USTRÓJ III RP
(opracowane pytanka od Ewy. Na podstawie moich notatek, Konstytucji oraz notatek od Ewy i Internetu)
SEJM I SENAT- władza ustawodawcza
SEJM:
- składa się z 460 posłów,
- wybory do sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie, tajne,
- 4-letnia kadencja,
- wybory do Sejmu zarządza Prezydent,
- może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów, może tego dokonać także Prezydent,
- pierwsze posiedzenie zwołuje Prezydent,
- obraduje na posiedzeniach,
- Sejm wybiera ze swojego grona Marszałka Sejmu i wicemarszałków,
- Sejm powołuje komisje stałe oraz może powołać komisje nadzwyczajne,
- posiedzenia są jawne,
- decyduje o stanie wojny i o zawarciu pokoju,
- posiada inicjatywę ustawodawczą,
- rozpatruje projekty ustaw w 3 czytaniach,
- uchwala ustawy zwykłą większością głosów,
- obradując wspólnie z Senatem pod przewodnictwem Marszałka Sejmu, działa jako Zgromadzenie Narodowe,
- posłowie i senatorowie mają te same uprawnienia,
- posłowie są przedstawicielami narodu, przed rozpoczęciem sprawowania mandatu składają przysięgę, nie można być równocześnie posłem i senatorem.
Organy Sejmu :
Marszałek Sejmu
Stoi na straży praw i godności sejmu
Reprezentuje sejm
Zwołuje posiedzenia sejmu
Przewodniczy obradom
Czuwa nad tokiem i terminowością prac sejmu i jego organów
Kieruje pracami Prezydium
Zwołuje Konwent Seniorów i przewodniczy jego obradom
Nadaje bieg inicjatywom ustawodawczym i uchwałodawczym
Czuwa nad porządkiem.
Prezydium sejmu
Ustala plan prac sejmu, po zasięgnięciu opinii konwentu seniorów
Podejmuje inne czynności wynikające z regulaminu sejmu
Ustala zasady organizowania doradztwa warunkowego na rzecz sejmu i jego organów.
Organizuje współpracę miedzy komisjami sejmowymi i koordynuje ich działania
Opiniuje sprawy wymienione przez Marszałka Sejmu
Dokonuje wykładni regulaminu Sejmu. Po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej
Konwent sejmu, opiniuje w szczególności :
Projekty planów prac sejmu
Projekty porządku dziennego
Wnioski co do trybu dyskusji nad poszczególnymi aktami porządku dziennego posiedzenia sejmu
Wnioski co do wyboru przez Sejm jego organów
Zadania i przebieg Pracy Kancelarii Sejmu
Inne sprawy przekazywane przez Marszałka Lub Prezydium Sejmu
Komisje sejmowe
Są stałe, tymczasowe , nadzwyczajne
Może sprawę do nich skierować sejm, Marszałek Sejmu, Prezydium Sejmu
Są organami kontroli sejmowej
25 komisji stałych
Powołanie komisji nadzwyczajnej musi być celowe, musi być określony tryb i zasady działania. Po osiągnięciu celu, realizuje się je.
Komisje śledcze - organ konstytucyjny sejmu , badają zarzuty wobec działania jakiegoś organu władzy wykonawczej.
Klub - co najmniej 15 członków.
Koło - wystarczy 3 posłów.
SENAT:
- składa się ze 100 senatorów,
- wybory do Senatu są powszechne, bezpośrednie, tajne,
- 4-letnia kadencja,
- wybory zarządza Prezydent,
- skrócenie kadencji Sejmu oznacza równocześnie skrócenie kadencji Senatu,
- obraduje na posiedzeniach,
- pierwsze posiedzenie zwołuje Prezydent,
- posiada inicjatywę ustawodawczą,
- ma prawo zgłaszania poprawek do ustaw,
- prawo publicznego wyrażania swoich opinii o sprawach państwowych.
