1. Pojęcie transportu oraz podstawowych operacji ładunkowych.
Transport z łacińskiego transportera - przenieść, przewieźć i oznacza przemieszczenie ludzi, ładunków (przedmiot transportu) w przestrzeni przy wykorzystaniu odpowiednich środków.
Transport w znaczeniu czynnościowym, proces technologiczny wszelkiego przenoszenia na odległość, czyli przenoszeniu osób, przedmiotów lub energii.
Transport w znaczeniu czynnościowym obejmuje świadczenie usług w celach zarobkowych przez przedsiębiorstwo transportowe oraz czynności przemieszczania osób i ładunków przez inne podmioty dla których jest to działalność pomocnicza.
Transport w znaczeniu podmiotowym to technicznie, organizacyjnie i ekonomicznie wydzielone z innych czynności celowe przemieszczanie wszelkich osób i ładunków.
Operacje ładunkowe:
Naładunek - umieszczanie ładunku na lub w środku przewozowym
Wyładunek - usunięcie ładunku
Przeładunek - przeniesienie ładunku z jednego środka przewozowego na Inny środek innych gałęzi lub tej samej gałęzi transportu.
2. System transportowy - charakterystyka
System transportowy to logicznie uporządkowany i funkcjonalnie powiązane ze sobą podsystemy:
Techniczne - infrastruktura transportowa, środki transportu i urządzenia
Organizacyjne - organizacja transportu, podsystem informacyjny
Prawne - umowy, kontrakty, regulacje prawne
Ekonomiczne - taryfy, ceny, rozliczenia
3. Funkcje transportu oraz jego klasyfikacje
Transport spełnia trzy funkcje:
Konsumpcyjna - oznacza zaspokojenie potrzeb przewozowych przez świadczenie usług transportowych
Produkcyjna - oznacza zaspokojenie potrzeb produkcyjnych przez świadczenie usług transportowych
Integracyjna - pozwala zintegrować państwo i społeczeństwo poprzez usługi transportowe
Klasyfikacja transportu:
Układ poziomy
wg kryterium przedmiotu przewozu
- transport osób
- transport ładunków
wg kryterium formy własności
- transport prywatny
- tr. Spółdzielczy
- tr. Państwowy
wg kryterium statusu organizacyjno - prawnego
- tr. publiczny
- tr. branżowy
wg kryterium geograficznego
- tr. krajowy (bliskiego, średniego i dalekiego zasięgu)
- tr. międzynarodowy (kontynentalny i międzykontynentalny)
wg kryterium czasu realizacji
- tr. regularny
- tr. nieregularny
Układ pionowy
wg kryterium stosunku drogi przewozu do środka transportu
- tr. przewozowy
- tr. przesyłowy
wg kryterium środowiska transportowego
- tr. lądowy
-tr. wodny
-tr. powietrzny
wg kryterium gałęzi transportu
- tr. bezszynowy (samochodowy)
- tr. szynowy (kolej)
- tr. morski
- żegluga śródlądowa
- tr. lotniczy
- tr. kosmiczny
- tr. rurociągowy (tr. wywołany różnicą ciśnień)
- elektrotransport (do energii elektrycznej)
4. Proces produkcyjny i jego elementy - charakterystyka.
Proces produkcyjny jest to świadome połączenie procesów pracy, przedmiotów pracy i środków pracy w celu osiągnięcia zamierzonego efektu.
Praca ludzka - integruje pozostałe składniki procesu produkcyjnego a także decyduje o jego ostatecznym wyniku.
Przedmiot pracy - bierna lecz nieodzowna rola w procesie produkcyjnym. Do przedmiotów pracy zaliczamy surówce, materiały itp.
Środki pracy - różnego rodzaju maszyny i urządzenia techniczne oraz budynki i budowle ułatwiające bądź intensyfikujące pracę ludzką.
Podstawowe procesy produkcyjne:
przygotowanie
składowanie i transport wewnętrzny z innymi procesami cząstkowymi
Pomocnicze procesy produkcyjne:
Konserwacja i remonty maszyn
Konserwacja i naprawy narzędzi
Wytwarzanie i przetwarzanie energii elektrycznej
5. Pojęcie technologii i procesu technologicznego
Technologia jako nauka zajmuje się ogólnymi i szczególnymi prawidłowościami towarzyszącymi procesom produkcyjnym.
