Płeć kulturowa i zdrowie [w:] „Kobiety, mężczyźni i społeczeństwo”
C. M. Renezetti, D. J. Curran, PWN, Warszawa
Dane dotyczą głównie społeczeństwa amerykańskiego, które jest bardzo specyficzne,
Dlatego skupiłam się na ogólnych tendencjach. Enjoy!
Podkreślenie istnienia bezpośredniego związku pomiędzy stylem życia (sposobami odżywiania) a zdrowiem
Styl życia oraz stan zdrowia determinowane miejscem w strukturze społecznej, pochodzenia rasowego, etnicznego, wieku oraz płci.
Bogaci Amerykanie żyją średnio o 13% dłużej niż biedni.
Na zły stan zdrowia ludzi biednych wpływa brak dostępu
do służby zdrowia, konieczność pracy w niebezpiecznych
dla zdrowia warunkach, frustracja spowodowana życiem
w ubóstwie, złe warunki mieszkaniowe (dzielnice, regiony
o dużym stopniu zanieczyszczenia, mieszkania o niskim
standardzie)
PŁEĆ A UMIERALNOŚĆ
We współczesnych, uprzemysłowionych społeczeństwach kobiety żyją średnio dłużej niż mężczyźni.
Czynniki mające wyjaśnić istnienie różnic płciowych w zakresie dł. życia:
Czynnik genetyczny - chromosom X zawiera więcej informacji genetycznych, w tym
także te, które mogą prowadzić do anomalii fizycznych u kobiet (XX) jeden uszkodzony
chromosom X uaktywnia drugi zdrowy chromosom X, który zapobiega anomaliom
przewaga genetyczna, u mężczyzn (XY) uszkodzony X jest jedyny, więc anomalia wystąpi.
Różnice hormonalne - estrogen, występujący u kobiet, ma chronić je przed chorobami
serca (główna przyczyna zgonów w USA)
Stan cywilny - dotyczy głównie mężczyzn, u żonatych prawdopodobieństwo zgonu jest
dwa razy mniejsze (badania w grupie mężczyzn między 45 a 65 rokiem życia).
Prawdopodobne powody: mężczyźni szukają oparcia psychicznego w trudnych, życiowych
sytuacjach wyłącznie u swoich małżonek, u kobiet szerszy krąg osób, od których uzyskać
mogą pomoc i wsparcie. Gdy mąż zachoruję, istnieje większe prawdopodobieństwo,
że zajmie się nim żona. W sytuacji choroby żony, mężczyźni często podejmują decyzje
o rozwodzie (badania w USA)
Różnica w zachowaniach społecznych - związek między długością życia a stopniem
konformizmu jednostek w stosunku do tradycyjnych stereotypów kobiecości i męskości
( w oparciu o badania współczynników zgonów z poszczególnych przyczyn)
Choroby serca - większa umieralność mężczyzn o ok. 84% więcej niż u kobiet.
Czynniki wpływające na rozwój chorób serca
Nałóg nikotynowy - więcej mężczyzn pali papierosy, ta tendencja się zmienia (wzrost liczby kobiet uzależnionych od nikotyny) aczkolwiek wciąż utrzymuje się różnica pomiędzy obiema płciami
Wzorów zachowań prowadzących do choroby wieńcowej - Osobowość typu A (osoby konkurencyjne, ambitne, niecierpliwe, agresywne, niewrażliwe model tradycyjnej męskości. Osoby skłonne do gniewu niezależnie od płci są narażone na większe ryzyko zawału. Większe ryzyko zachorowań u mężczyzn, ponieważ częściej oddają się całkowicie pracy zawodowej i rezygnują z wypoczynku (?!) (Gump, Matthews 2000)
Osobowość typu D silna i milcząca, mająca problemy z wyrażaniem negatywnych emocji. Według badań ten typ osobowości częstszy u mężczyzn (pozytywna korelacja z tradycyjnym wzorem męskości). Kobiety częstsza reakcja „zaopiekuj się mną i pomóż mi” badania typów osobowości niedokładne i przesycone stereotypami (!!!), wskazywały na największe ryzyko zachorowania u białych mężczyzn poświęcających się pracy zawodowej, zupełnie ignorując robotników, przedstawicieli innych ras. Wiele czynników stresogennych w miejscach pracy zdominowanych przez kobiety. Podlegają one podwójnemu stresowi związanemu z jednej strony z pracą a z drugiej z opieki nad rodziną. Chociaż większa zachorowalność występuje u kobiet niepodejmujących żadnej pracy (pozytywny wpływ pracy zawodowej na stan kobiety). U kobiet prawdopodobieństwo wystąpienia choroby serca rośnie wraz z wiekiem, największe po 50
Rak - umieralność mężczyzn jest o 40% większa niż w przypadku kobiet, choć różnica ta
stale ulega zmianie.
