Pierwsza grupa

1. Co to jest gx, eo ,lx, wskaźnik opieki nad rodzicami, optymalna liczba ludności

gx - wskaznik smiertelnosci

eo - ile zostalo czlowiekowi do smierci

lx to jest liczba ludnosci na danym terenie w okreslonym wieku

optymalna liczba ludności - każdy kraj uważa, że ma taką liczbę, np. dla Polski wynosi ona 40 mln. mieszkańców (ale obecnie w Polsce jest „ubytek”). Dla Platona 5040 (60 tys z niewolnikami)

x - wiek
lx - liczba dożywających
qx - prawdopodobieństwo zgonu
dx - liczba ....(zmarłych)(?)
Lx - ludność stacjonarna (?) w wieku x
Tx - ludność stacjonarna skumulowana
ex - przeciętne dalsze trwanie życia

Wob = E/D x C Wob=V/D x C Ogólny = Wob1+Wob2

2. Podaj znane Ci wskaźniki mierzące zagadnienia wiążące się ze strukturą wieku

wiek mozemy podzielnic na wiek kalendarzowy(chronologiczny), biologiczno - funkcjonalny, spoleczny (tj. demograficzno statystyczny, urbanistyczny, ekonomiczny= mobilny i niemobilny)

mierniki: P=E+D+V, gdzie p(ludnosc kraju), E(dzieci i mlodziez) D(dorosli) V(starsi)

Skala starosci demograficznej: budujemy na podst dwoch miernikow: wspolczynnika starosci i indeksow demografi: mlodosci, starosci. G. Sundberg wyróżnił 3 typy str wieku ludności: progresywny, zastojowy i regresywny. Podstawową i najpełniejszą charakterystyką str ludności wg wieku są tzw mierniki struktury (mediana wieku). WSP. Obciążenia społecznego. Jw. Skale starości, które stworzył E.Rosset (poniżej 8, 8-10, 10-12, powyżej 12 %), skale ONZ.

3. Co to jest spis powszechny, podaj jego cechy

rodzaje spisów powszechnych:

a). częściowe spisy ludności = ograniczone do niektórych grup ludności lub części terytorium,

b). sumaryczne - ich zadaniem jest przede wszystkim uzyskanie danych dotyczących ogólnej liczby ludności, w spisach tych uwzględniony jest ograniczony zakres wybranych cech ludności, a wyniki otrzymuje się na podstawie sumowania danych ujętych w arkuszach spisowych, w 1946r. (14 luty) pierwszy taki spis w Polsce = 24mln. ludności, ten spis pokazał straty w liczbie ludności (straty spowodowane wojną) - uchwycono strukturę wg wieku i płci,

c). mikrospisy - to spisy ludności metodą reprezentacyjną, przeprowadzane są losowo na wybranej części populacji,

d). Powszechny spis ludności to pełne, kompleksowe badanie statystyczne którego celem jest uzyskanie danych o liczbie ludności zamieszkałej na danym terytorium, jej strukturach, warunkach życia w danym momencie, tzw. krytycznym momencie spisu, w Polsce NSP odbywał się w: 1921r. (pierwszy NSP w Polsce po odzyskaniu przez Nas kraj niepodległości), 1931r., 1950r. (3 XII), 1960r. (6 XII), 1970r. (8 XII - w Polsce nie ma analfabetów), 1978r. (7 XII), 1988r., 2002r., z zalecienia ONZ co 10 lat, zajmuje się tym GUS

w celu przeprowadzenia spisu opracowuje się formularze zawierające pytania, na które odpowiadają osoby objęte spisem,

istotną rolę w uzyskaniu w spisie wiarygodnych informacji spełnia pozytywny stosunek ludności do spisu

cechy spisu powszechnego

a). powszechność (spis obejmuje całą ludność zamieszkałą na danym terytorium),

b). imienność (osoby spisywane podają imiona i nazwiska)

c). bezpośredniość (do odpowiedniego formularza wpisuje się dane uzyskane na podstawie bezpośredniego wywiadu z osobą spisywaną lub członkiem rodziny)

moment krytyczny spisu = ustalenie roku, dnia (miesiąca) i godziny, od którego rozpoczyna się badanie,

minimum spisowe = wtedy kiedy np. kraj jest biedny, przeprowadza się wtedy minimalne badania, czyli: wiek, płeć, stan cywilny = baza,

Zgodnie z zaleceniem ONZ spisy powszechne powinny być przeprowadzane w krajach świata co 10 lat

Dwa rodzaje ludności spisowej:

• De jure - ludność formalnie zameldowana na danym obszarze

- De facto - faktyczne miejsce zamieszkania, obecne

Zawsze spisujemy ludność de facto.

