1. Obowiązywanie norm w przestrzeni.

Norma obowiązuje na określonym terytorium, jeżeli ustanawia ją ustanowił ją centralny organ państwa, obowiązuje na terytorium państwa, chyba , że prawodawca ograniczył jej moc obowiązującą do określonej części obszaru państwa, przez terenowy oddział administracji państwowej lub organ samorządu terytorialnego obowiązuje na obszarze objętym właściwością jego działania.

W skład terytorium państwa wchodzi przestrzeń lądowa (to co pod nią i nad nią), wodna (rzeki, zbiorniki wodne, pas morza terytorialnego) i powietrzna (nie jest prawnie ograniczona, praktyka idzie w tym kierunku, by wyodrębnić tzw. Przestrzeń kosmiczną i uznać za dostępną dla wszystkich. Niektóre przepisy uznają również za terytorium statki morskie i powietrzne, niezależnie od tego gdzie się znajdują.

Na terenie RP obowiązują również normy wynikające z ratyfikowanych umów międzynarodowych.

2. Wejście normy prawnej w życie.

Przyjmuje się, że norma zaczyna obowiązywać z chwilą wejścia w życie, moment ten uzależniony jest z reguły od daty ogłoszenia w Dz. U., M. P. lub innym dzienniku urzędowym.

Ustawy i rozporządzenia- ogłoszenie warunkiem wejścia w życie.- Dz. U. oznaczony jest datą wydania- data ta jest uznawana za dzień prawnego ogłoszenia aktów- co do zasady wchodzą w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia chyba że same te akty stanowią inaczej. (wydawanie Dz. U. i M. P. należy do prezesa RM a wojewódzkich dz. urzędowych do wojewodów).

3. Pojęcie Vacatio legis.

Vacatio legis - okres pomiędzy ogłoszeniem aktu prawodawczego, a jego wejściem w życie.

Zasadniczo 14 dni może być wydłużony do jeśli wymaga tego wdrożenie do praktyki może tez być skracany.

Normy w tym okresie nie stosuje się.

4. Ustanie obowiązywania normy prawnej.

a) przepis przestaje obowiązywać wskutek uchylenia go przez inny, późniejszy przepis prawny; przepisy uchylające nazywa się klauzulami derogacyjnymi (traci moc…)

b) weszła w życie nowa norma i uregulowała to samo zagadnienie w inny sposób ( lex posterior derogat legi anteriori) - stara norma nie traci moc jeżeli nowa ma niższa rangę lub jest ogólną a stara ma charakter szczególny (lex posterior generalis non derogat legi priori speciali).

c) przepis prawny może przestać obowiązywać wskutek upływu czasu na który został wydany, jeśli ten czas był z góry oznaczony.

d) desuetudo- odwykniecie- długotrwałe niestosowanie normy przez żaden organ państwa.

Kolizja norm prawnych w czasie - może powstać, kiedy obowiązujący przepis prawny zostaje zastąpiony przez nowy. Stosunki prawne powstałe pod rządem dawnej ustawy, ale trwające także pod rządem nowej ustawy, wtedy nasuwa się kwestia, czy do tych stosunków stosować nową czy starą ustawę. Tym zajmuje się prawo międzyczasowe (intertemporalne).

5. Pojęcie osoby fizycznej.

W rozumieniu prawa cywilnego to każda jednostka ludzka
(z zasady od chwili narodzin do chwili śmierci, wyjątki: nasciturus- przy dziedziczeniu). Normy PC uznają ja za podmiot praw i obowiązków sferze tego prawa- atrybuty- zdolność prawna, zdolność do czynności prawnych, nazwisko i imię, miejsce zamieszkania, stan cywilny, stan osobisty, dobra osobiste.

6. Zdolność prawna.

- możliwość bycia podmiotem praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego. Nie można w drodze czynności prawnej ograniczyć, ani wyłączyć zdolności prawnej.

Człowiek nabywa zdolność prawną z chwilą urodzenia, tj. odłączenia od ciała matki, przy czym konieczną przesłanką nabycia zdolności prawnej jest, aby dziecko w chwili urodzenia żyło; bez znaczenia czy jest zdolne do życia. Art. 9 KC wprowadza domniemanie, że dziecko przyszło na świat żywe, ciężar dowodu, że dziecko urodziło się martwe, spoczywa na tym, kto się na ten fakt powołuje.

Treść art. 8 KC w jego obecnym brzmieniu może stanowić podstawę do wysnucia wniosku, że nasciturus nie ma zdolności prawnej, gdyż uzyskuje ją dopiero z chwilą urodzenia. Taki pogląd ukształtował się w doktrynie i orzecznictwie. Art. 927 par. 2 w zw. z art. 972 KC przewiduje, że dziecko już poczęte w chwili otwarcia spadku może być spadkobiercą lub zapisobiorcą, jeżeli przyjdzie na świat żywe. Ojcostwo dziecka poczętego, lecz jeszcze nie narodzonego, może być ustalone przez uznanie, nie jest natomiast dopuszczalne sądowe ustalenie ojcostwa takiego dziecka. Celem strzeżenia praw dziecka poczętego, a nie narodzonego, może być ustanowiony kurator. Z tego względu przyjęło się, iż prawo polskie przyznaje dziecku poczętemu zdolność prawną warunkową. Przysługuje ona nasciturisowi pod warunkiem zawieszającym, że nasciturus urodzi się żywy.

Zdolność prawna warunkowa - prawa podmiotowe nie mogą być wykonywane, a jedynie zabezpieczone, w oczekiwaniu, czy dziecko urodzi się żywe i w następstwie tego nabędzie je definitywnie. „nasciturus pro iam nato habetur quotiens de commodis eius agitur”

Zdolność prawna w zasadzie jest nieograniczona- wyjątki:

- brak zdolności do czynności prawnych - tylko co do niektórych praw i obowiązków- np. osoba fizyczna nie mająca pełnej zdolności do czynności prawnych nie może być podmiotem władzy rodzicielskiej opiekunem, kuratorem.

- wiek- tylko wtedy gdy ustawa uzależnia nabycie praw lub zaciąganie zobowiązań od przekroczenia pewnej granicy wieku (pełnoletniość).

- ubezwłasnowolnienie- całkowite- nie ma zdolności prawnej zakresie zawarcia związku małżeńskiego, częściowe lub całkowite- wykonywanie władzy rodzicielskiej lub opiekuna.

- choroba psychiczna i niedorozwój umysłowy- maja wpływ na ubezwłasnowolnienie a tym samym nie mogą zawrzeć związku małżeńskiego.

- obywatelstwo- nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców- tylko za zezwoleniem Ministra SWiA.

- wyrok karny- tylko gdy orzeczono środek karny: pozbawienia praw publicznych zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania określonego zawodu, prowadzenia określonej działalności gospodarczej, zakaz prowadzenia pojazdów.

Ustanie zdolności prawnej - następuje zawsze z chwilą śmierci człowieka, która wyznacza tym samym kres osoby fizycznej.
W następstwie tego gasną lub przechodzą na inne osoby przysługujące człowiekowi w chwili jego śmierci prawa lub obowiązki.

Dowodem śmierci człowieka jest akt zgonu. Sporządza go urząd stanu cywilnego po przedstawieniu mu karty zgonu, wystawionej przez lekarza oraz na podstawie pisemnego zgłoszenia właściwego organu prowadzącego dochodzenie, co do okoliczności zgonu. Akt zgonu sporządza się również na podstawie dwóch orzeczeń sądowych:

1. o stwierdzeniu zgonu - wydaje sąd gdy akt zgonu nie został sporządzony i gdy w wyniku postępowania dowodowego dojdzie do przekonania że śmierć danej osoby jest niewątpliwa

2. o uznaniu za zmarłego - wydaje sąd gdy człowiek zaginął. Gdy nie da się ustalić czy dana osobna żyje czy zmarła. Ma charakter konstytutywny, ponieważ dopiero decyzja sądu wywołuje skutki prawne. Zaginiony może być uznany z zmarłego po upływie 10 lat od końca roku kalendarzowego, w których według istniejących informacji jeszcze żył. Gdy zaginiony w chwili uznania ukończył 70 lat, to wystarczy upływ lat 5. nie wolno nikogo uznać za zmarłego przed końcem roku kalendarzowego w którym ukończyłby on 23 lata.

7. Zdolność do czynności prawnych.

możność nabywania praw i zaciągania zobowiązań w sferze PC przez własne działania ( osobiste składanie oświadczeń woli).

Na istnienie zdolności do czynności prawnych maja wpływ takie okoliczności jak:

- wiek osoby fizycznej

- zawarcie związku małżeńskiego przez osobę małoletnią

- ubezwłasnowolnienie

- ustanowienie doradcy tymczasowego

Osoba fizyczna może mieć zdolność do czynności prawnych:

1. Brak zdolności do czynności prawnej:

- małoletni do 13 roku życia,

- osoby całkowicie ubezwłasnowolnione (może być osoba, która ukończyła 13 lat; osoba która nie jest w stanie kierować swym postępowaniem wskutek choroby psychicznej lub niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa i narkomanii; ma charakter konstytutywny; osoba taka nie może zawrzeć związku małżeńskiego, sporządzić testamentu, uznać dziecka, ustanawia się dla niej przedstawiciela ustawowego - rodzice, opiekun, kurator; ustaje wspólność małżeńska).

Osoba może zawierać umowy należące do powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego-ważne gdy-
1. umowa została wykonana (wydano rzecz i zapłacono cenę)

2. nie było rażącego pokrzywdzenia osoby niezdolnej do czynności prawnej

-reszta umów nieważna.

2. Ograniczona zdolność do czynności prawnej:

- małoletni, którzy ukończyli 13 lat,

- osoby częściowo ubezwłasnowolnione, ukończenie 18 roku życia, osoba potrzebuje pomocy (choroba psychiczna, alkoholowa), orzeczenie sądowe ma charakter konstytutywny, ustanawia się przedstawiciela ustawowego - kuratora, możliwość zawarcia związku małżeńskiego za zgodą sądu, ustaje wspólność majątkowa,

- osoba dla której ustanowiono tymczasowego doradcę, sąd ustanawia doradcę na czas postępowania sądowego o ubezwłasnowolnienie.

Może zawrzeć:

- możność dokonywania czynności prawnych bez jakiejkolwiek zgody; jeżeli nie wywołują skutków rozporządzających i zobowiązujących, np. darowizna.

- umowy należące do powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego-, jeśli rażące pokrzywdzenie wtedy przepisy o wyzysku.

- rozporządzać swoim zarobkiem, chyba że Sąd postanowi inaczej

- jeżeli przedstawiciel ustawowy oddał mu przedmioty do swobodnego użytku to pełna zdolność w tym zakresie, ale nie przekraczające zwykłego zarządu.

Czynność jednostronna - przed i w trakcie zgoda przedstawiciela ustawowego, jeżeli po, to czynność jest nieważna; nie można potwierdzić czynności jednostronnej.

Czynność prawna niezupełna - kulejąca; skutki zawieszone do czasu potwierdzenia (przez przedstawiciela ustawowego lub tę osobę, odzyskującą lub uzyskującą pełną zdolność do czynności prawnej).

Przy umowach - można wyznaczyć termin potwierdzenia.

3. Pełna zdolność do czynności prawnej:

- osoby pełnoletnie (ukończone 18 lat), które nie zostały ubezwłasnowolnione i dla których nie ustanowiono doradcy.

- kobieta, która ukończyła lat 16 i za zgodą sądu zawarła związek małżeński, nie traci ona pełności w przypadku rozwodu lub unieważnienia małżeństwa.

8. Nazwisko i imię.

Są to cechy indywidualizujące osobę fizyczną i odróżniające ją od innych osób.

-Domniemanie, że dziecko pochodzi od męża matki- wtedy nosi nazwisko męża, chyba, że przy zawarciu małżeństwa oświadczyli, że dzieci zrodzone będą nosić nazwisko żony.

- jeżeli rodzice zawarli małżeństwo po ukończeniu przez dziecko 13 roku życia do zmiany nazwiska potrzebna jest także zgoda dziecka

- jeżeli ojcostwo zostało ustalone przez uznanie dziecka to nosić ono będzie nazwisko ojca, chyba, że ojciec oświadczy, że dziecko będzie nosić nazwisko matki

- jeżeli ojcostwa nie ustalono to dziecko będzie nosić nazwisko matki

- jeżeli matka małoletniego zawarła zw. małżeński z mężczyzną który nie jest ojcem dziecka małżonkowie mogą złożyć oświadczenie, że dziecko będzie nosiło nazwisko męża matki- nie dopuszczalne jest jednak gdy nazwisko ojca zostało nadane na podstawie sądowego ustalenia ojcostwa.

- przysposobiony otrzymuje nazwisko przysposabiającego na żądanie przysposobionego i za zgodą przysposabiającego sąd opiekuńczy w orzeczeniu postanawia o nazwisku dwuczłonowym złożonym z nazwiska przysposobionego i przysposabiającego.

- na wniosek przysposabiającego sąd może również zmienić imię lub imiona przysposobionego.

- przy rozwiązaniu stosunku przysposobienia przysposobiony zachowuje nazwisko nabyte przez przysposobienie oraz otrzymane imiona- z ważnych powodów sąd na wniosek przysposabiającego lub przysposobionego może orzec o powrocie do nazwiska które nosił przed przysposobieniem.

- Kobieta przy zawarciu małżeństwa może zachować swoje dotychczasowe nazwisko, dodać do niego nazwisko męża lub przybrać nazwisko męża- brak oświadczenia- pozostaje przy swoim.

- imiona dziecku nadają osoby sprawujące nad nim władzę rodzicielską, nie więcej niż 2, nie może być ośmieszające, nieprzyzwoite, w formie zdrobniałej oraz imię nie pozwalające na odróżnienie płci dziecka. (Można nadać dziwne jak jeden z rodziców jest obcokrajowcem). Jeżeli nie dokonano wyboru imienia to urzędnik wpisuje jedno z imion zwykle używanych- w ciągu 6 miesięcy od daty sporządzenia aktu urodzenia można złożyć pisemne oświadczenie o zmianie imienia.

- dziecko nieznanych rodziców- akt urodzenia sporządzony na podstawie orzeczenia sądowego- sąd nadaje imię i nazwisko oraz dane rodziców, stosuje się tez do osób pełnoletnich jeżeli nie można ustalić jej tożsamości ze względu na ułomność fizyczną, psychiczną albo nieznane pochodzenie.

- nazwiska i imiona mogą być zmieniane w trybie administracyjnym- może się ubiegać każdy obywatel i apatryd jeżeli mieszka w RP.

9. Miejsce zamieszkania.

jest to miejscowość, w której dana osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu. Do ustanowienia nowego miejsca pobytu potrzebne są dwa momenty: moment zewnętrzny, tj. faktyczne przebywanie (corpus) i wewnętrzny, tj. zamiar stałego pobytu (animus). Oba momenty muszą istnieć kumulatywnie. Osoba fizyczna może mieć tylko jedno miejsce zamieszkania.

Do utraty dotychczasowego miejsca zamieszkania niezbędna jest zmiana obu przesłanek tj. zerwanie faktycznej łączności z daną miejscowością z odpowiednim zamiarem; sama nieobecność fizyczna, nawet długotrwała, nie powoduje zmiany miejsca zamieszkania, jeżeli nie towarzyszy jej odpowiedni zamiar.

Miejsce zamieszkania pochodne, osoby, którym ustawa określa miejsce zamieszkania według zamieszkania innych osób:

- miejscem zamieszkania dziecka pozostającego pod władzą rodzicielską jest miejsce zamieszkania rodziców albo tego z rodziców, któremu wyłącznie przysługuje władza rodzicielska lub któremu zostało powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej,

- miejscem zamieszkania osoby pozostającej pod opieką jest miejsce zamieszkania opiekuna.

10. Aspekty prawne narodzin osoby fizycznej.

Akt urodzenia, małżeństwa, zgonu, dowód, ewidencja ludności.

11. uznanie za zmarłego.

Orzeczenie wydaje sąd, gdy człowiek zaginął. Gdy nie da się ustalić czy dana osobna żyje czy zmarła. Ma charakter konstytutywny, ponieważ dopiero decyzja sądu wywołuje skutki prawne.

-Zaginiony może być uznany z zmarłego po upływie 10 lat od końca roku kalendarzowego, w których według istniejących informacji jeszcze żył. Gdy zaginiony w chwili uznania ukończył 70 lat, to wystarczy upływ lat 5. nie wolno uznać za zmarłego przed końcem roku kalendarzowego w którym ukończyłby on 23 lata.

- jeżeli w czasie podróży powietrznej lub morskiej w związku z katastrofą może być uznany za zmarłego po upływie 6 m-cy od dnia zdarzenia lub katastrofy

- jeżeli nie można stwierdzić katastrofy bieg 6 m-cy rozpoczyna się z upływem roku od dnia w którym statek miał przybyć do portu przeznaczenia, jeśli nie miał portu z upływem 2 lat od dnia, w którym była ostatnia o nim wiadomość.

