POLSKA MYŚL POLITYCZNA

Powtórzenie wiadomości do kolokwium nr 1

Opracował Adam Górka

II. Myśl polityczna jako przedmiot badań politologa

Myśl polityczna - koncepcje afirmujące, negujące lub reformujące zastany ład polityczny.

Twórcy myśli politycznej:

• podmioty jednostkowe

• np. Piłsudski, Witos, Daszyński, Balicki, Dmowski

• podmioty zbiorowe

• partie polityczne

• organizacje społeczne

• elity polityczne

• przykłady: Narodowa Demokracja, środowisko piłsudczyków

• podmioty o charakterze kratologicznym

• działacze

• posłowie

• organy państwa

Badania nad myślą polityczną rozpoczął w 1975 roku prof. Henryk Zieliński w ośrodku wrocławskim.

Przyczyny aktualności badań nad myślą polityczną:

• niejednoznaczność definicji

• brak możliwości szerokich badań w tej dziedzinie w czasach Polski Ludowej

• szukanie odpowiedzi na dylematy

• próba zrozumienia przeszlości

• wpływ myśli politycznej na obecną rzeczywistość

Myśl polityczna jest częścią szerszej myśli społecznej, która obejmuje także na przyklad myśl historyczną czy myśl pedagogiczną.

Ślady myśli politycznej a świadectwa myśli politycznej

Ślady myśli politycznej mają charakter niematerialny. Są to podejmowane decyzje polityczne. Świadectwa mają natomiast charakter materialny. Są to wszelkiego rodzaju źródła. Zaliczamy do nich:

• dokumenty programowe

• pisma teoretyczne i publicystyczne czołowych działaczy i teoretyków

• Manifest Komunistyczny

• Myśli nowoczesnego Polaka Romana Dmowskiego

• Egoizm narodowy wobec etyki Zygmunta Balickiego

• prasę

• listy, pamiętniki, wspomnienia

• wywiady, przemówienie, filmy, utwory literackie

W badaniach myśli politycznej nie należy ograniczać się jedynie do źródeł o charakterze programu partii ponieważ warto sprawdzić jak się miała teoria do praktyki, czy opinie indywidualne pokrywały się ze zbiorowymi oraz aby uchwycić klimat kulturalny, ideowy i społeczny epoki.

Kategorie badań nad polską myślą polityczną do 1918 roku:

• odzyskanie niepodległości

• koncepcja granic

• lojalizm wobec zaborców

• ustrój przyszłego państwa

• stosunek do sąsiadów, sojuszników i mocarstw

• stosunek do zaborców

• sposób na odzyskanie niepodległości

• legitymizacja władzy

• uobywatelnienie i uwłaszczenie chłopów

• stosunek do mniejszości narodowych

• problemy edukacyjne i wychowawcze

• stosunek do ideologii romantycznej

Kategorie badań nad polską myślą polityczną do 1918 roku:

• polityczne

• ustanowienie władzy centralnej

• polityka zagraniczna

• utrwalenie niepodległości

• ustrój państwa (pozycja głowy państwa, parlamentu)

• odzyskanie zaufania na arenie międzynarodowej

• budowa sojuszy

• ekonomiczne

• przezwyciężenie podziałów pozaborowych

• system walutowy

• zwalczanie bezrobocia

• stosunek do kapitału zagranicznego

• rózne formy własności

• społeczne

• problemy narodowościowe

• problemy religijne

• polityka socjalna

• zwalczanie separatyzmu

Stan badań nad myślą polityczną:

• nieprzebadane pozostają ugrupowania marginalne

• nie przeprowadzono badań na temat stosunków z mniejszymi państwami

• badania są ogolnie dość zaawansowane ale wciąż jest wiele luk

• mało jest badań komparatystycznych między myślą polską a światową

III. Myśl polityczna ojców nacjonalizmu polskiego. Jan Ludwik Popławski i Zygmunt Balicki jako twórcy...

Zarówno Popławski jak i Balicki należeli do tzw. pokolenia niepokornych. Mianem tym określa się generację działaczy politycznych urodzonych w latach 50. i 60. XIX wieku, którzy swą działalność polityczną rozpoczęli w latach 80. i 90. XIX wieku. Przeciwstawiali się oni marazmowi politycznemu, który powstał po upadku powstania styczniowego oraz apolityzmowi wywodzącemu się z pozytywizmu.

