CZASZKA
twarzoczaszka- (np) żuchwa, lemiesz, kość gnykowa (p) nosowe, szczeki, łzowe, podniebienne, jarzmowe, małżowiny nosowe dolne
mózgoczaszka- (to taka kość, która najmniejszym swoim fragmentem styka się z mózgowiem, za pośrednictwem opon) (np) czołowa, klinowa, potyliczna, sitowa (p) skroniowa, ciemieniowa
U płodu ciemiączka: nieparzyste przednie, nieparzyste tylne, 2 parzyste boczne; 2 kości czołowe.
kości twarzy- gnykowa, żuchwa, podniebienna, jarzmowa, nosowa, szczeka
kości pneumatyczne- przestrzeń wysłana błoną śluzową wypełniona powietrzem (czołowa, sitowa, klinowa, szczęki), maja za zadanie zmniejszania ciężaru czaszki.
połączenia: wielozrosty- szwy, staw skroniowo-żuchwowy (ruchy: opuszczania, podnoszenia, cofania, wysuwania, ruchy boczne), chrzastkozrosty.
Doły czaszki:
-przedni- położony najwyżej, utworzony przez kości czołowa, sitowa i część kości klinowej. z jamą nosową komunikuje się przez blaszka sitowa kości sitowej (nici węchowe) Granica między dołem przednim a środkowym jest brzeg tylny skrzydeł mniejszych kości klinowej i krawędź klinowa.
-środkowy- utworzony przez skrzydła większe kości klinowej i kość skroniową. Granica między środkowym a tylnym jest grzbiet spoidła (krawędź) i brzeg górny piramidy kości skroniowej.
-tylny- utworz. przez kość klinowa, potyliczną i pow. tylną piramidy kości skroniowej.
KRĘGOSŁUP
-szyjne(7)- pierwszy nie ma trzonu, drugi wyjątkowo duży trzon- ząb kręgu obrotnika; wyrostki poprzeczne zbudowane z 2 listewek kostnych, zrastających się na końcach i obejmujących otwór wyrostka poprzecznego; widełkowato rozdwojony wyrostek kolczasty
7- przejściowy miedzy szyjnymi a piersiowymi, cechy piersiowych: posiada dołki żebrowe dla głów 1-szej pary żeber, wyr. kolczysty nie jest rozdwojony, ale wystający
-piersiowe(12)- trzony kręgów są większe, wyrostki kolczyste nachodzą na siebie dachówkowato, wyst. dołków żebrowych (powierzchnie stawowe), wyrostki
-lędźwiowe(5)- najwyższe, duże, o płaskim, nerkowatym kształcie pow. górnej i górnej, nie maja właściwego wyrostka poprzecznego; wyrostek stawowy- ustawiony pionowo w płaszczyźnie strzałkowej, na pow., którego jest wyrostek suteczkowaty
-krzyżowe(5)- kształt klina, powst. ze zrośnięcia 5 kręgów krzyżowych (kościozrost); podstawa skierowana ku górze, wierzchołek do dołu, powierzchnia przednia miedniczna praktycznie gładka z otworami krzyżowymi przednimi, tylna pofałdowana z grzebieniami.
-g. krzyż. pośrodkowy(zrośnięte wyrostki kolczaste)
-g. krzyż. pośredni(zrośnięte wyrostki stawowe górne i dolne)
-g. krzyż. boczny(zrośnięte wyrostki poprzeczne)
powierzchnie boczne posiadają stawowe pow. uchowate do połączenia z kością biodrowa
-guziczne(3-4)- wyst. w postaci szczątkowej, tylko 1-szy posiada cechy kręgów(trzon, szczątkowe wyrostki poprzeczne, wyr. stawowe górne (różki guziczne, które łączą się z różkami krzyżowymi), pozostałe- okrągławe kostki. u osób starszych zrastają się w poj. kość guziczną, kostnieje również poł. między kością guziczka i krzyżowa.
krzywizna fizjologiczna kręgosłupa - są to naturalne krzywizny kręgosłupa w płaszczyźnie strzałkowej, które wykształcają się na skutek naturlnego rozwoju dziecka np., kiedy dziecko zaczyna podnosić główkę lub chodzić: lordoza szyjna i lędźwiowa oraz kyfoza piersiowa i krzyżowa.