I 3. ADMINISTRACJA PUBLICZNA- zespół działań, czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych, prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego przez różne podmioty, organy i instytucje, na podstawie ustawy i w określonych prawem formach. Dzieli się na: administrację rządową, samorządową oraz państwową.
ADMINISTRACJA SAMORZĄDOWA- ukształtowana na 3 szczeblach: gminnym, powiatowym i wojewódzkim. Organy każdej jednostki samorządu terytorialnego realizują zadania publiczne na obszarze własnej właściwości miejscowej. SAMORZĄD TERYTORIALNY wykonuje kompetencje niezastrzeżone przez Konstytucję lub ustawy dla organów innych władz publicznych w celu zaspokojenia potrzeb ludzi zamieszkujących obszar działania danej jednostki organizacyjnej. Do organów samorządu terytorialnego należą:
Organy stanowiące:
- sejmik województwa,
- rada powiatu,
- rada gminy.
Organy wykonawcze:
- marszałek i zarząd województwa,
- starosta i zarząd powiatu,
- wójt (burmistrz, prezydent).
Korzenie samorządu tkwią w początkach XX w. II RP, choć ta idea była już znana w wiekach XVIII , także w starożytności. W wieku XIX idea była już dobrze znana. Silny rozwój nastąpił w I Wojnie Światowej. Powszechnym samorządem został tylko samorząd gminy. Po II Wojnie Światowej reaktywowano samorząd. System Rad Narodowych - po między wojnami próbowano wskrzesić formy samorządu terytorialnego na mocy ustawy z 1950r.
Samorząd terytorialny :
Jest powoływany przez państwo. Władza zrzeka się z wykonywania władzy publicznej na rzecz struktur samorządowych. Samorząd w pewnym zakresie jest nadzorowany przez państwo. Podlega ewolucją, funkcjonuje w Europie wiele różnych modeli samorządu.
Kształtowanie się samorządności lokalnej cenzury wyznaczają :
Ustawa samorządności i wybory w maju 1990
Zmiana podziały administracji
Powołanie samorządów szczebla powiatowego i wojewódzkiego w 1998
Wprowadzenie bezpośrednich wyborów wójtów i burmistrzów w 2002.
Stopniowa decentralizacja władzy publicznej w nowych gminach, powiatach, województwach.
- 1990 - reforma rolna
- 1990 - ustawa o samorządzie gminnym nadała podstawy prawne do działania samorządów przy jednoczesnym istnieniu podmiotów władzy publicznej
-1990 - wybory do przywróconych struktur samorządu. Miał własne środki do działania, cechy, które charakteryzują samorząd. Należało wyposażyć samorząd w środki materialne do działania.
- 1998 - reforma Jerzego Buzka
Na szczeblu województwa nastąpił podział na administracje państwową i rządową.
- 2002- przekształcono ( ustawa) formułę samorządu terytorialnego wprowadzając bezpośrednie wybory wójtów, burmistrzów. Wcześniej Rady wybierały kandydatów. Personalizacja władzy na szczeblu lokalnym.
Samorząd w Małej konstytucji z 1992.
Samorząd terytorialny jest podstawową formą organizacji lokalnego życia publicznego
Jednostki samorządu terytorialnego posiadają osobowość prawną jako istniejące z mocy prawa wspólnoty mieszkańców danego terytorium
Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina. Pozostałe rodzaje jednostek określa ustawa
Samorząd terytorialny wykonuje w ramach ustaw istotną część zdań publicznych z wyłączeniem zadań zastrzeżonych ustawami do kompetencji administracji rządowej.
Wybory do samorządu są w pełni demokratyczne. Społeczności samorządowe - obywatele mogli się swobodnie wypowiadać na referendach lokalnych. Samorząd lokalny musi istnieć w całej RP. Władza jest wykonywana przez organy wybrane w wyborach.
Konstytucja RP :
Art. 15 ust. 1 konst.