Jan Ludwik Popławski

Organizacje, w których działał:

• Synowie Ojczyzny

• Liga Polska

• Liga Narodowa

• Stronnictwo Demokratyczno-Narodowe

• Konfederacja Narodu Polskiego

Bliscy współpracownicy Popławskiego:

• Adam Szymański

• Zygmunt Balicki

• Roman Dmowski

Lud i naród Jana Ludwika Popławskiego:

• zróżnicowanie pojęć naród i lud

• naród to społeczny organizm, utworzony historycznie, posiadający łączące go cechy

• jedność terytorialna narodu

• pojmowanie narodu jako całości społeczeństwa a ludu jedynie jako jego części

• konieczność edukacji chłopów jako czynnik mogący przybliżyć niepodległość

• przeświadczenie o istnieniu duchowości narodu

• pojęcie ludu obejmuje tych, którzy utrzymują się z pracy własnej, to jest: chłopów, robotników, ubogie mieszczaństwo i inteligencję pracującą

• brak poparcia ludu przyczyną upadku powstań narodowych

• zjednoczenie ludu warunkiem koniecznym dla odzyskania niepodległości

• nie przez naród dla ludu ale przez lud dla narodu - warstwy ludowe według Popławskiego stanowiły 70% narodu

• lud jest podstawą narodu ze względu na swoją pracę

• lud jest rdzeniem polskości i jest odporny na wynarodowienie, przechowuje polską tradycję, język i zwyczaje

• warstwy oświecone (inteligencja, szlachta) powinny kierować narodem i zajmować stanowiska w administracji zaborczej

Naród według Popławskiego:

• ludzie związani siłą

• elementy składające się na siłę narodu należy odnaleźć i się o nie troszczyć

• takimi elementami są: jedność pochodzenia, tradycja historyczna i więzy polityczne

Źródła poglądów Popławskiego:

• konserwatyzm

• tradycje kościelne (chadeckie)

• romantyzm i pozytywizm

Zygmunt Balicki

Balicki zaczynał działalność jako członek grupy socjalistycznej. Dopiero po pewnym czasie mu się odwidziało i został narodowcem. Epizod sojalistyczny w swoich życiorysach miało też wielu innych przedstawicieli ND.

Współpracownicy Balickiego:

• Jan Ludwik Popławski

• Roman Dmowski

• Bolesław Limanowski

• Zygmunt Miłkowski

• Kazimierz Sosnowski

Tytuły prasowe, w których publikował Balicki:

• Głos

• Gazeta warszawska

• Przegląd narodowy

• Przegląd wszechpolski

Egoizm narodowy wobec etyki Zygmunta Balickiego (data wydania 1903)

• skomplikowany styl pisania, dużo specjalistycznych określeń (przez to dla wielu praca jest niezrozumiała)

• funkcjonowanie państwa opiera się na odbieraniu terytorium słabszym

• państwo słabo może stać się silnym

• naród musi postępować egoistycznie

• rozpatrywanie wszystkiego przez pryzmat narodu

• poświęcenie uwagi pojeciom altruizmu i egoizmu aby objaśnić polską rzeczywistość, sojusze i ich zawieranie przez konkretne osoby

• rozważanie moralności i etyki z punktu widzenia interesu narodowego

• altruizm postrzegany jako cecha negatywna

• egoizm daje poczucie świadomości

• porównanie środowiska międzynarodowego do walki wilków gdzie nie ma sprawiedliwości poza zemstą

• walka i rywalizacja regulują wszystkie rodzaje stosunków międzyludzkich, w tym stosunki międzynarodowe

• inny kraj był, jest i zawsze będzie wrogiem

• obywatel ma być żołnierzem swojego narodu

• przeciwstawienie etyki narodowej etyce jednostkowej

• etyka narodowa powinna byc nadrzędną w stosunku do każdej innej (jednostkowej, grupowej)

• etyka jednostkowa dąży do zrobienia z człowieka ideału a ideałów nie ma

• Polacy wielokrotnie pracowali na korzyść innych narodów nie uzyskując nic w zamian (pomoc Francji napoleońskiej, odsiecz wiedeńska)

• wszelki altruizm jest głupotą polityczną

• naród polski nie odznacza się egoizmem narodowym i trzeba to zmienić

• wzorem był egoizm narodowy USA i Anglii - prowadziły one politykę okupacji przy jednoczesnym poszanowaniu lokalnej kultury