Wyrostki:
-kolczysty (sterczący do tyłu, ustawiony w płaszczyźnie pośrodkowej)
-poprzeczne
-stawowe górne i dolne (służą do stawowego połączenia kręgów między sobą)
Połączenia: za pomocą krążka międzykręgowego (odc. przedkrzyżowy)- dookoła pierścień włóknisty zbudowany z tkanki włóknistej, w środku jądro miażdżyste; stanowią 1/3 wys., przytrzymywany za pomocą więzadła podłużnego przedniego i podłużnego tylnego; łuki i wyrostki połączone stawami(prawy i lewy; wyrostek stawowy dolny i górny) i więzadłami; dzięki temu kręgosłup jest ruchomy: ruchy zgięcia prostowania, boczne, obrotowe. zakres ruchu zależy od tego w ilu stawach się odbywa.
Połączenie kręgosł. z czaszką- 1-szy nie posiada trzonu, tylko łuki przedni i tylny, połaczone są one czesciami bocznymi. kreg szczytowy laczy się z podstawa czaszki (koscia potyliczną) i tworzy staw szczytowo-potyliczny, utworzony przez kłykcie potyliczne. Do dołków stawowych dolnych przyczepione a kłykcie potyliczne. Niewielkie ruchy potkiwania.
2-gi posiada b. duży trzon, ku górze od niego sterczy ząb obrotnika na którym znajdują się 2 pow. stawowe (przednia i tylna) dzieki nim utworzony jest drugi staw głowy szczytowo-obrotowy. Ruchy obrotowe - ruchy przeczenia.
Więzadła (miedzy łukami i wyrostkami)
-żółte- łuki dwóch sąsiednich kręgów i zamykają kanał kręgowy od strony bocznej, ale najbardziej z tyłu
-międzykolcowe- brzegi dwóch sąsiednich wyrostków kolczastych
-międzypoprzeczne- brzegi dwóch wyr. poprzecznych
-nadkolcowe- szczyty wyr. kolczastych
-karkowe- szczątkowe
KLATKA PIERSIOWA
Mostek- kości płaska, skł. się z 3 części:
-rekojeść mostka- posida wciecia szyjne i obojczykowe; do bocznych pow. przyczepiaja się 1-sze żebra.
-trzon mostka- łczy się z rękojeścią chrzastkozrostem górnym mostka. Kąt mostka- kąt miedzy trzonem a rekojescia, miejsce przyczepu 2-go żebra.
-wyrostek mieczykowaty- na granicy z trzonem przyczepia się 7-me żebro
Żebra- prawdziwe (każde osobno łączy się bezpośrednio z mostkiem I-VII), rzekome (pośrednio VIII-X - za pomocą chrząstek łącza się z VII i tworza łuk żebrowy) i wolne (nie łacza się z mostkiem XI iXII)
Z kręgosłupem łącza się w 2 stawach:
-staw głowy żebra- głowa żebra ma pow. stwowa łączaca się z dołkami żebrowymi trzonu kregu
-staw żebrowo-poprzeczny- guzek żebra łaczy się z dołkiem żebrowym wyrostka poprzecznego odpowiedniego kregu piersiowego.
TKANKA ŁĄCZNA
Czerwony szpik kostny- ma właściwości krwiotwórcze, potem zostaje zastąpiony przez szpik żółty-nieaktywny. u dorosłego człowieka powst. w sklepieniu czaszki, mostku, żebrach, nasadach kości długich, krgach kręgosłupa.
staw- ruchome połączenie między częściami szkieletu, spełniające 3 warunki: dwie powierzchnie stawowe, szczelina stawowa, torebka stawowa(zewn. włóknista i wewn. maziowa)
staw biodrowo krzyżowy- staw płaski łączący obie kości miedniczne z kością krzyżową, w ten sposób wytwarza się obręcz miedniczna
OPONY MÓZGOWIA
twarda- zbud. z dwóch zrośniętych ze soba blaszek zew. skierowanej do kości czaszki i wew. znajdującej się od strony mozgu. wysciela ona jamę kości czaszki i zatoki opony twardej (zatoka strzałkowa górna, zatoka strzałkowa Hudałowa). Jako okostna doprowadza naczynia krwionośne do kości i jako osłona mózgu.