W narodowym spisie powszechnym w 2002 roku po raz pierwszy wyodrębniono dodatkową kategorię ludności.

tzw. rezydentów. To ogół przebywających w momencie krytycznym spisu zamieszkujących na danym terenie

przez okres co najmniej 12 miesięcy, tj. 1. stałych mieszkańców lub 2. osoby przybyłe, z innych miejsc

zamieszkania w kraju lub zagranicy na okres co najmniej 12 miesięcy

4. Różnice między współczynnikiem dzietności, współczynnikiem dynamiki demograficznej i przyrostem naturalnym ludności.

Współczynnik dzietności - czyli ile dzieci rodzi przeciętnie kobieta (ang. nazwa TFR)

W_dz = Σ⁴⁹_x=15 U_x/P_kx x C (100, 1000) Ux- l, urodzeń, Pkx - śr l kobiet w danym wieku

w latach 50 - tych przeciętnie Polka rodziła „grubo” ponad trójkę dzieci,

obecnie przeciętnie Polka rodzi 1,28 dzieci (to jeden z najniższych współczynników w Europie, gdyż takim punktem granicznym jest 1,5 - poniżej, znaczy „źle”),

kobieta z miasta rodzi 1,12 dzieci,

kobieta ze wsi rodzi 1,5 dzieci,

przeciętnie kobieta świata rodzi 2,8 dzieci,

przeciętnie kobieta w krajach wysoko rozwiniętych rodzi 1,5 dzieci,

przeciętnie kobieta w krajach słabo rozwiniętych rodzi 3,1 dzieci,

przeciętnie kobieta w Europie rodzi 1,4 dzieci,

kategorie dzietności:

dzietność rzeczywista dzieli się na:

-dzietność dotychczasową,

-dzietność ekonomiczną (tzn. ile mamy dzieci w gospodarstwie domowym, które mamy na utrzymaniu),

dzietność deklaratywna to:

-dzietność idealna (w Polsce: 2 - oje dzieci),

-dzietność planowana (planuje się liczbę dzieci),

-dzietność jeszcze pożądana (tzn. ile jeszcze dzieci chce się mieć),

Przyrost naturalny- to różnica między liczbą Urodzeń i liczbą Zgonów w danej populacji w określonym czasie. Wsp przyrosty naturalnego (Wpn) jest współczynnikiem ogólnym, którego wartość w wysokim stopniu zależy od struktury danej populacji.

W_PN = liczba urodzeń - liczba zgonów w określonym czasie, czyli W_PN = U_T - Z_T/średnia liczba ludności w czasie „t” (lub liczba w połowie tego okresu) (P_T) x C (100, 1000)

Współczynnik dynamiki demograficznej:

Zmiany dynamiki demograficznej-ile urodzeń na 1 zmarłą osobę. Współczynnik dynamiki demograficznej jest ilorazem liczby urodzeń w danej popul w danym czasie i liczby zgonów w tej populacji i w tym czasie t * stalą C. Nie może on stanowić podstawy do obliczania współczynnika przyrostu naturalnego.

W_dd = U/_Zg x C (100,1000) - czyli ile mamy zgonów (względem liczby urodzeń)

obecnie w Polsce wynosi on: ≥ 1,01 rok 2000: 1,028

5. II teoria przejścia demograficznego

w związku małżeńskim lub nieformalnym na czoło wysuwa się jednostka lub para, która inwestuje przede wszystkim w SIEBIE (tzw. king - pair), tj. DINKS (Double Income No Kids),

postawy i zachowania wyrażające taką ideologię prowadzą do opóźnienia prokreacji, obniżenia liczby dzieci w rodzinie lub bezdzietności, w

ta teoria formułuje np. nowe teorie opisujące fenomen dzietności poza małżeństwem jako racjonalny wybór mężczyzn i kobiet o niskich dochodach (Willis 1999r.),

opóźnienie urodzenia lub decydowanie się na brak potomstwa jest mocno podkreślane w teorii drugiego przejścia demograficznego,

zdaniem niektórych badaczy (McDonald 2000) niski poziom płodności w krajach rozwiniętych gospodarczo jest wynikiem konfliktu zachodzącego pomiędzy wysokim poziomem równości płci gwarantowanym przez instytucje społeczne zorientowane na zaspokojenie indywidualnych potrzeb człowieka a nierównościami podtrzymywanymi przez rodzinę rozumianą jako instytucja oraz przez instytucje zorientowane na rodzinę,

zmiany w położeniu ekonomicznym kobiet, osiąganie przez nie wysokiego statusu, prowadzą do niskiej płodności,

w związku z czym partnerzy nakierowują swoje działania na kontrolę płodności, której spadek prowadzi do radykalnych zmian w życiu kobiety i rodziny,

kobiety mogą na rynku pracy rywalizować z mężczyznami dopóty, dopóki w grę nie wchodzi prokreacja,

konieczne są instytucje zorientowane na rodziny, których głównym zadaniem ma być pogłębianie równości płci, które osłabią pojawiające się konflikty i zachęcą kobiety do wydawania na świat potomstwa,

• Drugie przejście demograficzne - Demograf holenderski Dirk van de Kaa uważa, że w krajach wysoko rozwiniętych gospodarczo nastąpiło drugie przejście demograficzne. Charakterystyczną cechą drugiego przejścia demograficznego jest spadek płodności poniżej poziomu gwarantującego ciągłą zastępowalność pokoleń.