• egoizm narodowy może być szlachetny - zgodny z prawem i zwyczajami

Zasady wychowania narodowego Zygmunta Balickiego

• instrukcja jak powinna być wychowywana młodzież

• zróżnicowanie wychowania chłopców i dziewcząt

• kształtowac należy człowieka gdy jest młody, jeszcze nie zsocjalizowany

• koniczność wychowania narodowego ze względu na bliską możliwość odzyskania niepodległości

• chęć odzyskania niepodległosci przez wychowanie, kulturę ze względu na brak faktycznej siły i techniki

• społeczeństwo należy wychowywać dla dobra narodu, aby odzyskać i utrzymać niepodległość

• ideał człowieka-obywatela:

• poszanowanie kultury ojczyzny

• przywiązanie do przodków i ziemi

• świadomość historii

• wzór żołnierza-obywatela (dzielność, zasady, poczucie obowiązku, kolezeństwo, współpraca w grupie, karność, solidarność, odpowiedzialność)

IV. Myśl polityczna Narodowej Demokracji w latach 1918-1939

Zakres pojęcia Narodowa Demokracja:

• grupa polityków

• ludzie kultury

• ruch społeczny

• tytuły prasowe

Części składowe Narodowej Demokracji:

• formalne struktury partyjne

• organizacje pomocnicze

• organy prasowe

• organizacje wojskowe (np. Błękitna Armia)

• organizacje młodzieżowe (np. Zet)

• organizacje paramilitarne

• organizacje kobiece

• organizacje kombatanckie

• inne organizacje

Powody tak szerokiego zakresu zjawiska Narodowej Demokracji:

• chęć włączenia do swojego grona specjalistów

• konieczność legitymizacji

• chęć dotarcia do wszystkich warstw społecznych

• wspólnotowa koncepcja narodu

Organy prasowe Narodowej Demokracji:

• Przegląd Narodowy

• Przegląd Wszechpolski

• Polityka Narodowa

• Goniec Poranny i Wieczorny

• Gazeta Poranna - 2 grosze

• Słowo Polskie

• Kurier Poznański

• Gazeta Warszawska

• Warszawski Dziennik Narodowy

• Kurier Warszawski

• Głos

• Gazeta Polska

Twórcy myśli politycznej Narodowej Demokracji:

• Roman Dmowski

• Roman Rybarski

• Jan Ludwik Popławski

• Władysław Grabski

• Marian Seyda

• Zygmunt Balicki

• Tadeusz Bielecki

• Henryk Rossman

• Józef Biliński

• Bernard Chrzanowski

• Jan Dołęga-Zakrzewski

• Aleksander Dębski (z Radomia!)

• Zygmunt Federowicz

• Jędrzej Giertych

• Kazimierz Kobylański

• Stefan Natanson

• Bolesław Piasecki

• Marian Rojek

• Napoleon Siemaszko

• Zbigniew Stypułkowski

• Wojciech Trąpczyński

• Zygmunt Wasilewski

• Maurycy Zamoyski

• Aleksander Zwierzyński

Inspiracje Narodowej Demokracji:

• stosunek do przeszłości (myśl XVIII wieku)

• hasła pozytywistyczne (praca organiczna, praca u podstaw)

• oderwanie od myśli szlacheckiej

• myśl romantyczna (mistycyzm narodowy, solidarność słowiańska w opozycji do germanizmu, fascynacja ludowością)

• krytyka idei XIX wieku (wolność, równość, braterstwo)

• religia katolicka

• faszyzm

• kult wodza (przy jednoczesnym zwróceniu uwagi na brak kontroli nad jednostką decyzyjną)

• brak możliwości przeniesienia na grunt polski

• prymat obowiązków nad prawami

• antysemityzm

Zapożyczenia Narodowej Demokracji nie były nigdy dosłowne, bezkrytyczne. Myśl polityczna ND była zawsze oryginalna i dostosowana do bieżących potrzeb narodu.