Czynniki wpływające:
Nałóg nikotynowy oraz styl palenia,
Uprzemysłowienie - obecność w powietrzu substancji rakotwórczych (np. azbest). Zróżnicowanie pod względem narażenia na kontakt z zanieczyszczeniami uwarunkowane miejscem pracy, mężczyźni mają częściej styczność z substancjami chorobotwórczymi
Zagrożenia dla mężczyzn i kobiet w miejscu pracy
Podział pracy ze względy na płeć (zabronienie pracy kobietom w pewnych zawodach,
z obawy o negatywny wpływ na ich płodność )
- dyskryminacja kobiet, wykluczanie ich z rynku pracy, ignorowanie negatywnego
wpływu warunków pracy na mężczyzn (płodność)
Wypadki w miejscach pracy, mężczyźni zdecydowanie częściej ulegają uszkodzeniom
( 93%) głównie przypadkowo: lawiny, pożary, wypadki drogowe, 30% kobiet ofiarami
przemocy (rozboje w Fast Foodach USA).
Inne przyczyny zgonów
Wypadki samochodowe (przewaga zgonów mężczyzn)
Samobójstwa i zabójstwa ( większość mężczyzni skłonność do agresji)
AIDS
Istnienie grup ryzyka ( ze względu na orientacje seksualną, grupę rasową, etniczną, płeć, ubóstwo)
Podatność kobiet i mężczyzn na choroby
Kobiety, chociaż średnio dłużej żyją, cechuje wyższy współczynnik zachorowań (częściej chorują na choroby o ostrym przebiegu oraz choroby chroniczne). Częściej poddają się zabiegom chirurgicznym. Wynikać to może z faktu, że kobiety generalnie dłużej żyją, co powoduje, że są narażone na ograniczające aktywność choroby chroniczne. Na większą podatność na choroby wpływa też wysokość dochodu - nierówność płciowa w zakresie niskich dochodów i problemów finansowych ma wpływ na występowanie problemów zdrowotnych
Kobiety częściej korzystają z usług lekarzy. Mężczyźni mają tendencje do ignorowania podobnych dolegliwości (stereotyp silnego mężczyzny)
SEKSIZM W OPIECE ZDROWOTNEJ
Funkcjonalny model zdrowia postrzega ciało jak maszynę, której normalne funkcjonowanie przerywa czasowo choroba. B. Katz Rothman argumentuje, że w takim modelu zdrowia kobieta postrzegana jest, jako bardziej „podatna na choroby”. Według niej „kobiety zawsze definiowano, jako chore, ze względu na fakt, iż odmawiano im predyspozycji do pełnienia ważnych ról społecznych”. Kobieta niezdolna do działania w wiekach XIX i XX stanowiła symbol statusu oraz symbol kobiecości. Obraz kobiety był determinowany również czynnikami klasowymi, rasowymi. Styl ubierania się wpływ na stan zdrowia gorsety.
W XIV wieku ciąża była postrzegana bardziej, jako wydarzenie społeczne niż medyczne, Ciężkie warunki zarówno pod względem higieny jak i umiejętności medycznych ówczesnych lekarzy prowadziły do licznych zgonów matek i niemowląt. Rozwój medycyny wpłynął znacząco na zdrowie kobiet: badania mammograficzne i cytologiczne. Ma także swoje efekty uboczne takiej jak np. medykalizacja ciąży i porodu tzn. wpływanie lekarzy, również na prośbę pacjentek na przebieg tych procesów: leki na spadek wagi, środki przeciwbólowe, cesarskie cięcia na życzenie. Sterylizacja kobiet należących do ubogiej mniejszości (USA).
Dyskryminacja na polu kardiologii, uprzywilejowane traktowanie pacjentów-mężczyzn, którzy bardziej podatni są na te choroby. Mężczyźni częściej są poddawani zabiegom profilaktycznym, dlatego u kobiet istnieje mniejsze prawdopodobieństwo przeżycia operacji chirurgicznej serca, czas oczekiwania na lekarza jest dwa razy dłuższy, poddawane są mniejszej liczbie testów diagnostycznych i innych procedur medycznych.
badania wskazują na istnienie negatywnych i pełnych stereotypów postaw wobec kobiet, w szczególności ubogich, pochodzących z mniejszości rasowych i etnicznych oraz w starszym wieku. Narzekania kobiet na zdrowie są często trywializowane.
reprodukowanie owych wzorów w szkołach medycznych
molestowanie seksualne młodych lekarek, istnienie szklanego sufitu
Patriarchalne relacje w systemie opieki zdrowotnej
lekarz/ojciecpielęgniarka/żona/matkapacjent/dziecko
kobiety przejmują głównie role wspomagające i opiekuńcze: położne, pielęgniarki, dietetyczki, salowe mniejszy prestiż
Obecnie obserwuje się wzrost liczby kobiet i przedstawicieli mniejszości na wyższych uczelniach medycznych
Feministyczna opieka zdrowotna
Idea postała w lata 60 XX wieku. Jako cel feministki stawiały sobie edukacje zdrowotną kobiet (liczne publikacje), kursy „Poznaj swoje ciało” kontrolowanie własnego zdrowia. Dążenie do stworzenia systemu alternatywnej opieki zdrowotnej, zakładały kliniki i przychodnie. Napotykały one duże problemy finansowe, w sytuacjach cięć budżetowych to one pierwsze padały ich ofiarą.