-Domniemywa się, że zaginiony zmarł w chwili oznaczonej
w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego. Jeżeli kilka osób traciło życie podczas grożącego im wspólnie niebezpieczeństwa, domniemywa się, że zmarły jednocześnie.

12. Pojęcie dóbr osobistych

Przepisy nie dają definicji.

Wg Stefana Grzybowskiego to stany świata uczuć człowieka godne zaakceptowania.

Wg Adama Szpunara- dobra osobiste należy rozpatrywać nie w kontekście subiektywnych odczuć jednostki, ale kontekście odczuć społecznych, powszechnych.

W nauce prawa cywilnego ustalono, że każdemu człowiekowi przysługuje potencjalna sfera dóbr duchowych, które jednakże jako całość wymykają się definicjom.

Art. 23 KC wymienia te dobra: zdrowie, wolność, cześć (dobra sława, godność), swoboda sumienia, nazwisko, pseudonim, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania.

Inne to: kult po osobie zmarłej, stan cywilny, nietykalność cielesna.

Dobra osobiste są prawami podmiotowymi osoby fizycznej, są to prawa bezwzględne, skuteczne erga omnes, mają charakter praw niemajątkowych - wygasają z chwilą śmierci, nie podlegają dziedziczeniu- wyjątek- cześć osoby zmarłej i jej prawa autorskie.

Dobra osobiste [D.O] chronione są przez prawo. Przesłankami ochrony dóbr osobistych są:

-zagrożenie naruszenia

-naruszenie D.O musi być bezprawne (art. 24 KC stanowi, że domniemywa się bezprawność czynu naruszającego dobro osobiste)

• 
  może żądać zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę moralną- wysokość zadośćuczynienia sprowadza się do zobiektywizowanej miary cierpienia tzn. takiej jaka dotknęłaby przeciętnie wrażliwego człowieka.

• 
  może żądać zapłaty sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny

roszczenia te przysługują alternatywnie Olejniczak: „kumulatywnie w rozsądnej proporcji”

-możliwość żądania odszkodowania, jeżeli naruszenie dobra pociąga za sobą szkodę majątkową jak również naprawienia szkody na zasadach ogólnych

Uchylenie bezprawności to:

-zgoda uprawnionego

-działanie na podstawie przepisu

-obrona konieczna

Ochrona prawna:

-może domagać się ustalenia, że dane prawo osobiste przysługuje danej osobie

-może żądać zaniechania, przywrócenia do stanu pierwotnego (usunięcie skutków naruszenia)

13. Osoby prawne- ich pojecie i rodzaje.

To sztuczny twór utworzony przez zespół ludzi mających wspólne cele, dążących do tych samych celów i działający wedle określonych, zapisanych w prawie reguł co do struktury wewnętrznej, kompetencji, stosunków zewnętrznych- prof. Szydełko.

jednostka organizacyjna, która została przez normę prawną wyposażona w zdolność prawną, która zatem może być podmiotem stosunków cywilnoprawnych. Jest nią twór społeczny, prezentujący się w postaci zorganizowanej formy działalności ludzkiej, czyli realnego zjawiska.

Art. 33 KC - „Osobami prawnymi są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną.”

Rodzaje osób prawnych:

1. Korporacje- byt prawny uzależniony jest od woli jej członków, wyposażają ją w majątek, ustalają kierunki działania, decydują o ewentualnym jej rozwiązaniu. Celem jest prowadzenie działalności gospodarczej, naukowej, kulturalnej… zalicza się do nich spółdzielnie, stowarzyszenia, związki komunalne, spółki kapitałowe …

2. Fundacje- byt prawny uzależniony od woli fundatora (osoba fizyczna, osoba prawna)- on wyposaża w majątek, określa cele… Nie jest oparta na członkostwie, może prowadzić działalność gospodarczą, zalicza się do nich fundacje w ścisłym tego słowa znaczeniu (podstawą ustawa z 1984 r.) oraz przedsiębiorstwa państwowe: banki państwowe, PAN, szkoły wyższe,

3. Państwowe osoby prawne- działalność oparta jest ma niemiu państwowym

4. komunalne osoby prawne

5. os.prawne samorządu wojewódzkiego powiatowego

6. prywatne osoby prawne

7. osoby prawne będące przedsiębiorcami

8. os.pr. niebędące przedsiębiorcami

14. powstanie i ustanie os prawnej - jednostka organizacyjna uzyskuje os

pr z chwilą wpisania jej do właściwego rejestru, chyba że przepisy

szczególne stanowią inaczej. Zasada ta nie odnosi się do spółek

kapitałowych w organizacji, spółki te uzyskuja zdolność prawną z chwilą

ich zawiązania, natomiast os pr z chwila wpisania do rejestru sądowego. Os

pr ustaje z chwilą wykreślenia z rejestru sądowego, albo ustawowego

zniesienia os, która nie podlega wpisowi do rejestru. Przyczyną ustania

może być jej rozwiązanie, połaczenie, podział, upadłość lub

przekształcenie w inną os prawną lub spół osobową. W każdym wypadku

wykreśla się ją z rej

15.zdolność pr os prawnych %u2013 to możliwość bycia podmiotem pr i

obowiązków w sferze pr cywil. Jej zdolność jest w zasadzie nieograniczona.

Wyjątki: nie może być podmiotem praw i obowiązków, których realizacja

wymaga cech ludzkich( sporządzenie testamentu, opiekun, wł rodzicielska)

tylko os prawne mogą prowadzić działalnośc bankową, ubezpieczeniową.

Zdolność pr os pr jest konsekwencją uzyskania przez tę jednostke

osobowości prawnej ( patrz wyżej) . zdolność pr os pr wygasa z chwilą

ustania tej os ( wyżej). Os pr ponoszą odp majątkową za swoje

zobowiązania, nie ponoszą odp za zobow innych os pr, chyba że co innego

wynika z przepisów pr.

Os pr odpowiada za zobow wynikające z czynów niedozwolonych, jeżeli

szkody zostały wyrządzone przez jej organy, podwładnych, lub tch którym

powierzyła wykonywanie czynności. Skarb Państwa ponosi odp za szkody

wyrządzone przez funkcjonariuszy państwowych, oraz os działające na

zlecenie tych org Odp ponoszą założyciele jeżeli os pr powstaje z chwilą

dokonania wpisu w rejestrze sądowym, a przed dokonaniem tego wpisu

zaciągnięto zobow

16. zdolność do czynności prawnych %u2013 os prawna działa przez swoje

organy, może ono polegać na dokonaniu czynności faktycznych ( na rachunek

os pr przez każdy podmiot z którym łączy ja określony stosunek prawny) i

czynności prawnych ( składanie oświadczeń woli)nieodzowne jest umocowanie

specjalne ma je organ os pr lub pełnomocnik. Os pr nie może dzialać bez

organu, bez niego nie może prowadzić swoich spraw, sąd ustanawia dla niek

kuratora, jeżeli on nie powoła org dochodzi do likwidacji. Organem os pr

jest os fizyczna, lub zespoł takich os. Organ tworzy i urzeczywistnia wole

os prawnej. Wady oświadczenia woli organu są wadami oświadczenia woli os

pr. Organ nie jest podmiotem stosunków prawnych, które są związane z jego

udziłem, podmiotem tym jest sama os pr. Os pr ponosi odpowiedzialność za

działania organu. Muszą jednak być spełnione następujące warunki: organ

musi być przewidziany w strukturze org os pr, os fizyczna która wchodzi w

skład organu lub jest jego piastunem musi być należycie wykreowana na

funkcję organu, organ musi dzialać w granuicach przysługujacych mu

kompetencji, musi działć zgodnie z przepisami prawa i zasad współżycia

społecznego, w podejmowaniu decyzji oragan musi przestrzegać przewidzianej

prawem procedury decyzyjnej, piastun org musi występować w charakterze

organu.

Ustrój os pr określają właściwe przepisy, a także jej statut.

Od organu os pr trzeba odróznić jej pomocnika,m który w odróżnieniu od

os.pr jest odrębnym podmiotem prawa działającym w imieniu i na rachunek os

prawnej, stroną umowy zawartej przez pełnomocnika jest os pr a nie

pełnomocnik.

Os pra może mieć więcej niż 1 org ( podział kompetencji). Organ os pr nie

może być 2 stroną czynności pr, którą dokonuje za os.

17. identyfikacja os pr w obrocie

1) nazwa siedziba, przedmiot działania

nazwa pozwala na identyfikacje os pr i odróżnienie od innych jednostek

org, ustalana jest w akcie erekcyjnym, którym może być ustawa, zarządzenie

org założycielskiego, statut czy umowa. Firmą os pr jest jej nawa. Firma

powinna zawierać określenie formy prawnej, powinna wskazywać przedmiot

działaniaos pr, jej siedzibę, może zawierać nazwisko lub pseudonim os

fizycznej, firma oddziałau os pr zawiera pełną nazwę tej os oraz

określenie oddział, ze wskazaniem miejscowości, w której odz ma siedzibę.

Firma podlega ujawnieniu w KRS, w innych typach ewidencji, na szyldzie,

pieczątkach. Firma powinna odróżnić się dostatecznie od innych firm

przedsiębiorców, nie może nikogo wprowadzać w bląd.Firma nie może być

zbyta, jednak nabywca przedsiębiorstwa może je prowadzić pod dotychczasową

nazwą

2) siedziba os pr to miejscowość w której ma siedzibe organ zarządzajacy

tej os i jest odpowiednikiem miejsca zam os fiz, ustalana w akcie

erekcyjny podlega wpisowi do rejestru sądowego i innych, wpis powinien

zawierać nie tylko siedzibe ale i adres. Jeżeli os pr ma więcej niż 1 org

o jej siedzibie decyduje siedziba org zarządzającego. W

przedsiębuiorstwie państwowym będzie to dyrektor, zaś w spółdzielni czy

spłce kapit - zarząd

3) przedmiot działania os pr określa akt erekcyjny, przedmiot działalności

os pr musi być określony zgodnie z postanowieniami Pol Klasyfikacj Działal

18. dobra os os prawnych

stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie dór os jak do os fiz, z

określonymi modyfikacjami uzasadnionymi odmiennością cech os fiz i pr

tajemnica korespondencji, ale nie ( zdrowie, wolność, swoboda wyznania,

kult po os zmarłej, stan cywily, życie), ochronie podlega: nazwa ( firma),

renoma firmy, nietykalność lokalu użytkowego, katalog tych dóbr nie jest

zamkniety, dobra te mają charekter niemajątkowy, są niezbywalne, chyba że

przepis szcz stanowi inaczej ( nazwa). Op pr przysługują srodki ochronne,

jeżeli jej dobro zostało zagrożone lub naruszone ( powództwo o ustalenie

pr podmotowego, o zaniechanie działan, o usuniecie skutków naruszenia

dobra, o zadość uczynienie za krzywdę, o zapłatę określonej kwoty na cel

społ oraz naprawienie szkody

26.Wady oświadczeń woli.

Wadą jest tylko taka nieprawidłowość aktu woli lub jego uzewnętrznienia, którą ustawa uznaje za wadę.

- brak świadomości i swobody- NB- wadliwie funkcjonująca psychika, przymus fizyczny- brak świadomości może być trwały lub przemijający(alkohol).ciężar udowodnienia spoczywa na osobie składającej oświadczenie woli. Powołać się może każdy kto ma interes prawny.

- Pozorność ośw. Woli- strony umawiaja się potajemnie, że złożone przez 1 z nich ośw.woli i ujawnienie osobom trzecim nie wywoła skutków prawnych. (konkretny adresat) także czynność ukryta sprzedaż- darowizna. NB- każdy kto ma interes prawny. Nabywca pozorny może skutecznie przenieść jeżeli osoba trzecia w dobrej wierze i odpłatnie. Nie będzie pozorna jeżeli tylko jedna ze stron zastrzeganie sobie potajemnie, ze nie wywoła skutków. Musi być na serio.

- Bład- WN co do treści czynności tylko wtedy gdy błąd został wywołany przez osobę której zostało złożone chociażby bez jej winy jeżeli wiedziała ona błędzie lub mogła się dowiedzieć. Musi być to błąd istotny. Bład to niezgodność między rzeczywistością a jej odbiciem w swiadomości podmiotu, albo mylne wyobrażenie co do treści. - bład w ścisły słowa znaczeniu- (tombak- złoto) Pomyłka 200- 2000. Błąd co do tresci czynności prawnej, istotny.- nie do tyczy pobudek- doniosłość prawna- istotny- razem kryteria 1. subiektywne i 2. obiektywne. Bład może dotyczyć - 1. przedmiotu czynności pr., 2. rodzaj czynności pr. 3. treść prawa. Jeżeli zniekształcenie tersci przez posłaca to może się powołać i uchylić. Jeśli błąd nie jest istotny -może gdy- Inie dotyczył treści jeśli druga strona lub os. Trzecia dopuściła się podstępu- kwalifikowana postac błędu- świadome wprowadzenie w błąd by skłonić do dokonania czy. Pr. Także milczenie. Można się uchylić i złożyć drugie oś.woli- 1. złożyć adresatowi, 2. forma pisemna. 3. w ciągu roku. 4 z treści ma wynikać, że uchyla się od pierwszego. Po złozeniu 2 czynność nieważna ex punc, rok- termin zawity,

- groźba- WN- może się uchylić jeżeli wynika, że mogła się obawiać że jej samej lub innej os. Grozi powazne niebezpieczeństwo. Groźba- bezprawna (zapowiada użycie środka zabronionego), poważna (istotne niebezpieczeństwo), ma na celu wymuszenie oś.woli skierowana przeciwko dobrom osobistym lub majatkowym, pochodzi od osoby zainteresowanej, zapowiedzią określonej dolegliwości, nie stwarza fizycznego przymusu tylko psychiczny, można się uchylic w ciagu roku od ustania obawy, złozenie drugiego oświadczenia jak wyżej.

29.Części składowe czynności prawnej.

1. elementy przedmiotowo istotne- (essentialia negotii)- indywidualizujące te czynność, pozwalające na zakwalifikowanie do ustawowego typu(najem, zlecenie…)bez nich czynność nie może powstać

2. Elementy nieistotne- naturalia negotii- nie muszą być objęte treścią oś.woli bo wynikją z ustawy.

3. podmiotowo istotne- accidentialia negotii- wolą stron zostały uznane za istotne- np. kara umowna

30. Warunek-

zawarte w trsci czy. Pr. Postanowienie, które uzaleznia powstanie lub ustanie skutków pr. Od zdarzenia przyszłego i niepewnego- może to być postanowienie o niezależne od woli, ale i zalezne. Jeżeli ustawa albo właściwość cz. Pr. Zastrzega, że nie wolno, to niewolno, bo NB.

2 rodzaje- zawieszający ( jeżeli jest niemożliwy lub przeciwny ustawie lub z.w.s. to nieważny)i rozwiązujący (jeśli niemożliwy, wbrew ustawie lub z.w.s. to jako niezstrzeżony). Ziszczenie- powoduje kutki ex nunc,

31. termin

znaczenia:

1. data- ściśle określona

2. okres- w ciagu roku

3. znaczenie zwrotu o ściśle ustalonym sensie

4. zastrzezenia dodatkowego czynn. Pr.

Podobne znaczenie jak warunek- warunek tym, że co terminu nie ma wątpliwości, ze się ziści.

Teminy początkowe- powstanie skutków, i końcowy- ustanie.

Mogą być określone orzeczeniem, ustawą, decyzją.

-w dniach- koniec z upływem 24

- w tyg.mies.latach-z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu

- początek, śr.koniec miesiąca- 1,15,30

- w miesiącach lub latach- to 30, 365 dni.

31.dopuszczalna treść czynności prawnej-

- teesć cz.pr.-prawa iobowiazki podmiotów tej czynności

- treść ST.pr. szersze znaczenie bo reszta z ustawy.

1. zasada swobody kształtowania tresci cz.pr.- sprzeczna z ustawą jest nieważna, chyba , ze w miejsce nieważnych wazne z ustawy, nieważne z z.w.s.chyba , że bez nich nie zostałaby dokonana.

2. ograniczenia swobody-

-normy pr.bezwzględnie obowiązujące-ius cogens i semiimperatywne- np. nie można przez cz.pr ograniczyć uprawnienia.

-zas.wsp.społ. lub gdy cel narusza te zasady.

- obejście ustawy- wystarczy stwierdzić , ze do niego doszło.

- właściwość ST.prawnego.

- niemożliwość świadczenia

3. skutki naruszenia prawa przez cz.prawną.

-sprzeczna z pr.BN- chyba , ze w miejsce nieważnych wstawi się ważne- nieważna w całości jeśli bez nieważnych postanowien nie zostałaby zawarta.

33. podział cz.pr.

1.ze wzg.na liczbę stron

- jednostronne

- umowy

-uchwały- większości

-między żyjącymi- os.fiz.pr.ułomne-z chwilą dokonania, i na wypadek śmierci- os.fiz.-skutek po śmierci.

2. ze wzg. Na skutki cz.pr.

- konsensualne- przez samo złożenie oś.woli- realne- oś.woli i wydanie

- cz.zobowiązujące, rozporządzające, zobowiąz-rozporządz. I upoważniające- pełnomocnictwo.