• W modelu drugiego przejścia demograficznego zmniejszanie się dzietności, przy bardzo niskim poziomie umieralności, przypisywane jest dążeniu obojga rodziców do osiągnięcia własnych źródeł dochodów z pracy oraz odpowiedniego wykształcenia i zadowolenia z życia.

• Doniosłą rolę zaczynają odgrywać motywacje do stałego podnoszenia poziomu życia rodzinnego. punkt ciężkości jest zdecydowanie przesunięty na zmiany motywacji, zmiany systemu wartości, norm zachowań, postaw kulturowych - to wszystko decyduje o indywidualnym podejmowaniu decyzji, także tych związanych z tworzeniem rodziny

TEORIA II PRZEJSCIA DEMOGRAFICZNEGO
lata 60' wazne zmiany-nowy etap rozwoju, spol. ponowoczesne
1). rewolucja informatyczna-nowe sektory, nowe miejsca pracy- rewolucja sprzyja kobietom, tworzy dla
nich nowe miejsca pracy- aktywizacja zawodowa kobiet, nowe zródła utrzymania
REWOLUCJA W SFERZE MAŁZENSTWA I RODZINY
2) nuklearyzacja rodziny
3). rewolucja kulturowa- globalizacja kult., homogenizacja świata GłóWNE ZAłOżENIA
1) zróżnicowanie form życia małżensko rodzinnego i typów gospodarstw domowych
2) swiadome i skuteczne planowanie i regulowanie poczec (pigulka antykoncepcyjna)
3) zmiana pozycji czlonkow rodziny, zmiana rodziny- "pair + child" lub DINKS (podwojny zysk, zadnych
dzieci)
KONSEKWENCJE
-opóźnianie wieku zawierania malzenstw
- -||- rodzenia pierwszego dziecka
- obnizanie wskaznika plodnosci

6. Proces feminizacji

instytucja rodziny, uważana od zarania dziejów za najlepszą strukturę dla rodzenia i wychowywania dzieci oraz najkorzystniejszą dla samych kobiet, uznana została przez feminizm za zniewalającą i opresyjną, feminizm zajmuje się także określeniem wpływu macierzyństwa na tożsamość kobiety, nie ograniczając się jednak do eksponowania jego potęgi,wg feminizmu kobiecość nie może być definiowana tylko przez spełnianie ról macierzyńskich przez kobiety, zdaniem większości kierunków feministycznych, patriarchat zdewaluował społeczne znaczenie kobiet, dlatego należy przywrócić jego rangę również w sferze prokreacyjnej,feminizm krytyce poddaje środowisko społeczne, edukacyjne, zawodowe niesprzyjające kobietom i podtrzymujące nierówności płci,

niektóre nurty feministyczne postulują wprost wycofanie się kobiet z prokreacji, dewaluację macierzyństwa, zniwelowanie podporządkowania i przepracowania kobiet w rodzinie,

ponadto nurty feministyczne krytyce poddają środowisko społeczne, edukacyjne, zawodowe niesprzyjające kobietom i podtrzymujące nierówności płci,

feminizm jednak nie podaje alternatywnych teorii wyjaśniających, co znaczy dla kobiety brak dzieci - kobiecość jest tak silnie powiązana z macierzyństwem, że odrzucenie go jest synonimem antykobiecości i niedojrzałości społecznej,

w ponowoczesnym świecie niewątpliwie rośnie liczba kobiet nie posiadających dzieci - część z nich świadomie wybiera bezdzietność, część zaś kieruje się w stronę związków lesbijskich,

podkreśla się, iż na fenomen ten wpływa nieużyteczność ekonomiczna dzieci, ich wysoki koszt oraz porównywanie ekonomicznej wartości pracy kobiet do wartości biologicznej reprodukcji, feminizm ponosi jednak porażkę na gruncie esencjonalnej relacji pomiędzy kobiecością i reprodukcją biologiczną,

Wsp feminizacji i typu Wfr=rPk/Pr*C

Wsp-feminizacji II typu:

Wfr=rPk/rPm*C

Pk- Ifczba kobiet wdanej" populacji w określonym momencie roku
Pm- jw. Tylko mężczyźni

P - populacja w określonym momencie rok

7. Przedstaw trendy w zakresie urodzenia

I wyż demograficzny w Polsce przypada na lata 1948-1958, ma miejsce wtedy 794000 urodzeń co stanowi

3 I promili. Mamy do czynienia z tendencją kompensacyjną ( babie boom) Po tym roku wchodzi liberalizacja

aborcji.