Zadaniem technologii jest opracowanie zasad takiego postępowania, aby zamierzony efekt produkcyjny osiągnąć przy jak najmniejszych nakładach sił i środków nie obniżając jakości produkowanych dóbr.
Technologia w znaczeni u praktycznym jest pewną formą przepisu wykonania w sposób efektywny konkretnego procesu produkcyjnego, zwłaszcza z zasadniczej części - procesu technologicznego.
Proces technologiczny - jest strukturą złożoną z wielu czynności, które są wykonywane przez różne zespoły ludzkie za pomocą różnych maszyn i urządzeń, zachodzi zatem konieczność ich wyodrębnienia oraz doskonalenia.
Proces technologiczny stanowiący podstawowa część procesu produkcyjnego polega na obróbce, przetwarzaniu lub przemieszczaniu przedmiotów pracy z użyciem środków pracy i siły roboczej.
Proces technologiczny dzielimy na:
Liniowy - przekształcenie przedmiotów pracy w usystematyzowanym porządku
Rozdzielcze - powodują dezintegrację mechaniczną lub chemiczną obrabianego przedmiotu pracy
Scaleniowe - integrują różnorodne elementy w zwarty wyrób końcowy
6. Proces produkcyjny w transporcie
Proces produkcyjny w transporcie to celowa działalność różnych grup pracowniczych wyposażonych w sprawne technicznie środki przewozowe oraz maszyny i urządzenia ładunkowe zmierzające do przemieszczania z jednego miejsca na drugie ściśle określonego ładunku.
7. Środki pracy w transporcie - charakterystyka środków przewozowych
Środki przewozowe dzielimy na :
środki transportu samochodowego,
kolejowego,
wodnego,
lotniczego.
Ze względu na źródło napędu środki transportu samochodowego dzielimy na:
silnikowe (pojazdy i ciągniki),
bezsilnikowe ( naczepy i przyczepy).
Do pojazdów silnikowych zalicza się samochody ciężarowe: uniwersalne, specjalizowane i specjalne, które różnią się między sobą ładowności , dopuszczalną masą całkowitą, mocą, pojemnością i specjalizacją.
Samochody ciężarowe uniwersalne- umożliwiające przewóz wszystkich ładunków, oprócz tych , które wymagają specjalistycznej dostawy.
Samochody ciężarowe specjalne - wyposażone są w specjalnie zamontowane urządzenia techniczne, takie jak dźwig, agregat, cysterna, które nie służą do transportu ładunków.
Samochody ciężarowe specjalizowane - umożliwiają przewóz ściśle wybranej grupy ładunków, związanych z konkretną dziedziną produkcji np. budownictwo, handel i przemysł przetwórczy.
Zespół pojazdów samochodowych - pojazdy złączone ze sobą w celu poruszenia się po drodze jako całości, z wyłączeniem pojazdów złączonych w celu holowania. Dzielą się na:
pojazdy silnikowe z przyczepą,
ciągniki siodłowe z naczepą.
Przyczepy ze względu na rodzaj przewożonego ładunku dzielimy na:
uniwersalne,
dłużycowe,
najazdowe,
niskopodłogowe,
platformy,
dźwigowe.
Naczepy ze względu na rodzaj przewożonego ładunku dzielimy na:
uniwersalne,
specjalizowane,
niskopodłogowe,
rożnym taborze.
Ze względu na zróżnicowany rodzaj przewożonego ładunków, jego przeznaczenia i rodzaj opakowania towaru, tabor bezsilnikowy dzielimy na:
opończa - plandeka, jumbo - do przewozu ładunków uniwersalnych,
termiczne - izoterma, chłodnia - do przewozu art. spożywczych,
wywrotka - do przewozu ładunków sypkich ( żwir, piasek),
cysterna- do przewozu ładunków płynnych ( paliwa, płyny),
kontenerowy - do przewozu kontenerów.