Pajęczynówka- w niej znajduja się naczynia i nerwy, wypełniona płynem mózgowo rdzeniowym. przestrzeń podpajęczynówkowa - jest to przestrzeń między oponą miękką i pajęczą wypełniona płynem mózgowo-rdzeniowym.
miekka (naczyniowa)- okrywa dokładnie powierzchnie mózgowia, wchodzi we wszystk bruzdy, w niej przebiegają naczynia biorące udział w unaczynieni mózgowia
Płyn mózgowo- rdzeniowy- wytwarzany w splotach naczyniówkowych w wyniku przesaczenia się wody i skł. osocza krwi. (zawiera również glukozę, białko i sole mineralne) i z komór dostaje się do jamy podpajęczynówkowej i dalej przez oponę twardą do zatok i do układu żylnego. powoduje, że opona pajęcza jest dociskana do blaszki wewnętrznej opony twardej. powinien być przezroczysty. chroni mózg i rdzeń kręgowy przed urazami mechanicznymi, a także przyczynia się do równomiernego rozkład ciśnienia w jamie czaszki.
MÓZGOWIE
Ośrodkowa cześć ukł. nerwowego, znajdująca się w jamie czaszki.
-pień mózgu (rdzeń przedłużony, most, śródmózg., międzymózg.)-jądra n. czaszkowych (III-XII)
-móżdżek (2 półkule, robak- cześć środkowa)
-mózg (półkule mózgu- kresomózg. parzyste: płaty, spoidła mózgu- kresomózg. nieparzyste: spoidło wielkie, przednie i sklepienie)
Rdzeń przedłużony- najniżej położony odcinek mózgowia, ma kształt ściętego stożka rozszerzającego się stopniowo ku górze. granica pomiędzy rdzeniem kręgowym, a rdzeniem przedłużonym znajduje się na dolnym brzegu skrzyżowania piramid lub w poziomie otworu wielkiego kości potylicznej.
Wzgórze (miedzymózg.)- blaszka rdzenna wewnętrzna - znajdują się w niej jądra śródblaszkowe, które kontrolują czuwanie; jądro grzbietowo - przyśrodkowe - łączy informacje dotyczące nastroju i instynktu; jądro boczne tylne - zaangażowane w łączenie informacji czuciowych; poduszka - łączy odczucia somatyczne oraz informacje słuchowe i wzrokowe; ciało kolankowate boczne - przekazuje informacje wzrokowe do kory mózgowej płata potylicznego; jądro brzuszne tylno - boczne - przekazuje informacje dotyczące bólu, dotyku ucisku, temperatury, wibracji do obszarów czuciowych kory mózgowej; jądro brzuszne boczne oraz przednie - Biorą udział w kontroli ruchów zamierzonych; jądro przednie - uczestniczy w procesach związanych z pamięcią i emocjami.
Podwzgórze- znajduje się na pow. brzusznej mózgowia. w jego tylnej części znajdują się półkoliste wyniosłości- ciała suteczkowate. Do przodu od ciał suteczkowatych wypukła się guz popielaty. Z jego przedniej części wyrasta zwężający się ku dołowi lejek, który łączy guz popielaty przysadką. Przed guzem popielatym znajduje się skrzyżowanie wzrokowe.
Most- tworzy poprzeczne, szerokie wypuklenie wyraźnie odgraniczone na pow. brzusznej mózgowia od r. przedłużonego. Zawiera jądra nerwów czaszkowych (V-XII)
Móżdżek- skł. się z nieparzystej części środkowej- robaka i parzystych półkul móżdżku; podzielone szeregiem poprzecznie przebiegających szczelin; pokryty jest istota szara, leży ponad komora IV i jest narządem biorącym udział w koordynacji ruchowej i utrzymaniu postawy ciała. wypełnia większą część dołu tylnego. Od góry przykrywają go półkule mózgu.