- jednostronne zobowiązujące- tylko 1 strona ma obowiazki obowiązki dwustronne zobowiąz obie prawa i obowiązki

- odpłatne, nieodpłatne i wzajemne

- kauzalne i abstrakcyjne

34.Forma czy.pr.

art. 60 każde zachowanie osoby ujawniające jej wolę w sposób dostateczny- chyba, ze ustawa stanowi inaczej-

1. wyraźny- ustanie, pisemnie.

2. dorozumiany- kontekst sytuacyjny, przekazane odpowiedznie znaki wskazujące na wolę także milczenie

35. forma czy.pr.

dowolność- chyba, że ustawa stanowi inaczej:

-pisemna zwykła

-pisemna z pośw.data

-z pośladcz.podpisem.

-akt notarialny

dla celów:

-zachowanie co do tego, że czynn.pr.została dokonana

-jawnosć cz.pr. w stosunku do os.trzecich

- ułatwienie sprawowania kontroli org.państwa

-zabezpieczenie dowodów.

Dla umiejącego czytac, niepiszącego- odpisk palca i ktoś pisze- poświadcza notariusz.

Dla niecztwajacego- akt notarialny.

-niezachowanie formy-skutki-

- pod rygorem nieważności

- dla wywołania określonych skutków prawnych (nie jest nieważna, ale nie wywoła skutków, dla których forma była zastrzeżona)

- dla celów dowodowych

Strony mogą zastrzec w umowie że będzie zawarta w określonej formie. Jeśli w formie pisemnej to wypowiedzenie też na piśmie.

35.Skutki wadliwości cz.pr.

1. Nieważność bezwzgledna-

nie wywołuje skutków, powołać się może każdy kto ma interes prawny, uwzgledniana z urzędu- ex tunc, przyczyny- sprzeczność sprzeczność ustawą, obejście ustawy, obejście bezwzględnie obowiązujących przepisów,brak świadomości lub swobody, pozorność, nie zachowanie formy kwalifikowanej.

NB może ulec konwalidacji- przywrócenie skuteczności- tylko jeśli ustawa tak stanowi. Konwersja- 1.cz.pr. nieważna co do zamierzonych skutków, musi spełniać warunki innej cz.pr.2 gdyby strony wiedziały, ze dana cz.pr.jest nieważna dokonałyby tej drugiej.

Wazne lub nieważne mogą być tylko cz. Konsensualne nie faktyczne.

- Nieważność względna- NW- może być unieważniona w drodze cz.pr. do czau unieważnienia wywołuje skutki- po unieważnieniu- ex tunc. Przez drugie oś.woli, orzeczenie sądu.

-Bezskuteczność zawieszona

warunkiem koniecznym do dojścia do skutku jest wyrażenie zgody przez osobę trzecią. Np. zaciąganie zobowiązań przez osobę z ogr. Zd.do cz.pr. Os, trzecia nie jest stroną, może być os.fiz, pr. Do czasu potwierdzeni czynność niezupełna- można wyznaczyć termin

-bezskutecznosć względna-

w stosunku do jednych osób jest bezskuteczna, do innych, zwłaszcza tych co dokonały jest skuteczna- z mocy prawa lub orzeczenia sądu. Jeżeli zawarcie umowy, czyni całkowicie lub częściowo niemożliwym zadośćuczynienie roszczeniu os.trzeciej, osoba ta może żądać uznania za bezskuteczna wobec niej, jeżeli strony wiedziały o jej roszczeniu albo umowa była nieodpłatna- Termin- 1 rok od zawrcia.

36. przedstawicielstwo

dokonanie cz.pr. w cudzym imieniu i na cudzy rachunek, czynn.pr. pociąga skutki prawne bezpośrednio dla osoby reprezentowanej- odróżnić od : organu os.pr, zastępcy pośredniego- komisant, pomocnika, os.wypełniajacej weksel, posłańca, os.uprawnionej do odbioru oś.woli, dzierżyciela.

37. Rodzaje przedstawicielstw-

1. Ustawowe:władza rodzicielska, opiekun, kurator, doradca tymczasowy.

2. Pełnomocnictwo- (pyt.38)umocowanie wynika z oświadczenia woli os.reprezentowanej

- zakresla jedynie kompetencje- obowiązek obowiązek umowy- w dowolnej formie chyba , ze ustawa.- ogólne- w formie pisemnej, odrzucenie spadku z pośw.podpisem. sprzedaż nier- akt not.

Substytucja gdy- 1. wynika z tresci pełn, 2. z ustawy, 3. stosunku pr. Będącego podst.stos.pr.

Reprezentacja łaczna- -wspódziałanie pełnomocników.Pełnomocnik nie musi mieć pełnej zd.do cz.pr.- rodzaje-

1. ogólne- w ramach zw.zarządu.

2. rodzajowe

3. do danej cz.pr. pełn. Rzekomy- zgoda może być termin- bez umocowania lub naruszenie.

Bierne- do odbierania os.woli.

39. Prokura

odmiana pełnomocnictwa- różnica- może ustanowić tylko przedsiebiorca podlegający wpisowi do KRS- do czynności sądowych i pozasądowych zwiazanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Może być ograniczona do oddziału- wtedy oddziałowa. Może być udzielona kilku osobom- łączna- podlega wpisowi do KRS. Prokurent tylko os.FIz z pełną zd.do czynn. Pr. Udzielona na piśmie- nieważność, nie może być substytuowana, może być odwołana w każdym czasie.

40. Przedawnienie.

Polega na upływie określonego terminu określonego ustawą po który dłużnik może uchylić się od zaspokojenia rozczenia wierzyciela- nie dotyczy wydania nieruchomości, przyróenia stanu zg. Z prawem. Zaniechania naruszeń. Terminy- co do zasady- 10 lat, 3 świad. Okresow, z tyt.świadczenia niektórych usług- 2 lata, z przewozu, najmu 1 rok, wydanie przedmiotu pożyczki- 6 m-cy. Stwierdzone orzeczeniem sądu prawomocnym- 10 lat. Bieg- od dnia wymagalności, jak nie ma to niezwłocznie po wezwaniu.

Zawieszenie biegu- uniwersalna- przyczyna- siła wyższa, indywidualna

Przerwa- każda cynnosć przed Sadem i unanie roszczenie (właściwe, niewłaściwe, Skutki- nie wygasa, przybiera postać zobowiązania naturalnego, Jako zarzut- podniesiony na wniosek dłużnika

41. Terminy zawite- prekluzyjne- okres w którym podmiot prawa może dokonac określonej czynności ze skutkiem prawnym , odnosi się do uprawnień i roszczeń, po jego upływie wygasa. Sąd uwzględnia z urzędu.

Rodzaje terminów zawitych-

1. do dochodzenia roszczeń i uprawnien prze sądem.

2. do dokonywania czynności pozasądowych- np. pr.pierwokupu.

3. terminy wygaśniecia praw podmiotowych- np. niewykonywanie prawa użytkowania, słuzebności

Rzeczówka

1. Treść prawa własności

Definicja własności znajduje się w art. 140kc. „w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno- gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.” Wg tego przepisu własność odnosi się do rzeczy. Wykluczona jest taka ewentualność, by za przedmioty własności mogły być uznane dobra materialne niebędące rzeczami lub dobra niematerialne. W świetle przepisów szczególnych przedmiotem własności mogą być nie tylko rzeczy z art. 45kc. ale też: dobra materialne niebędące rzeczami (wody niezamknięte w zbiornikach, zwierzęta); niektóre dobra niematerialne (energia); przedsiębiorstwo i gospodarstwo rolne. Za przedmiot własności intelektualnej uznaje się wytwory umysłu w postaci dzieł naukowych, literackich, artystycznych. W nauce prawa cywilnego przestrzega się przed utożsamianiem terminu własność intelektualna z terminem własność w znaczeniu techniczno- prawnym. Podmiotem niemajątkowego prawa autorskiego jest twórca dzieła w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, a nie właściciel w rozumieniu przepisów prawa cywilnego.

W świetle art. 140kc właścicielowi przysługują dwa uprawnienia:

1. może ze swojego przedmiotu własności korzystać

2. może przedmiotem rozporządzać.

Korzystanie z rzeczy i innych dóbr stanowiących przedmiot własności.

Nauka pr. cywilnego z tym terminem łączy następujące uprawnienia właściciela:

1. posiadanie rzeczy

2. używanie rzeczy

3. pobieranie pożytków naturalnych i cywilnych oraz innych dochodów

4. przetwarzanie rzeczy, jej zużycie lub zniszczenie.

Bez upoważnienia ustawowego ingerencja w sferę uprawnień właściciela możliwa jest tylko za jego zgodą.

Termin korzystanie odnosi się też do dóbr materialnych i niematerialnych, które mogą być przedmiotem własności na mocy przepisów szczególnych, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej.

Rozporządzanie rzeczami i innymi dobrami.

Termin zdefiniowany przez naukę pr. cywilnego. Rozporządzanie rzeczą może polegać na:

1.wyzbyciu się jej własności, które może polegać na:

-przeniesieniu jej własności na inny podmiot (np. sprzedaż)

-zrzeczeniu się własności nieruchomości na rzecz gminy

-testamentowym rozporządzaniu rzeczą na wypadek śmierci

2.obciążeniu prawa własności, które może polegać na:

-ustanowieniu ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości (użytkowanie, hipoteka, służebność)

-ustanowieniu ograniczonego prawa rzeczowego na rzeczy ruchomej (użytkowanie, zastaw)

Obciążenia te ograniczają w sposób istotny możliwość korzystania z rzeczy przez właściciela, dlatego są zaliczane do czynności rozporządzających.

3.zniesieniu prawa własności, które może polegać na:

-porzuceniu rzeczy ruchomej z zamiarem jej wyzbycia się

-zniszczeniu rzeczy ruchomej.

W pierwszym przypadku rzecz staje się niczyja, może więc być zawłaszczona przez każdą osobę, a w drugim ulega całkowitemu unicestwieniu. W obu przypadkach osoba, do której rzecz należała, traci własność.

Termin rozporządzanie odnosi się także do dóbr materialnych niebędących rzeczami (ciecze, gazy), do niektórych dóbr niematerialnych (energie), oraz do przedsiębiorstwa i gospodarstwa rolnego.

2. Ograniczenia prawa własności.

Art. 140kc „ W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może, z wyłączeniem innych osób, korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą.”

Ograniczenia własności wynikające z ustaw.

Podstawowym przepisem, który ogranicza prawo własności jest art. 142kc. Wg tego przepisu właściciel nie może sprzeciwić się użyciu, a nawet uszkodzeniu lub zniszczeniu rzeczy przez inną osobę, jeżeli jest to konieczne do odwrócenia niebezpieczeństwa grożącego bezpośrednio dobrom osobistym tej osoby lub osoby trzeciej; może jednak żądać naprawienia wynikłej stąd szkody. Art. 142kc. znajduje też zastosowanie wtedy, gdy niebezpieczeństwo zagraża dobrom majątkowym. W tym przypadku jednak użycie cudzej rzeczy nie jest możliwe, jeżeli grożąca szkoda jest oczywiście i niewspółmiernie mniejsza niż uszczerbek, który mógłby ponieść właściciel wskutek użycia, uszkodzenia lub zniszczenia jego rzeczy. Ograniczenia własności wynikają też z tzw. prawa sąsiedzkiego (art. 144- 154).

Wg art. 144kc właściciel nieruchomości powinien przy wykonywaniu swego prawa powstrzymywać się od działań, które by zakłócały korzystanie z nieruchomości sąsiedniej ponad przeciętną miarę, wynikającą ze społeczno- gospodarczego przeznaczenia nieruchomości i stosunków miejscowych. Przepis ten dotyczy tzw. immisji, których istota polega na tym, że skutki działania określonego podmiotu na danej nieruchomości odczuwane są na nieruchomości sąsiedniej. W następstwie tych działań na nieruchomości sąsiedniej mogą wystąpić np. nieprzyjemny zapach, nadmierny hałas. Natężenie tych uciążliwości nie powinno przekraczać przeciętnej miary, jeżeli mieści się w granicach prawnie obowiązujących norm technicznych, kryterium przeciętnej miary nie znajdzie zastosowania.

Wg art. 145 kc właściciel nieruchomości niemającej odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do budynków gospodarskich może żądać od właściciela gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem służebności drogowej, zwanej drogą konieczną. Służebność taka może być ustanowiona umową stron lub orzeczeniem sądowym. Po jej ustanowieniu zakres możliwości korzystania z gruntu nią obciążonego przez jego właściciela ulega mniejszemu lub większemu ograniczeniu, służebność taka staje się częścią składową gruntu władnącego, czyli gruntu należącego do sąsiada.

Wg art. 147kc właścicielowi nie wolno dokonywać robót ziemnych na swoim gruncie w taki sposób, żeby to groziło nieruchomościom sąsiednim utratą oparcia.

Wg art. 149kc. Właściciel gruntu nie może sprzeciwić się wejściu na ten grunt przez sąsiada w celu usunięcia zwisających z jego drzew gałęzi lub owoców; może żądać naprawienia wynikłej stąd szkody. Owoce, które spadły z drzewa lub krzewu na grunt sąsiedni, stanowią jego pożytki. Gdy grunt sąsiedni jest przeznaczony na użytek publiczny, owoce staja się rzeczami niczyimi, mogą więc być zawłaszczone przez każdy podmiot.

Art. 151kc stanowi, że jeżeli przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia przekroczono bez winy umyślnej granice sąsiedniego gruntu, właściciel tego gruntu nie może żądać przywrócenia stanu poprzedniego, chyba że bez uzasadnionej zwłoki sprzeciwił się przekroczeniu granicy albo że grozi mu niewspółmiernie wielka szkoda.

Ograniczenia własności wynikające z zasad współżycia społecznego.

W nauce prawa cywilnego dominuje pogląd, że zasady współżycia społecznego obejmują reguły postępowania równoznaczne z normami moralnymi odnoszącymi się do stosunków wzajemnych między ludźmi. W świetle art. 140kc zasady współżycia są jednym z trzech kryteriów ograniczających własność. Przy wykonywaniu swojego prawa właściciel nie może naruszać tych zasad. Art. 140 nie przewiduje jednak żadnej sankcji za naruszenie tych zasad. Jego znaczenie jest więc niewielkie. Ważną rolę odgrywa jednak art. 5kc., zgodnie z którym działanie podmiotu prawa, które narusza zasady współżycia społecznego, nie jest traktowane jako wykonywanie prawa podmiotowego i nie podlega ochronie prawnej.

3. Nabycie pochodne prawa własności rzeczy ruchomej.

Nabycie pochodne polega na tym, że nabywca prawa własności uzyskuje to prawo od innej osoby w drodze przeniesienia. Podstawą przeniesienia własności może być: sprzedaż, zamiana, darowizna, dziedziczenie. Obowiązuje przy tym zasada, że nikt nie może przenieść na inną osobę więcej prawa niż sam ma. Oznacza to, że niewłaściciel nie może przenieść na inną osobę własności. Od tej zasady są wyjątki. Jednym z nich jest rozporządzenie przez niewłaściciela rzeczą ruchomą. Art. 169kc stanowi, że jeżeli osoba nieuprawniona do rozporządzenia rzeczą ruchomą zbywa rzecz i wydaje ja nabywcy, uzyskuje on własność z chwilą objęcia rzeczy w posiadanie, chyba że działa w złej wierze. Jednak gdy rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela zostaje zbyta przed upływem 3 lat od chwili jej zagubienia, skradzenia lub utraty, nabywca może uzyskać własność dopiero po upływie 3 lat. Ograniczenie to nie dotyczy pieniędzy i dokumentów na okaziciela ani rzeczy nabytych na urzędowej licytacji publicznej lub w toku postępowania egzekucyjnego. Inny wyjątek od zasady dotyczy nieruchomości. Przepis art. 5 ustawy o księgach wieczystych i hipotece stanowi, że w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym treść księgi rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną według treści księgi nabył własność lub inne prawo rzeczowe (rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych). Wynika z tego, że niewłaściciel nieruchomości, który figuruje w księdze wieczystej jako właściciel, może przenieść własność na inna osobę z wszystkimi tego konsekwencjami.

Nabycie pochodne własności pociąga za sobą następstwo prawne między zbywcą i nabywcą tego prawa, zwane sukcesją. Są dwa rodzaje sukcesji: uniwersalną i singularną.

Z sukcesją uniwersalną mamy do czynienia, gdy następca prawny nabywa od swojego poprzednika prawnego cały majątek lub znaczną jego część, przy czym nabycie następuje na podstawie jednej czynności prawnej (sprzedaż, darowizna). Sukcesja taka jest możliwa tylko w przypadkach określonych ustawą. Prowadzi ona, z jednej strony, do nabycia praw, które przysługiwały poprzednikowi, a z drugiej do przejęcia zobowiązań z nabytym majątkiem. Typowym przykładem jest dziedziczenie całego majątku po osobie zmarłej, nabycie przedsiębiorstwa, połączenie lub podział osoby prawnej.