W transporcie kolejowym z uwagi na cechy i właściwości techniczno - eksploatacyjne stosowane są wagony towarowe:
węglarki do przewozu ładunków masowych luzem (węgiel),
platformy do przewozu rożnego rodzaju urządzeń, pojazdów i drewna,
wagony kryte do transportu ładunków drobnicowych (np. zboże w workach),
cysterny - umożliwiające przewóz ładunków płynnych,
wagony specjalne do przewozu towarów, które wymagają specjalnych warunków ( wagony chłodnie, do przewozu cementu, samowyładowcze, do przewozu żywych zwierząt),
Transport lotniczy odbywa się przy wykorzystaniu środków transportu powietrznego, które ze względu na przeznaczenie dzielimy na:
samoloty pasażerskie,
samoloty towarowe,
samoloty cywilno - osobiste,
samoloty wojskowe.
Z punktu widzenia konstrukcji:
konwencjonalne - wąskokadłubowe,
szerokokadłubowe ( ponad 4,72 m szerokości).
Transport morski oznacza przewóz statkami, w celach zarobkowych, pasażerów i ładunków, przez wody morskie.
Statki morskie są to wszystkie urządzenia pływające, przeznaczone lub używane do żeglugi na morzu i wodach połączonych z morzem.
Do przewozu towarów używa się wielu wyspecjalizowanych statków: masowców, drobnicowców, kontenerowców, tankowców, chemikaliowców i innych.
Pod względem przeznaczenia eksploatacyjnego:
uniwersalne ( do przewozu ładunków drobnicowych - drobnicowe, do przewozu ładunków masowych- masowce),
specjalizowane ( chłodniowce, owocowce - bananowce, pojemnikowce - kontenerowce, masowce ) przeznaczone do przewozu konkretnych ładunków np. rudy, ropy naftowej,
promy ( samochodowe, pasażersko - samochodowe, kolejowe, pasażerskie).
8. Środki pracy w transporcie - charakterystyka maszyn i urządzeń ładunkowych
Urządzenia ładunkowe - specjalna konstrukcja pośrednicząca w procesie przeładunku umożliwiająca przyspieszenie lub wręcz wykonanie obsługi ładunkowej środka transportowego (np. estakada, mostek ładunkowy, rynna zsypowa itp.).
Maszyna ładunkowa - urządzenie ładunkowe z własnym napędem.
Klasyfikacja maszyn i urządzeń ładunkowych:
koparki:
- mechaniczne (gąsienicowe, samochodowe, samojezdne kołowe),
- hydrauliczne (gąsienicowe, samochodowe, samojezdne kołowe),
ładowarki,
suwnice (pomostowe, wspornikowe, belkowe, bramowe),
żurawie (stałe, samochodowe, pływające, torowe, gąsienicowe),
żurawiki na taborze samochodowym,
wciągarki,
wyciągi (pionowe, pochyłe),
przenośniki (taśmowe, członowe, kubełkowe, zbierakowe, wałkowe napędzane),
wózki:
- naładowcze ( elektryczne, spalinowe),
- unoszące,
- podnośnikowe.
wywrotnice: wagonowe, samochodowe.
wyładowarki,
ładowarki transportowe,
łopaty mechaniczne,
estakady wyładowcze,
silosy.
9. Środki pracy w transporcie - charakterystyka dróg poszczególnych gałęzi transportu
Drogi transportu samochodowego
Drogi publiczne eksploatowane w Polsce dzieli się ze względu na funkcje jakie spełniają w sieci drogowej oraz stopień dostępności i obsługi przyległego terenu:
krajowe
wojewódzkie
powiatowe
gminne
Podział wg klasyfikacji techniczno - użytkowej:
A - autostrady
S - ekspresowe
GP - drogi główne ruchu przyśpieszonego
G - drogi główne
Z - drogi zbiorcze
L - drogi lokalne
D - drogi dojazdowe
Drogi transportu kolejowego
Sieć linii kolejowych będąca pod zarządem PKP udostępniana przewoźnikom w liczbie 19 tys. km linii kolejowych. Z punktu widzenia gospodarczego i społecznego linie dzielimy na:
magistralne (obciążenie przewozowe powyżej 25mln ton rocznie, v>120 km/h)
pierwszorzędne (od 10 do 25 mln, v=80-120 km/h)
drugorzędne (od 3 do 10 mln ton, v=60-80 km/h)
znaczenia miejscowego (poniżej 3 mln ton, v<60 km/h)
Drogi transportu kolejowego dzielimy również na:
normalnotorowe (rozstaw szyn= 1435mm)
szerokotorowe (1520 mm)
wąskotorowe (1000, 750 lub 600 mm)
W Polsce mamy również linie znaczenia międzynarodowego i tranzytowego.