Lata 60 przypadają na niż demograficzny, wsp urodzeń wyniosła 16.2 promila. Miasta polskie od tego okresy idą

w kierunku rodziny małodzietnej.

II wyż demograficzny przypada na lata 70. Jest on związany z przemianami świadomościowymi. wsp urodzeń

wynosi 19%. W roku 1982 liczba urodzeń przekracza po raz drugi ponad 705000. Natomiast już w 1985 ta

liczba się zmniejsza do 680000 urodzeń.

OD roku 1997 mamy do czynienia z depresją demograficzną- załamaniem- liczba urodzeń jest poniżej 400 000.

Państwa stosują odpowiednią Polit ludnościową .

Urodzenia są związane z przemianami społeczno kult, między innymi z II t przejścia demo (niska płodność kobiet) . Ekonomiczne teorie dzietności , min mówiąca o jakości dziewcka (Becker), a nie ilości dzieci, dzieci są wartością autoteliczną, a nie ile się zrobi, tyle będzie. Na poziom rozrodczości będą wpływać: str wieku i płci, stanu cywilnego, ogóle warunki materialne, wykształcenie, zawód, wielkość miejsc zamieszkania, tradycje, Polit ludnościową

8. Definicje i cechy migracji

migracje to zjawisko wielowymiarowe o charakterze demograficznym, ekonomicznym, społecznym, politycznym i kulturowym,

to inaczej (migracje) tzw. PRZEMIESZCZANIE PRZESTRZENNE, ruch fizycznyw określonym czasie i miejscu

Powstają teorie emigracyjne: co ludzi wypycha z kraju?

Pierwszymi teoriami były t. asymilacji - teraz zastąpione przez t. integracji.

T. wielkolukturowości (Jerzy Zubrzycki jest twórcą pojęcia)

migracje są:

ruchem fizycznym dokonanym w określonym celu,

zmianą miejsca zamieszkania,

zmianą terytorium (jednostki osiedlowej, państwa),

przeniesieniem się z jednej społeczności do drugiej,

zmianą społecznego i kulturowego otoczenia,

elementami pochodnymi wynikającymi z dokonanego przemieszczenia są:

długość pobytu w nowym miejscu zamieszkania,

dystans dzielący terytorium odpływu i napływu,

zerwanie bezpośrednich kontaktów z miejscem pochodzenia,

cechy indywidualne migrantów, jak: poziom świadomości, inteligencja, wiedza o świecie, itd.

planowane przemieszczenia,

migracja lub wędrówka to takie fakty świadomie zamierzonych przemieszczeń przestrzennych ludności, które wynikają ze zmiany miejsca zamieszkania lub pobytu i dokonują się pomiędzy jednostkami osiedlowymi w ramach granic jednostek terytorialnych kraju, państwa lub też wykraczają poza jego granice polityczne,

migracja bywa także nazywana MOBILNOŚCIĄ PRZESTRZENNĄ, bądź MOBILNOŚCIĄ GEOGRAFICZNĄ,

migracja pociąga za sobą szereg różnych procesów związanych z „innością”, „obcością” przybyszów w kraju przyjmującym, które wyjaśniane są przez takie kategorie analityczne, jak:

adaptacja,

integracja,

asymilacja,

akulturacja,

w demografii podkreśla się, że migracja jest jednym z trzech podstawowych procesów (migracja, urodzenia, zgony) kształtujących liczbę ludności, jej struktury i jej reprodukcję,

migracje powodują zmiany w liczbie ludności i jej strukturze szybciej niż pozostałe dwa procesy, tj. urodzenia i umieralność, często zbiorowości migrantów charakteryzuje duża selektywność w zakresie określonych cech (np. młoda ), jeżeli zbiorowość migrantów jest liczna, to konsekwencje migracji dla struktury ludności w miejscu pochodzenia i przeznaczenia mogą powodować ich istotne zmiany. W Polsce dominują migracje wewnątrz wojewódzkie 73% i najczęściej ze wsi do miast.

Istnieją wzory migracji: (Keely, Mc Lean, Petras )kapitał jest czynnikiem sprawczym, który przyciąga migrantów. Siła robocza,bliskość terytorialna, kulturowa, polityczna i eko., wszystkie nisze są od razy wypełniane - szlaki migracyjne, migrancji nie organizują się, najlepsze nosy mają Turcy&Polacy, istnieją globalne plemiona-najstarsze migracje świata.

migracje przymusowe to np.:

wydalenie/wypędzenie,

repatriacje - tzn. wtedy kiedy występują naciski władz na jednostki w celu ich powrotu do kraju pochodzenia,

uchodźstwo - ze względu na prześladowanie (najczęściej),

wysiedlenie,

ewakuacja,

deportacje,

• Migracje uważa się za najważniejszy przejaw przestrzennej mobilności ludności.