PŁEĆ KULTUROWA, SPORT I ĆWICZENIA
tradycyjne przekonanie, że sport jest domeną mężczyzn i pozostaje w sprzeczności
z kulturowymi standardami kobiecego piękna jak i kobiecej heteroseksualnej atrakcyjności.
istniejący sposoby organizacji uprawiania sportu oraz ćwiczeń fizycznych antytezę
typowej definicji kobiecości
mężczyźni i chłopcy, którzy nie spełniają wymogów opartych na stereotypowych
aspektach męskości, są przyrównywani do kobiet, co ma stanowić formę kpiny
np. określenie „baba”. Natomiast kobiety uprawiające sport postrzegane są, jako
„mało kobiece”, „zmaskulinizowane”. Nie są postrzegane, jako rzeczywiste kobiety,
ponieważ nie uosabiają cech tradycyjnie przypisywanych tej płci
od lat 70 XX wieku następuje wzrost udziału kobiet w sporcie. Nadal jednak są
postrzegane przez pryzmat „nie poważnych sportowców”, kwestionuje się ich możliwości
(siłę i wytrzymałość). W mediach podaje się mniej informacji na temat dokonań
sportowczyń, kobiecych turniejów, konkursów, zawodów, meczy
badania wskazują, że kobiety częściej prezentują cechy bliskie ideałom sportowym
np. lepiej współpracują w drużynie, respektują zasady gry, traktują grę sportową jako cel
sam w sobie oraz możliwość rozwoju
według badań reklamy dotyczące ćwiczeń sportowych przedstawiają młode szczupłe ciała
i podkreślają atrakcyjność seksualną a mniejszy nacisk kładą na zdrowie, dobre
samopoczucie i sprawność fizyczną. Co wpływa na wzrost poczucia niepewności w
stosunku do własnego ciała i wyglądu, co z kolei prowadzi do problemów psychicznych
jak i fizycznych.
POLITYKA DOTYCZĄCA ZDROWIA PSYCHICZNEGO A CHOROBY PSYCHICZNE
problemy ze zdefiniowaniem terminu choroba psychiczna np. konstrukt kulturowy,
dysfunkcja w sferze fizjologicznej,psychicznej
podwójne standardy zdrowia psychicznego według badań przeprowadzonych
w latach 80/90 wielu klinicystów za normę, ideał zdrowia psychicznego uważa
stereotypowe zachowania męskie. Dla kobiet istnieje inny model zdrowia psychicznego,
w momencie prób przejęcia cech klasyfikowanych, jako męskie a więc niezależność,
asertywność, otwartość na przygodę, występuje wysokie ryzyko, iż zostaną sklasyfikowane
jako „nienormalne” w znaczeniu, iż stają się męskie. Z kolei, kiedy przystaną do typu
przypisanego kobiecie, mogą czuć się nieszczęśliwe, niespełnione a także psychicznie
niestabilne. Podobnie u mężczyzn kiedy wykazują cechy „kobiece”.
wpływ rasy i pochodzenia etnicznego na diagnozę
definicja choroby psychicznej stale ulega zmianie np wykluczenie z niej homoseksualizmu,
który wcześniej uznawany był za zaburzenie
depresja według statystyk występuje częściej u kobiet 3,5 razy więcej niż u mężczyzn
współczynnik depresji najwyższy u kobiet o innym niż biały kolorze skóry, samotnie
wychowujących dzieci, żyjące w ubóstwie
badania wskazują, że kobiety zamężne są w większym stopniu podatne na depresje niż
kobiety i mężczyźni nigdy nie będący w związku małżeńskim, odwrotna sytuacja
u mężczyzn, ci którzy nigdy się nie ożenili bardziej podatni na depresję
depresja uznawana za chorobę „niemęską” , wobec czego mężczyźni rzadziej sięgają po
poradę lekarza, odwrotnie u kobiet
Czynniki społeczne źródłem różnicy częstości występowania depresji
II hipotezy
I hipoteza wyuczonej bezradności - kobiety socjalizowane do pasywnej reakcji na stres, co powoduje, że w sytuacjach kryzysowych częściej popadają w depresje. Mężczyźni socjalizowani do asertywnego reagowania na sytuacje stresujące, wobec czego częściej podejmują działania mające rozwiązać problem.