System wartości Narodowej Demokracji:

• naród

• wartość naczelna, decydująca o innych

• istnienie duszy narodowej

• praca

• umacnianie gospodarczej pozycji narodu

• wpływ na kształtowanie się rodziny

• praca ma słuzyć narodowi (jest to obowiązek jednostki wobec narodu)

• rodzina

• rola kobiet - wychowanie młodego pokolenia

• harmonizowanie stosunków społecznych

• przekazywanie wartości kolejnym pokoleniom

• podstawowa komórka narodu

• podstawa przetrwania i utrwalenia tożsamości narodowej

• religia

• filar utrwalający wartości

• wzbogaca naród

• rola arbitra społecznego

Problem władzy w państwie

• władzę powinna sprawować elita intelektualna

• cenzus wykształcenia w wyborach

• silna władza (najlepiej shierarchizowana)

• kryteria rekrutacji do elity:

• wykształcenie

• majętność (żeby nie działać dla swojego interesu)

• karność

• odebranie prawa glosu mniejszościom narodowym

• przekonanie o politycznej bierności ludu

• rozwiązania ustrojowe:

• oparcie na zasadzie hierarchii

• prymat obowiązków nad wolnościami

• demokracja przedstawicielska (ale parlament nie jest dobrym rozwiązaniem)

• trójszczeblowy podział kraju

• pozytywny stosunek do samorządu jako do sposobu na oddolną mobilizację ludności, zabezpieczenia przed dyktatorstwem i szkoły działania na rzecz większej wspólnoty

• wizja społeczeństwa:

• hierarchiczność

• wspólnotowość

Stosunek Narodowej Demokracji do mniejszości narodowych w Polsce:

• odebranie praw mniejszościom

• asymilacja mniejszości słowiańskich

• promowanie wierności państwu

• zwalczanie separatyzmu

• grupa mniejszości słowiańskich:

• Białorusini

• Ukraińcy

• grupa przybyszów:

• Niemcy

• Żydzi

• mniejszości słowiańskie można łatwo zasymilować jako narody młode

• nie są nawet nazywane mniejszościami narodowymi czy narodami a jedynie ludnością

• wspólnota historyczno-kulturowa

• zapóźnienie cywilizacyjno-kulturowe Białorusinów i Ukraińców

• zagrożenie ze strony przybyszów

• za mocne zakorzenienie ich we własnej kulturze aby mogli byc zasymilowani

V. Myśl polityczna Romana Dmowskiego

Kilka faktów z życia:

• urodził się 9 VIII 1864 pod Warszawą (obecna Praga Południe)

• działalność spoleczno-polityczną zaczął już mając 17 lat

• miał wykształcenie przyrodnicze, co wpłynęło na kształtowanie się jego poglądow

• był członkiem Ligi Polskiej i założycielem Ligi Narodowej

• dwukrotnie wybrany do rosyjskiej Dumy

• wygłosił expose na posiedzeniu Rady Dziesięciu na konferencji w Wersalu i sam się tlumaczył na francuski i angielski bo nie ufał tłumaczom

• był członkiem Rady Obrony Państwa w czasie wojny z bolszewikami i posłem na Sejm RP

• założył Obóz Wielkiej Polski

• zmarł 2 I 1939, pochowano go na Cmentarzu Bródnowskim a jego pogrzeb był prawdopodobnie największą manifestacją narodową w II RP (200tys uczestników)

• nigdy się nie ożenił bo mu kiedyś Piłsudski odbił dziewczynę

Myśli nowoczesnego Polaka Romana Dmowskiego (wydane w 1902 roku na łamach Przeglądu Wszechpolskiego)

• zwane katechizmem nacjonalisty polskiego oraz manifestem ideowym polskiego nacjonalizmu

• konkretny program dla społeczeństwa polskiego

• tekst bardzo ważny dla kształtowania się nacjonalizmu polskiego, a także później dla konsolidacji tego ruchu

• pisane językiem rzeczowym i zrozumiałym

• przemawia do uczuć i emocji adresata

• wyraźnie określony adresat: ludzie, którzy czują więź, łączność z narodem

• ideą przewodnią stosunek jednostki do narodu i patriotyzm

• pierwsze słowa - Jestem Polakiem... nawiązują do romantyzmu, monologu Konrada z Dziadów Mickiewicza (Ja kocham cały naród...)