Znamienna wydaje się być myśl sformułowana przez prekursora badań nad migracjami - E.G. Ravensteina: „Migracja oznacza życie i postęp, ludność zasiedziała - stagnację.”

Druga grupa

1. Co to jest wskaźnik potencjalnego wsparcia, ruch naturalny ludności

ruch naturalny = urodzenia, zgony, małżeństwa, rozwody,

wskaźnik obciążenia eko, dla mężczyzn 18-64 i kobiet 18-59

Scharakteryzuj ewidencję bieżącą ludności i inne badania

Ewidencja bieżąca ludności: dzięki nim mamy dostęp do informacji demograficznych. te informacje zapisywane są. w urzędzie stanu cywilnego. Istnieją, księgi takie jak ks". urodzeń, zgonów. małżeństw, jest także księga zameldowań. Na każdym poziomie informacje te są przekazywane w górę czyli do Głównego Urzędu Statystycznego. Odbywa się to na zasadzie resortowej. Mamy do czynienia ze sprawozdawczością centralną. Tworzy się rocznik demograficzny. Dostarcza danych o ruchu nat i wędrówkowym i o ich konsekwencjach: stanie, str (wieku i płci) i rozmieszczeniu teryt ludności.

2cechy danych ewidencyjnych: ciągłość i aktualność.

Inne badania:

Badania metodą reprezentacyjną-tą metodą bada się ogólną płodność kobiet i migracje ludności zarówno w skali całego kraju jak i regionach.

Badania sondażowe

• Badania retrospektywne

* Badania panelowe ••

Badania metodą monograficzną- mają na ogół charakter retrospektywny, wykorzystuje się wówczas źródła archiwalne pozwalające się zorientować w przemianach demograficznych.

Badania studium dogłębnego badania

W Polsce GUS prowadzi systematycznie badania budżetów rodzinnych których celem jest-ustalenie poziomu i struktury wydatków i dochodów rodzin

.

Modelowe typy struktur wieku i skale starości demograficznej

Rozpatrując różne rodzaje struktur wieku ludności G. Sundbarg wyodrębnił trzy zasadnicze typy:

- progresywny - mamy do czynienia ze społeczeństwem młodym o stosunkowo dużej, rosnącej z roku na
rok, liczbie urodzeń, którego cechą charakterystyczną jest stały wzrost liczby ludności (piramida wieku o
szerokiej podstawie-kształt trójkąta równoramiennego) U > Zg. PN= U — Zg (jest on +)

- zastojowy- roczna liczba urodzeń równa się rocznej liczbie zgonów, a każdy następny rocznik urodzeń jest
liczebnie zbliżony do poprzedniego (piramida w kształcie dzwonu) PN= 0

- regresywny- malejąca z roku na rok liczba urodzeń (piramida o zdecydowanie wąskiej podstawie- kształt
wrzeciona) U< Zg PN-jest

skale starości demograficznej:

w Polsce opracowane przez E. Rosseta,,

wiek jako granica starości nie może być traktowany bardzo sztywno,

E. Rosset stworzył I - wszą taką skalę starości dla Polski:

wg Rosseta jeżeli współczynnik starości jest większy od 12 %, takie społeczeństwo uznaje się za stare,

wg Rosseta jeżeli współczynnik starości jest mniejszy od 8%, takie społeczeństwo uznaje się za młode demograficznie,

wg Rosseta jeżeli współczynnik starości mieści się między 8 - 10% , takie społeczeństwo uznaje się za „przedpole” starzenia się demograficznego,

10 - 12% = właściwe starzenie się demograficzne,

wg ONZ (dla wieku 65 lat i więcej) jeżeli współczynnik starości mniejszy od 4% to wtedy można mówić o młodości demograficznej, jeśli jest większy od 7% wtedy należy już mówić o starości demograficznej. Wyróżnia się 3 etapy analizy zmian str wielu ludności:

a) analiza zmian wieku dziecięcego b) produkcyjnego c) ludności starszej

4. Różnice między współczynnikiem urodzeń, płodności, dzietności

Współczynnik dzietności - czyli ile dzieci rodzi przeciętnie kobieta (ang. nazwa TFR)