10. Podatność transportowa ładunków
Podatność transportowa ładunku - jest to jego wrażliwość na czynności w transporcie przy jednoczesnej odporności na ujemne skutki tych czynności i warunki działania. Miarą podatności jest nakład pracy niezbędny do umożliwienia dokonania przewozu w sposób bezpieczny dla przedmiotu pracy.
Podatność transportowa ładunków obejmuje:
podatność do przewozu
podatność do czynności ładunkowych
podatność do okresowego składowania
Ponadto rozróżnia się trzy rodzaje podatności:
naturalna - określa odporność ładunku na warunki i skutki przemieszczania uwzględniając ich cechy, właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne
techniczna - wynika z cech zewnętrznych i właściwości, czyli stanu skupienia
ekonomiczna
Do ładunku o niskiej naturalnej podatności przewozowej zaliczamy ładunki niebezpieczne oraz ładunki wrażliwe na warunki i czas trwania procesu transportowego. Techniczna podatność przewozowa decyduje o technice i sposobie wykonywania poszczególnych czynności w transporcie oraz o warunkach w jakich powinny być dokonywane.
11. Charakterystyka procesu transportowego
Proces transportowy - to szereg złożonych czynności organizacyjnych wykonawczych oraz handlowych mających na celu przemieszczanie ładunków lub ludzi z jednego lub kilku punktów początkowych zwanych punktami nadania do jednego lub kilku punktów końcowych zwanych punktami odbioru przy pomocy odpowiednich środków transportu.
Proces przewozowy
Dojazd pojazdu do miejsca naładunku naładunek i zabezpieczenie ładunku przewóz wyładunek / przeładunek powrót pojazdu z miejsca wyładunku do bazy
12. Technologia procesu transportowego, rodzaje technologii w transporcie samochodowym.
Technologia procesu transportowego - to pewien sposób działania, który obejmuje zakres i metodę wykonania wszystkich niezbędnych czynności umożliwiających realizację tego procesu a także jakość i rodzaj wykorzystywanych w nim maszyn i narzędzi.
Rozróżnia się trzy podstawowe technologie przewozowe:
Technologia zunifikowana - polega na przemieszczaniu ładunków w znormalizowanych kontenerach lub innych zbiorczych jednostkach ładunkowych wykorzystaniem środków przewozowych i maszyn ładunkowych dostosowanych do parametrów wspomnianych jednostek zarówno pod względem formy zewnętrznej jak i masy zawartych w nim ładunków. W transporcie samochodowym tabor służący do przewozu tą metoda to zestawy drogowe ( ciągnik siodłowy oraz naczepa kontenerowa lub samowyładowcza). Transport kolejowy - wagony platformy do przewozu kontenerów oraz ładownych pojazdów samochodowych; tabor morski - statki, statki kontenerowe i promy.
Technologia specjalizowana - polega na stosowaniu środków transportowych dostosowanych do wymogów technologicznych ładunków i należy do najbardziej rozpowszechnionych w transporcie samochodowym. Stosowana jest w przewozie masowych materiałów takich jak ziemia czy kruszywa budowlane. Tabor wykorzystywany w tej technologii to tabor samowyładowczy, zbiornikowy oraz cysterny.
Technologia uniwersalna - stosowana jest w procesach przewozowych o najniższym poziomie mechanizacji robót ładunkowych tj przy przewozie ładunków sztukowych i kawałkowych luzem gdzie znaczną część prac ładunkowych wykonuje się ręcznie. W tej technologii wykorzystuje się proste maszyny i urządzenia ładunkowe oraz uniwersalny tabor skrzyniowy.
13. Pojęcie transportu wewnętrznego oraz technologii transportu wewnętrznego z krótkim komentarzem.
Transport wewnętrzny - jest to przemieszczanie, pakowanie i magazynowanie materiałów w każdej postaci w obszarze zakładu.
Technologia transportu wewnętrznego - to sposób realizacji programu transportu i magazynowania wynikającego z zadania logistycznego w zakładzie. Uwzględnia on relacje jakie zachodzą pomiędzy:
Strumieniami ładunków opisanymi ze względu na przedmiot, ilość, punkty nadania i odbioru, czas dysponowany i miejsca buforowania
Strumieniami informacji związanych z przepływem materiałów
Wydajnościami elementów układu transportowo-magazynowego wynikającymi z rodzajów i parametrów środków transportowych, urządzeń oraz wydajnością ludzi.
