo poszczególnych dziedzin administracji

Podział norm prawnych zaliczanych do prawa administracyjnego:

• bezpośrednio dotyczące organizacji aparatu administracyjnego - tworzą ustrojowe prawo adm.

• Bezpośrednio dotyczące działania organów administracji - tworzą procedurę administracyjną

• Dotyczące konkretnych działów administracji publicznej - tworzą materialne prawo adm.

Podział norm prawa administracyjnego ze wg na charakter stosunku łączącego organ stosujący z adresatem:

• Normy regulujące stosunki między organami administracji i innymi podmiotami administracyjnymi a obywatelami i osobami prawnymi - tzw. sfera zewnętrzna

• Normy regulujące stosunki zachodzące pomiędzy organami a instytucjami państwowymi - tzw. sfera wewnętrzna (system organizacji administracji publicznej).

Pojęcie stosunku administracyjnoprawnego

Stosunek administracyjnoprawny - stosunek miedzy państwem i działającymi w jego imieniu podmiotami administracji publicznej a obywatelami i innymi podmiotami oparty na normach prawa administracyjnego.

Elementy stosunku administracyjnoprawnego:

• Przedmiot - leży zawsze w sferze prawem określonych zadań administracji publicznej

• Podmioty - są nimi:

• Organ administracji upoważniony do żądania określonego zachowania się albo świadczenia

• Podmiot (osoba fizyczna lub prawna, jednostka organizacyjna) do którego jest skierowany nakaz, zakaz albo który żąda określonego zachowania od organu administracji

• Treść - obowiązki i uprawnienia - określona przez przepisy prawa materialnego - brak dowolności! Mają charakter osobisty, nie mogą być przenoszone na inne osoby, wygasają z chwilą śmierci adresata z wyjątkiem podatków i roszczeń odszkodowawczych wobec państwa

Cechy stosunku administracyjnoprawnego:

• Występującego w sferze zewnętrznej - nierównorzędność pozycji podmiotów tego stosunku charakteryzująca się możliwością decydowania o treści stosunku przez podmiot administrujący, jeden z podmiotów charakteryzuje władztwo państwowe, przyznane przez prawo.

• Występującego w sferze wewnętrznej - pozycja poszczególnych podmiotów (uczestników) stosunku może przejawiać się:

• Podległością jednego drugiemu

• Równorzędnością

Nawiązanie stosunku administracyjnoprawnego

Stosunek administracyjnoprawny może być nawiązany:

• Z mocy samej ustawy

• W drodze aktu administracyjnego

• W wyniku działań faktycznych - skutkiem działania jest powstanie uprawnień i obowiązków czyli wytworzenie stosunku pr.

Akt administracyjny bądź umowa administracyjna może być formą konkretyzacji ustawy.

Rodzaje stosunków administracyjnoprawnych

• Związane z postępowaniem administracyjnym

• Związane z postępowaniem przed sądem administracyjnym

• Wywołujące skutki na podstawie norm prawa materialnego

• Proceduralny stosunek administracyjnoprawny - charakter czasowy, podstawą prawną są normy proceduralne, zostaje nawiązany z chwilą wszczęcia postępowania a wygasa w momencie wydania ostatecznej decyzji administracyjnej

• Proceduralny stosunek spornoadministracyjny - podstawą prawną są przepisy prawa dopuszczające zaskarżenie aktów administracyjnych do sądu administracyjnego, trwa od zaskarżenia do wydania orzeczenia przez sąd, charakteryzuje się zrównaniem pozycji podmiotów w postępowaniu przed sądem - podmiot administracyjny staje się uczestnikiem postępowania tracąc rolę dominującą

• Stosunki administracyjnoprawne „ad hoc” - odnoszą się do konkretnego, jednorazowego działania

• Stosunki administracyjnoprawne trwałe - mogą być związane z prawami osobistymi, majątkowymi i korzystaniem z zakładów użyteczności publicznej, a ich podział nie jest rozłączny

• Stosunki nadzoru - powstałe w związku ze sprawowaniem nadzoru, występują między organem nadzoru a podmiotem nadzorowanym

• Stosunki egzekucyjne - powstałe w toku przymusowego wykonania obowiązków administracyjnoprawnych, nawiązane między organem egzekucyjnym a zobowiązanym i wierzycielem

Prawo administracyjne - ćwiczenia, gr. 3 - tygodniowa

By O z z Y

---