W_dz = Σ⁴⁹_x=15 U_x/P_kx x C (100, 1000)

w latach 50 - tych przeciętnie Polka rodziła „grubo” ponad trójkę dzieci,

obecnie przeciętnie Polka rodzi 1,28 dzieci (to jeden z najniższych współczynników w Europie, gdyż takim punktem granicznym jest 1,5 - poniżej, znaczy „źle”),

kobieta z miasta rodzi 1,12 dzieci,

kobieta ze wsi rodzi 1,5 dzieci,

przeciętnie kobieta świata rodzi 2,8 dzieci,

przeciętnie kobieta w krajach wysoko rozwiniętych rodzi 1,5 dzieci,

przeciętnie kobieta w krajach słabo rozwiniętych rodzi 3,1 dzieci,

przeciętnie kobieta w Europie rodzi 1,4 dzieci

Podstawą analizy natężenia urodzeń są z reguły współczynniki rodności i płodności. Przez pojęcie rodności

rozumiemy natężenie urodzeń w badanej zbiorowości w określonym czasie. Współczynnik urodzeń (rodności)wyraża stosunek liczby urodzeń żywych z badanej zbiorowości, w badanym okresie do liczby ludności do niej zaliczanej w połowie badanego okresu lub do średniej liczby ludności. Wu=Ut/Lt*C

Współczynnik rodności ze względu na swoją budowę nie może być wyłącznym kryterium oceny procesów urodzeń gdyż na kształtowanie się jego poziomu wpływa wiele czynników. Ze względu, na to, że decydujący wpływ na wielkość liczby urodzeń ma liczba kobiet w wieku rozrodczym, przy ocenie natężenia urodzeń: należy przede wszystkim posługiwać się wsp. płodności. Jednak ogólne współczynniki urodzeń zwane często surowymi wsp. urodzeń dla podkreślenia że uwzględniają zarówno zmiany w poziomie płodności kobiet jak i w strukturze ludności wg płci i wieku są powszechnie stosowaną miarą rodności. Wsp. urodzeń jest także- jednym z elementów określających wsp. przyrostu naturalnego ludności.

Przez pojęcie płodności rozumiemy natężenie urodzeń w badanej populacji kobiet będących w wieku rozrodczym. Miernikiem płodności kobiet jest współczynnik płodności wyrażający stosunek liczby urodzeń żywych w danym okresie do liczby kobiet w wieku rozrodczym w danej zbiorowości.

Wpl=Ut/K(15-49)*C

W Polsce kobiety wchodzą, w wiek rozrodczy po ukończeniu 15 roku życia i trwają w nim do ukończenia 49 roku życia. Powszechnie stosuje się grupowanie urodzeń wg 5 letnich grup wieku rozrodczego kobiet. W Polsce w latach 1901-1905 współczynnik urodzeń wynosił 44 promile a w latach 1995-2000 wartość wsp. znalazła się na niższym poziomie 10,5 promila.

Cząstkowe współczynniki płodności kobiet w Polsce dla okresu po II wojnie światowej do 1960 roku włącznie wskazują na istnienie tendencji do stałego wzrostu natężenia urodzeń w dwu pierwszych grupach wieku (15-24 lata) oraz stałego zmniejszania się natężenia urodzeń w pozostałych grupach wieku ( 25-49latach). Na początku lat 70 i 80 nastąpił czasowy wzrost płodności w 3 pierwszych grupach wieku i obniżenie w starszych. Wiek największej płodności kobiet przesunął się w stosunku do okresu przedwojennego z 25- 29 i 30-34 lat na 20-24 i 25-29 lat Współczynniki w badaniach nad zastępowaniem generacji to: Współczynnik dzietności ogólnej-suma współczynników płodności kobiet w wieku rozrodczym. Jest to przeciętna liczba dzieci urodzonych przez kobietę w ciągu jej wieku rozrodczego.

5. Typy migracji

wg charakteru podejmowanych decyzji:

migracje dobrowolne/woluntarystyczne,

migracje przymusowe/niewoluntarystyczne,

migracje spontaniczne/nieplanowane,

migracje planowane/świadome podjęte akty przemieszczeń przestrzennych/,

ad b). migracje przymusowe to np.:

wydalenie/wypędzenie,

repatriacje - tzn. wtedy kiedy występują naciski władz na jednostki w celu ich powrotu do kraju pochodzenia,

uchodźstwo - ze względu na prześladowanie (najczęściej),

wysiedlenie,

ewakuacja,

deportacje,

ze względu na przyczyny:

migracje zarobkowe (ekonomiczne),

migracje rodzinne,

migracje podporządkowane (dodatkowe),

migracje matrymonialne,

migracje polityczne,

migracje religijne,

migracje narodowościowe,

migracje ekologiczne,

migracje indywidualne,

ze względu na czas trwania migracji:

migracje stałe,

migracje okresowe,

migracje sezonowe,

ze względu na charakter geograficzny migracji:

migracje wewnętrzne,

migracje zewnętrzne/zagraniczne, międzynarodowe/,

migracje kontynentalne,

migracje zamorskie,

migracje regionalne,

ze względu na charakter osadnictwa migracji:

migracje z miast do miast,

migracje z miast do wsi,

migracje z wsi do wsi,

migracje ze wsi do miast,

ze względu na charakter prawny migracji:

migracje legalne,

migracje nielegalne,

inne rodzaje migracji:

migracje emerytalne,

migracje masowe,

exodus (tzn. nagła masowa emigracja spowodowana katastrofą lub innymi nagłymi wypadkami),

migracje konserwatywne (w celu utrzymania dotychczasowego sposobu życia),

migracje innowacyjne (w celu dokonania radykalnej zmiany życiowej),

6. Typy reprodukcji ludności

wyróżnia się 3 typy reprodukcji ludności:

reprodukcję rozszerzoną, >1

reprodukcję prostą,1

reprodukcję zawężoną,<1

Polska ma rep. Zawężoną. Wszystkie bogate kraje mają zawężoną.