Jednostkowymi kosztami eksploatacyjnymi zastosowanych środków
Zakładem a otoczeniem.
Transport wewnętrzny ładunku uzyskał na znaczeniu ponieważ każdy materiał czy towar ma tylko wtedy określoną wartość gdy można nim dysponować z miejscu w którym jest on potrzebny i we właściwym czasie.
Ewolucja transportu wewnętrznego polega na przechodzeniu od czynności transportowej do procesu transportowego i dalej do systemu transportowego.
14. Logistyka stosowana
Logistyka stosowana - dziedzina obejmująca wiedzę i umiejętności potrzebne do kształtowania racjonalnych strumieni materiałów i informacji oraz do projektowania techniczno-organizacyjnego i realizacji procesów przepływu materiałów i informacji w celu zaspokojenia potrzeb w ograniczonym obszarze.
Współczesna logistyka stosowana zajmuje się problematyką związaną z:
Transportem zewnętrznym i wewnętrznym
Magazynowaniem i gospodarką materiałową
Zaopatrzeniem przemysłu i zaopatrzeniem rynku
Przeładunkami itp.
15. Charakterystyka podstawowych symboli stosowanych w analizie transportu wewnętrznego.
????????
16. Charakterystyka kolejowego procesu przewozowego ładunków.
Proces przewozowy - jest pojęciem węższym niż proces transportowy i w ujęciu technologicznym obejmuje tylko taki zakres czynności w nim wykonywanych, które wiążą się z czynnym i biernym zaangażowaniem taboru przewozowego określonej gałęzi.
Kolejowy proces przewozowy ładunków - jest to zespół uporządkowanych i wzajemnie ze sobą powiązanych czynności, które wiążą się z przemieszczeniem określonej partii ładunków (przesyłki) od stacji nadania do stacji przeznaczenia.
Fazy kolejowego procesu przewozowego:
Czynności początkowe
Czynności przemieszczania
Czynności pośrednie
Czynności końcowe
Technologia kolejowego procesu przewozowego jest złożona, do czynników decydujących o tym zaliczamy:
Wagony jako środki transportu są pozbawione własnego napędu i ich przemieszczanie odbywa się w zestawionych pociągach towarowych za pomocą lokomotyw
Relacje przewozu poszczególnych partii ładunków pomiędzy stacjami nadania i odbioru w znacznej mierze nie pokrywają się z relacjami kursujących pociągów.
Czynności podstawowe kolejowego procesu przewozowego:
Załadunek
Zabranie wagonu z pkt ładunkowego po zakończeniu jego załadunku
Włączenie wagonu z ładunkiem do pociągu
Przemieszczanie wagonu ładownego w pociągu
Przełączenie wagonu ładownego z jednego pociągu do drugiego na stacji pośredniej
Wylączenie wagonu ładownego z pociągu na stacji połączenia
Podstawienie wagonu ładownego z pociągu na punkt ładunkowy
Wyładunek wagonu
Do KPP zaliczamy również czynności przeładunku przesyłki z wagonu kolei normalnotorowych na szeroko lub wąskotorowe.
Czynności pomocnicze KPP:
Podstawianie wagonu próżnego na punkt ładunkowy
Kontrola stanu technicznego wagonu na stacji nadania przed wyprawieniem pociągu w drogę
Kontrola stanu technicznego wagonu na stacjach pośrednich oraz na stacjach na których wagon jest przełączany z jednego do drugiego pociągu
Zmiana lokomotywy przy pociągach w czasie przemieszczania
Kontrola stanu technicznego wagonu na stacji przeznaczenia
Ewentualne ważenie wagonu
17. Charakterystyka wariantów kolejowego procesu przewozowego
Warianty KPP ładunków:
Proces przewozowy bezpośredni - przewozu na liniach określonego rodzaju kolei są realizowane jednym pociągiem
Proces przewozowy pośredni - przewozu na liniach określonego rodzaju kolei SA realizowane większą liczbą pociągów
Proces przewozowy łamany - ma miejsce wówczas gdy stacja nadania i stacja przeznaczenia leżą na różnych szerokościach toru. Może być pośredni i bezpośredni (j.w)
18. Pojęcie i charakterystyka transportu multimodalnego, intermodalnego i kombinowanego.
Transport multimodalny - przewóz towarów przez co najmniej dwie różne gałęzie transportu
Transport intermodalny - przewóz towarów w jednej i tej samej jednostce ładunkowej lub pojeździe przy użyciu następująco po sobie różnych gałęzi transportu bez przeładunku samych ładunków.