II hipoteza statusu społecznego
Kobiety częściej stają są ofiarami przemocy i agresji, co wpływa na częstość występowania depresji. Czynniki społeczno - ekonomiczne tworzą największe ryzyko pojawienia depresji. Tradycyjna rola żony i matki - kobiety stoją przed podwójnymi obowiązkami w sferze domowej jak i w pracy. Poziom psychologicznego dobrostanu w ramach małżeństwa jest determinowany przez władzę, jaką się posiada się w ramach związku.
osobowość histeryczna i agorafobia częściej występują u kobiet
Osobowość histeryczna wymagająca, uzależniona, zorientowana na manipulowanie,
uwodzenie, roztargniona krucha
Podobieństwo tego typu osobowości do koncepcji kobiecości źródłem hipotezy, że przyczyną histerii u kobiet jest ich socjalizacja.
Agorafobia - lęk przed otwartymi przestrzeniami, tłumem miejscami publicznymi, cechami chorujących pasywność, uzależnienie od innych, trudności z wyrażaniem potrzeb, czyli takie jakie rozwijane są tradycyjnie u kobiet w procesie socjalizacji.
ok. 80% cierpiących na agorafobie to kobiety
Brak dokładniejszych badań.
Uzależnienie od alkoholu i narkotyków
Wyższa liczba osób uzależnionych wśród mężczyzn, częściej też piją publicznie,
uczestniczą w pijatykach,
Alkohol i narkotyki jako element istniejącego stereotypu męskości
Picie mężczyzn bardziej akceptowane niż picie kobiet: „prawdziwy mężczyzna pije”,
„przyzwoita dziewczyna nie pije”. 90% kobiet żyje z mężami alkoholikami, tylko 10%
mężczyzn NIE porzuca swoich żon alkoholiczek
duża liczba uzależnionych wśród homoseksualistów/stek (brak dokładnych badań
czy jest to kwestia stygmatyzacji, czy form spędzania czasu wolnego, wytworzonego
w ramach tej grupy)
im wyższe wykształcenie tym niższy wskaźnik spożywania alkoholu
podwójne standardy seksualne w kwestii zażywania narkotyków, kobiety kokainistki mniej
akceptowane -„bardziej zatrważają”-niż kokainiści
mężczyźni częściej używają narkotyków dla ekscytacji i przyjemności, kobiety dla
rozwiązania problemów psychicznych
Sytuacja podobna jak przy alkoholizmie: 1 na 10 kobiet porzuca uzależnionego partnera, natomiast aż 9 na 10 mężczyzn porzuca uzależnioną partnerkę
O 50% więcej kobiet niż mężczyzn stwierdza, że w walce z nałogiem nie może liczyć na nikogo
uzależnienie od leków występuje częściej u kobiet, łatwiejszy dostęp do leków niż
narkotyków
Zaburzenia odżywiania
otyłość - (Statystyki z USA) w grupie otyłych kobiety (28%) przeważają nad mężczyznami
(19,9%) natomiast więcej mężczyzn ma nadwagę
kobiety ponoszą większe społeczne konsekwencje swojej otyłości, złamanie obrazu
atrakcyjnej kobiet, częściej tracą status społeczny
u kobiet występuje tendencja do postrzegania siebie przez pryzmat swojego wyglądu, brak
satysfakcji ze swojego ciała nieodpowiednia waga postrzegana jako słabość charakteru
48% kobiet w wieku 18 -70 lat postrzega swoje ciało negatywnie, niezadowolenie z wagi,
sylwetki, umięśnienia, u młodszych kobiet jeszcze mniejszy poziom satysfakcji
chroniczna dieta
77% kobiet i 64% mężczyzn deklaruje, że są na diecie
Zdecydowanie większa ilość kobiet cierpi na zaburzenia takie jak bulimia i anoreksja
(90-95%)
Hipotezy na temat anoreksji i dlaczego występuje przewaga kobiet
Koncepcja psychoanalityczna-zaprzeczenie własnej kobiecości poprzez maskulinizacje ciała, walka z matkami, problem z seksualnością
Dążenie do ideału kobiecości szczuplejsza godna pożądania
Seksizm a placówki leczące choroby psychiczne
Model zdrowia psychicznego ukierunkowany na mężczyznę
Hierarchiczna struktura służby zdrowia, tylko 1/3 z kadry lekarskiej to psychiatrkii
Leczenie warunkowane stereotypami, wobec mniejszości rasowych, etnicznych
oraz homoseksualistów
terapia feministyczna: partnerskie relacje terapeuta/ka - pacjent/ka, założenie,
że zewnętrzne warunki życia są źródłem zaburzeń psychicznych