Każda zbiorowość ludzi poddana jest w sposób ciągły procesowi odnowy, zmieniają się generacje z których składa się dana populacja. Proces ten to reprodukcja ludności.

W badaniach nad reprodukcją bada się przede wszystkim:

I. Czy liczba urodzeń jest wystarczająca dla wyrównania ubytku danej ludności

II Jakie zmiany powodują procesy

Podstawowymi procesami związanymi z reprodukcją ludności są:

Przyrost naturalny - to różnica między liczbą urodzeń i liczbą zgonów w danej populacji w określonym czasie. Może przyjmować wartości dodatnie, ujemnie bądź zerowe. 0,5: b.powolny przyrost, 2,0: galopujący, 3,0: eksplodujący(nie występuje już) Wsp przyrostu naturalnego (Wpn) jest współczynnikiem ogólnym, którego wartość w dużym stopniu zależy od struktury danej populacji. Przyrost rzeczywisty: Pr=PN-Pw (naturalny - wędrówkowy)

Zmiany dynamiki demograficznej-określa on tylko proporcje między liczbą zgonów i liczbą urodzeń. Współczynnik, dynamiki demograficznej Jest ilorazem liczby urodzeń, w danej popul. w danym, czasie i liczby zgonów w tej populacji i w tym czasie L* stała C. Nie może on stanowić podstawy do obliczania współczynnika przyrostu naturalnego. Przeciętna Polka powinna rodzić ponad dwójkę dzieci, a rodzi: w miastac: 1,2 i na wsiach: 1,4 Zastępowanie generacji - proces ten bada się na ogół dla każdej płci osobno. Częściej analizuje się proces zastępowania generacji żeńskich, czasem bada się proces zastępowania generacji dla obu płci. Odstęp między następującymi po sobie generacjami-to odstęp pomiędzy datą urodzenia matek i datą urodzenia ich dzieci. Długość tego odstępu zależy od czasu zawarcia związku małżeńskiego, poziomu płodności, od wcześniejszego urodzenia pożądanych dzieci.Współczynniki w badaniach nad zastępowaniem generacji to:

Współczynnik dzietności ogólnej- suma współczynników płodności kobiet w wieku rozrodczym. Jest to przeciętna liczba dzieci urodzonych przez kobietę w ciągu jej wieku rozrodczego. Ang nazwa TFR. W latach 50 tych Polka rodziła ponad 3 dzieci, obecnie 1,28

Współczynnik reprodukcji brutto- wyraża on ile przeciętnie dziewczynek urodziłaby kobieta w ciągu wieku rozrodczego przy danych współczynnikach płodności wg wieku. Jeśli jest >2 to kraj słabo rozwinięty. Współczynnik reprodukcji netto charakteryzuje aktualną płodność i umieralność wyrażającą średnią liczbą żywo urodzonych dziewczynek przypadających na 1 kobietę w wieku rozrodczym które dożyją wieku swoich matek. Zależy on od poziomu płodności i umieralności Informuje o przebiegu zastępowalności generacji.

Teorie wyjaśniające przemiany we wzorcach reprodukcji ludności: 1. teoria obniżającej się umieralności, 2. teoria ekonomiczna kosztów i użyteczności = tzn. eko. Wyjaśnienie płodności

7. I teoria przejścia demograficznego

TEORIA I PRZEJSCIA
To model 4-fazowy.
Zmiana od tradycyjnego typu reprodukcji do nowoczesnego.
I FAZA- spada umieralność, poziom urodzeń nie ulega zmianie (pozostaje wysoki), wzrasta przyrost
naturalny (implikacja rewolucji naukowo-technicznej)
II FAZA- jeszcze bardziej spada umieralnosc(szczepionki, pasteryzacja mleka, poziom sanitarny);
podnosi sie chwilowo poziom urodzen
III FAZA- coraz szybszy spadek liczby zgonow oraz znaczacy spadek liczby urodzen- świadomoa kontrola
płodnosci, aktywnosc zawodowa kobiet
IV FAZA- kontynuacja trendu z poprzednich faz; urodzenia sa niższe od poziomu zgonow; katastrofa
demograficzna- obumieranie kontynentu.