Transport kombinowany - tr. intermodalny w którym główna część przewozu jest wykonywana przez kolej, żeglugę śródlądową lub transport morski a początkowy i końcowy odcinek przez transport drogowy.
19. Jednostki zintegrowane w transporcie intermodalnym.
Zintegrowane jednostki ładunkowe
Kontenery wielkie - urządzenie transportowe o charakterze stałym i odpowiednio mocnej konstrukcji, skonstruowana specjalnie dla ułatwiania przemieszczania ładunków za pomocą jednego lub kilku rodzajów transportu o pojemności nie mniejszej niż 1 m3 wyposażone w urządzenia ułatwiające jego przemieszczanie
Naczepy siodłowe - każdy pojazd, który może być sprzęgnięty z silnikowym pojazdem drogowym, najczęściej ciągnikiem siodłowym w taki sposób że częściowo się na nim opiera a znaczna część jego masy własnej i masy ładunku jest przejmowana przez ten pojazd
Nadwozia wymienne - wymienna część pojazdu służąca do transportu towarów zgodna z normami i mogąca łączyć się lub rozłączać bez użycia specjalnych technicznych środków pomocy. Głównie stosowane są do transportu kombinowanego kolejowo - drogowego.
Samochody jednoczłonowe
Zespoły dwuczłonowe
Pociągi drągowe
ZJŁ są formowane na podstawie:
Towarów jednostkowych lub pojedynczych ładunków luzem
Normowych pojemników i opakowań
Normowo uformowanych pakietowych i paletowych jednostek ładunkowych
Kontenerów małych i średnich
20. Charakterystyka systemów transportu intermodalnego
Charakterystyka systemów transportu intermodalnego
- przewóz wagonami niskopodwoziowymi samochodów jednoczłonowych, samochodowych zespołów dwuczłonowych oraz pociągów drogowych w systemie ruchomej drogi
- przewóz wagonami samych naczep siodłowych i nadwozi wymiennych;
- system HCTS- kontenerowy system toczny-przewóz pojemników transportowych;
- przewóz przystosowanych naczep siodłowych na wózkach kolejowych(system bimodalny);
- kontenerowy system transportowy -KST- zespół środków technicznych do transportu ładunków w kontenerach wielkich;
W pierwszym wariancie (ruchoma droga) możliwy jest tylko przeładunek poziomy, dokonywany za pomocą przechylni lub rampy.
Wady ruchomej drogi:
- konieczność stosowania niskopodwoziowych wagonów kolejowych;
- konieczność wyłączenia z pracy ciągników wraz z kierowcą na czas przejazdu pociągiem
-duży ciężar brutto przesyłki
Zalety:
- prostota operacji załadunku i rozładunku
- najkrótszy czas załadunku i rozładunku pociągu.
Drugi sposób jest popularniejszy od ruchomej drogi. Polega na przewozie wagonami znormalizowanych nadwozi wymiennych i naczep siodłowych przystosowanych do transportu kombinowanego. Naczepa siodłowa jest tutaj dostarczana na stację przez ciągnik siodłowy a odbierana przez inny.
Operacje załadunku i rozładunku mogą odbywać się:
- poziomy -za pomocą ciągników
- pionowy- za pomocą dźwigów uzbrojonych w specjalne chwytaki.
Wady:
- konieczność dostosowania wagonów kolejowych do przewozu naczep;
- konieczność stosowania specjalnego sprzętu za- i wyładunkowego.
Zalety:
- zwiększenie ilości przewożonego pociągiem ładunku w porównaniu z ruchomą drogą;
- przewoźnicy nie muszą wyłączać ciągników kierowcami na kilka lub kilkanaście godzin z eksploatacji
- zmniejszają się koszty jednostkowe przewozu