• etyka w M.N.P.:

• za etyczne uznane są dzialania zgodne z interesem narodu

• każde inne działanie (internacjonalistyczne) jest nieetyczne

• zasada egoizmu narodowego (jak u Balickiego)

• przeciwnicy ideowi - patrioci i demokraci starej daty

• chcieli akcji zbrojnych

• zgadzali się na Polskę z mniejszościami narodowymi

• według nich patriotyzm ograniczał się tylko do odzyskania niepodległości

• kierowanie się hasłem Za naszą i waszą wolność

• nowoczesny patriotyzm

• przedmiotem naród jako żywy organizm społeczny

• celem pomnożenie dobra narodu

• ścisły związek jednostki ze spoleczeństwem (uznawanie jego potrzeb i krzywd za swoje)

• nowa etyka - etyka obywatelskiego czynu

• wady polskiego społeczeństwa:

• lenistwo

• tchórzliwość

• służba u wrogów

• optymistyczny charakter pracy, źródła optymizmu:

• polskie tradycje

• wiara w rychłe odzyskanie niepodległości

• rozwój warstw ludowych na przełomie XIX i XX wieku

Separatyzm Żydów i jego źródla Romana Dmowskiego (wydane w 1909 roku)

• charakter spoleczności żydowskiej:

• negatywna ocena

• zamknięta grupa, izolacjonizm

• agresywne angażowanie się w polską gospodarkę

• brak możliwości asymilacji Żydów

• mają za silne korzenie

• próby doprowadziłyby do powstania judeopolaków

• Żydzi sami nie chcą asymilacji i nienawidzą Polaków

• istnienie żydowskiej konspiracji

• syjonizm jako chęć rządzenia światem z Palestyny

• pierwiastek żydowski pierwiastkiem rewolucyjnym

• metody działania wobec mniejszości żydowskiej:

• podejście poznawcze (poznaj swego wroga) - tworzenie bibliotek na temat Żydów

• walka ekonomiczna (swój do swego po swoje - kupowanie tylko w polskich sklepach)

• numerus clausus - ograniczenie liczby Żydów na uczelniach

• numerus nullus - zamknięcie Żydom drogi do stanowisk i na uczelnie

• bojkot towarzyski - zerwanie kontaktów towarzyskich z Żydami

• bardzo istotna kwestia w myśli całej Narodowej Demokracji

Kościół, naród i państwo Romana Dmowskiego (wydane w 1927 roku)

• wyróżnienie dwóch grup narodów:

• protestanckich

• katolickich

• wyższość narodów protestanckich pod względem ekonomicznym

• wyższość narodów katolickich pod względem etycznym

• praca ta jest wyrazem zmiany stosunku Dmowskiego do katolicyzmu

• zauważa, że katolicyzm jest nieoderwalną częścią polskości

• nacjonalizm rozwinął się w narodach katolickich

• jest to swoista odpowiedź na wyższość ekonomiczną narodów protestanckich

• stosunek do terminu nacjonalizm:

• nienajlepsze określenie

• Narodowa Demokracja sama siebie tak nie nazywała

• istota broszury:

• znaczenie katolicyzmu dla Polaków

• moralność katolicka bardziej charakterystyczna dla Polaków niz innych narodów

• podkreślenie prześladowania w zaborze pruskim Polaków jako katolików

• nierozerwalność więzi narodowych i katolicyzmu

• obraz Polaka-katolika

• przesłanie do Kościoła Katolickiego w Polsce:

• ludność liczy się z klerem

• chęć pozyskania kleru do swojego obozu

• ukazanie swojego środowiska jako obrońców katolicyzmu

• chęć poszerzenia swojej bazy społecznej

VI. Myśl polityczna konserwatyzmu polskiego

Główne wyróżniki polskiego konserwatyzmu:

• podział, zróżnicowanie ideowe

• brak zgody w różnych kwestiach

• późne (w stosunku do innych nurtów) sformowanie partii politycznych

• początki nurtu sięgają lat 30. XIX wieku ale były to jedynie ugrupowania kanapowe

• luźne środowiska

• rozwój w środowiskach lokalnych

• gromadzenie się wokoł czasopism

Tytuły prasowe związane z konserwatyzmem:

• Słowo

• Czas

• Przegląd Polski

• Kraj

• Polityka

• Bunt młodych

• Dziennik Poznański

Ośrodki polskiego konserwatyzmu:

• Hotel Lambert

• Adam Jerzy Czartoryski

• Teodor Morawski

• Janusz Woronicz

• Ludwik Bystrzonowski

• Walerian Kalinka

• Stańczycy krakowscy

• Stanisław Tarnowski

• Józef Szujski

• Stanisław Koźmian

• Michał Bobrzyński

• Antoni Zygmunt Helcel

• Klub Konserwatywny

• Stronnictwo Polityki Realnej w Warszawie

• Marian Zdziechowski

• Erazm Piltz

• Józef Ostrowski

• Kasyno Obywatelskie

Kategorie konserwatyzmu polskiego:

• tradycyjność

• prymat ziemiaństwa w przechowaniu tradycji

• konserwowanie tego co dobre, odrzucanie tego co złe - nauka na błędach

• odwołania do historii

• epoka jagiellońska

• Rzeczpospolita szlachecka

• doświadczenia innych krajów

• myśliciele katoliccy

• katolicyzm

• źródło wartości

• ksztaltuje naród

• władza atrybutem Boga

• pomaga w wychowaniu

• rodzina

• podstawowa jednostka organizacji społecznej

• ma za zadanie przekazywać wartości kolejnemu pokoleniu

• elitaryzm

• hierarchiczny charakter społeczeństwa

• elita konserwuje wartości

• elita ma największą moc, ma przechować tradycję

• zniesienie powszechnego prawa wyborczego

Konserwatywna koncepcja władzy:

• silna władza

• początkowo głoszenie monarchizmu, później modelu prezydenckiego

• boskie pochodzenie władzy

• porządek prawny

• monarchizm

• szacunek do głowy państwa

• głowa państwa reprezentuje rację stanu

• ciągłość władzy i jej stałość

• brak destrukcyjnych walk o stanowisko głowy państwa

• namaszczenie władcy - związane z boskim pochodzeniem władzy

• efektywność dzięki kontroli umieszczeniu legislatywy, egzekutywy i sądownictwa w jednej dłoni

• krytyka modelu demokratycznego

• wizja parlamentu:

• współpracownik głowy państwa

• wyraża wolę społeczeństwa

• charakter zawodowy

• 4-przymiotnikowe wybory

• dwie izby

• patrzy władcy na ręce

• decentralizacja

• przyspiesza rozbudowę administracji

• pomoc obywatelowi staje się szybsza i efektywniejsza

• funkcja wychowawcza samorządu - szkoła życia politycznego

• regionalizm

• autonomia dla obszarów odrebnych historycznie, etnograficznie

• samodzielność mniejszości narodowych

• inspiracja Polską Jagiellonów

Stosunek polskich konserwatystów do mniejszości narodowych:

• nacjonaliści

• Stronnictwo Zachowawcze

• Żydzi i Niemcy to zagrożenie dla Polski

• koalicja tylko z państwami słowiańskimi

• niedopuszczenie mniejszości do władzy

• uniwersaliści

• nacjonalizm jest niszczący

• postulat jedności

• łagodzenie konfliktów

• prymat interesu państwowego nad narodowym

• głoszenie przesłania katolicyzmu

• imperialiści

Problematyka ekonomiczna sprowadza się u konserwatystów do przywiązywania dużej wagi do wartości prywatnej. Argumentowali to nastpująco:

• Polacy przez wiele lat jej nie mieli

• daje harmonię dbałości o własność

• jednostka mając własność rozwija się i jest motorem gospodarki

Dodać można jeszcze, że konserwatyści doceniali rolę spółdzielczości i sprzeciwiali się przymusowej parcelacji.

Polityka zagraniczna według konserwatystów:

• postrzeganie wroga w państwie niemieckim

• zwracanie uwagi na zagrożenie ze strony ZSRR

• im więcej sojuszy tym bezpieczniejsza Polska

• sojusze z Francją, Wielką Brytanią, Węgrami, Rumunią

• Liga Narodów wzmacnia bezpieczeństwo

• dostrzeganie niekorzystnego geopolitycznego położenia Polski

• uzależnienie efektywności polityki zagranicznej od kondycji wewnętrznej państwa

Należy pamiętać, że polityka zagraniczna była jednym z zagadnień na temat których różne skupiska konserwatystów miały rożne zdanie.