Z sukcesją singularną mamy do czynienia, gdy przedmiotem nabycia jest własność określonego składnika majątkowego, np. nieruchomości, samochodu itp. Przy sukcesji singularnej nabywca składnika majątkowego nie odpowiada za zobowiązania zbywcy, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

4. Nabycie pierwotne rzeczy niczyjej przez jej zawłaszczenie.

Własność może być nabyta w sposób pierwotny w jednej z dwóch sytuacji.

1.gdy przedmiot własności wcześniej istniał lub nie należał do żadnego podmiotu,

2.gdy nabywca własności uzyskał prawo przysługujące wcześniej innej osobie, lecz niezależnie od jej woli.

Prawo własności powstałe w chwili jego nabycia uzyskuje ten, kto np. zawłaszczył rzecz niczyją lub też wytworzył (przetworzył, połączył, pomieszał) przedmiot własności.

Niezależnie od woli właściciela można nabyć przysługujące mu prawo tylko wtedy, gdy pozwalają na to przepisy ustawy.

Własność rzeczy niczyjej nabywa się przez jej objęcie w posiadanie samoistne. Objęcie rzeczy w posiadanie jest czynnością faktyczną, a nie prawną, ponieważ posiadanie jest władztwem faktycznym nad rzeczą, które nie przesądza o istnieniu tytułu prawnego. Oznacza to, że własność rzeczy niczyjej może nabyć także osoba niemająca zdolności do czynności prawnych.

Rzeczy niczyje można podzielić na dwie kategorie:

1.rzeczy, które nigdy nie stanowiły czyjejś własności, np. muszle wyrzucone na brzeg

2.rzeczy, które były czyjąś własnością, ale zostały przez właściciela porzucone z zamiarem ich wyzbycia się.

Zawłaszczenie każdej z tych rzeczy następuje przez jej objęcie w posiadanie samoistne. Posiadacz rzeczy zawłaszczonej jest jej właścicielem w rozumieniu art. 140kc. Rój pszczół staje się niczyim, jeżeli właściciel nie odszukał go przed upływem trzech dni od dnia wyrojenia.

5. Nabycie nieruchomości w drodze zasiedzenia.

Zasiedzenie jest jednym ze sposobów pierwotnego nabycia prawa własności przez osobę nieuprawnioną, która była długotrwałym posiadaczem rzeczy. Instytucja zasiedzenia ma na celu usunięcie rozbieżności istniejącej między posiadaniem a stanem prawnym. W drodze zasiedzenia może być nabyte prawo, z którym ustawa wiążę władztwo faktyczne nad rzeczą. Po upływie określonego ustawą czasu posiadacz niebędący właścicielem staje się nim, a właściciel niebędący posiadaczem traci własność. Wg art.172kc samoistny posiadacz nieruchomości, który nie jest właścicielem, nabywa własność, jeżeli posiada tą nieruchomość nieprzerwanie od 20 lat, a uzyskując posiadanie nie był w złej wierze; jeżeli był w złej wierze , nabywa własność po upływie 30 lat posiadania.

W świetle tego przepisu przesłankami tego nabycia własności nieruchomości w drodze zasiedzenia są: posiadanie rzeczy, upływ terminu przewidzianego ustawą. Nie jest przesłanką zasiedzenia dobra wiara posiadacza; skraca ona jedynie czas wymagany do nabycia własności w drodze zasiedzenia.

6. Pojęcie współwłasności.

Art.195kc stanowi: „Współwłasność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom (współwłasność)”. W świetle tego art. o istnieniu współwłasności można mówić tylko wtedy, gdy są spełnione trzy warunki:

1.przedmiotem prawa jest jedno dobro

2.podmioty prawa występują w składzie co najmniej dwuosobowym

3.prawo przysługujące podmiotom jest niepodzielne.

7. Rodzaje współwłasności.

Kc wyróżnia dwa rodzaje współwłasności: współwłasność łączną i współwłasność w częściach ułamkowych.

Współwłasność łączna.

Współwłasność łączna nie jest samoistnym stosunkiem prawnym; jest stosunkiem sprzężonym nierozerwalnie z łączącym określone osoby stosunkiem osobistym, np. małżeństwem. Powstaje ona wraz z powstaniem wspólności majątkowej małżonków lub wspólników i ustaje wraz z ustaniem tej wspólności. Dopóki istnieje współwłasność łączna, udziały poszczególnych współwłaścicieli nie są określone żadnymi ułamkami. Ułamki pojawiają się gdy współwłasność ulega zniesieniu. Dopóki nie zostanie rozwiązany lub zmieniony stosunek podstawowy, z którego wynika współwłasność, wspólnicy nie maja możliwości żądania podziału rzeczy wspólnej. Przy współwłasności majątkowej małżonków przyjmuje się, że mają oni równe udziały w majątku wspólnym. Jednak z ważnych powodów każdy z nich może żądać, by ustalenia udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem, w jakim każdy przyczynił się do powstania tego majątku. Przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się też nakład osobistej pracy przy wychowywaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.

Art. 861.2kc wprowadza domniemanie, że wkłady wspólników maja jednakową wartość. Jest to domniemanie wzruszalne. Wspólnik występujący ze spółki może więc domagać się zwrócenia mu w naturze rzeczy, które wniósł do używania przez spółkę, oraz wypłacenia mu w pieniądzu wartości jego wkładu oznaczonej w umowie spółki, a w razie braku takiego oznaczenia wartości, którą wkład ten miał w chwili wniesienia. Wspólnikowi wypłaca się taką wartość wspólnego majątku po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, jaka odpowiada stosunkowi, w jakim występujący wspólnik uczestniczył w zyskach spółki.

Współwłasność w częściach ułamkowych.

Współwłasność w częściach ułamkowych polega na tym, że udziały współwłaścicieli określa się ułamkami, np. ½, ¼, itd. Żaden współwłaściciel nie ma wyłącznego prawa do jakiejkolwiek części rzeczy, bo cała ta rzecz i poszczególne jej części są własnością wszystkich współwłaścicieli. Udziały współwłaścicieli mają charakter idealnych części rzeczy. Podział rzeczy może być dokonany dopiero po zniesieniu współwłasności. Dopóki podział nie zostanie dokonany, korzystanie z rzeczy wspólnej i rozporządzanie nią wymaga zgody wszystkich albo większości współwłaścicieli. Każdy udziałowiec może bez zgody pozostałych, swobodnie rozporządzać swoim udziałem. Domniemywa się, że udziały współwłaścicieli są równe. Jest to domniemanie wzruszalne, każdy współwłaściciel może więc dowodzić, że jego udział jest inny. Źródłami współwłasności w częściach ułamkowych mogą być: dziedziczenie ustawowe, związanie spółki kapitałowej, pomieszania lub połączenie rzeczy ruchomych

8. Ochrona własności- petytoryjna (roszczenia).

Cywilnoprawna ochrona własności gwarantowana jest przepisami Konstytucji RP i przepisami KC.

Sposoby ochrony własności określa KC. Wg KC możliwe są dwa sposoby tej ochrony:

1. pomoc własna

2. ochrona sądowa.

Pomoc własna może mieć charakter samoobrony lub samopomocy. Samoobrona polega na odpieraniu bezpośredniego bezprawnego zamachu na jakiekolwiek dobro własne lub innej osoby.

Samopomoc polega na tym, że posiadacz gruntu może zająć cudze zwierzę, które wyrządza szkodę na gruncie, jeżeli zajęcie jest potrzebne do zabezpieczenia roszczenia o naprawienie szkody. Na zajętym zwierzęciu posiadacz gruntu uzyskuje ustawowe prawo zastawu albo zabezpieczenia należnego mu odszkodowania oraz kosztów żywienia i utrzymania zwierzęcia.

Pomoc własna jest dopuszczalna tylko wtedy, gdy tak stanowi konkretny przepis prawa. Jeżeli brak takiego przepisu, dochodzenie roszczeń z tytułu naruszenia własności jest możliwe tylko przed sądem. Sądowa ochrona własności może mieć charakter petytoryjny lub posesoryjny. Ochrona petytoryjna dotyczy własności jako prawa podmiotowego.

W ramach ochrony petytoryjnej właścicielowi przysługują następujące roszczenia: roszczenia o ustalenie prawa, roszczenie o rozgraniczenie nieruchomości, roszczenie windykacyjne, roszczenie negatoryjne, roszczenie uzupełniające, roszczenie o zwrot nakładów, roszczenia z tytułu wzniesienia budowli na cudzym gruncie.

1) roszczenie o ustalenie prawa

W świetle art. 189k.p.c., powód może żądać ustalenia przez sąd istnienia tego prawa, jeżeli ma w tym interes prawny. Roszczenie to ma charakter procesowy, rozstrzygnięcie sprawy przez sąd ma istotne znaczenie na gruncie prawa materialnego. Orzeczenie przesądza, czy osobie wnoszącej powództwo przysługuje własność. Wnosząc powództwo do sądu, powód musi wykazać, zę ma interes prawny w ustaleniu istnienia prawa własności. Brak tego interesu jest przyczyną ustalenia powództwa. Roszczenie to nie jest ograniczone żadnym terminem, więc, powództwo może być wniesione w każdym czasie.

2) roszczenia o rozgraniczenie nieruchomości

Właściciele gruntów sąsiadujących obowiązani są do współdziałania przy ich rozgraniczeniu oraz przy utrzymaniu stałych znaków granicznych. Koszty ponoszą po połowie. Domniemywa się, że mury, płoty, miedze i inne podobne urządzenia które znajdują się na granicy gruntów sąsiadujących, służą do wspólnego użytku sąsiadów. Jeżeli granice gruntów stały się sporne, a stanu prawnego nie można stwierdzić, ustala się granice według ostatniego spokojnego stanu posiadania. Jeżeli nie jest to możliwe, a postępowanie rozgraniczeniowe nie doprowadziło do ugody między osobami zainteresowanymi, sąd ustala granice z uwzględnieniem wszystkich znanych okoliczności; przy czym jednemu z właścicieli gruntu może przyznać odpowiednią dopłatę pieniężną.

3) roszczenia windykacyjne

Uregulowane są w art. 222.1 kc właściciel może żądać od osoby, która faktycznie włada rzeczą, aby rzecz została mu wydana, chyba że osobie tej przysługuje skuteczne względem właściciela uprawnienia do władania rzeczą. Uprawnienia takie mogą wynikać np. z wiążącej strony umowy najmu, dzierżawy, użytkowania, użyczenia. Roszczenia właściciela o wydanie rzeczy nie jest uzależnione od dobrej czy złej wiary posiadacza. Właściciel może zgłosić takie roszczenie, gdy posiadacz bezprawnie zawładnął jego rzeczą (np. kradzież), i wtedy, gdy posiadacz (dzierżyciel) był uprawniony do władania rzeczą, ale uprawnienie to wygasło (np. umowa najmu). Podmiotem legitymowanym do wystąpienia z roszczeniem windykacyjnym jest właściciel, współwłaściciel, użytkownik wieczysty lub osoba korzystająca z ograniczonego prawa rzeczowego. Na mocy przepisów szczególnych z roszczeniami o wydanie rzeczy właścicielowi może występować prokurator i rzecznik praw obywatelskich. W postępowaniu sądowym, którego przedmiotem jest roszczenie o wydanie rzeczy, powoda obciąża dowód, że jest on właścicielem tej rzeczy. Jeżeli przedmiotem sporu jest nieruchomość wpisana do księgi wieczystej, osobie figurującej w tej księdze jako właściciel przysługuje domniemanie prawne, że jest właścicielem, choćby w istocie nim nie był. Ciężar udowodnienia, że osoba ta nie jest właścicielem, ciąży w takim przypadku na drugiej stronie postępowania. Osoba, przeciwko której właściciel rzeczy skierował powództwo windykacyjne, może bronić się przed sądem przez wykazanie, że:

-powód nie jest właścicielem rzeczy

-pozwany nie ma legitymacji biernej, bo nie włada rzeczą należącą do powoda

-powód, żądając wydania rzeczy, nadużywa prawa podmiotowego

-pozwanemu przysługuje względem właściciela skuteczne prawo władania rzeczą (najem, dzierżawa)

-pozwanemu przysługuje prawo zatrzymania rzeczy.

Roszczenie o wydanie rzeczy ma charakter roszczenia majątkowego, ulega więc przedawnieniu. Od tej zasady przepisy szczególne mogą przewidywać wyjątki. Jednym z nich jest art. 223kc wg którego, roszczenie windykacyjne nie ulega przedawnieniu, jeżeli dotyczy nieruchomości. właściciel nieruchomości może żądać wydania nieruchomości tak długo, jak długo nie utraci własności w wyniku zasiedzenia (20 lub 30 lat).

4.roszczenie negatoryjne

Podstawą roszczenia negatoryjnego jest art. 222.2kc. „Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń”. W piśmiennictwie prawniczym do naruszeń tych zalicza się: przechodzenie i przejeżdżanie przez cudzą nieruchomość, pobieranie wody z cudzej studni, koszenie traw lub wypasanie bydła na cudzym gruncie itd. W świetle art. 222.2kc roszczenie negatoryjne przysługuje tylko właścicielowi rzeczy (nieruchomości lub rzeczy ruchomej). Na mocy przepisów szczególnych przysługuje ono także współwłaścicielowi, użytkownikowi wieczystemu oraz podmiotowi ograniczonego prawa rzeczowego. Z powództwami negatoryjnymi mogą występować osoby, którym przysługują roszczenia negatoryjne, oraz działający na rzecz tych osób prokurator i rzecznik praw obywatelskich. Osobą legitymowaną biernie jest naruszyciel własności, jeżeli naruszenie prawa nie jest równoznaczne z pozbawieniem danej osoby faktycznego władztwa nad rzeczą. Jeżeli naruszenie prawa własności (lub innego prawa rzeczowego) dotyczy rzeczy ruchomej, roszczenie negatoryjne przedawnia się na ogólnych zasadach (art. 117 i 118 kc). Jeżeli naruszenie własności lub innego prawa rzeczowego dotyczy nieruchomości, roszczenie negatoryjne nie ulega przedawnieniu, natomiast nie może być skutecznie dochodzone po utracie własności w wyniku zasiedzenia.

5. roszczenia uzupełniające

do roszczeń uzupełniających zalicza się: wynagrodzenie za okres korzystania z cudzej rzeczy, zwrot pobranych pożytków lub ich równowartość, odszkodowanie za zużycie rzeczy, jej pogorszenie lub utratę.

Roszczenia te mają charakter komplementarny względem innych roszczeń, które są roszczeniami o znaczeniu podstawowym (windykacyjne, negatoryjne). Skuteczność ochrony tych roszczeń uzależniona jest od tego, czy naruszyciel prawa był w dobrej czy w złej wierze. Z tego punktu widzenia KC wyróżnia trzy sytuacje:

-taką, w której posiadacz był w dobrej wierze

-taką, w której posiadacz będący w dobrej wierze dowiedziała się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa windykacyjnego

-taką, w której posiadacz był w złej wierze.

Ad1) Wg art. 224.1kc samoistny posiadacz rzeczy w dobrej wierze nie jest naruszycielem cudzej własności, a w związku z tym:

-nie ma obowiązku płacić właścicielowi wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy

-nie jest odpowiedzialny za zużycie rzeczy ani za jej pogorszenie lub utratę

-nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania, a także zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne.

Ad2) Od chwili gdy posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy jest obowiązany płacić wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy; jest odpowiedzialny za zużycie rzeczy lub jej pogorszenie albo utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy; jest obowiązany zwrócić pobrane pożytki, których nie zużył, oraz uiścić wartość tych, które zużył. Obowiązki te ciążą na samoistnym posiadaczu w dobrej wierze także wtedy, gdy jest on posiadaczem rzeczy będącej przedmiotem własności państwowej, a właściwy organ państwowy wezwał go do wydania tej rzeczy. Wezwanie to zastępuje powództwo sądowe.

Ad3) Do obowiązków samoistnego posiadacza w złej wierze należy:

-płacić wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy

-jest odpowiedzialny za zużycie rzeczy lub jej pogorszenie albo utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiły bez jego winy

-jest obowiązany zwrócić pobrane pożytki, których nie zużył, jak też uiścić wartość tych, które zużył

-jest obowiązany zwrócić wartość pożytków, których nie uzyskał z powodu złej gospodarki

-jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu osoby uprawnionej.

Przedawnienia roszczeń uzupełniających uregulowane są w art. 229kc. Wg tego przepisu roszczenia przysługują właścicielowi przeciwko samoistnemu posiadaczowi o wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy, o zwrot pożytków lub o zapłatę ich wartości, jak też o naprawienie szkody z powodu pogorszenia rzeczy przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy.

6. Roszczenie o zwrot nakładów.

W granicach określonych prawem roszczeniu windykacyjnemu i roszczeniom uzupełniającym właściciela, posiadacz może przeciwstawić własne roszczenie o zwrot nakładów na rzecz. Jeśli służy mu roszczenie o zwrot nakładów, może skorzystać z prawa zatrzymania, hamując w ten sposób roszczenie windykacyjne, aż do momentu zaspokojenia przysługujących mu roszczeń.