3 pary konarów: górne, środkowe, dolne.
położenie torebki wewnętrznej - w istocie białej półkul mózgu, jest skupiskiem dróg wstępujących i zstępujących. Jest to szeroka, skośnie ustawiona blaszka istoty białej, oddzielająca jądro soczewkowate od wzgórza i jądra ogoniastego.
OŚRODKI
ośrodek ruchu - w obrębie płata czołowego, okolicy przedśrodkowej, obejmującej zakręt przedśrodkowy i przednią część płacika okołośrodkowego
korowy ośrodek wzroku- znajduje się w korze dookoła bruzdy ostrygowej przebiegające poziomo w płacie potylicznym na przyśrodkowej powierzchni
ośrodek oddechowy- znajduje się w rdzeniu przedłużonym.
KOMORY: ściany komór pokryte są warstwą nabłonka tworzącego wyściółkę.
boczna-parzysta, znajduje się w przodomózg. w półkulach mózgu, ma kształty nieregularnej szczeliny, składającej się z części środkowej i trzech rogów: przedniego, tylnego i dolnego. przez parzysty otwór międzykomorowy płyn m-r dostaje się do komory III
III - położona jest w międzymózgowiu, otoczona przez oba wzgórza (prawe i lewe), oraz podwzgórze. Komorę II i IV łączy wodociąg mózgu- wąski kanał w śródmózgowiu.
IV- ma kształt piramidy, której podstawa jest skierowana do przodu, do mostu i rdzenia przedłużonego, a wierzchołek wcina się w móżdżek. W tylnej ścianie komory IV znajdują się 3 otwory: parzysty boczny i nieparzysty pośrodkowy. przez nie płyn m-r wydostaje się z wnętrza mózgowia do jamy podpajęczynówkowej, oddzielającej oponę miękką od pajęczej.
UNACZYNIENIE:
- t. kregowa- odchodzi od t. podobojczykowej, przebiega przez otwory wyrostków poprzecznych kręgów szyjnych i wchodzi przez otwór wielki potyliczny do tylnego dołu czaszki, gdzie łączy się w przeciwległą tętnicę podstawy mózgu
-t. szyjna wewn.- powst. z podziału t. szyjnej wspólnej(na wys. górnego brzegu chrząstki tarczowatej krtani). Koło tętnicze Willisa leży na podstawie mózgu, otacza twory międzymózgowia, zabezpiecza centralny system nerwowy przed spadkiem dopływu krwi.
KOŁO TĘTNICZE WILLISA
Pierścień naczyń tętniczy vcfch mózgu:
-Od przodu: tętnice przednie mózgu połączone t. łączącą przednią
-Od tyłu tętnice tylne mózgu
-Po bokach t. szyjna wew. i t. łącząca tylna.
RDZEN KRĘGOWY
Posiada opony; siega od L1 do L2, a nastepnie są korzenie przednie i tylne nerwów rdzeniowych (ogon koński), które wychodzą przez otwory leżące poniżej.
Każdy odcinek ma parę nerwów rdzeniowych - n.rdzeniowy - mieszany (ruch - czuć )
Gałęzie:
Przednie: m. Tułowia, kończyny g i d - n. ruchowe
skóra boczna i przednia tułowia - n. Czuciowe
Tylne: m. głębokie grzbietu, skóra tylnej powierzchni ciała
Oponowe gałęzie łączące: wraca z powrotem unerwia opony rdz. kręg
Kanał kręgowy ograniczony:
Przód- trzony kręgów i krążki międzykręgowe, więzadło podłużne.