• Teoria przejścia demograficznego (1929-1945)

• W 1929 w amerykańskim czasopiśmie Population ukazał się artykuł W. Thompson'a,

• Francuz A. Landry wprowadza pojęcie rewolucji demograficznej,

• Amerykanin F. Notestein umieszcza w „Population” swój artykuł,

• Landry wprowadził pojęcie rewolucji demograficznej dla określenia zjawiska polegającego na zerwaniu z odwieczną tradycją niekontrolowanej reprodukcji ludności,

• Teoria pierwszego przejścia demograficznego opisywała zmiany procesów reprodukcji - przejście od tzw. reprodukcji rozrzutnej, w której była wysoka dzietność i wysoka umieralność do reprodukcji, w której jest niska dzietność i niska umieralność. Najpierw zaczęła więc spadać umieralności, a potem do niej dostosowała się dzietność. Prof. van de Kaa nazwał pierwsze przejście demograficzne altruistycznym, bo wówczas cała uwaga skupiona była na rodzinie i tworzeniu godnych warunków jej rozwoju, natomiast drugie przejście nazwał indywidualistycznym, bo wiąże się z tym, że jednostki koncentrują się na sobie, na własnej karierze, indywidualnym rozwoju.
  

8. Typy polityk ludnościowych

polityka ludnościowa jest to świadome oddziaływanie państwa na przebieg procesów demograficznych, kształtowanie struktur ludnościowych, właściwe rozmieszczenie przestrzenne ludności oraz kształtowanie optymalnej ludności kraju,

I typ polityki panstwa: responsie policy = polityka odpowiadająca pewnym potrzebom:

potrzeba kształcenia - od 1994r. prywatne szkolnictwo w Polsce „ratuje” państwowe szkolnictwo,

rynek pracy - w Polsce obecnie potrzeba jeszcze około 3 mln. miejsc pracy,

potrzeby mieszkaniowe - obecnie potrzeby w Polsce ok. 2,5 mln. mieszkań,

potrzeby zdrowotne,

II typ polityki państwa - związana z proc. Demo

1. typ, który koncentruje się na samych urodzeniach:

polityka pronatalistyczna = zachęcanie kobiet do rodzenia dzieci, np. polityka III Rzeszy: „każda Niemka miała rodzić dziecko dla Hitlera/III Rzeszy” - ogólnie państwa nazistowskie stosowały ten typ polityki,

polityka antynatalistyczna = państwo nie jest zainteresowane wzrostem liczby urodzeń - nieposiadanie dzieci jest „chwalone”/promowane, np. Chiny = antyhumanitarna polityka jednego dziecka - ogólnie w krajach Azji uprzywilejowana jest płeć męska (często zabija się dziewczynki); wg tej polityki średni wiek dla mężczyzn zawarcia małżeństwa to 28 lat, dla kobiet 24 lata, aprobowana jest na szerszą skalę w takich krajach polityka antykoncepcyjna,

2. typ, który koncentruje się na rodzinach - Polit. Prorodzinna.

polityka neutralna = państwo nie wtrąca się do tego, ile dzieci może mieć dana rodzina/para (mimo wszystko np. w Polsce współczynnik dzietności jest bardzo niski - nieco ponad „1”),

polityka prorodzinna/rodzinna - są to systemowe oddziaływania państwa za pomocą instrumentów o charakterze materialnym i niematerialnym mających na celu wspomożenie rodziny w jakościowym wychowaniu rodziny,

III typ polityki państwa dotyczy małżeństw i rozwodów

IV typ polityki państwa dotyczy umieralności

polityka zdrowotna danego kraju - demografia medyczna,

wyróżnia się 3 wskaźniki zdrowia

NEGATYWNE

chorobowość - tj. liczba zachowań na daną chorobę,

śmiertelność - liczba zgonów z powodu danej choroby - śmiertelność ≠ umieralność,

wskaźnik zgonu niemowląt

zgony z przyczyn cywilizacyjnych (wypadki, urazy, zatrucia),

liczba osób niepełnosprawnych (ta liczba tych osób w Polsce znowu wzrasta),

biologiczna,

określona w sposób prawny,

ad b). POZYTWYNE - tylko dwa:

przeciętna długość życia człowieka - E₀/E_x - czyli jak długo żyje się w danym kraju,

zanieczyszczenie środowiska,

ad c). MIESZANE

aktywność zawodowa - aktywni zawodowo żyją dłużej, ale z drugiej strony takie osoby są bardziej narażeni na tzw. choroby zawodowe,

miejsce zamieszkania - ludzie wynoszą się z miasta by mieszkać na wsi (taka tendencja obecnie panuje), a na wsi żyje się „dłużej”,

stan cywilny - żonaci mężczyźni żyją dłużej (jak wskazują statystyki),

wola życia - wraz z wiekiem może się różnicować, jej stan może być wysoki (ludzie młodzi), bądź niski (ludzie starzy),

---