Rozliczenie co do nakładów na rzecz:

-nakłady konieczne- służą utrzymaniu rzeczy w należytym stanie. Umożliwiają prawidłowe z niej korzystanie, np. remont, konserwacja

-nakłady użyteczne- są ponoszone w celu ulepszenia rzeczy. Mają na celu podniesienie jej funkcjonalności

-nakłady zbytkowne- jeżeli nakłady użyteczne wiążą się ze znacznym kosztem oraz służą celom luksusów, mówimy o nakładach zbytkownych.

Roszczenia o zwrot nakładów:

-dobra wiara posiadacza w chwili ponoszenia nakładów

-zła wiara posiadacza w chwili ponoszenia nakładów

-posiadacz w dobrej wierze ponosi nakłady po tym jak dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa lub po wezwaniu co do zwrotu rzeczy będącej własnością państwową.

Ad1) może on żądać zwrotu nakładów koniecznych, o ile mają one pokrycie w korzyściach, które uzyskał z rzeczy. Może on żądać zwrotu nakładów innych niż konieczne, o ile zwiększają one wartość rzeczy w chwili wydania jej właścicielowi.

Ad2) może on żądać zwrotu nakładów koniecznych i tylko o tyle, o ile właściciel wzbogacił się jego kosztem, tzn. gdyby rzecz na skutek nakładów stała się więcej warta aniżeli przed ich dokonaniem.

Ad3) może on żądać zwrotu nakładów koniecznych, które dokonał po powzięciu wiadomości o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa lub też, których dokonał po wezwaniu go do zwrotu rzeczy będących własnością państwową. Może on żądać zwrotu tych nakładów, choćby nawet nie wzbogaciły one właściciela.

7.roszczenie z tytułu wzniesienia budowli na cudzym gruncie.

W prawie cywilnym obowiązuje zasada, że budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane są częściami składowymi gruntu, a więc należą do właściciela gruntu, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej. Ten, kto bez określonego prawnego lub zgody właściciela gruntu wznosi na cudzym gruncie budynek lub inne urządzenie, narusza cudzą własność. Podstawę rozliczeń w takim wypadku stanowi art. 231kc. W świetle art.231kc można wyróżnić trzy sytuacje:

-taką, w której samoistny posiadacz występuje z roszczeniem w stosunku do właściciela gruntu,

-w której właściciel gruntu występuje z roszczeniem w stosunku do tego, kto wzniósł na jego gruncie budynek lub inne urządzenie,

-taką, w której brak przesłanek do zastosowania art. 231kc, a więc znajduje zastosowanie art. 222- 227kc.

Ad1) samoistny posiadacz gruntu w dobrej wierze, który wzniósł na powierzchni lub pod powierzchnią gruntu budynek lub inne urządzenie o wartości przekraczającej znacznie wartość zajętej na ten cel działki, może żądać przeniesienia na niego własności zajętej działki za odpowiednim wynagrodzeniem. Przeniesienie własności takiej działki może nastąpić w dwojakim trybie: umownym i sądowym. Umowna wymaga formy aktu notarialnego, a wysokość wynagrodzenia powinna odpowiadać cenie, jaką właściciel mógłby osiągnąć za działkę na wolnym rynku.

Ad2) jeżeli wartość budynku lub innego urządzenia wzniesionego na cudzym gruncie przekracza znacznie wartość zajętej na ten cel działki, właściciel gruntu może żądać, aby ten, kto wzniósł budynek lub inne urządzenie, nabył od niego własność działki za odpowiednim wynagrodzeniem. Przeniesienia własności mogą być dokonywane umową stron albo orzeczeniem sądowym. Umowa wymaga formy aktu notarialnego. Wynagrodzenie za działkę powinno odpowiadać cenie rynkowej, chyba że strony umowy postanowiły inaczej.

Ad3) przepis 231kc nie znajduje zastosowania jeżeli:

-samoistny posiadacz, który wzniósł budynek lub inne urządzenie na cudzym gruncie, był w złej wierze

-wartość budynku lub innego urządzenia wzniesionego na cudzym gruncie nie przekracza znacznej wartości zajętej na ten cel działki.

9. Podział sektorowy własności w Polsce.

Obecnie obowiązujące przepisy pozwalają na wyróżnienie w Polsce trzech kategorii własności: własność państwowa, własność jednostek samorządu terytorialnego, własność prywatna.

-państwowa- wg art. 44kc własność i inne prawa majątkowe, stanowiące mienie państwowe, przysługują Skarbowi Państwa albo innym państwowym osobom prawnym (przedsiębiorstwa państwowe, banki państwowe, fundacje tworzone przez skarb państwa, Polska Akademia Nauk, szkoły wyższe, jednostki badawczo- rozwojowe, agencje rządowe, jednoosobowe spółki kapitałowe Skarbu Państwa. Skarb Państwa dysponuje mieniem państwowym, które nie zostało rozdzielone między inne państwowe osoby prawne. Gospodarowanie tym mieniem należy do ministra Skarbu Państwa oraz do kierowników jednostek budżetowych Skarbu Państwa. Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania innych państwowych osób prawnych, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Owe inne osoby prawne nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania Skarbu Państwa. Skarb Państwa odpowiada za zobowiązania innej osoby prawnej, jeżeli przejmuje od niej nieodpłatnie składnik majątkowy. Odpowiada on solidarnie z tą osobą, ale tylko za zobowiązania powstałe w okresie, gdy składnik ten był własnością danej osoby, i to do wysokości wartości tego składnika, ustalonej wg stanu z chwili zapłaty. W przypadku likwidacji państwowej osoby prawnej cały jej majątek staje się własnością Skarbu Państwa, jeżeli nie jest zbywany na rzecz innych podmiotów.

1.Własność jednostek samorządu terytorialnego

Jednostkami samorządu terytorialnego są: gminy, powiaty, województwa samorządowe. Jednostki te są osobami prawnymi. W stosunkach cywilnoprawnych są podmiotami praw i obowiązków, które dotyczą mienia należącego do innych gminnych, powiatowych czy wojewódzkich osób prawnych. elementami tego prawa są własność i inne prawa majątkowe. Gmina, powiat i województwo odpowiadają tylko za swoje zobowiązania, a nie odpowiadają za zobowiązania innych samorządowych osób prawnych (i odwrotnie).

2.własność prywatna.

Wg art. 20 KRP społeczna gospodarka rynkowa, oparta na prywatnej własności, jest podstawą ustroju społeczno- gospodarczego Polski. Art. 64.2 KRP mówi, że własność i inne prawa majątkowe podlegają równej dla wszystkich ochronie prawnej.

Własnością prywatną jest ta część mienia, która nie stanowi własności państwowej ani własności jednostek samorządu terytorialnego. Obok osób fizycznych prywatnymi właścicielami są: spółdzielnie, spółki zoo. i spółki akcyjne, które nie są jednoosobowymi spółkami Skarbu Państwa lub jednoosobowymi spółkami jednostek samorządu terytorialnego, fundacje, w których fundatorami są osoby prywatne, stowarzyszenia i inne korporacje, których założycielami są osoby fizyczne i prywatne osoby prawne.

10. Przedmiot użytkowania wieczystego

przedmiotem użytkowania wieczystego mogą być nie tylko nieruchomości gruntowe. Rodzaje gruntów, które mogą być oddawane w wieczyste użytkowanie, wskazuje art. 232 kc. Wg niego przedmiotem użytkowania wieczystego mogą być grunty:

stanowiące własność Skarbu Państwa, położone w granicach administracyjnych miast

-grunty Skarbu Państwa położone poza granicami miast, ale włączone do planu zagospodarowania przestrzennego miasta i przekazane do realizacji zadań jego gospodarki

-grunty jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków

-inne grunty Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków, jeżeli tak stanowią przepisy szczególne.

W użytkowanie wieczyste mogą być oddawane grunty zabudowane oraz niezabudowane. Jeżeli grunt jest zabudowany, użytkownik wieczysty nabywa na własność budynki i inne urządzenia z chwilą zawarcia umowy o oddanie gruntu w użytkowanie. Nabycie jest odpłatne, a jego podstawą są przepisy ustawy o gospodarce nieruchomościami. Użytkownik wieczysty staje się z mocy prawa właścicielem budynków i innych urządzeń, które wzniósł na gruncie oddanym mu w wieczyste użytkowanie. Przysługująca mu własność z tytułu nabycia budynków i innych urządzeń oraz budynków i urządzeń wzniesionych przez niego na gruncie przejętym w użytkowanie, jest prawem związanym z użytkowaniem wieczystym. Wygaśnięcie użytkowania wieczystego gruntu pociąga za sobą wygaśnięcie własności budynków i innych urządzeń, użytkownikowi wieczystemu przysługuje wynagrodzenie za budynki i urządzenia istniejące w dniu zwrotu użytkowania gruntu.

11. Podmioty użytkowania wieczystego.

Wg art. 232.1kc grunt może być oddany w użytkowanie wieczyste osobie fizycznej i osobie prawnej. Po wejściu w życie Kodeksu spółek handlowych pojawiła się trzecia kategoria podmiotów prawa cywilnego, są to spółki osobowe prawa handlowego. Spółkom tym nie przysługuje osobowość prawna, ale mogą we własnym imieniu nabywać prawa, w tym własność nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania oraz pozywać i być pozywanymi. Mogą więc być podmiotami użytkowania wieczystego gruntów. Nie może być użytkownikiem wieczystym gruntu właściciel tego gruntu. W takim przypadku dochodzi do konfuzji dwóch praw podmiotowych, której następstwem jest wygaśnięcie prawa słabszego, czyli użytkowania. Od tej zasady SN dopuścił wyjątek. Ł stanowisko, że w przypadku przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w spółkę lub jego likwidacji w celu zbycia majątku innemu podmiotowi przysługujące przedsiębiorstwu państwowemu prawo użytkowania wieczystego gruntu nie wygasa, lecz przechodzi na tę spółkę lub ów inny podmiot, mimo że po likwidacji przedsiębiorstwa właścicielem całego majątku stał się na krótko Skarb Państwa, a więc doszło do konfuzji praw.

12. Treść prawa użytkowania wieczystego.

Treść prawa użytkowania wieczystego określona została w art. 233kc. Przepis ten stanowi: „W granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego oraz przez umowę o oddanie gruntu Skarbu Państwa lub gruntu należącego do jednostek samorządu terytorialnego bądź ich związków w użytkowanie wieczyste, użytkownik może korzystać z gruntu z wyłączeniem innych osób. W tych samych granicach użytkownik wieczysty może swoim prawem rozporządzać”. Treść użytkowania wieczystego jest podobna do treści prawa własności, nie może być z nią jednak utożsamiana. Użytkownikowi wieczystemu przysługują dwa uprawnienia: może on korzystać z gruntu oddanego mu w użytkowanie wieczyste; może swoim prawem rozporządzać. Jeżeli chodzi o korzystanie to użytkownik wieczysty korzysta z gruntu cudzego. Jeżeli chodzi o rozporządzanie gruntem, użytkownik wieczysty rozporządza nie gruntem a prawem do korzystania z cudzego gruntu.

13. Użytkowanie- pojęcie.

Użytkowanie - jedno z ograniczonych praw rzeczowych, znane polskiemu prawu cywilnemu.

Istotą użytkowania jest uprawnienie do używania rzeczy i do pobierania jej pożytków. W klasycznej postaci użytkowania z tymi uprawnieniami użytkownika jest skorelowany obowiązek zachowania substancji rzeczy. W polskim prawie cywilnym obowiązek ten jest ograniczony do sytuacji, gdy użytkownik jest osobą fizyczną. Natomiast w każdym przypadku użytkownik winien wykonywać swoje prawo w sposób zgodny z zasadami prawidłowej gospodarki. Użytkowaniem może zostać obciążona rzecz ruchoma, nieruchomość (ewentualnie jej oznaczona część bądź udział we współwłasności) albo prawo (tylko zbywalne). Użytkowanie może być odpłatne albo nieodpłatne, ograniczone terminem albo bezterminowe. Użytkowanie powstaje wyłącznie w drodze umowy stron (w przeszłości użytkowanie na rzecz rolniczych spółdzielni produkcyjnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych ustanawiano w drodze decyzji administracyjnych). Do ustanowienia użytkowania stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności. W praktyce oznacza to, że nawet użytkowanie nieruchomości może zostać ustanowione z zastrzeżeniem warunku lub terminu i że tylko oświadczenie właściciela obciążanej nieruchomości musi mieć formę aktu notarialnego. Użytkowania nie można natomiast nabyć przez zasiedzenie. Użytkowanie jest prawem niezbywalnym, ściśle związanym z osobą, na rzecz której je ustanowiono, w związku z tym wygasa ze śmiercią użytkownika, jeśli jest nim osoba fizyczna, oraz z chwilą ustania bytu osoby prawnej. Ponadto użytkowanie wygasa, gdy użytkownik przez okres dziesięciu lat nie wykonuje swojego prawa. Oprócz tego użytkowanie wygasa w sytuacjach, które prawo cywilne przewiduje jako podstawę wygaśnięcia innych ograniczonych praw rzeczowych.

15. Powstanie służebności gruntowej.

Służebność gruntowa może powstać:

1. na podstawie umowy

2. z mocy orzeczenia sądowego

3. z mocy decyzji administracyjnej

4. w wyniku zasiedzenia.

Ad1) Do służebności gruntowych ma zastosowanie art. 245kc, który odnosi się do wszelkich ograniczonych praw rzeczowych. W świetle tego przepisu do umownego ustanowienia służebności gruntowej stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności (art. 155- 170) umowa na mocy której powstaje służebność gruntowa, może być zawarta na czas określony lub nieokreślony. Może być prawem odpłatnym lub nieodpłatnym. Zagadnienie płatności powinno być uregulowane w umowie. Wpis służebności do księgi wieczystej ma charakter fakultatywny.

Przepis art. 285.1kc ustala zasadę, w myśl której służebność gruntowa może być ustanowiona tylko na rzecz właściciela nieruchomości władnącej. Od tej zasady jest jeden wyjątek w art. 286kc. Przepis ten stanowi, że „ na rzecz rolniczej spółdzielni produkcyjnej można ustanowić służebność gruntową bez względu na to, czy spółdzielnia jest właścicielem gruntu”. Spółdzielnia może więc korzystać ze służebności gruntowej także wtedy, gdy jest tylko użytkownikiem nieruchomości.

Ad 2) Orzeczenie sądowe może być źródłem służebnośc8i gruntowej tylko wtedy, gdy określony przepis prawa przewiduje możliwość wydania w tej sprawie orzeczenia konstytutywnego, to znaczy orzeczenia kreującego służebność niezależnie od woli właściciela gruntu obciążonego. Do tych przepisów można zaliczyć: art. 145, 151 i 212.1kc. Art. 145 reguluje zagadnienia związane z tzw. drogą konieczną. Z treści tego przepisu wynika, że właścicielowi nieruchomości pozbawionemu odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub zabudowań gospodarskich przysługuje roszczenie o ustanowienie służebności drogowej. Oznacza to, że jeżeli właściciel sąsiedniego gruntu odmówi umownego ustanowienia służebności, można żądać jej ustanowienia w drodze orzeczenia sądowego.

Źródłem służebności gruntowej może być też art. 151. znajduje on zastosowanie, gdy przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia przekroczono bez winy umyślnej granice sąsiedniego gruntu. Właściciel tego gruntu nie może żądać przywrócenia stanu poprzedniego, chyba że bez uzasadnionej zwłoki sprzeciwił się przekroczeniu granicy lub grozi mu niewspółmiernie wielka szkoda. Jeżeli nie jest dopuszczalne przywrócenie stanu poprzedniego, właściciel nieruchomości może albo ustanowić służebność gruntową w zamian za odpowiednie wynagrodzenie, albo żądać wykupienia zajętej części gruntu, jak również tej części, która na skutek budowy straciła dla niego znaczenie gospodarcze. Strony mogą rozwiązać umownie związane z tym problemy, a jeżeli do tego nie dojdzie konieczne będzie orzeczenie sądowe. Na mocy orzeczenia sądowego może też powstać służebność gruntowa w przypadku zniesienia współwłasności gruntu. Art. 212.1kc, stanowi, że przy podziale gruntu sąd może obciążyć poszczególne części potrzebnymi służebnościami gruntowymi.

Ad 3) Przepisy prawa nie przewidują wprost możliwości ustanowienia służebności gruntowej decyzją administracyjną. Pośrednio możliwość taka wynika z art. 112 ust.2 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Stanowi on, że wywłaszczenie nieruchomości polega na pozbawieniu lub ograniczeniu prawa własności w drodze decyzji administracyjnej. Ograniczenie własności, może polegać m.in. na ustanowieniu służebności gruntowej.

Ad 4) Służebność gruntowa może być nabyta w drodze zasiedzenia. Jednak nie w każdym przypadku nabycie taki jest możliwe. Wg art. 292 jest ono możliwe tylko wtedy, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia. Urządzeniem takim może być np. studnia, instalacja wodno- kanalizacyjna. Wg postanowienia zawartego w końcowej części art. 292 do nabycia służebności gruntowej w drodze zasiedzenia stosuje się odpowiednio przepisy o nabyciu przez zasiedzenie własności nieruchomości.