Ustrój terytorialny RP zapewnia decentralizację władzy publicznej
Art. 16 ust. 2 konst.
Samorząd terytorialny uczestniczy w sprawowaniu władzy publicznej. Przysługującą mu w ramach ustaw istotną część zadań publicznych samorząd wykonuje w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.
Zasada unikalności : polega na jednolitości w sferze zewnętrznej i wewnętrznej. Nie ma możliwości wprowadzania jakiejkolwiek autonomii .
Administracja samorządu terytorialnego to :
Układ organizacyjno-funkcjonalny działający w ramach struktur sił, czyli w ramach gmin, powiatów i województw jako jednostek samorządowych wspólnot samorządowych, w skład którego wchodzą:
- podmioty o strukturze prawnym organów i urzędów administracyjnych
- samorządowe jednostki organizacyjne, prezydent, starosta, marszałek
Podstawy prawne :
- ustawa 08.03.1990 o samorządzie terytorialnym
- ustawa 05.06.1998 o samorządzie powiatowym
- ustawa 05.06.1998 o samorządzie wojewódzkim
- ustawa 28.07.1998 o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa
Województwa - 16
Powiaty (314 powiatów ziemskich, 65 grodzkich)
Gminy (2478) - w gminach mogą się tworzyć tzw. Jednostki pomocnicze - sołectwa , dzielnice, osiedla
Organy samorządowe gminy:
- Rada Gminy - (uchwałodawcze) stanowiący i kontrolny
- wójt - organ wykonawczy
Powiatu :
- Rada Powiatu
- Zarząd powiatu
Województwa :
- Sejmik województwa
- Zarząd wojewódzki ( liczy 5 osób)
Pojęcie prawne jednostek samorządu terytorialnego :
Gmina :
Wspólnota samorządowa na odpowiednim terytorium
Mieszkańcy gminy tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową
Powiat:
Lokalna wspólnota samorządowa na odpowiednim terytorium
Województwo :
Regionalna wspólnota samorządowa na odpowiednim terytorium.
Charakterystyka Prawna :
Gmina:
Wykonuje zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność
Posiada osobowość prawną
Samodzielność gminy, podlega ochronie sądowej.
Powiat :
Wykonuje określone ustawami zadania publiczne w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność
Posiada osobowość prawną
Samodzielność powiatu podlega ochronie sądowej
O ustroju powiatu rozstrzyga jego statut.
Zakres działania :
Gmina : do zakresu działania gminy nalezą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym
Powiat: charakter ponad gminny.
Województwo: określenie strategii rozwoju województwa, prowadzenie polityki rozwoju województwa, zadanie związane z rozwojem regionalnym na obszarze województwa.
Zadania Własne Gminy np. :
Ład przestrzenny, gospodarka nieruchomości, ochrona środowiska, gospodarki wodnej
Sprawy gminnych dróg, placów
Wodociągi, zaopatrzenie w wodę, kanalizacja
Utrzymanie czystości i porządku
Lokalny transport zbiorowy
Zaopatrzenie w energię, elektryczność, gaz, ciepło
Ochrona zdrowia
Edukacja
Targowiska
Zadania własne powiatu np. :
Edukacja
Ochrona
Praca społeczna
Drogi publiczne
Wspieranie osób niepełnosprawnych
Geodezja, kartografia, katastrofy
Przeciwdziałanie bezrobociu
Zadania własne województwa np. :
Kultura i ochrona jej dóbr
Szkolnictwo wyższe
Obronność, bezpieczeństwo publiczne
Modernizacja terenów miejskich
Jednostki samorządu terytorialnego nie podlegają sobie. Jednostki samorządowe ( gmina) nie podlega powiatowi itd.
Nadzoruje Prezes RM , Wojewoda, Regionalne Izby Obrachunkowe
Organy Kontrolne - NIK, Naczelny Sąd Administracyjny, Skarb Państwa .
4. SĄD NAJWYŻSZY
Ma szczególne uprawnienia, tradycje sięgają zanim powstała II RP.