Bok- łuki
Tył- blaszki łuków, więzadła żółte
granica pomiędzy rdzeniem kręgowym, a rdzeniem przedłużonym - granica znajduje się na dolnym brzegu skrzyżowania piramid lub w poziomie otworu wielkiego kości potylicznej
NERWY
nerw- skupisko zarówno dendrytów jak i neurytów razem ze wszystkimi osłonkami
CZASZKOWE:
I węchowy- zmysłowy, receptor węchu, jama nosowa; osłabienie/brak powonienia, płynotok; złamanie podstawy przedniego dołu czaszki
II wzrokowy- zmysłowy, czopki i pręciki; osłabienie ostrości wzroku/całkowita ślepota po str. uszkodzenia, poszerzenie źrenic, zachowana reakcja na swiatło; uszkodzenia okolicy czołowo-skroniowej, złamania tropu oczodołu/kanału n. wzrokowego.
III okoruchowy- ruchowy/parasymp.; m. oka (dźwigacz powieki, skośny dolny, prosty przyśrodkowy i dolny; zwieracz źrenicy, ciała rzęskowego); opadniecie powieki, rozbieżny zez, poszerzenie źrenicy, brak reakcji na światło, podwójne widzenie; uszkodzenie podstawy przedniego dołu czaszki, złamanie skrzydeł mniejszych kości klinowej.
IV bloczkowy- ruchowy; m. skośny oka górny; podwójne widzenie przy patrzeniu w dół, problemy ze schodzeniem po schodach, zaburzenia widzenia; złamanie skrzydeł mniejszych kości klinowej
V trójdzielny- czuciowy/ruchowy
1-nerw oczny- cz. oczodoły
2-nerw szczękowy- cz. dół skrzydłowo podniebienny
3-nerw żuchwowy- cz. dół podskroniowy ruch. m. żwacze
VI odwodzący- ruchowy; oczodół- m. prosty oka boczny; zez zbieżny jedno/obustronny i podwójne widzenie; złamanie piramidy/spoidła tureckiego
VII twarzowy- cz./ruch./parasymp.; porażenie m. mimicznych ½ twarzy; złamania piramidy kośi skroniowej i wyrostka sutkowatego/urazy tkanek miękkich bocznej okolicy twarzy.
VIII przeds.- ślimak.- zmysłowy; ucho wewn.; uszkodzenie słuchu, zawroty głowy, oczopląs; złamania piramidy kości skroniowej
IX język.-gardł.- ruch./cz./parasymp.; język, podniebienie miękkie, jama ustna, ślinianka przyuszna; zaburzenia połykania, utrata smaku, porażenie ½ podniebienia; urazy X, XI, XII, złamania podst. tylnego dołu czaszki
X błędny- ruch./cz./parasymp.; krtań, gardło, przełyk; ucho zewn.; czucie smaku z kubków smak.; porażenie m. krtani, zaburzenia smaku, zaburzenia połykania
XI dodatkowy- ruchowy; m szyi, m. mostkowo-obojcz.-sutk, czworoboczny; porażenie m. mostkowo-obojcz.-sutk. i czworoboczny
XII podjęzykowy- ruchowy; język; porażenie połowy m. języka.
zmysłowe- I, II, VIII.
czuciowe- V, VII, VIII, IX, X,
ruchowe- III, IV, V, VI, VII, IX, X, XI, XII
parasympatyczne- III, VII, IX, X
RDZENIOWY- powstaje w otworze międzykręgowym z połączenia korzenia przedniego (ruch.) i tylnego (czuć.); ma charakter mieszany, dzieli się na gałęzie (przednia, tylną i oponową oraz łączącą białą w odcinku C8-L2 o charakterze symp. przedzwojowym)
korzeń przedni- część n. rdzeniowego zbudowana z włókiem odśrodkowych- ruchowych
wychodzących w rdzenia kręgowego i biegnących do otworu międzykręgowego, do nerwu rdzeniowego. Następnie włókna ruchowe biegną z gałęzią przednia i tylną n. rdzeniowego.
korzeń tylny- część n. rdzeniowego zbudowana z włókien dośrodkowych- czuciowych wnikające do rogu tylnego i do sznura tylnego rdzenia kręgowego.
jądro- skupisko ciał kom. w CSN
zwój nerwowy- skupisko ciał kom. poza CSN