16. Służebności osobiste- pojęcie.

SŁUŻEBNOŚCI OSOBISTE: nieruchomość można obciążyć na rzecz oznaczonej osoby fizycznej prawem, którego treść odpowiada treści służebności gruntowej. Służebności osobiste mogą mieć również charakter czynnych i biernych (jak gruntowe). Przy służebnościach osobistych uprawnionym nie jest każdorazowy właściciel nieruchomości władnącej, lecz imiennie oznaczona osoba fizyczna. Funkcją tych służebności jest zaspokojenie osobistych potrzeb uprawnionego. Do służebności osobistych stosuje się odpowiednio przepisy o służebnościach gruntowych. Zakres służebności osobistej i sposób jej wykonywania oznacza się, w braku innych danych, według osobistych potrzeb uprawnionego z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego i zwyczajów miejscowych. Służebność osobista wygasa wraz ze śmiercią uprawnionego. Służebności osobiste są niezbywalne. Jeżeli uprawniony z tytułu służebności osobistej dopuszcza się rażących uchybień przy wykonywaniu swego praw, właściciel nieruchomości obciążonej może żądać zmiany służebności na rentę.

17. Istota hipoteki.

Hipoteka jest ograniczonym prawem rzeczowym, uregulowanym w ustawie o księgach wieczystych i hipotece. Należy do tzw. praw zastawniczych, zabezpieczających wierzytelności. Hipoteka należy do zabezpieczeń rzeczowych, mimo że może być ustanowiona nie tylko na nieruchomości, ale też na niektórych prawach (użytkowaniu wieczystym, spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu lub domu jednorodzinnego, wierzytelności zabezpieczonej hipoteką.

Hipoteka należy do tzw. zabezpieczeń rzeczowych. Istota hipoteki została zawarta w art. 65 ustawy. Zgodnie z brzmieniem tego przepisu, w celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości.

Oznacza to, że wierzyciel może - jeżeli dłużnik nie chce lub nie jest w stanie spełnić wymagalnego zobowiązania pieniężnego - zaspokoić się zaspokoić z nieruchomości:

z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami - z wyjątkiem tych, którym z mocy przepisu szczególnego przysługuje pierwszeństwo w zaspokojeniu się przed wierzycielami hipotecznymi (art. 1025 kodeksu postępowania cywilnego - wierzyciel hipoteczny korzysta z pierwszeństwa w stosunku do wierzycieli osobistych; o pierwszeństwie wierzycieli hipotecznych decyduje kolejność złożenia wniosku o wpis hipoteki);

także wówczas gdy nieruchomość ta została przez dłużnika przeniesiona na inną osobę - oznacza to, że nawet jeżeli właściciel nieruchomości (dłużnik) przeniesie nieruchomość na inną osobę, to wówczas wierzyciel może także żądać zaspokojenia z nieruchomości.

18. Hipoteka na nieruchomości.

Wg art. 67 u.k.w.h. do powstania hipoteki niezbędny jest wpis do księgi wieczystej. Hipoteka może być ustanowiona tylko na takiej nieruchomości, która ma urządzoną księgę wieczystą. Jedną wierzytelność można zabezpieczyć na więcej niż jednej nieruchomości, jeżeli każda z tych nieruchomości jest wpisana do księgi wieczystej. Powstaje wtedy umowna hipoteka łączna. Przedmiotem zabezpieczenia hipotecznego może być nie tylko nieruchomość stanowiąca własność dłużnika, ale też nieruchomość stanowiąca własność osoby trzeciej. W tym przypadku podmiotem ustanawiającym hipotekę na swojej nieruchomości jest osoba trzecia, która zabezpiecza rzeczowo określoną wierzytelność w interesie dłużnika. Nieruchomość stanowiąca przedmiot współwłasności łącznej może być obciążona hipoteką, jeżeli tak stanowi przepis szczególny. Nieruchomość gruntowa może być przedmiotem hipoteki bez ograniczeń. Mogą wystąpić ograniczenia przy ustanawianiu hipoteki na nieruchomościach budynkowych jeżeli:

1.budynki te stoją na gruncie nie należącym do właściciela budynków, lecz na gruncie oddanym mu w użytkowanie wieczyste- własność budynku jest prawem związanym z użytkowaniem wieczystym gruntu. Oznacza to, że budynek nie może być zbyty bez przeniesienia na nabywcę prawa użytkowania wieczystego gruntu, a tym samym hipoteka nie może obejmować wyłącznie budynku, musi obejmować też prawo użytkowania wieczystego gruntu , na którym budynek jest zlokalizowany.

2.Stanowią wkład gruntowy do rolniczej spółdzielni produkcyjnej- własność budynku jest związana z prawem użytkowania gruntu. Ponieważ prawo użytkowania jest niezbywalne, nie można ustanowić hipoteki na budynku spółdzielczym, który znajduję się na gruncie oddanym rolniczej spółdzielni produkcyjnej w użytkowanie.

Na nieruchomościach lokalowych mogą być ustanawiane hipoteki bez ograniczeń, ale z zastrzeżeniem, że hipoteka obejmuje nie tylko lokal, który jest przedmiotem odrębnej własności, ale też udziałem we współwłasności nieruchomości wspólnej, w skład której wchodzą: grunt, części budynków oraz inne urządzenia, które służą do użytku wszystkich właścicieli lokali.

Hipoteka ustanowiona na nieruchomości obejmuje wszystkie części składowe tej nieruchomości. Są one objęte hipoteką również po odłączeniu od nieruchomości, dopóki na niej pozostają. Nie są objęte hipoteką, chociażby pozostawały nieruchomości, jeżeli zostały zbyte w granicach prawidłowej gospodarki (owoce zerwane z drzewa), a umowa zbycia ma formę pisemną z datą urzędowo poświadczoną, czyli z data pewną. Hipoteka nie obejmuje odłączonych od nieruchomości części składowych, które przypadają dzierżawcy, użytkownikowi lub osobie mającej służebność, jeżeli użytkowanie lub służebność ma pierwszeństwo przed hipoteką. Jeżeli z nieruchomością obciążoną hipoteką są związane określone przynależności, hipotek obejmuje też te przynależności. Rzeczy, które wskutek zbycia przestały być przynależnościami, są objęte hipoteką do czasu ich pozostawania na nieruchomości chyba, że zostały zbyte w granicach prawidłowej gospodarki, a umowa zbycia jest stwierdzona pismem z data urzędowo poświadczoną, czyli z data pewną. W toku postępowania egzekucyjnego organ egzekucyjny może zająć nieruchomość oraz inne przedmioty obciążone hipoteką, oraz prawa wynikające z umów ubezpieczenia tych przedmiotów. Do chwili zajęcia nieruchomości właściciel może usuwać części składowe i przynależności, jeżeli nie narusza to zasad prawidłowej gospodarki, a wierzyciel nie może się temu sprzeciwić. Zbycie nieruchomości po jej zajęciu nie ma wpływu na dalsze postępowanie egzekucyjne. Dokonywany w stosunku do niej czynności egzekucyjne są ważne wobec dłużnika i nabywcy. Rozporządzenia innymi zajętymi przedmiotami są nieważne, z wyjątkiem rozporządzeń dokonanych przez zarządcę nieruchomości w zakresie jego ustawowych uprawnień. Hipoteka ustanowiona na nieruchomości obejmuje tez roszczenie przysługujące właścicielowi z tytułu czynszu najmu lub dzierżawy. Właściciel może ten czynsz pobierać tylko do chwili zajęcia nieruchomości. właściciel nieruchomości obciążonej hipoteką obowiązany jest utrzymywać nieruchomość w takim stanie, by nie było zagrożenia dla bezpieczeństwa hipoteki. Wierzyciel może żądać od właściciela lub osoby trzeciej zaniechania działań, które mogą pociągać za sobą zmniejszenie wartości nieruchomości.

19. Hipoteka na użytkowaniu wieczystym.

Użytkowanie wieczyste jest prawem zbywalnym i podlega egzekucji. Może więc być przedmiotem hipoteki. Art. 65 ust.3 u.k.w.h stanowi, że hipoteka utworzona na użytkowaniu wieczystym gruntu obejmuje tez budynki i urządzenia zlokalizowane na tym gruncie, stanowiące własność użytkownika wieczystego. Hipoteka wygasa wraz z wygaśnięciem użytkowania wieczystego gruntu. Przepis ten nie daje odpowiedzi na pyt, czy hipoteka może być ustanowiona na udziale w użytkowaniu wieczystym. W uchwale z 06.09.96r SN wyraził pogląd, że jest to możliwe. Do użytkowania wieczystego stosuje się odpowiednio niektóre przepisy dotyczące własności, nic więc nie stoi na przeszkodzie, by do ustanowienia hipoteki na udziale w użytkowaniu wieczystym stosowany był przepis art. 65 ust.2 u.k.w.h., który dotyczy hipoteki na udziale we współwłasności nieruchomości.

20. Hipoteka umowna.

Hipoteka ta powstaje na podstawie umowy, którą zawierają: wierzyciel- na rzecz którego hipoteka jest ustanawiana i właściciel nieruchomości obciążonej hipoteką lub podmiot innego prawa, które może być przedmiotem hipoteki (użytkownik wieczysty). Ustawa o k.w.h nie określa wymagań, jakim powinna odpowiadać umowa o ustanowienie hipoteki. Do tej umowy znajdują zastosowanie przepisy ogólne o ograniczonych prawach rzeczowych, zwłaszcza art. 245 kc., który dotyczy ustanawiania tych praw. Zgodnie z nim do ustanowienia hipoteki stosuje się odpowiednio przepisy o przeniesieniu własności. Nie stosuje się jednak przepisów o niedopuszczalności warunków lub terminów. Forma aktu notarialnego jest potrzebna tylko do oświadczenia podmiotu, który ustanawia hipotekę. Zawarcie umowy jest koniecznym warunkiem ustanowienia hipoteki umownej, ale nie wystarczającym. Do powstania hipoteki potrzebny jest jeszcze wpis do księgi wieczystej. Oznacza to, że hipoteka może powstać tylko na takim przedmiocie, dla którego jest prowadzona księga wieczysta.

21. Hipoteka przymusowa.

Hipoteka ta powstaje niezależnie od woli podmiotu, którego prawo jest nią obciążone. Z wnioskiem o ustanowienie hipoteki występuje wierzyciel. Podstawa wniosku może być:

-tytuł wykonawczy, który stwierdza istnienie wierzytelności,

-tymczasowe zarządzenie sądu lub postanowienie prokuratora,

-decyzja administracyjna, choćby nie ostateczna

-zarządzenie o zabezpieczeniu wydane na podstawie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji

-decyzja organu podatkowego ustalająca wysokość zobowiązania podatkowego lub określająca wysokość zaległości podstawowej albo ustalająca odpowiedzialność podatkową płatnika lub inkasenta ; wyciąg z ksiąg bankowych podpisanych przez upoważnione osoby, stwierdzający udzielenie kredytu lub pożyczki.

Na nieruchomości stanowiącej własność Skarbu Państwa hipoteka przymusowa może być ustanowiona tylko wtedy, gdy jest przewidziana przepisami ustawy. Hipoteka wpisana do księgi wieczystej na podstawie nieprawomocnego orzeczenia, tymczasowego zarządzenia sądu, postanowienia prokuratora lub nieostatecznej decyzji administracyjnej jest hipoteką kaucyjną. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej nie jest dopuszczalne łączne obciążenie hipoteką przymusową kilku nieruchomości, chyba że są one już obciążone inną hipoteką łączną albo stanowią własność dłużników solidarnych. Podział zabezpieczenia między poszczególne nieruchomości zależy w takim przypadku od uznania wierzyciela. Wg art. 5 u.k.w.h nie-właściciel nieruchomości wpisany do księgi wieczystej jako właściciel może przenieść tę nieruchomość na inną osobę, bo tę osobę chroni zasada rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych. W takim przypadku wyłączona jest zasada, że nikt nie może przenieść na inną osobę praw, które mu nie przysługują. Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych nie ma zastosowania w przypadku przelewu wierzytelności zabezpieczonej hipoteką przymusową albo innego rozporządzenia taką wierzytelnością. Jeżeli taka wierzytelność była wpisana do księgi wieczystej, choć faktycznie nie istniała, i została przeniesiona na inną osobę, jej nabywca nie może powołać się na art. 5 bo przepis ten nie chroni nabywcy nieistniejącej wierzytelności.

22. Pojęcie zastawu.

Art. 306 kc. stanowi, że „W celu zabezpieczenia oznaczonej wierzytelności można rzecz ruchomą obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel będzie mógł dochodzić zaspokojenia z rzeczy bez względu na to, czyja stała się własnością, i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela rzeczy, wyjąwszy tych, którym z mocy ustawy przysługuje pierwszeństwo szczególne. Zastaw można też ustanowić w celu zabezpieczenia wierzytelności przyszłej lub warunkowej”.

Definicja ta odnosi się do zastawu na rzeczach ruchomych i do zastawu na prawach. Definicja zastawu obejmuje swoim zakresem zastaw rejestrowy. Zastaw jest prawem podmiotowym, któremu przysługują cechy:

-jest prawem akcesoryjnym,(niesamoistnym)

-na mocy tego prawa wierzyciel może dochodzić zaspokojenia swoich roszczeń z rzeczy ruchomej niezależnie od tego, czyją stała się własnością,

-prawo to zapewnia wierzycielowi p-pierwszeństwo zaspokojenia się z rzeczy ruchomej przed wierzycielami osobistymi właściciela tej rzeczy.

23. Przedmioty zastawu.

Wg art. 306 kc., przedmiotem zastawu może być rzecz ruchoma. Zastaw można też ustanowić na ułamkowej części rzeczy ruchomej, jeżeli stanowi ona udział we współwłasności tej rzeczy. Zastaw rozciąga się na części składowe rzeczy i jej przynależności. Przedmiotem zastawu mogą być też prawa majątkowe jeżeli są zbywalne, np. wierzytelności, papiery wartościowe. Zastaw nie może być ustanawiany na prawach, które mogą być obciążone hipoteką np. użytkowanie wieczyste. Zastaw może być ustanowiony na statku morskim, jeżeli nie jest on wpisany do rejestru okrętowego, a więc nie może być przedmiotem hipoteki morskiej. Wg art. 7 ust. 2 ustawy o zastawie rejestrowym i rejestrze, zastawem rejestrowym można obciążyć w szczególności:

-rzeczy oznaczone co do tożsamości

-rzeczy oznaczone co do gatunku, jeżeli w umowie zastawniczej określona zostanie ich ilość i sposób wyodrębnienia od innych rzeczy tego samego gatunku,

-zbiór rzeczy ruchomych lub praw, stanowiący całość gospodarczą, choćby jego skład był zmieniony,

-wierzytelności,

-prawa na dobrach niematerialnych

-prawa do papierów wartościowych.

Zastaw rejestrowy może obejmować też rzeczy lub prawa, które zastawca nabędzie dopiero w przyszłości. W takim przypadku obciążenie tych rzeczy lub praw zastawem rejestrowym staje się skuteczne z chwilą ich nabycia przez zastawcę. Obciążenie rzeczy zastawem rejestrowym pozostaje w mocy bez względu na zmiany, którym rzecz może ulegać w toku przetwarzania, a w razie połączenia lub pomieszania rzeczy obciążonej z innymi rzeczami w taki sposób, że przywrócenie stanu poprzedniego byłoby niemożliwe albo związane z nadmiernymi trudnościami lub kosztami, zastaw rejestrowy obciąża całość rzeczy połączonych lub pomieszanych. Jeżeli rzecz ruchoma obciążona zastawem rejestrowym stała się częścią składową nieruchomości, zastaw rejestrowy wygasa. W takim przypadku zastawnik może żądać od właściciela nieruchomości ustanowienia na niej hipoteki do wysokości wartości rzeczy przyłączonej. Zastaw rejestrowy obejmuje przysługujące zastawcy roszczenia o odszkodowanie z tytułu utraty, zniszczenia, uszkodzenia lub obniżenia wartości przedmiotu zastawu rejestrowego, jeżeli umowa zastawnicza nie stanowi inaczej.

24. Zastaw umowny zwykły.

Wg art. 307kc., obowiązuje zasada, że do ustanowienia umownego zastawu zwykłego niezbędne są dwie czynności:

-zawarcie umowy między właścicielem rzeczy ruchomej (zastawcą) a wierzycielem (zastawnikiem),

-wydanie rzeczy zastawnikowi lub osobie trzeciej, na którą zgodziły się obydwie strony umowy zastawniczej.

Czynność prawna dokonana zgodnie z tą zasadą jest czynnością realną. Dochodzi ona do skutku z chwilą wydania rzeczy zastawnikowi lub osobie trzeciej. Od tej zasady są wyjątki. Z art. 307.1kc., wynika, że do ustanowienia zastawu niezbędne jest wydanie rzeczy tylko wtedy, gdy ustawa nie stanowi inaczej. Rzecz nie musi być wierzycielowi wydana, jeżeli w chwili zawarcia umowy zastawniczej znajduje się w jego dzierżeniu. W tych sytuacjach do ustanowienia zastawu wystarczy samo zawarcie umowy. W myśl art. 309kc., do ustanowienia zastawu stosuje się przepisy o nabyciu własności rzeczy ruchomej od osoby nieuprawnionej do rozporządzania taką rzeczą. Wg art. 169-170kc osoba nieuprawniona do rozporządzania rzeczą ruchomą może skutecznie ustanowić na tej rzeczy zastaw, jeżeli wierzyciel (zastawnik) jest w dobrej wierze, czyli nie wie że zawiera umowę zastawniczą z osobą nieuprawnioną do rozporządzania rzeczą. Jeżeli przedmiotem zastawu jest rzecz zgubiona, skradziona lub w inny sposób utracona przez właściciela, umowa zastawu może być na niej ustanowiona skutecznie po upływie 3 lat od chwili zgubienia, skradzenia lub utracenia w inny sposób.