1984 - wprowadzono ustawę o Sądzie Najwyższym ; okres po stanie Wojennym (PRL)
Został określony jako organ sądowy posiadający uprawnienia zwierzchnie do wszystkich sądów z prawem orzekania. W hierarchii najwyższej.
Czym się zajmuje :
- kasuje i inne środki odwoławcze od orzeczeń sądów powszechnych i wojskowych
- uchwały rozstrzygające zagadnienia prawne
- rozpatrywanie projektów wyborczych, stwierdzanie ważności wyborów i referendów
Sąd najwyższy Sprawdza, czy sądy niżej położone w hierarchii prawidłowo wydały wyrok, czy działał prawidłowo. Pewna grupa spraw do zastrzegania wyroków. Uchwała Sądu nie jest prawem i dotyczy tylko tej konkretnej sprawy.
Struktura Sądu Najwyższego:
Obowiązuje od 2003r :
- Izba Cywilna
- Izba Karna
- Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych
- Izba Wojskowa
Zakres działania :
Sprawuje nadzór nad prawidłowością orzekania :
- Sądów Powszechnych
- Sądów wojskowych
Jest to nadzór JUDYKACYJNY art. 183.
Organy Sądu Najwyższego:
Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego
Prezes Sądu Najwyższego ( do każdej z Izb)
Zgromadzenie Ogólne Sędziów Sądu Najwyższego
Zgromadzenie Sędziów Izby Sądu Najwyższego ( do każdej Izby)
Kolegium Sądu Najwyższego
Powołuje Prezydent na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.
Kto może być powołany :
- udokumentowany 10 letni staż pracy, na stanowisku: sędzia, prokurator, adwokat, radca prawny lub notariusz.
- wykluczeni są prawnicy z tytułem prof. dr hab.
- prezydent wybiera Pierwszego Prezesa - kadencja trwa 6 lat
5. Ustrój III RP opiera się na:
- przepisach Konstytucji z 1952 r.
- na Małej Konstytucji 17.10.1992 r.
- ustawie konstytucyjnej z 23.04.1992 r. o trybie przygotowania i uchwalenia konstytucji RP,
- Konstytucji z 17.10.1997 r.
6. FUNKCJE KONSTYTUCJI:
1)Funkcje prawną- polega ona na możliwości pełnienia przez konstytucję roli aktu prawnego w zakresie stosunków politycznych, społecznych i gospodarczych, które są przez nią regulowane.
2)Funkcję stabilizacyjną (petryfikującą)- utrwalenie czegoś w pewnej niezmiennej formie
3)Funkcję programową (dynamiczną)- konstytucja musi być otwarta na przyszłość i wyznaczać cele
4) Funkcja integracyjną - czyli stymulowanie obywateli z państwem, u którego podstaw leży konstytucja
5)Funkcja organizatorską- czyli taką w której konstytucja określa zasady organizacji i funkcjonowania państwa oraz jego struktury wewnętrznej
6)Funkcję wychowawczą- ma ona dwojaki cel: upowszechnienie jednych wartości, zasad i idei, a jednocześnie stymuluje przyjmowania nowych.
Stabilizacyjno-Dynamizująca
Stabilny ustrój, obraz państwa; zapisy mogą ewoluować; kształt państwa nie jest stały, zmienia się, konstytucja właśnie mówi gdzie owy ustrój w razie potrzeby można zmienić.
Prawna
Jest ich kilka, wyróżniono funkcje:
-polityczno-prawną
-ekonomiczno-prawną
Obie te funkcje , określają miejsce konstytucji wśród różnych systemów normatywnych w społeczeństwie. Do funkcji prawnych zalicza się, funkcje określającą niepozbywalny zakres suwerenności państwowej. Reguluje zależność Polski np. od UE. Funkcje prawne dotyczą ustalenia zakresu zadań strategicznych i kompetencji państwa tzn. „co wolno państwu”.