VII. Myśl polityczna Stanisława Mackiewicza-Cata

Tytuły prasowe, z którymi związany był Mackiewicz:

• Straż Kresowa

• Słowo

• Tygodnik Polska

• Bunt Młodych

• Czas

• Miesięcznik Młodzieży Polskiej

• Pobudka

• Lwów i Wilno

• Dziennik Polski

• Przegląd Kulturalny

• Słowo Powszechne

• Kultura

Niektóre publikacje Mackiewicza:

• Kropka nad i

• Zielone oczy

• Polityka Becka

• Myśl w obcęgach

• Muchy chodzą po mózgu

• Kto mnie wołał, czego chciał

• Stanisław August

• Londyniszcze

• Odeszli w zmierzch

• Herezje i Prawdy

• Był bal

• Klucz do Piłsudskiego

• Dom Radziwiłów

Mackiewicza określa się mianem szermierza idei zapożyczonych. Jego główne źródła inspiracji to:

• Józef Piłsudski

• monarchia angielska

• Charles Maurras (rojalista francuski)

• system dwupartyjny w USA

• Michał Hieronim Bobrzyński

• Roman Dmowski

• literatura Henryka Sienkiewicza

Monarchizm u Mackiewicza:

• wzorem - Anglia

• zdyscyplinowanie Anglików

• tradycja steruje stosunkami społecznymi

• propagowanie dwupartyjności

• porównanie do Polaków

• są bardziej powierzchowni w sądach

• brak korzeni tworzących monarchię

• silna monarchia jako obrona przed bolszewizmem

• porównanie monarchii do zależności zachodzących w rodzinie

• monarcha jako straznik spokoju w państwie

• najlepszym królem elekcyjnym był Stefan Batory

• mamy złe położenie geopolityczne, trzeba stara się odpychac wroga

• kandydaci na założyciela nowej dynastii królewskiej w Polsce:

• Józef Piłsudski

• Stanisław Wojciechowski

• ???

• monarchia jako szansa na zjednoczenie wszystkich regionów państwa

• monarchia środkiem do ekspansji, imperializmu (idea jagiellońska)

• opozycja wobec wszelkiej lewicowości

• niezgodność ustroju demokratyczno-parlamentarnego z polską tradycją

• ówczesny ustrój źródłem niestabilnosci - ciągłe zmiany rządów

Panie Marszałku - artykuł Stanisława Mackiewicza

• pozytywna ocena przewrotu majowego

• wniosek o bezpodstawności określania Piłsudskiego jako socjalisty

• życzenia Mackiewicza:

• aby Piłsudki przejął władzę

• pokierował wojskiem (i poprawił jego kondycję)

• rozwiązał Sejm

• poprawił Konstytucję

• ofiary przewrotu majowego były koniecznością i warto jest zapłacić nawet wyższą cenę

• pozytywna ocena zachowania prezydenta Wojciechowskiego w czasie przewrotu

Stosunek Mackiewicza do Żydów:

• artykuł Jankiel pobity

• Żydzi chcą pozostac narodem, próby asymilacji są bezcelowe

• trzeba pozostawić Żydów samym sobie

• oddzielne instytucje

• sami sobie budują getto

• nie zatrzymywać na siłę w kraju (bezzasadność przepisu mówiącego, że przed wyjazdem z kraju muszą odbyć zasadniczą służbę wojskową)

• dążenie Żydów do wpływu na rządy w kraju zamieszkania pomimo unikania asymilacji

• niekonsekwencja Żydów

• brak antysemityzmu

• sprzeciwianie się antysemityzmowi nacjonalistów

• destrukcyjny wpływ Żydów na polską gospodarkę

• zabieranie Polakom pracy po studiach

• powód agresji Polaków wobec Żydów

• możliwości rozwiązania problemu:

• zezwolenie na wyjazdy do Palesyny i USA

• program antyasymilacyjny (tworzenie odrębnych instytucji)

• ekspansjonizm - spowoduje stworzenie rynku zbytu i rynku pracy

Stosunek do innych mniejszości:

• za asymilacją

• przeciw nacjonalizmowi

• bez asymilacji nie ma silnego państwa

• wyraz idei Polski jagiellońskiej

• postulat Polski wielonarodowej, wieloetnicznej, wieloreligijnej - w tym miała tkwić siła państwa

Zarzuty wobec nacjonalizmu:

• ma charakter defensywny, kłóci się z imperializmem

• powoduje ruchy odśrodkowe mniejszości narodowych

• jest nie do pogodzenia z monarchizmem

• określa go jako ekskluzywizm narodowościowy i politykę defensywy narodowej

---