Przepisy o zastawie na rzeczach ruchomych nie określają formy, w jakiej powinna być zawarta umowa zastawnicza. Do tej umowy stosuje się przepisy ogólne o formie czynności prawnych i art. 60kc., wg którego umowa zastawnicza może być zawarta w dowolnej formie (ustnie, pisemnie, w sposób dorozumiany).

25. Prawa i obowiązki zastawcy i zastawnika wg kodeksu cywilnego.

Zastawnik, któremu zastawca wydał rzecz zastawioną, powinien czuwać nad jej zachowaniem w stanie niepogorszonym. Po wygaśnięciu zastawu obowiązany jest zwrócić rzecz zastawcy. Do zastawnika stosuje się przepisy art. 835-845kc., które regulują przechowanie. Wg nich zastawnik powinien przechowywać rzecz zastawioną w taki sposób, jaki wynika z właściwości przechowywanej rzeczy oraz z okoliczności. Zastawnikowi nie wolno używać rzeczy bez zgody zastawcy, chyba że jest to konieczne do jej zachowania w stanie niepogorszonym. Jeżeli rzecz obciążona zastawem przynosi pożytki, zastawnik powinien, w braku odmiennej umowy pobrać je i zaliczyć na poczet wierzytelności oraz związanych z nią roszczeń. Po wygaśnięciu zastawu obowiązany jest złożyć zastawcy rachunek. Gdy zastawnik, działając bez zgody zastawcy i bez koniecznej potrzeby, używa rzeczy albo zmienia miejsce lub sposób jej przechowywania lub oddaje rzecz na przechowanie innej osobie, ponosi odpowiedzialność też za przypadkową utratę lub uszkodzenie rzeczy, jeśli można przyjąć, że w przeciwnym razie by nie nastąpiło. Jeżeli rzecz obciążona zastawem jest narażona na utratę lub uszkodzenie, zastawca może żądać:

-złożenie jej do depozytu sądowego,

-zwrotu za jednoczesnym ustanowieniem innego zabezpieczenia wierzytelności,

-sprzedaży- w tym przypadku zastaw przechodzi za uzyskana cenę, która powinna być złożona do depozytu sądowego.

Jeżeli zastawnik poczynił na rzecz obciążoną zastawem jakieś nakłady, do których nie był obowiązany, stosuje się przepisy o prowadzeniu cudzych spraw bez zlecenia. W ich świetle zastawnik, czyniąc jakieś nakłady na rzecz obciążoną zastawem, powinien działać z korzyścią dla zastawcy i zgodnie z jego prawdopodobną wolą, a przy prowadzeniu sprawy obowiązany jest zachowywać należyta staranność. Jeżeli zastawnik czyni na rzecz nakłady wbrew znanej mu woli zastawcy, nie może żądać zwrotu tych nakładów i jest odpowiedzialny za szkodę, chyba że wola zastawcy sprzeciwia się ustawie albo zasadom współżycia społecznego. roszczenia zastawcy przeciwko zastawnikowi o naprawienie szkody powstałej w wyniku pogorszenia rzeczy, oraz roszczenia zastawnika o zwrot nakładów poniesionych na rzecz, przedawniają się z upływem roku od dnia zwrotu rzeczy zastawionej. Inna regulacją prawną objęte są prawa i obowiązki zastawcy i zastawnika w odniesieniu do zastawu na prawach. Wg art. 330kc., zastawnik może w tym przypadku wykonywać wszelkie czynności i dochodzić wszelkich roszczeń, które zmierzają do zachowania prawa obciążonego zastawem. Wg art. 334kc., zastawca i zastawnik, mogą żądać złożenia przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego, jeżeli dłużnik wierzytelności obciążonej zastawem spełnia świadczenie, zanim wierzytelność zabezpieczona stała się wymagalna.

26. Pojęcie posiadania.

Wg art. 336kc., posiadaczem rzeczy jest ten, kto nią faktycznie włada jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad cudza rzeczą. Definicja ta jest wąska, obejmuje tylko te przypadki posiadania, w których posiadaczowi przysługuje określony tytuł prawny do władania rzeczą. Nie obejmuje ona przypadków, w których posiadacz włada cudza rzeczą, chociaż nie ma do tego tytułu prawnego (np. złodziej). W nauce prawa istnieje pogląd, że posiadanie polega nie na samym władaniu rzeczą, ale na władaniu nią w sposób odpowiadający treści określonego prawa podmiotowego (własność, użytkowanie). Oznacza to, że istnienie posiadania jest następstwem zbiegu dwóch elementów stanu faktycznego:

-fizycznego władztwa nad rzeczą (coprus)- polega na istnieniu faktycznej mocy władania rzeczą,

-woli wykonania tego władztwa (animus)- polega na woli władania w taki sposób, ajk włada nią właściciel lub osoba mająca inne prawo podmiotowe.

Z treści art. 336 wynika, że o posiadaniu można mówić, gdy rzecz znajduje się w fizycznym władaniu posiadacza, a więc może on nią w odpowiedni sposób dysponować.

27. Rodzaje posiadania.

Wg przepisów KC można wyróżnić następujące rodzaje posiadania:

-posiadanie samoistne i zależne - wg art. 336 posiadaczem samoistnym jest ten kto włada rzeczą jak właściciel. Posiadaczem zależnym jest ten, kto faktycznie włada rzeczą jak użytkownik, zastawnik, najemca, dzierżawca lub mający inne prawo, z którym łączy się określone władztwo nad rzeczą cudzą.

-posiadanie w dobrej i w złej wierze

-posiadanie prawne i bezprawne- w nauce prawa przyjmuje się, że posiadanie jest prawne, jeśli posiadaczowi przysługuje określony tytuł prawny do władania rzeczą, np. właściciel, zastawnik. Z bezprawnym posiadaniem mamy do czynienia, gdy posiadaczowi nie przysługuje żaden tytuł prawny np. złodziej.

-posiadanie niewadliwe i wadliwe- z posiadaniem wadliwym mamy do czynienia, gdy zostało ono nabyte z użyciem przemocy, w wyniku podstępu lub z nadużyciem zaufania, to znaczy przy zastosowaniu środków niedozwolonych. Jeżeli nawet posiadanie jest prawne uznaje się je za niedozwolone, gdy zostało nabyte wbrew woli dotychczasowego posiadacza. Jeżeli nie wystąpi żadna z tych okoliczności, posiadanie jest niewadliwe, chociaż może być bezprawne ze względu na brak tytułu prawnego do władania cudza rzeczą.

28. Posiadanie w dobrej i w złej wierze.

Przepisy prawa nie definiują dobrej i złej wiary , ale uzależniają od niej skutki posiadania. Np. zasiedzenie po 20 czy 30 latach. W piśmiennictwie prawniczym przyjmuje się, że dobra wiara posiadacza polega na usprawiedliwionym w danych okolicznościach przekonaniu, że przysługuje mu uprawnienie do władania rzeczą. Ustawa nie określa kryteriów oceny, w jakich przypadkach przekonanie posiadacza należy uznać za usprawiedliwione. W razie sporu oceny dokona sąd. W złej wierze jest posiadacz, który powołując się na jakieś prawo lub stosunek prawny wie o nieistnieniu tego prawa lub stosunku prawnego albo nie wie, ale istnieje podstawa do przyjęcia, że wiedziałby, gdyby zachował się należycie, to znaczy gdyby w konkretnej sytuacji postępował rozsądnie i zgodnie z zasadami współżycia społecznego. wskazanie przez posiadacza, że nabył posiadanie w dobrej wierze, jest niekiedy utrudnione lub niemożliwe. Dlatego ustawodawca daje mu możliwość skorzystania z domniemania prawnego. Art. 7kc., mówi, że jeżeli ustawa uzależnia skutki prawa od dobrej czy złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary.

29. Przedmiot posiadania.

Wg art. 336kc., przedmiotem posiadania może być tylko rzecz (nieruchomości i rzeczy ruchome). W myśl art. 352kc., przedmiotem posiadania może być też służebność obciążająca nieruchomość. Przepis ten stanowi, że każdy, kto faktycznie korzysta z cudzej nieruchomości w zakresie odpowiadającym treści służebności, jest posiadaczem służebności. Do posiadania tej służebności stosuje się przepisy o posiadaniu rzeczy. Posiadanie polega na sprawowaniu określonego władztwa nad rzeczą. Posiadanie służebności polega na korzystaniu z cudzej nieruchomości w taki sposób, w jaki może to czynić osoba, której przysługuje określona służebność (gruntowa czy osobista).

30. Współposiadanie.

Art. 346kc., który dotyczy współposiadania, stanowi jedynie, że w stosunkach między współposiadaczami tej samej rzeczy nie przysługuje roszczenie o ochronę posiadania, jeżeli nie da się ustalić zakresu współposiadania. Art. 206kc., który dotyczy współposiadania rzeczy przez jej współwłaścicieli mówi, że każdy ze współwłaścicieli jest uprawniony do współposiadania rzeczy wspólnej w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem jej przez pozostałych współwłaścicieli. Reguła ta, powinna mieć zastosowanie wtedy, gdy współposiadacze nie mają tytułu prawnego do władania cudza rzeczą, ale faktycznie nią władają.

31. Dzierżenie, ochrona posiadania.

Wg art. 338kc., dzierżycielem jest ten, kto rzeczą faktycznie włada za kogo innego np. zleceniobiorca, przewoźnik. Dzierżyciel rzeczy nie jest jej posiadaczem w rozumieniu art. 336kc., bo posiadacz włada rzeczą w swoim interesie a dzierżyciel w cudzym interesie. U posiadacza jest wola władania rzeczą dla siebie, a u dzierżyciela wola władania dla kogoś. Dzierżyciel w rozumieniu art. 338kc., nie może być uznawany za posiadacza, a posiadacz za dzierżyciela.

32. Zakładanie i prowadzenie ksiąg wieczystych.

Zakładania i prowadzenie ksiąg wieczystych należy do właściwości sądów rejonowych. Celem księgi wieczystej jest ustalenie:

-stanu prawnego nieruchomości, w tym nieruchomości lokalowej,

-stanu prawnego własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego i prawa do domu jednorodzinnego.

Dla każdej nieruchomości prowadzi się odrębną księgę wieczystą, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Dotyczy to też spółdzielczych własnościowych praw do lokali i domów jednorodzinnych, jeżeli są dla nich zakładane księgi wieczyste. Właściciel kilku nieruchomości stanowiących całość gospodarczą lub graniczących z sobą może żądać połączenia ich w księdze wieczystej w jedną nieruchomość. Nieruchomości obciążone prawami rzeczowymi mogą być połączone tylko, gdy osoby, którym te prawa przysługują, ułożą się co do pierwszeństwa tych praw na nieruchomości utworzonej przez połączenie. Prawo obciążające którąkolwiek z połączonych nieruchomości obciąża całą nieruchomość utworzoną w wyniku połączenia. Nie wpływa to na dotychczasowy zakres wykonywania użytkowania i służebności. Zasady odnoszące się do ograniczonych praw rzeczowych mają też zastosowanie do praw osobistych i roszczeń ujawnionych w księdze wieczystej. Księga wieczysta prowadzona dla nieruchomości zawiera 4 działy, które obejmują:

-oznaczenie nieruchomości i wpisy praw związanych z jej własnością,

-wpisy dotyczące własności i użytkowania wieczystego

-wpisy dotyczące ograniczonych praw rzeczowych, z wyjątkiem hipotek, wpisy ograniczeń w rozporządzaniu nieruchomością lub użytkowaniem wieczystym oraz wpisy innych praw i roszczeń, z wyjątkiem roszczeń dotyczących hipoteki,

-wpisy dotyczące hipotek.

Księga dla spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub domu jednorodzinnego też zawiera 4 działy:

-oznaczenie lokalu lub domu jednorodzinnego oraz oznaczenie nieruchomości, z którą lokal lub dom jest związany,

-wpisy dotyczące osoby, której przysługuje własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu lub domu jednorodzinnego,

-wpisy ograniczeń w rozporządzaniu prawem oraz wpisy innych praw i roszczeń, z wyjątkiem roszczeń dotyczących hipotek,

-wpisy dotyczące hipotek.

Do ksiąg wieczystych zakładanych dla spółdzielczych własnościowych praw do lokali i domów jednorodzinnych stosuje się przepisy o księgach wieczystych dla nieruchomości. w razie przekształcenia takiego prawa w prawo odrębnej własności lokalu lub prawo własności domu jednorodzinnego księga wieczysta prowadzona dla ograniczonego prawa rzeczowego staje się księgą wieczystą dla nieruchomości, a hipotek na tym prawie staje się hipoteką na nieruchomości. Właściciel obowiązany jest do ujawnienia w księdze wieczystej swego prawa i danych do oznaczenia nieruchomości. O założeniu księgi wieczystej dla spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub domu jednorodzinnego oraz o przekształceniu się księgi w księgę wieczystą dla nieruchomości sąd prowadzący księgę wieczystą zawiadamia spółdzielnię mieszkaniową.

Księgi wieczyste zakładane są i prowadzone wg ustalonych wzorów. Mogą być zakładane i prowadzone w systemie informatycznym. Muszą one zawierać wszystkie cechy ksiąg prowadzonych w systemie tradycyjnym oraz zapewniać możliwość ich przeglądania przez osoby zainteresowane. Przy każdej księdze wieczystej prowadzi się akta księgi wieczystej. Do tych akt składa się dokumenty i pisma dotyczące nieruchomości oraz ograniczonego prawa rzeczowego, dla którego jest prowadzona księga wieczysta. Księgi wieczyste i akta ksiąg wieczystych przechowywane są w sądzie. Nie mogą być wynoszone poza budynek sądu. Odpisy ksiąg wieczystych wydaj się na żądanie osób zainteresowanych oraz sądu, kuratora, notariusz, organu administracji rządowej i jednostki samorządu terytorialnego.

33. Wpisy do ksiąg wieczystych.

Wpisu do księgi wieczystej dokonuje sąd wieczystoksięgowy albo referendarz sądowy. Wpis dokonywany jest na wniosek zainteresowanego podmiotu albo z urzędu. Wpis ma moc wsteczną od chwili złożenia wniosku, a w przypadku wszczęcia postępowania sądowego od chwili wszczęcia tego postępowania. Wpisem w rozumieniu ustawy o księgach wieczystych i hipotece jest też wykreślenie wpisu, który utracił swoją podstawę. Jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej, podstawą wpisu do księgi wieczystej może być dokument z podpisem poświadczonym notarialnie. Podstawą usunięcia niegodności między treścią księgi wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym może być orzeczenie sądu lub inny odpowiedni dokument (np. decyzja administracyjna). Do wpisu ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości wystarczy dokument obejmujący oświadczenie właściciela nieruchomości o ustanowieniu tego prawa. Do wpisu prawa osobistego (np. najmu) lub roszczenia wystarcza dokument obejmujący oświadczenie woli właściciela o ustanowieniu tego prawa albo dokument wyrażający zgodę na wpis roszczenia. Dotyczy to też wpisów związanych z przeniesieniem hipoteki i z ustępstwem pierwszeństwa. Gdy ustępstwem pierwszeństwa mają być dotknięte prawa innej osoby, potrzebny jest też dokument obejmujący zgodę tej osoby. Zgoda na dokonanie wpisu nie może być uzależniona od warunku lub terminu. Oświadczenie woli właściciela nieruchomości o ustanowieniu na niej ograniczonego prawa rzeczowego uważa się za złożone też wtedy, gdy zostało złożone w przepisanej formie w sadzie wieczystoksięgowym. Ta zasada odnosi się też do ustępstw pierwszeństwa. Wpis ograniczonego prawa rzeczowego do księgi wieczystej może być dokonany, jeżeli właściciel nieruchomości jest już do niej wpisany albo zostanie wpisany jednocześnie z osobą, na rzecz której ustanowił ograniczone prawo rzeczowe.

Wpisy do księgi wieczystej mają charakter:

1.konstytutywny- ma znaczenie prawotwórcze. Przed jego dokonaniem nie istnieje prawo, które wymaga wpisu. Wpis taki wymagany jest w przypadkach:

-ustanowienie oraz przeniesienie użytkowania wieczystego

-ustanowienie hipoteki

-przeniesienie ograniczonego prawa rzeczowego, które jest wpisane do księgi wieczystej

-zrzeczenie się ograniczonego prawa rzeczowego, które było wpisane do księgi wieczystej

zmiana treści ograniczonego prawa rzeczowego, jeżeli było ono wpisane do księgi wieczystej

-zmiana pierwszeństwa ograniczonego prawa rzeczowego, jeżeli było wpisane do księgi wieczystej

-ustanowienie odrębnej własności lokalu.

2.deklaratoryjny- nie ma znaczenia prawotwórczego, jest tylko potwierdzeniem istnienia określonego prawa, ujawnionego w księdze wieczystej. Samo powstanie prawa lub jego przeniesienie na inny podmiot nie jest uzależnione od wpisu do księgi wieczystej; jest skuteczne mimo braku wpisu.

Wpisy deklaratoryjne można podzielić na:

A)obowiązkowe- jest nim objęte prawo własności

B)fakultatywne-)taki charakter ma wpis dotyczący służebności, użytkowania, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub domu jednorodzinnego.

Jeżeli wpis ma charakter obowiązkowy, niezgłoszenie wniosku o jego dokonanie może pociągnąć za sobą grzywnę. Wystąpienie o dokonanie wpisu fakultatywnego zależy tylko od woli osoby zainteresowanej wpisem.

34. pierwszeństwo praw ujawnionych w księdze wieczystej.

Ograniczone prawo rzeczowe na nieruchomości, które zostało ujawnione w księdze wieczystej, ma pierwszeństwo przed takim prawem nieujawnionym w księdze wieczystej. O pierwszeństwie ograniczonych praw rzeczowych wpisanych do księgi wieczystej rozstrzyga chwila, od której liczy się skutki dokonanego wpisu, czyli chwila złożenia wniosku o dokonanie wpisu, a w przypadku wszczęcia postępowania z urzędu chwila wszczęcia postępowania. Prawa wpisane na podstawie wniosków złożonych równocześnie mają równe pierwszeństwo. Ustanawiając ograniczone prawo rzeczowe, które ma być wpisane do księgi wieczystej, właściciel może zastrzec pierwszeństwo przed tym prawem lub równe z tym prawem dla innego prawa. Zastrzeżenia można też dokonać po ustanowieniu prawa, ale tylko za zgodą osoby, której to prawo przysługuje. Zastrzeżenie wymaga wpisu do księgi wiecz. Jeżeli przed wpisaniem prawa, dla którego było zastrzeżone pierwszeństwo, zostało wpisane inne prawo, do wpisu prawa z zastrzeżeniem pierwszeństwa nie jest potrzebna zgoda osoby, której inne prawo przysługuje, chyba że prawo, dla którego zastrzeżono pierwszeństwo, miałoby być wpisane w zakresie szerszym. Zasady pierwszeństwa nie mają zastosowania, jeżeli pierwszeństwo ograniczonych praw rzeczowych jest określone inaczej w przepisach szczególnych. Ujawnione w księdze wieczystej prawo osobiste lub roszczenie ma pierwszeństwo w stosunku do praw nabytych przez czynność prawną później, po ujawnieniu tego prawa lub roszczenia. Nie dotyczy to służebności drogi koniecznej i służebności ustanowionej w związku z przekroczeniem granicy przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia. Wpis prawa, do którego odnosi się ujawnione w księdze wieczystej roszczenie, ma ten skutek, że wykreśleniu z urzędu podlegają wpisy praw nabytych po ujawnieniu roszczenia, jeżeli są sprzeczne z wpisem prawnym, którego roszczenie dotyczy lub w inny sposób naruszają to prawo. Wykreśleniu podlega też roszczenie, bo traci ono swoje pierwotne znaczenie, ponieważ zostało zastąpione wpisem prawa. Do pierwszeństwa między prawami osobistymi i roszczeniami ujawnionymi w księdze wieczystej stosuje się przepisy o pierwszeństwie między ograniczonymi prawami rzeczowymi. Oznacza to, że o pierwszeństwie praw osobistych i roszczeń rozstrzyga chwila złożenia wniosku o dokonanie wpisu. Prawa i roszczenia wpisane na podstawie wniosków złożonych równocześnie mają równe pierwszeństwo. O pierwszeństwie prawa, którego ustanowienie było przedmiotem roszczenia ujawnionego w księdze wieczystej, rozstrzyga chwila złożenia wniosku o wpis do księgi wieczystej roszczenia. Roszczenie o przeniesienie własności lub użytkowania wieczystego albo o ustanowienie ograniczonego prawa rzeczowego na nieruchomości może być po upływie roku od dnia dokonania wpisu w księdze wieczystej wykreślone na jednostronne żądanie właściciela lub wieczystego użytkownika, jeżeli w tym terminie nie złożono wniosku o wpisanie prawa, którego dotyczy roszczenie. Jeżeli złożony w tym terminie wniosek nie został uwzględniony, roszczenie może być wykreślone z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia odmawiającego jego uwzględnienia. Jeżeli przed upływem roku od dnia wpisu roszczenia uprawniony wykaże, że wystąpił do sądu o przeniesienie lub ustanowienie prawa, bieg terminu do wykreślenia roszczenia liczy się od dnia zakończenia postępowania, ale w razie uwzględnienia żądania roszczenie może być wykreślone z chwilą zakończenia postępowania.

35. Domniemania związane z wpisem do księgi wieczystej.

Art. 3 u.k.w.h ustanawia dwa domniemania prawne:

1.że prawo z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym,

2.że prawo wykreślone z księgi wieczystej nie istnieje.

Domniemania te mają charakter wzruszalny, ponieważ żaden przepis prawa nie wyłącza możliwości ich obalenia. Dowód przeciwny obciążać będzie osobę, która kwestionuje wpis do księgi wieczystej. Zgodnie z art. 6kc ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. Domniemania te dotyczą również praw i roszczeń osobistych, jeżeli zostały ujawnione w księdze wieczystej. Z mocy art. 71 u.k.w.h obejmują wierzytelność zabezpieczoną hipoteką.

Art. 4 u.k.w.h stanowi, że przeciwko domniemaniu prawa wynikającemu z wpisu w księdze wieczystej nie można powoływać się na domniemanie prawne wynikające z posiadania.

Domniemania prawne dzielą się na:

1.wzruszalne- mogą być one obalone dowodami przeciwnymi,

2.niewzruszalne- nie dopuszczają przeciwdowodów.

Wg art. 234 kpc., każde domniemanie prawne może być obalone, jeżeli takiej nie wyłącza ustawa. Dopóki nie zostanie obalone, wiąże sąd rozstrzygający sprawę.

Art. 3 ust.2 u.k.w.h nakazuje domniemywać, że prawo wykreślone z księgi wieczystej nie istnieje. Domniemanie z art. 3 ust.1 u.k.w.h dotyczy nie tylko samego istnienia prawa, ale też jego treści i pierwszeństwa wpisu. Nie obejmuje ono danych faktycznych, które charakteryzują przedmiot wpisu. Domniemanie wynikające z art. 3 ust.1 ustawy dotyczy wpisu prawa w księdze wieczystej, ale nie obejmuje wpisanego do księgi wieczystej ostrzeżenia o niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym. Ostrzeżenie takie wyłącza rękojmię wiary publicznej ksiąg wieczystych, ale nie wyłącza domniemania z art. 3 ust.1 .

W praktyce może dojść do zbiegu dwóch domniemań: z art. 341kc i z art. 3 ust. 1 u.k.w.h. W pierwszym domniemywa się, że posiadanie jest zgodne ze stanem prawnym, a w drugim, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym. Nastepstwa tego zbiegu są uregulowane w art. 4 u.k.w.h. wg którego przeciwko domniemaniu prawa wynikającemu z wpisu w księdze wieczystej nie można powoływać się na domniemanie prawa wynikające z posiadania. Oznacza to, że domniemanie wynikające z posiadania wyłączone jest domniemaniem wynikającym z księgi wieczystej jako domniemaniem mocniejszym.

36. Jawność ksiąg wieczystych.

Księgi wieczyste są jawne. Każdy może je przeglądać w obecności pracownika sądu. Akta księgi wieczystej może przeglądać tylko osoba mająca w tym interes prawny i notariusz. Na żądanie osób zainteresowanych lub sądu, prokuratora, notariusza, organu administracji rządowej i jednostki samorządu terytorialnego wydaje się:

-odpis ksiąg wieczystych wg ostatniego stanu wpisów,

-odpis dokumentów znajdujących się w aktach ksiąg wieczystych,

-odpisy ksiąg wieczystych obejmujące wpisy wykreślone. W uzasadnionych przypadkach wydawane są one też na żądanie osoby, której dotyczył wpis wykreślony.

Nie wydaje się dokumentów znajdujących się w aktach ksiąg wieczystych, jeżeli stanowią podstawę wpisu. Ta jawność formalna ksiąg wieczystych pociąga za sobą skutki prawnomaterialne. Wg art. 2 zd.2 u.k.w.h nikt nie może zasłaniać się nieznajomością wpisów w księdze wieczystej ani wniosków, o których uczyniono w niej wzmiankę. Postanowienie to jest naturalną konsekwencją swobodnego dostępu do informacji zawartych w księgach wieczystych.

37. Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych.

Rękojmia wiary publiczne ksiąg wieczystych jest odstępstwem od zasady, że nikt nie może przenieść na drugiego więcej praw niż sam ma. Art. 5 u.k.w.h stanowi, że niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym treść księgi wieczystej rozstrzyga na korzyść tego, kto przez czynność prawną z osobą uprawnioną wg treści księgi nabył własność lub inne prawo rzeczowe. Czyli, że niewłaściciel nieruchomości wpisany do księgi wieczystej jako właściciel może skutecznie przenieść tą nieruchomość na inną osobę. Rękojmia wiary publicznej nie ma znaczenia absolutnego. Jej skuteczność jest wyłączona w przypadkach:

-art. 6 ust.1 u.k.w.h rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych nie chroni

a)rozporządzeń nieodpłatnych

b)rozporządzeń dokonanych na rzecz nabywcy w złej wierze.

Wg ust.2 tego art. w złej wierze jest ten kto wie, że treść księgi wieczystej jest niezgodna z rzeczywistym stanem prawnym, oraz ten kto z łatwością mógł się o tym dowiedzieć. Jeżeli do rozporządzenia prawem jest potrzebny wpis do księgi wieczystej, chwila złożenia wniosku o wpis jest rozstrzygająca dla oceny dobrej lub złej wiary nabywcy. Gdy rozporządzenie dochodzi do skutku dopiero po dokonaniu wpisu, o złej czy dobrej wierze rozstrzyga dzień, w którym rozporzadzenie doszło do skutku.

-w myśl art. 7 u.k.w.h rękojmia wiary publicznej nie działa przeciwko:

a)prawom obciążającym nieruchomość z mocy ustawy, niezależnie od wpisu,

b)prawu dożywocia,

c)służebnościom ustanowionym na podstawie decyzji właściwego organu administracji państwowej

d)służebnościom drogi koniecznej albo ustanowionym w związku z przekroczeniem granicy gruntu przy wznoszeniu budynku lub innego urządzenia.

Przeniesienie własności nieruchomości na nabywcę przez osobę wpisaną do księgi wieczystej, albo niebędącą właścicielem, nie pociąga za sobą wygaśnięcia żadnego z tych praw, choćby nie było ono wpisane do księgi wieczystej.

-na mocy art. 8 u.k.w.h rękojmię wiary publicznej ksiąg wieczystych wyłącza wpisana do księgi wieczystej wzmianka:

a)o wniosku,

b)o skardze,

c)o apelacji lub kasacji.

Rękojmię wyłącza też wpisane do księgi wieczystej ostrzeżenie dotyczące niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze z rzeczywistym stanem prawnym.

Te uwagi odnoszą się również do rozporządzeń prawami osobistymi, jeżeli są one wpisane do księgi wieczystej. Rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych nie chroni nabywcy nieruchomości przeciwko podmiotom tych praw. Nie chroni go też gdy na podstawie prawa wpisanego do księgi wieczystej zostaje spełnione świadczenie na rzecz osoby uprawnionej wg treści księgi wieczystej.

skrót- HIPOTEKA

17. ISTOTA HIPOTEKI

-ograniczone pr rzeczowe

-prawo zastawnicze

-zabezpieczenie rzeczowe

-ustanawiana na nieruchomości i prawach( użyt wieczyste, spółdz

wł pr do lokalu i domu jed, wierzytelności zabezpieczonej hipoteką)

-pierwotnym zrodłem jest rzecz

-niezbędny wpis do kw

-charakter akcesoryjny ( nie jest samoistna, występuje w zw z wierzyt.

-Pr skuteczne wobec każdorazowego właściciela nieruchomości

-Pierwszeństwo w zaspokajaniu przed wierzy. Os (ważna jest kolejnośc ustanawiania hipotek)

18.HIPOTEKA NA NIERUCHOMOSCI

-niezbędny wpis do kw, jeżeli na więcej niż 1 nieruch, to umowna hipot

łaczna

-na nieruchomości bez ograniczeń\

-na prawie użytkowania wieczystego gruntu, zarówno budynek i grunt

-na nieruch lokalowej bez ograniczen, ale także we współudziale we

wspołwłasności nieruch wspolnej

-obejmuje wszystkie częsci składowe nieruch i jej przynaleznosci

-zbycie nieruch po zajeciu przez org egzekucyjny nie ma wpływu na

postepowanie

-rozporządzanie częściami składowymi i przynależnosciami podczas

egzekucji jest nieważne

-jeżeli na ułamkowej częsci nieruch to na całym udziale, a nie na części

udziału

-jeżeli na całej nieruch, to na całej a nie na jej części

19. UŻYTKOWANIE WIECZYSTE

-prawo zbywalne, podlega egzekucji

-wygasa z wygaśnięciem użytkowania wieczystego

-można ustalić na udziale w użytkowaniu wieczystym

-plus to co wyzej

20. HIPOTEKA UMOWNA

-jej podstawą jest umowa(strony: właściciel nieruchomości lub podmiot

prawa)

-akt notarialny, wymaga tylko dla oświadczenia właściciela nieruch

-zawarcie umowy jest konieczne dla ustanowienia hipoteki + wpis do kw

-charakter konstytutywny

21. HIPOTEKA PRZYMUSOWA

-przeciwieństwo umownej

-powstaje niezależnie od woli podmiotu

-z wnioskiem występuje wierzyciel-podstwa wniosku %u2013 tytuł wykonawczy

stwierdzający wierzytelność

-decyzja administracyjna

-hipot wpisana do kw na podstawie nieprawomocnego orzeczenia sądu lub

decyzji admin jest hipot kaucyjną

-nie jest dopuszczalne łączne obciążenie hipot przymusową kilku

nieruchomości, chyba że są one obciażone inną hipot łaczną, albo stanowią

własnośc dłużników solidarbnych

22. ZASTAW

-ograniczone pr rzeczowe

-zastawnicze

-akcesoryjne

-na rzeczach ruchomych i prawach

- zaspokojenie z rzeczy bez względu na to czyją jest własnościa, z

pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi

23. PRZEDMIOT ZASTAWU

-rzecz ruchoma( część ułamkowa, udział we współwłasności rzeczy)

-na prawach majątkowych zbywalnych ( wierzytelność, papiery wartościowe)

-statek morski, jeżeli nie jest wpisany do rejestru okrętowego

-* przedmoit zastawu rejestrowego ( rzeczy ruchome i prawa zbywalne,

rzeczy oznaczone co do tożsamości, co do gatunku- jeżeli określona jest

ich ilość, prawa i paierów wartościowych) jeżeli rzecz ruchoma stała się

częścią składową nieruchomości zastaw rejestrowy wygasa zastawnik może

żądać ustanowienia hipot

24. ZASTAW UMOWNY ZWYKŁY

-umowa

-wydanie rzeczy zastawnikowi lub os 3 ( czynność realna)

-nieuprawniony może ustanowić zastaw, jeżeli jego wierzyciel jest w

dobrej wierze na rzeczy zgubionej skradzionej dopiero po 3 latach

-zawarte w dowolnej formie

25. PR I OBOWIAZKI ZASTAWCY I ZASTAWNIKA

zastawnik %u2013 musi czówać nad zachowaniem w stanie niepogorszoym

-wydać zastawcy po wygasnieciu zastwu

-przechowywać w sposób jaki wynika z właściwości rzeczy przechowywanej

-nie może używać bez zgody zastawcy, chyba że jest to niezbedne do

zachowania jej w stanie niepogorszonym

-ponosi opd także w przypadku utraty lub uszkodzenia rzeczy, jeżeli można

przyjąć że w przeciwnym razie by nie nastąpiło

-przy zastawie na prawach zastawnik i zastawca mogą żądać złożenia

przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego

26. POSIADANIE

-samoistne i zalezne

-w dobrej i złej wierze

-wadliwe( w wyniku podstępu z nadużyciem zaufania, przemocy, środków

niedozwolonych) i niewadliwe

- prawne i bezprawne

30. WSPÓŁPOSIADANIE

I współwłaściciel, który nie wszedł w posiadanie, lub utracił posiadanie,

może domagać się dopuszczenia go do posiadania rzeczy jako całości, ale w

takim zakresie jakim nie wyłacza tegoż posiadania przez innych

właścicieli

II wydzielenie temu wspołwłascicielowi części rzeczy do wyłącznego uzytku

---